Slayt 1

1
ISLAMIYET ÖNCESI TÜRK EDEBIYATI (DESTANLAR DÖNEMI)
Törene siki saril ogul kökünden kopma! Soyundan
baskasina inanma hiç unutma!
2
SÖZLÜ TÜRK EDEBIYATI (DESTANLAR DÖNEMI)

• Din törenlerinde dogmus, din disi törenlerde
  gelismistir.
• Siir söyleyen kisilere ozan, kam, baksi, saman
  denilir.
• Bu dönemde sav, sagu, kosuk, destan nazim
  sekilleri
• görülür.
• Siirde yarim uyak, hece ölçüsü, dörtlükler
  kullanilmis.
• Yalin bir dil kullanilmistir, dil yabanci
  etkilerden uzaktir.
• Kutsal sayilan Yak adli öküzün senede bir kere
  sürek
• aviyla avlanmasi törenine SIGIR SÖLENI
  denir.
• Kutsal sayilan hayvanlarin kurban edildigi
  törenlere
• SÖLEN denir.
• Ölen bir kahramanin ardindan düzenlenen yas
• törenlerine YUG denir.

Ö n e m l i Ö z e l l i k l e r i
3
ISLAMIYET ÖNCESI NAZIM SEKILLERI

• KOSUK
• Dörtlüklerle söylenen nazim sekilleridir.
• Yigitlik, ask, tabiat gibi konular islenir.
• Hece ölçüsü ve dörtlükler halinde söylenir.
• Kopuz esliginde söylenir.
• Ilk kosuk örneklerine Divan-i Lügat-it Türk
  te rastlanir.
• Halk edebiyatinda Kosma Divan edebiyatinda
  Gazelin
• karsiligidir.
• ÖRNEK
• Türlük çeçek yarildi
  Rengarenk çiçekler açildi
• Barçin yadim kerildi Ipek yaygilar
  serildi
• Uçmakyeri körüldi Cennet yeri
  görüldü
• Tumluk yana kelgüsüz Soguklar artik
  gelmez

4

• SAGU
• Yug adi verilen ölüm törenlerinde devlet
  büyükleri-
• nin ya da kahramanlarin ölümü üzerine
  duyulan aci-
• yi dile getirmek için söylenen siirler.
• Halk edebiyatinda Agit, Divan edebiyatinda
  Mer-
• siye denir.
• ÖRNEK
• Ulasip eren börleyü Yigitler
  kurt gibi uluyor
• Yirtip yaka urlayu Çigliklara yaka
  yirtiyor
• Sikrip üni yirlayu Islikla
  çagrisiyor
• Sigtap közi örtülür Gözler yasla
  örtülür.

5

• SAV
• Kisa ve özlü sözlerdir.
• Türk edebiyatinin ilk atasözleridir.
• ÖRNEKLER
• Kisi alasi içtin, yilki alasi tastin.
• Yir basruku tag, budun basruku beg
• DESTAN
• Bir ulusun yasayisini yakindan ilgilendiren
  savas,
• göç, kitlik gibi olaylari yigitlik ve
  olaganüstülükle
• anlatan manzum öyküler.
• Olusumlarina göre 2 ye ayrilir.

6
(No Transcript)
7
TÜRK EDEBIYATI DOGAL DESTANLARI
SAKA DESTANLARI 1- ALP ER TUNGA DESTANI Alp Er
Tunganin Iranla yaptigi savaslar anlatilir 2-
SU DESTANI Büyük Iskender ve Su arasindaki savas
anlatilir. HUN DESTANI OGUZ KAGAN DESTANI Oguz
Kaganin (Mete) kahramanliklari ve Orta Asya
Türk
birligini kurmasi anlatilir. GÖK-TÜRK
DESTANLARI 1- BOZKURT DESTANI Türklerin disi
bir kurttan türemeleri anlatilir. 2- ERGENEKON
DESTANI Gök-Türklerin Ergenekon a gelisleri,
burada
çogalmalari ve demir dagi eriterek buradan
çikmalari
anlatilir. Finlilerin Kalevala
destanina çok
benzer. UYGUR DESTANLARI 1- TÜREYIS DESTANI
Uygur hükümdarinin kizlarini kutsal sayilan
Kurtla
evlendirmesini ve Türklerin çogalmasini
anlatir. 2- GÖÇ DESTANI Türklerin, Kutsal Tasi
Çinlilere vermesi üzerine yasanan
kitlik ve bu nedenle yapilan göç
anlatilir.
8
DÜNYA EDEBIYATI DOGAL DESTANLARI
ÜLKE
KONUSU
ESERIN ADI
YUNAN FARS (IRAN) FIN SÜMER INGILIZ HINT ISP
ANYOL FRANSIZ ALMAN JAPON RUS
ILIYADA ve ODYSSEIA SEHNAME KALEVALA GILGAMIS
BOEWULF MAHABARATA CID CHANSON de
ROLAND NIBULENGEN SINTO IGOR
TRUVA FILMI Iran-Turan mücadelelerini,Rüstemin
yigit- Liklerini, Iskenderin Irani fethi
anlatilir. Dogaya karsi savasan Finlilerin
erdemlerini bilgeliklerini anlatir. -------------
------------------- Yigit Boewulf ve
arkadaslarinin bir cana- varla mücadelesi
anlatilir. Kauravanin Pandallarla yaptigi
savasi, Krisna ve Arcunanin kahramanliklarini
an. Ulusal kahramanlari Rodrigonun
11.yy.da Araplarla mücadelesi anlatilir. Charlema
gne döneminde Müslümanlarla yapilan savaslari
anlatir. 5.yyda yapilan Hun-Alman savaslarini
anlatir. --------------------------------- 12.yy
da Kipçaklarla Ruslarin yaptigi savas- lari
anlatir.
9
TÜRK EDEBIYATI YAPMA DESTANLARI
ESERIN YAZARI
ESERIN ADI
NAZIM HIKMET FAZIL HÜSNÜ DAGLARCA MEHMET AKIF
ERSOY GÜLTEN AKIN ATILLA ILHAN
KUVAYI MILLIYE ÜÇ SEHITLER ÇANAKKALE
SEHITLERINE MARASIN VE ÖKKESIN
DESTANI CABBAROGLU MEHMET
10
DÜNYA EDEBIYATI YAPMA DESTANLARI
YAZARI
ADI
ÜLKE
KONU
Aeneisin Romayi kurmasini anlatir. Hiristiyan-M
üslüman savasini anlatir. I.Haçli seferinde
Kudüsün alinisini anlatir. Adem ve Havvanin
yeryüzüne inis- lerini anlatir. Öteki dünyada
Dantenin yaptigi 7 Günlük seyahat anlatilir.
VIRGILIUS ARISTO TASSO MILTON DANTE
ANEIS ÇILGIN ORLANDO KURTARILMIS
KUDÜS KAYBOLMUS CENNET ILAHI KOMEDYA
LATIN ITALYAN ITALYAN INGILIZ ITALYAN
11
YAZILI EDEBIYAT DÖNEMI

• Dönemin ürünleri Gök-Türkçe ve Uygurca ile
  verilmis.
• Hem halk dili hem de sanatli söylev dili
  kullanilmis.
• Hem dini hem dindisi ürünler verilmis.
• Bazi savlar ve destanlar yaziya geçirilmis.
• Uygurca yazilan eserlerde yabanci etkiler
  görülür.
• Dönemin en önemli ürünü Orhun Yazitlaridir.

Ö n e m l i Ö z e l l i k l e r i
www.Indirtc.blogcu.com
12
GÖK-TÜRK YAZITLARI

• Türk adinin, Türk milletinin isminin geçtigi ilk
  Türkçe metin.
• Ilk Türk tarihi. Taslar üzerine kazinmis tarih.
  
• Türk devlet adamlarinin millete hesap vermesi,
  milletle hesaplasmasi.
• Türk nizaminin, Türk töresinin, Türk
  medeniyetinin, yüksek Türk kül-
• türünün büyük vesikasi.
• Türk edebiyatinin ilk saheseri, Türk hitabet
  sanatinin erisilmez saheseri.
• Hükümdarane eda ve ihtisamli hitap tarzi.
• Yalin ve keskin üslup. Türk yazi dilinin ilk
  fakat muhtesem örnegi.
• Dil yabanci etkilerden uzaktir. Aliterasyon
  sanati görülür.
• Cüveyni Tarih-i Cihan Kusa adli eserinde ilk
  defa bu eserlerden bahsetmis
• Bilim dünyasina ilk kez Isveçli subay
  Strahlenberg tanitmis.
• ilk kez Danimarkali bilgin Thomsen okumustur.
• Bu anitlarin yazari Yulug Tigin dir.
• Yazitlar Göktürk lehçesiyle yazilmistir. 38
  harften olusur ( 4ü sesli, 26si
• sessiz, 8i bitisik)

13
Bu Yazitlarin En Önemlileri Sunlardir

• TONYUKUK ANITI
• Göktürklerin dört kaganina vezirlik eden Bilge
  Tonyukuk tarafindan kendi
• adina yazdirilmistir.
• KÜLTIGIN ANITI
• Bilge Kagan tarafindan ölen kardesi Kül Tigin
  adina diktirilmistir. Yolug Tigin
• tarafindan Bilge Kagan agzindan yazilmistir.
• BILGE KAGAN ANITI
• Bilge Kagan kendi adina bu aniti yaptirmistir.
  Yolug Tigin yazmistir.
• Bu anitlarda
• Bilge Tonyukukun yasamöyküsü, Türklerin bilgili
  devlet adamlarinin yönetiminde
• önceleri mutlu yasadiklari, daha sonra gelen
  kaganlar zamaninda törenin bozul-
• dugu, milletin kötü durumlara itilerek açlik ve
  acilara sürüklendigi, Çin egemenligi
• altina girdigi, Ilteris Kagan önderliginde
  bagimsizliklarini kazandiklari, Çinlilerin
• Türklere oynadigi oyunlar hakkinda bilgiler
  verilir.

14
UYGUR METINLERI

• Uygurlarin baskenti Turfan sehrinde yapilan
  kazilar sonucu ele geçen,
• deriler üzerine yazilmis dini metinlerdir.
• Uygur Lehçesiyle yazilmislardir.( 3ü sesli,
  11i sessiz 14 harften olusur.)
• Çok sayida olan bu metinlerin en önemlisi Altun
  Yaruk Hikayesidir. Bu
• metinde Mani dinine ait dualar, efsaneler,
  ilahiler vardir. Budizmin kutsal
• kitabidir.

www.edebiyatogretmeni.net
15
GEÇIS DÖNEMI

• Göçebe uygarliktan, yerlesik uygarliga geçis.
  Yönetimde saray sisteminin benimsenmesi.
• Islamiyeti kabullenis. Türk ulusunun fikri,
  edebi, ideolojik yasami üzerinde büyük
  degisiklikler
• yapar. Bu degisikliklerin en büyügü
  edebiyatta meydana gelir.
• Medrese egitiminin ve yönetim seklinin tabi
  sonucu olarak Arapça ve Farsça sözcükler
• hizla dilimize girmeye baslar.
• Medreselere giden Türk aydinlari Arapça ve
  Farsça ögrenmisler. Bu dilleri ögrenerek
• devletin bazi kademelerinde görev alan bu
  sahislar o dönemin Aydin sinifini olusturmus-
• lardir. Arap ve Acem edebiyatlarini inceleme
  firsati bulan aydinlar, bu edebiyatlardan etkile-
• nerek yeni tarz eserler vermeye
  baslamislar. Bu eserler incelendiginde hem
  Islamiyet Ön-
• cesi Türk Edebiyatina hem de Arap ve Acem
  edebiyatlarina ait izler görülür. Bu eserler
  sekil
• ve muhteve bakimindan XIII. yy. dan itibaren
  karsimiza çikacak olan Divan Edebiyatinin
• habercisidir. Bu döneme geçis dönemi
  diyebiliriz.
• Bu dönemin ürünü olan ilk Islami Türk
  eserlerini söyle siralayabiliriz

16
KUTADGU BILIG (MUTLULUK VEREN BILGI)

• Manzum olarak Mesnevi nazim biçimiyle aruz
  ölçüsünün feulün, feulün, feulün, feul
  kalibiyla YUSUF HAS HACIP tarafindan
  yazilmistir.
• Karahanli hükümdari Tabgaç Bugra Hana
  sunulmustur.
• 6645 beyitten olusan eser Firdevsinin
  Sehnamesine benzer.
• Didaktik bir tarda yazilmistir.
• Bu yapit bir Baslangiç bölümünden sonra
  alegorik dört kisi arasindaki olaylar,
• konusmalar ve yazismalardan olusur. Yusuf agziyla
  kendi sosyal ve politik düsünce-
• lerini yansitir.
• Eserde 173 yerde, Islamlik öncesi siir
  geleneginin uzantisi
• olan, dörtlük-maniler vardir.
• Yapitin alegorik ( temsili) olmasi sundandir

17

• Eserdeki dört kisi, dört düsünceyi temsil eder
• Kün-dogdi adli hükümdar yasa ve
  düzeni
• Aytoldi adli vezir egemenlik ve
  mutlulugu
• Ögdülmüs (Aytoldinin oglu) akli ve bilimi
• Odgurmus kanaat ve yalnizligi
• Eserde din, devlet yönetimi, ahlak, iyilik,
  çocuk egitimi, aile, mutluluk, ilmin önemi gibi
  konularda bilgi verilmistir.
• Türk siirine özgü dörtlükler, cinaslar da
  bulunur.
• Hakaniye Lehçesiyle yazilmistir.

18
ATABET-ÜL HAKAYIK (HAKIKATLERIN ESIGI)

• EDIP AHMET YÜKNEKI tarafindan yazilmistir.
• Manzum olan yapit aruz ölçüsünün feulün,
  feulün, feulün, feul kalibiyla yazilmistir.
• Eserin konu basliklari Arapçadir. Eserde ayet
  ve hadislere de yer verilmistir.
• Didaktik olan eserde Türk töreleriyle Islam
  inanç ve düsünceleri yapitin dokusuna
• ustaca islenmistir.
• Eserde bilginin önemi, dindarligin, iyi kalpli
  ve güzel ahlakli olmanin faziletleri
• hakkinda bilgi verilir.
• Eserin giris kismi ( Allahin, Peygamberin,
  Dört Halifenin övüldügü) gazel biçiminde
• kafiyelenmis 46 beyitten olusur.
• Eserde asil konuyu anlatan bölüm mani
  biçiminde kafiyelenmistir ve 101 dörtlük-
• ten olusur.
• Yapitin baslangiç bölümünde üç manzume vardir
• Birincisi Münacaat ve Naat

19
DIVAN-I LÜGATIT TÜRK (TÜRK DILLERI SÖZLÜGÜ)

• KASGARLI MAHMUT tarafindan Araplara Türkçeyi
  ögretmek, Türkçenin Arapça
• dan daha üstün bir dil oldugunu kanitlamak
  için yazilmis.
• Türk dillerinin sözlügü, ilk dilbilgisi kitabi
  sayilir.
• Eserde 7500 kelimenin Türkçe karsiligi
  verilmistir.
• Eserde sözcükler ve örnek tümceler Türkçe, bu
  sözcüklerin açiklamasi Arapçadir.
• Eser bir sözlük olaktan baska devrin siyasi,
  sosyolojik ve kültürel yapisi, folklör
• özellikleri hakkinda aydinlatici bilgiler
  vermektedir.
• Islamiyet öncesi edebiyata ait birçok örnegi
  içine alip unutulmasini önledigi için
• Türk kültürünün temel eserlerinden biridir.
• Sözlü döneme ait birçok eser bu kitapta yer
  alir.
• O döneme ait bir de harita vardir.

www.edebiyatogretmeni.net
20
DIVAN-I HIKMET (HIKMETLER KITABI)

• Türkler arasinda ilk tarikati kuran ( Yesviye)
  Hoca Ahmet tarafindan yazilmistir.
• Eserin nazim birimi dörtlüktür ve eser hece
  vezniyle yazilmistir.
• Kosma nazim biçimiyle yazilmis.
• Hikmet adini tasiyan bu siirlerde Yeseviye
  tarikatinin görüsleri, özellikleri
• tasavvufun hikmetleri, güzel ahlak, nefsin
  terbiyesi, insanin kiymeti gibi konu-
• larda bilgi verilir.
• Didaktik olan eser Dini Tasavvufi Türk
  edebiyatinin ilk örnegidir.
• 63 yasina geldiginde yerin altina bir hücre
  yaptirmis ve ölünceye kadar burada
• kalmistir. Bunu yapmasinin sebebi Peygamber
  Efendimizin 63 yasinda ölmesidir.
• Gazel ve mesnevi tarzinda yazilmis bölümler de
  vardir.
• Basta Yunus Emre olmak üzere, birçok tasavvuf
  sairini etkilemistir.

21

• SECERE-I ENSAB
• Türk ve Islam büyüklerinin soylarinin
  anlatildigi bir eserdir.
• Fahrettin Mübareksah tarafindan yazilmistir.
• ELKESSAF
• Devrin en büyük ve en güzel tefsir kitabidir.
• Zemahseri tarafindan yazilmistir.
• MUKADDIMETÜL EDEP
• Lügat kitabidir.

22
ISLAMI DÖNEM TÜRK DESTANLARI
MANAS DESTANI
SATUK BUGRA HAN DESTANI

• Müslüman olan ilk Türk devletini kuran Satuk
• Bugra Hanin hayatini anlatir.
• Eski Türk destanlarindaki motifler islami
  anla-
• yisla degistirilmis, kafirlerle savas
  baslamistir.
• Menkibelere göre düsmana uzatildiginda kirk
• adim uzayan ve ates çikaran bir kilici
  vardir.

• Manas adli kahramanin kafirlerle savasi
  anlatilir.
• Dünyanin en büyük destanidir. (500.000 beyit)
• Manas dogdugunda bazi olaganüstü güçlere
• sahiptir.
• Büyüyünce Kirgiz bagimsizlik savasinin önderi
  
• olur

CENGIZNAME
BATTALNAME

• Mogol hükümdari Cengiz in hayatini ve sa-
• vaslarini anlatir.
• Hikaye Türk tarihi gibi anlatildigindan
  belge
• niteligindedir.

• Destanin kahramani Türkler arasinda Battal
• Gazi diye bilinen bir Arap savasçisidir.
• Emevilerle Hiristiyanlarin savasi anlatilir

DANISMENDNAME
KÖROGLU DESTANI

• Bu eserde hikaye edilen olaylarin tarihi ger-
• çeklere uygun olmasi adi geçen kahramanla-
• rin tarihi sahsiyetler olusu ve adi geçen
  cog-
• rafyalarin Anadolu cografyasina uygunlugu
  dolayisiyla bu eser Türk
  edebiyatinda uzun
• müddet bir tarih kitabi olarak karsilanmistir
• Anadolunun fethini ve bu mücadelenin kah-
• ramanlarini anlatir.

• Anadoluda yaratilmis bir destandir.
• Asil adi Rusen dir.
• Bolu Bey i tarafindan babasi kör edilir.
• Rusen babasinin intikamini alir.

23
HAZIRLAYAN TÜRK DILI VE EDEBIYATI ÖGRETMENI
SERDAR GÜL
BAZEN SESINI DUYURABILMEN IÇIN SUSMAN GEREKIR
TESEKKÜRLER IÇERIK IÇIN