GENEL ISLETME

1
GENEL ISLETME
2
Dersin Künyesi
Dersin Adi ve Kodu ZIY 105 Genel Isletme
Dersin Içerigi Temel kavramlar, isletmelerin amaçlari ve türleri, isletme sistemleri, çevreyle iliskileri, isletmenin sorumluluklari, isletmenin kurulus çalismalari, fizibilite raporu, isletme büyüklügü ve kapasitesi, isletmelerin kurulus yerinin seçimi ve yönetim fonksiyonu.
Dersin Amaci Genel Isletme dersi ekonominin temel uygulama birimlerinden birisi olan isletmelerin yapilanmasi ve isleyisi konusunda ögrencilere bilgi vermeyi amaçlamaktadir.
Kaynak Kitap Ismet Mucuk (2008) Temel Isletme Bilgileri, Türkmen Kitabevi, Istanbul.
Yardimci Kitaplar Mümin Ertürk (2006) Isletme Biliminin Temel Ilkeleri, Beta Basin Yayim, Istanbul. Edip Örücü (2006) Modern isletmecilik, Gazi Kitabevi, Ankara Halil Can, vd. (1999) Genel Isletmecilik Bilgileri, Siyasal Kitabevi, Ankara.
3
Ders Isleme Plani
Hafta Konu Basligi
Birinci Hafta Temel Kavramlar ve Tanimlar, Diger Bilimsel Disiplinlerle Iliskisi
Ikinci Hafta Isletme Bilimi ve Yönetiminin Teorik Geri Plani Sanayi Devriminin Etkileri ve Klasik Yönetim Yaklasimlari
Üçüncü Hafta Isletme Bilimi ve Yönetiminin Teorik Geri Plani Neo-Klasik Yönetim Yaklasimlari
Dördüncü Hafta Isletmenin Özellikleri, Amaçlari, Kaynaklari, Çevresi ve Fonksiyonlari
Besinci Hafta Ekonomik Yapi, Faaliyet Konulari, Sermaye Yapilari, Ulusal Orijinleri ve Aralarinda Yaptiklari Anlasmalar Itibariyle Isletmelerin Siniflandirilmasi
Altinci Hafta Hukuki Yapilarina Göre Isletmelerin Siniflandirilmasi Özel Isletmeler
Yedinci Hafta Hukuki Yapilarina Göre Isletmelerin Siniflandirilmasi Kamu Isletmeleri ve Yabanci Sermayeli Isletmeler, Özellestirme
Sekizinci Hafta Isletmenin Kurulusu
Dokuzuncu Hafta Isletmenin Büyüklügü (Büyüklük Kriterleri, En Uygun Isletme Büyüklügü)
Onuncu Hafta Isletmenin Büyüklügü (Kapasite, Kapasite Kullanimi ve KOBIler)
Onbirinci Hafta Isletmenin Kurulus Yerinin Seçimi
Onikinci Hafta Yönetim (Yönetimin Tanimi, Yönetim Fonksiyonlari, Yönetim Kademeleri, Yönetici Becerileri Yönetim Fonksiyonlari Planlama
Onüçüncü Hafta Yönetim Fonksiyonlari Örgütleme ve Yöneltme,
Ondördüncü Hafta Yönetim Fonksiyonlari Koordinasyon ve Denetim, Toplam Kalite Yönetimi
4
BIRINCI HAFTA

• Temel Kavramlar ve Tanimlar, Diger Bilimsel
  Disiplinlerle Iliskisi

5
Ekonomik Sistem

• Ülkenin sahip oldugu kaynaklarin ihtiyaç ve
  isteklerinin karsilanmasi için vatandaslar
  arasinda dagilimini düzenleyen kurallar
  bütünüdür. Üretim ve dagitimla ilgili karar verme
  süreçlerine göre ekonomik sistem planli ve pazar
  ekonomileri seklinde ikiye ayrilmaktadir.
• Planli ekonomilerde üretim faktörlerinin tamami
  veya büyük bölümü devletin elinde iken, pazar
  ekonomilerinde üretim ve dagitim kararlari
  piyasadaki arz talep durumuna göre bireyler
  (üreticiler ve tüketiciler) tarafindan
  sekillendirilmektedir.

6
Sözlük Anlamiyla Isletme

• Isletmek eylemi
• Isletmeyi saglayan yönetim

7
Isletme Kavraminin Boyutlari

• Teknik Boyut Bir alet, makine ve bu tür bir
  araci çalistirma ona is gördürme,
• Fiziksel Boyut Çesitli is ve faaliyetlerin
  görüldügü yer, isyeri,
• Sosyal (Organizasyonel) Boyut Maddi ve beseri
  unsurlardan olusan bir üretim birimi.

8
Fayda

• Fayda Yaratma Türleri
• Sekil Degisikligi Yoluyla Fayda Yaratma
• Zaman Degisikligi Yoluyla Fayda Yaratma
• Yer (Mekan) Degisikligi Yoluyla Fayda Yaratma
• Mülkiyet Degisikligi Yoluyla Fayda Yaratma

• Tanimi
• Mal ve hizmetlerin insanlarin ihtiyaçlarini
  giderme niteligidir.

9
Iktisadi Mal ve Hizmetler

• Insanlarin ihtiyaçlarini giderme niteligi ya da
  faydasi olan mal ve hizmetlerdir.

10
Üretilmesi Için Çaba Harcanip Harcanmamasina Göre
Mallar
11
Dayanikliligina ve Kullanim Sürelerine Göre Mallar
12
Üretim ve Üretim Faktörleri

• Üretim
• Her türlü fayda yaratma veya faydasi olan mal ve
  hizmetler meydana getirme sürecidir.

• Üretim Faktörleri
• Emek
• Sermaye
• Dogal Kaynaklar
• Mütesebbis (Girisimci)

13
Isletmenin Tanimi

• Baskalarinin ihtiyaçlarini karsilamak amaciyla
  mal ve hizmet üreten birimdir.
• Isletme taniminda temel ölçüt kar elde etmek
  degildir. Dolayisiyla , isletmeler kar amaci
  güden ve kar amaci gütmeyen isletmeler seklinde
  iki grupta toplanabilir.

14
Girisim

• Baskalarinin gereksinimlerini karsilamak için
  piyasasi olan ve piyasada fiyati olusan mal ve
  hizmetleri üretmek ve sahibine kar saglamak amaci
  güden isletmedir.

15
Isletme ve Girisim Arasindaki Fark

• Girisimin temel amaci kardir. Buna karsilik
  isletmenin temel amaci kar degildir.

16
Girisimcinin Tanimi

• Girisimci firsatlari tanimlayan ve gerekli
  kaynaklari sermayeye katmak amaciyla toplayan kar
  elde etme ve büyüme amaciyla risk ve belirsizlik
  karsisinda yeni bir isletme kuran kisidir.

17
Girisimcinin Temel Özellikleri

• Üretim araçlarini tedarik ederek üretim sürecine
  yönlendirmek
• Ortaya çikabilecek riski üstlenmek

18
Girisimcinin Islevleri

• Yeni ürünler piyasaya çikarmak veya piyasada
  mevcut ürünlerin niteliklerini degistirmek,
• Yeni üretim yöntemleri gelistirmek ve uygulamak,
• Endüstride yeni ve gelismis organizasyonlara
  gitmek,
• Yeni piyasalara açilmak,
• Yeni girdi kaynaklari bulmak,
• Yönetim ve çalisanlar arasindaki iliskileri
  arttirmak,
• Isletme ile kamu ve devlet arasindaki iliskileri
  gelistirmek

19
Yönetici

• Baskalarinin ihtiyaçlarini karsilamak üzere mal
  ve hizmet üretmek için üretim faktörlerinin bir
  araya getirilmesini yöneten kisidir.

20
Girisimci ve Yönetici Arasindaki Farklar

• Girisimci kendisi bir üretim faktörüdür. Yönetici
  ise bir üretim faktörü degildir.
• Girisimci üretim faaliyetini kendi adina
  gerçeklestirirken, yönetici üretim faaliyetini
  bir baskasi (girisimci) adina yapmaktadir.
• Girisimci üretim sonucunda ortaya çikan kar ve
  zarardan dogrudan sorumlu iken, yönetici yaptigi
  is karsiliginda girisimciden ücret almaktadir.
  Ancak isletmenin gösterdigi performans
  yöneticinin basarisini veya basarisizligini
  göstermektedir.

21
Isletme Biliminin Iliski Içerisinde Oldugu Bilim
Dallari
22
Isletme Biliminin Geç Ortaya Çikma Nedenleri

• Isadamlarinin toplum içindeki itibarinin düsük
  olmasi ve ancak 19. yy sonlariyla 20. yy da
  itibar kazanmasi,
• Isadamlarinin yönetimi bir bilim dali olmaktan
  çok sanat olarak algilamasi,
• Iktisatçilarin isletme sorunlari üzerinde
  durmayip çalismalarini makro planda genel iktisat
  ve iktisat politikasi üzerinde yogunlastirmasi.

23
Sanayi Devriminin Yol Açtigi Ekonomik ve Sosyal
Gelismeler
24
Yeni Ekonomik Sistem

• Sanayi Devrimi beraberinde birakiniz yapsinlar
  birakiniz geçsinler düsüncesini temel alan klasik
  ekonomik doktrini getirmistir.

25
Yeni Üretim Sistemi

• 17. Yüzyilda evsel üretim sistemi ve disariya is
  verme sistemi olarak tanimlanan iki yeni üretim
  sistemi geçerli olmustur. Evsel üretim sisteminde
  insanlar ürünleri kendi evlerinde üretiyor ve
  daha sonra bu ürünler yerel panayirlarda
  satiliyordu. Disariya is verme sisteminde ise
  girisimciler hammaddeleri sagliyor, isler
  isçilerin evlerinde gerçeklestiriliyor ve
  tüccarlar isçilere parça baslina ücret ödüyordu.
  Sanayi Devrimiyle siparis üzerine üretimin yerini
  makinelerin üretim sürecinde kullanildigi
  kitlesel üretime geçildi.

26
Yeni Fabrika Sistemi

• Sanayi Devrimiyle isler isçilerin yasadigi evlere
  degil, isçiler makinelerin bulundugu evlere diger
  bir ifadeyle fabrikalara gitmeye basladi. Bunun
  sonucunda fabrika üretim sistemi ortaya
  çikmistir.
• Fabrika sistemi
• Is akisi,
• Üretim planlamasi
• Üretim islem standartlari,
• Isbölümü,
• Is etüdü,
• Yönetici ve diger personelin egitilmesi,
• Ürün standartlastirmasi,
• Istatistiki kayitlar gibi yöntem ve tekniklerin
  gelistirilmesine katkida bulunmustur.

27
Sanayi Devriminin Isletme ve Isletme Yönetimi
Üzerindeki Etkileri (I)

• Üretici ile tüketicinin karsilasma imkanlarinin
  azalmasi,
• Çalisanlar arasinda çirak-kalfa-usta iliskisinin
  ortadan kalkmasi,
• Isçinin dar bir çevrenin üyesi olmaktan çikarak
  genis bir grubun uzmanlasmis bir üyesi durumuna
  gelerek kendi basina buyruk olmaktan kurtulmasi,
• Yöneticinin küçük bir grup yerine uzmanlik
  alanlari açisindan birbirlerini bütünleyen büyük
  bir grubu ortak amaç dogrultusunda yönetme
  görevini üstlenmesi,
• Isçi-isveren arasinda çikar zitliginin
  belirginlesmesi,
• Sermaye sirketlerinin, özellikle anonim
  sirketlerin gelismesiyle isletme sahipligi ile
  yöneticiliginin birbirinden ayrilmasi,
• Isçi ve isçi sendikasi sayilarinda artislarin
  olmasi.

28
Sanayi Devriminin Isletme ve Isletme Yönetimi
Üzerindeki Etkileri (II)

• Makine ile ve pazar için üretim ekonomik hayata
  ve literatüre girmistir.
• Isbölümü zorunluluk haline gelmistir.
• El yeteneginin ve becerisinin yerini makine ile
  üretim ve verimliligi arttirmak almistir.
• Fabrikalarda çok kisinin çalismasi yönetim ve
  organizasyon sorunlarini beraberinde getirmistir.
• Sermaye birikimi, nakdi (parasal) birikim ve
  topraga yatirim yerini sanayi üretim araçlarina
  yatirima birakmis ve ticaret ile ugrasanlar
  sanayicilige yönelmistir.
• Ücret sistemleri ortaya çikmistir.
• Sanayiinin gelismesiyle birlikte ekonomik,
  sosyal ve politik sorunlar degismis, özellikle
  sanayi kapitalizminin sorunlari olarak büyük
  isletmelerin örgütlenmeleri, tekellesme, iç ve
  dis pazar bulma, finansman konulari önem
  kazanmaya baslamistir.

29
IKINCI HAFTA

• Isletme Bilimi ve Yönetiminin Teorik Geri Plani
• Sanayi Devriminin Etkileri ve Klasik Yönetim
  Yaklasimlari

30
Yönetimin Tarihsel Çerçevesi

• Çaglar Boyunca Yönetim

31
Isletme Yönetim Düsüncesinin Tarihsel Gelisimi
Kalite Yaklasimi
Durumsallik Yaklasimi
Sistem Yaklasimi
Davranissal Yaklasim
Geleneksel Yaklasim
1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950
1960 1970 1980 1990 2000
32
Yönetim Teorileri

• Yönetim teorileri klasik, neo-klasik ve modern
  yönetim teorileri olarak üç baslikta
  toplanmaktadir. Bilimsel yönetim yaklasimi,
  yönetimin evrenselligi yaklasimi ve bürokrasi
  yaklasimi klasik yönetim teorilerini insan
  iliskileri yaklasimi neo-klasik yönetim teorisini
  olusturmaktadir. Modern yönetim teorileri ise
  sistem yaklasimi ve durumsallik yaklasimidir.

33
Bilimsel Yönetim Teorisi

• Frederick Winslow Taylor tarafindan gelistirilmis
  bir yaklasimdir.
• Taylor düsüncelerini 1911 yilinda yayinladigi
  Bilimsel Yönetimin Temel Ilkeleri adli eserinde
  toplamistir.
• Bilimsel Yönetimin Temel Ilkeleri adli kitabinda
  Taylor isgücünün üretim sürecinde gereksiz
  birtakim hareketleri yapmasi sonucunda
  verimsizlige yol açtigini belirlemistir.
• Taylor üretim sürecinde performansi
  iyilestirmeye dönük temel ilkeler üzerinde
  yogunlasmistir.
• Taylor isletmenin üretim bölümü için bir yönetim
  modeli gelistirmeye çalismistir.

34
Taylorun Tespitleri

• Isletmelerde verimsiz bir çalisma bulunmaktadir.
• Isletmelerin konuya kar açisindan bakmalari
  isgörenleri isten kaytarma arayislarina
  yöneltmistir.
• Islerin yapilisinda bir standart olmadigindan
  herkes isi kendi bildigi gibi yapiyordu.
• Ise almada ve terfide yetenek ve kapasite dikkate
  alinmiyordu.
• Isçiler ile yöneticilerin yaptiklari isler
  birbirine karistiriliyordu.

35
Taylorun Bilimsel Yönetimin Ilkeleri Adli
Eserinin Üç Önemli Amaci

• Örneklerle verimsiz çalismanin neden oldugu büyük
  zararlari göstermek,
• Bu verimsizligi önlemenin tek yolunun sistemli
  bir yönetim uygulamasindan geçtigini okuyucuya
  kanitlamak,
• Yönetimin belirli kanun, kural ve ilkelere
  dayanan bir bilim oldugunu ortaya koymak seklinde
  siralanabilir.

36
Tablo 1 Bilimsel Yönetim Yaklasiminin Temel
Prensipleri
Birinci Prensip Insanin yapacagi isin her elemani ve unsuru için bir yetenek gelistirilmelidir. Her is kendisini olusturan unsurlarina ayrilmalidir.
Ikinci Prensip Isgücü bilimsel olarak seçilmeli, egitilmeli, is ögretilmeli ve isçiler gelistirilmelidir.
Üçüncü Prensip Bilimsel prensipler uyarinca gelistirilen tüm islerin yapilmasini garanti etmek amaciyla çalisanlarla yöneticiler arasinda samimi bir isbirligi saglanmalidir.
Dördüncü Prensip Isin bölümlendirilmesinde sorumluluk yönetimle isçiler arasinda esit bir sekilde paylastirilmalidir.
37
Taylorun Çözüm Önerileri

• Standartlastirma
• Hareket ve zaman etüdü
• Sistematik seçim ve egitim
• Fonksiyonel ustabasilik

38
Bilimsel Yönetim Yaklasiminin Katkilari

• Islere ve görevlere iliskin veri toplama
  üzerinde durmustur.
• Yöneticileri çalismayi planlarken ve organize
  ederken gelisigüzel yöntemlerden kaçinmaya ikna
  etmistir.
• Çalismayi organize etmede, isgörenleri egitmede
  ve tesvikler olusturmada yönetimin rolünü
  vurgulamistir.

39
Bilimsel Yönetim Yaklasimina Yönelik Elestiriler

• Sendikalardan Gelen Elestiriler
• Islerin gerçeklestirilmesinde isgörenlerin
  üzerine çok fazla baski yapilmaktadir.
• Isgören ve yöneticiler arasinda esit olmayan
  ödül dagilimina neden olmaktadir.
• Davranis Bilimcilerinden Gelen Elestiriler
• Ücret tesviklerinin önemine yönelik asiri bir
  yaklasim sunmaktadir.
• Isgörenin davranisini etkileyen isyerindeki
  sosyal faktörlere yeterli dikkati vermemektedir.
• Çok fazla otoriter ve yönetim agirlikli bir
  yaklasimdir.
• Islerde ve görevlerde asiri bir uzmanlasma
  talep etmektedir.

40
Yönetim Süreci Yaklasimi

• 1916 yilinda Henry Fayol tarafindan
  gelistirilmistir.
• Fayol görüslerini Sanayilesme ve Genel Yönetim
  adli kitabinda toplamistir.
• Fayol yönetime analitik bir bakis açisi getirerek
  onun degerini yükseltmeyi amaçlamistir.
• Fayol tüm isletme için genel bir yönetim anlayisi
  gelistirmeye çalismistir.

41
Tablo 2 Fayola Göre Isletme Fonksiyonlari
Teknik Üretim, Imalat
Ticari Satis, Alimlar, Mübadeleler
Mali Sermayeyi Bulma ve Kontrol Etme
Güvenlik Insanlarin ve mallarin korunmasi
Muhasebe Istatistik, fiyatlandirma, bilanço, envanter, maliyetlendirme
Yönetim Planlama, organizasyon, yürütme, koordinasyon ve kontrol
42
Yönetim Fonksiyonlari
43
Fayola Göre Yönetim Fonksiyonlarinin Önem
Dereceleri

• Birinci Derecede Öneme Sahip Fonksiyonlar
• Planlama
• Örgütleme
• Ikinci Derecede Öneme Sahip Fonksiyonlar
• Yöneltme
• Koordinasyon
• Denetim

44
Fayol ve Taylorun Ortak Düsüncesi

• Teknik bilgi ve yöneticilik bilgisi birbirinden
  farklidir.
• Isçiler için teknik bilgi önem arz etmektedir.
• Üst kademelerde teknik bilginin önemi azalirken
  yöneticilik bilgisi önem arz etmektedir.

45
Yönetim Süreci Yaklasiminin Katkilari

• Yönetim sürecini analiz etmek için kavramsal bir
  iskelet saglamistir.
• Dikkatlerin yönetime ve yönetimin ögretilmesine
  olan ihtiyaca odaklanmasina yol açmistir.

46
Bürokrasi Yaklasimi (Max Weber)

• Max Weber tarafindan gelistirilmistir.
• Max Weber düsüncelerini Sosyal ve Ekonomik
  Örgütlenme Teorisi adli eserinde toplamistir.
• Mantikli, rasyonel ve etkin organizasyon
  tasarimini yasal ve formel yetki sistemine
  dayandirmaktadir.

47
Bürokrasinin Tanimi

• Kurallari, düzenlemeleri ve kontrol teknikleri
  spesifik olarak belirlenmis rasyonel, sistematik
  ve kesin bir organizasyon yapisidir.

48
Klasik Yönetim Teorisinin Katkilari

• Organizasyonlarin yapisi ve yönetimi konusunda
  düsünmek için tutarli ve rasyonel bir yol
  sunmaktadir.
• Organizasyonlarinda etkinligi ve etkililigi
  arttirmak amaciyla yöneticilere yollar
  göstermektedir.

49
Klasik Yönetim Teorisine Yönelik Elestiriler

• Organizasyonlarda insanlarin rolünün son derece
  sinirli oldugunu varsaymaktadir.
• Isletmeleri yönetmenin tek iyi yolu oldugunu
  varsaymaktadir.
• Isletme çevresinin statik bir rolü oldugunu öne
  sürmektedir.

50
Üçüncü Hafta

• Isletme Bilimi ve Yönetiminin Teorik Geri Plani
  Neo-Klasik ve Modern Yönetim Yaklasimlari

51
Neo-Klasik Yönetim (Beseri Iliskiler) Yaklasimi

• 1927-1932 yillari arasinda Elton Mayo tarafindan
  temelleri atilmis bu yaklasimda
  verimlilik-çalisma ortami iliskisi bir dizi
  deneyle ortaya konulmaya çalisilmistir.

52
Insani Iliskileri Yaklasiminin Özellikleri

• Klasik teorinin dikkate almadigi insan unsurunu
  inceleme konusu yapmistir.
• Organizasyon yapisi içinde insanin nasil
  davrandigi, neden o sekilde davrandigi ve yapi
  ile davranis arasindaki iliskiyi açiklamistir.
• Klasik teorinin aksine organizasyon yapisinda
  etkinligi insan unsurunun belirledigini
  vurgulamistir.
• Organizasyonlari degisik ihtiyaçlara sahip
  insanlarin bir araya gelmesinden olusan birimler
  olarak ele almis ve yöneticilerin teknik bir
  organizasyonun yani sira beseri ve sosyal bir
  organizasyon kurmak zorunda oldugunu ortaya
  koymustur.

53
Insan Iliskileri Yaklasiminin Katkilari

• Isgören davranisina iliskin belirli bir etkiyi
  açiklamaktadir.
• Insan iliskisi faktörü ile verimlilik artisi
  hakkinda yeni düsünceleri uygulamaya koymaktadir.
  
• Personele önem verilmesi, tatmin edilmesi, üretim
  verimliliginin arttirilmasi için motive edilmesi
  gerektigini ifade etmektedir.

54
Insan Iliskileri Yaklasimina Yönelik Elestiri

• Tatmin ve performans arasinda dogrudan bir
  baglantinin kurulamamasi

55
Dördüncü Hafta

• Isletmenin Özellikleri, Amaçlari, Kaynaklari,
  Çevresi ve Fonksiyonlari

56
Ögrenme Hedefleri

• Isletmenin Bazi Özellikleri
• Isletmenin Amaçlari
• Isletmenin Kaynaklari
• Isletmenin Dis Çevresi ve Ekonomi Içindeki Yeri
  
• Isletme Fonksiyonlari

57
Isletmenin Özellikleri

• Piyasa ortaminda ve piyasa için üretimde bulunma,
• Baskalarinin, ihtiyaçlarini karsilarken sahibine
  kar saglama amacina sahip olma,
• Varligini sürdürmek ve büyümek için çaba gösteren
  dinamik bir yapiya sahip olma,
• Büyük ve karmasik yapili olma.

58
Isletmenin Amaçlari

• Kar Saglama Amaci
• Satis Gelirini Arttirma Amaci
• Sosyal Sorumluluk Amaci
• Ortaklara uygun veya adil kar payi,
• Personele uygun ücret ve iyi çalisma sartlari,
• Tüketicilere uygun fiyat ve kaliteli mal,
• Hammadde ve malzeme saticilarina uygun fiyat,
• Çevre halkina karsi, çevreyi koruma ve is imkani
  saglama,
• Devlete vergi verme gibi sosyal yükümlülükleri
  kapsamaktadir
• Varligini Sürdürme, Büyüme ve Gelisme Amaci

59
Isletme Kaynaklari

• Q ƒ E, S, Dk, Y
• Burada
• Q Üretim Miktarini,
• E Emegi
• S Sermayeyi
• Dk Dogal Kaynaklari
• Y Yönetimi göstermektedir.

60
Tablo 7 Isletme Kaynaklari
Ikili Ayirim Maddi Faktörler Beseri Faktörler
Üçlü Ayirim Maddi Faktörler Nakdi Faktörler Beseri Faktörler
Dörtlü Ayirim Insan (Men) Materyal (Material) Para (Money) Yönetim (Management
61
Çevre

• Bir kisi veya toplulugu etkileyen fiziksel ve
  sosyal sartlar bütünüdür.

62
Isletmenin Dis Çevresi
63
Tablo 8 Mal ve Hizmet Üretiminde Karsilasilan
Sorular ve Bunlarin Cevaplari
Karsilasilan Sorular Verilen Cevaplar
Ne Üretilecek? Tüketici istek ve ihtiyaçlari, bunlarin miktari ve degisme egilimleri
Nasil Üretilecek? Teknoloji ve üretim metodu seçimi
Ne Miktarda Üretilecek? Tüketici istek ve ihtiyaçlari, bunlarin miktari ve degisme egilimleri
Ne Maliyette Üretilecek? Hem teknoloji hem de ne miktarda üretilecegi sorusunun cevabi
64
Sekil 2 Isletme, Piyasalar ve Ekonomik Sistemin
Isleyisi
65
Isletme Fonksiyonlarinin Analiz Türleri

• Statik Bakimdan Analiz Isletmenin yapisi,
  kisimlari ve organlari üzerinde durmaktadir.

• Dinamik Bakimdan Analiz Isletmenin degisik kisim
  ve organlarinin fonksiyonlari, gördükleri isler
  ve faaliyetler üzerinde durulmaktadir.

66
Isletme Fonksiyonlari

• Yönetim
• Üretim
• Pazarlama
• Finansman
• Personel (Insan Kaynaklari)
• Muhasebe
• Halkla Iliskiler
• Arastirma-Gelistirme (Ar-Ge).

67
Isletme Fonksiyonlari

• Genel Fonksiyonlar
• Yönetim
• Türsel Fonksiyonlar
• Üretim
• Pazarlama
• Kolaylastirici Fonksiyonlar
• Finansman
• Personel
• Destekleyici Fonksiyonlar
• Muhasebe
• Arastirma-Gelistirme
• Halkla Iliskiler

68
Besinci Hafta

• Ekonomik Yapi, Faaliyet Konulari, Sermaye
  Yapilari, Ulusal Orijinleri ve Aralarinda
  Yaptiklari Anlasmalar Itibariyle Isletmelerin
  Siniflandirilmasi

69
Ögrenme Hedefleri

• Ekonomik Yapi Bakimindan Siniflandirilmasi
• Faaliyet Konulari Bakimindan Siniflandirilmasi
• Sermaye Mülkiyeti Bakimindan Siniflandirilmasi
• Hukuki Sekilleri Bakimindan Siniflandirilmasi
• Uluslar arasi Olup Olmamalari Bakimindan
  Siniflandirilmasi
• Isletmeler arasi Anlasmalar Bakimindan
  Siniflandirilmasi

70
Ekonomik Yapi Bakimindan Isletmeler

• Mal Üreten Isletmeler Tarim, insaat ve sanayi
  sektöründe faaliyet gösteren ve fiziksel mal
  üreten büyük-küçük ölçekli tüm isletmelerdir.
• Satici Isletmeler Genellikle ticaret sektöründe
  çalisan toptancilik, yari toptancilik ve
  perakendecilik ile ugrasan isletmelerdir.
• Hizmet Üreten Isletmeler Dogrudan dogruya hizmet
  üretimi ve satisi ile ugrasan isletmelerdir.

71
Faaliyet Konulari Bakimindan Isletmeler

• Tarimla ugrasan isletmeler
• Sanayi ile ugrasan isletmeler
• Insaat sanayii ile ugrasan isletmeler
• Ticaret ile ugrasan isletmeler
• Ulastirma ve haberlesme ile ugrasan isletmeler
• Finansal kuruluslar
• Serbest meslek ve hizmetler
• Konut geliri saglayan isletmeler

72
Sermaye Mülkiyeti Bakimindan Isletmeler

• Özel Sektör Isletmeleri Sermayesinin tümü veya
  büyük kismi özel kisilere ait olan isletmelerdir.
  
• Kamu Sektörü Isletmeleri Sermayesinin tamami ve
  büyük kismi kamuya ait olup, bir kisminin
  sermayesi merkezi devlete bir kisminin ise yerel
  yönetimin olan isletmelerdir.
• Sermayesinin Tümü Devletçe Konulan Isletmeler
• Kamu Iktisadi Isletmeleri
• Yerel Yönetim Isletmeleri
• Yabanci Sermayeli Isletmeler Yabanci ülke
  mütesebbislerinin girdikleri ülkede özel ya da
  kamu isletmeleriyle birlikte kurduklari
  isletmelerdir.

73
Tablo 11 Dogrudan Yabanci Sermaye Girisinin
Sektörlere Göre Dagilimi
ISIC Kodu Sektörler 2002 2003 2004 2005 Ocak-Temmuz 2006
A Tarim, Avcilik ve Ormancilik -- 1 4 5 --
B Balikçilik -- -- 2 -- --
C Madencilik ve Tasocakçiligi 2 14 75 40 60
D Imalat Sanayii 110 448 214 789 494
E Elektrik, Gaz ve Su 68 86 69 4 6
F Insaat 3 8 23 117 172
G Toptan ve Perakende Ticaret, 89 92 103 68 1.400
H Oteller ve Lokantalar 0 4 1 42 9
I Ulastirma, Haberlesme ve Depolama Hizmetleri 1 2 639 3.250 4.706
J Mali Araci Kuruluslarin Faaliyetleri 260 51 69 4.016 369
K Gayrimenkul Kiralama ve Is Faaliyetleri 0 6 3 29 16
L Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sos. Güvenlik -- -- -- -- --
M Egitim Hizmetleri 0 0 0 17 --
N Saglik Isleri ve Sosyal Hizmetler 5 23 53 74 155
O Diger Toplumsal, Sosyal ve Kisisel Hizmet Faaliyet. 84 10 36 86 75
P Evlerde Yaptirilan Hizmet Isleri -- -- -- -- --
Q Uluslararasi Örgütler ve Temsilcilikleri -- -- -- -- --
Toplam Toplam 622 745 1.291 8.537 7.462
Kaynak http//www.hazine.gov.tr/stat/yabser/dyyvb
_temmuz2006.xls
74
Türkiyede Hukuki Sekilleri Bakimindan
Isletmelerin Siniflandirilmasi
75
Isletmelerin Ulusal Olup Olmamalarina Göre
Siniflandirilmasi
76
Çok Uluslu Isletmelerin Kriterleri ve Özellikleri

• Kriterler
• Yabanci ülkedeki üretim miktarinin en az 25 -
  30unu geçmis olmasi,
• Yabanci ülkedeki karlarin toplam karlarin önemli
  bir bölümüne ulasmasi,
• Yabanci ülkedeki personelin toplam personel
  sayisi içinde önemli bir orana çikmasi

• Özellikler
• Sermaye paylari iki veya daha fazla ülkeye
  dagitilmistir.
• Yüksek düzeydeki yöneticiler genel merkezden
  saglanmaktadir.
• Her ülkedeki birim belirli bir bagimsizlik içinde
  çalismakta uzun vadeli politikalar ve stratejiler
  genel merkez tarafindan belirlenmektedir.
• Üretim isgücü yogun teknoloji gerektiren
  durumlarda geri kalmis ülkelerde sermaye yogun
  teknoloji gerektiren durumlarda gelismis
  ülkelerde yapilmaktadir.
• Yatirimlarin finansmaninda uluslar arasi sermaye
  piyasalarindan düsük faizlerle kredi
  saglamaktadirlar.
• Gittikleri ülkelerin kalkinma problemleri
  dogrultusunda degil, gelir ve kar saglamak
  kaygisiyla hareket ettiklerinde, bu ülkelerin
  ulusal menfaatleri ve yönetimleriyle ters
  düsmektedirler

77
Isletmelerin Kendi Aralarinda Yaptiklari
Isletmeler Açisindan Siniflandirilmasi

• Centilmenlik Anlasmasi Yapan Isletmeler
• Konsorsiyumlar
• Karteller
• Tröstler
• Holdingler
• Tam Birlesme

78
Konsorsiyum

• Kelime Anlami Belirli bir is için kurulan birlik
  veya ortakliktir.

• Konsorsiyum büyük çapli taahhüt islerinde ihaleyi
  kazanabilmek için ayni veya farkli ülkelerden
  ayni veya farkli ihtisas dallarindaki
  isletmelerin finansal olanaklarini veya
  teknolojik ya da diger üstünlüklerini
  birlestirerek isbirligi yapma durumudur.

79
Kartel

• Ayni dalda çalisan iki veya daha fazla isletmenin
  rekabeti azaltmak veya ortadan kaldirmak için
  hukuki bagimsizliklarini yitirmeden yaptiklari
  anlasma ile olusturduklari tekelci birliktir.

80
Kartel Türleri
81
Konsern

• Daha az firmanin daha yakin iliskilerle bir araya
  gelerek karlarini arttirmaya çalismasidir.
  Konsern de hukuki bagimsizlik bulunurken
  ekonomik bagimsizlik yoktur.

82
Tröst

• Iki veya daha fazla isletmenin tekelci güç
  olusturmak amaciyla iktisadi ve hukuki
  bagimsizliklarini kaybederek sermaye ve
  yönetimlerini birlestirmeleri durumudur.

83
Tröstlerin Kartelden Farklilik Gösterdigi Noktalar

• Iktisadi ve hukuki bagimsizliklarini
  kaybetmektedirler.
• Kartel belirli bir dal veya konuyla sinirliyken,
  tröstler her faaliyete ve konuya el
  atmaktadirlar.
• Genellikle imalat, petrol ve madencilik
  sektörlerinde görülmektedir

84
Tröst Türleri
85
Holding

• Bir sirketin baska sirketlerin hisse senetlerinin
  büyük bölümüne sahip olmak suretiyle yönetim ve
  denetimini ele geçirmesiyle olusan sirketler
  grubudur.

86
Holdinglerin Baslica Özellikleri

• Ana sirketlerin çogunlukla mal üretimi ve
  pazarlamasiyla ugrasmalari yasaktir. (ülkemizde
  de bu faaliyetlerle ugrasmalari yasaktir).
• Ana sirket holdinge bagli sirketlerin isletme
  politika ve stratejilerini belirlemekte ve
  denetimlerini ellerinde tutmaktadir.
• Holdingler belirli bir sanayi daliyla degil her
  alanda faaliyet gösteren isletmelerin hisse
  senetleriyle ilgilenmektedir.

87
Holdinglesmenin Faydalari ve Sakincalari

• Sakincalari
• Tekelci güç olusturmasi,
• Sirketler ve holding yönetimleri arasinda
  güçlükler ve çikar çatismalarinin ortaya çikmasi.

• Faydalari
• Ülkede sermaye birikiminin hizlanmasina katkida
  bulunmaktadir.
• Ülkede sermaye piyasasinin gelismesine katkida
  bulunmaktadir.

88
Tam Birlesmenin Tanimi ve Yararlari

• Tanimi
• Iki veya daha fazla sayida isletmenin tek isletme
  haline gelmesi durumudur.

• Yararlari
• Genel yönetim, arastirma ve gelistirme, reklam
  vb. giderlerde tasarruf saglama,
• Pazarda tekelci güç saglama,
• Daha fazla uzmanlasma,
• Finansal güç bulma ve kredi saglama seklinde
  siralanabilir.

89
Altinci Hafta

• Hukuki Yapilarina Göre Isletmelerin
  Siniflandirilmasi Özel Isletmeler

90
Ülkemizde Isletmelerin Tabi Olduklari Kanunlar

• Ticaret Kanunu
• Borçlar kanunu
• Kooperatifler Kanunu
• Vergi kanunlari

91
Ticari Isletme ve Tacir

• Ticari Isletme Ticarethane veya fabrika yahut
  ticari sekilde isletilen diger müesseselerdir.

• Tacir
• Bir isletmeyi kismen dahi kendi adina isleten
  kisidir.

92
Özel Isletmelerin Hukuki Açidan Siniflandirilmasi
93
Tek Kisi Isletmesi
Tek kisinin mülkiyetinde olan ve tek kisi
tarafindan faaliyetlerin yürütüldügü
isletmelerdir.
94
Tek Kisi Isletmelerin Üstünlüklerini Ve
Sakincalari

• Üstünlükleri
• Kurulmasi kolaydir.
• Yetkiler tek kiside toplanmaktadir.
• Problemler isletme disina çikmamaktadir.
• Kar bölüsülmemekte ve az ya da çok isletme
  sahibine kalmaktadir.
• Esnek yapiya sahip olup degisen durumlara uyum
  saglama firsatina sahiptir.
• Sahibine sayginlik kazandirmaktadir.

• Sakincalari
• Büyüklükleri sinirlidir.
• Uzman görüslerinden ve yardimlarindan mahrum
  kalmaktadir.
• Isletmenin devamliligi kisinin yasamasina
  baglidir.

95
Sirketlerin Temel Özellikleri

• Sirketi kuranlarin (gerçek veya tüzel) kisilerin
  sayisi birden fazla olmalidir.
• Ortak bir amaç bulunmalidir.
• Ortak amaca ulasmak için ortaklar arasinda bir
  anlasma mevcut olmalidir.
• Ortak amaca ulasmak için para, mal ve emek
  sermaye olarak konmalidir.

96
Adi Sirketin Tanimi

• Türk Ticaret Kanununda tanimlanan sirketlerin
  ayirt edici özelliklerini tasimayan sirketlere
  adi sirket denilmektedir.

97
Ticaret Sirketlerinin Özellikleri

• Sirket sözlesmesinin yazili ve kanunda belirtilen
  asgari sartlari tasimasi gereklidir.
• Sirketin ayri bir tüzel kisiligi bulunmaktadir.
• Bazi sirketler borçlarindan dolayi sirketin
  malvarligi ile sorumlu tutulmaktadir.

98
Kollektif Sirketlerin Tanimi ve Özellikleri

• Tanimi
• Ticari bir isletmeyi bir ticaret unvani altinda
  isletmek maksadiyla gerçek kisiler arasinda
  kurulan ve ortaklardan hiç birisinin sorumlulugu,
  sirket alacaklilarina karsi sinirlandirilmamis
  sirketler kollektif sirkettir.

• Özellikleri
• Yalnizca gerçek kisiler tarafindan kurulmaktadir.
  
• Karlar ortaklik sözlesmesinde belirtilen
  usullerde dagitilmaktadir.
• Bütün ortaklar yönetim hakkina sahiptir. Ancak
  sözlesmeyle yönetim hakki bir veya birkaç ortaga
  birakilabilir.
• Sirketin sermaye gücü ortaklarin varliklarina
  baglidir.
• Ortaklar arasinda degisiklik yapmak
  zorlastirilmistir.

99
Komandit Sirketin Tanimi ve Ortak Türleri

• Tanimi
• Ticari bir isletmeyi bir ticari unvan altinda
  isletmek amaciyla kurulan sirket alacaklilarina
  karsi ortaklardan bir veya birkaçinin
  sorumluluklarinin sinirlandirilmadigi, diger
  ortaklarin sorumluluklarinin koyduklari sermaye
  miktarlariyla sinirli oldugu sirketlerdir.

• Ortak Türleri
• Komandite Ortak Sorumlulugu sinirlandirilmamis
  ve gerçek kisi ortaga verilen addir. Komandite
  ortak kollektif sirket ortagi gibidir gerçek
  kisi olmalidir yönetime hakimdir. Sirketlerin
  borçlarina karsi tüm mal varligi ile sorumludur.
• Komanditer Ortak Sorumlulugu sinirlandirilmis
  ortaga verilen addir. Tüzel kisi olabilir.
  Koyduklari sermaye payi ile sirketin borçlarindan
  sorumludur.

100
Anonim Sirket Tanimi ve Kurulus Sartlari

• Tanimi
• Bir unvana sahip, ana sermayesi belli ve paylara
  bölünmüs olan ve borçlarindan dolayi yalnizca
  varliklariyla sorumlu olan sirkettir.

• Kurulus Sartlari
• 1 veya 1den fazla (gerçek veya tüzel) ortagin
  bulunmasi,
• kurulus sermayesinin halka açik olanda en az
  50.000 TL, halka açik olmayanda 100.000TLden az
  olamamasi,

101
Anonim Sirketin Organlari

• Yönetim Kurulu Pay sahiplerinin olusturdugu
  Genel Kurul tarafindan seçilen en az bir veya
  daha fazla üyeden olusmaktadir. Sirkette pay
  sahibi olmayanlar da yönetim kurulu üyeligine
  seçilebilir fakat pay sahibi sifatini kazandiktan
  sonra göreve baslayabilir. Kural olarak sirkete
  bireysel olarak pay sahiplerine ve sirket
  alacaklilarina karsi müteselsilen sorumludur.
• Sirket Müdürü (Yürütme organi) Ana sözlesme veya
  genel kurulca ya da yönetim kurulunca seçilir.
  Yönetim kuruluna, hisse sahiplerine ve sirket
  alacaklilarina karsi sorumludur.
• Denetim Kurulu En az bir en çok bes kisiden
  olusan denetçiler tarafindan olusmaktadir. Anonim
  sirketin denetim görevini yerine getirmektedir.

102
Anonim Sirketin Üstünlükleri ve Sakincalari

• Üstünlükleri
• Ortaklarin sorumluluklari sermaye payi ile
  sinirlidir.
• Yönetim genellikle profesyonel yöneticilere
  birakilmaktadir.
• Sirketin veya paylarin devri kolaydir sirket uzun
  süre yasayabilir.
• Büyüme yetenegi fazladir.
• Büyüklügün çesitli avantajlarina sahiptir.

• Sakincalari
• Kurulus islemleri karmasiktir.
• Hareket serbestisi sinirli ve kanun hükümleri ile
  formaliteleri fazladir.
• Kredi bulma güçlükleri görülebilir.
• Yönetimi zordur.

103
Limited Sirketler

• Tanimi
• Iki veya daha çok gerçek veya tüzel kisi
  tarafindan bir ticaret unvani altinda kurulan
  ortaklarinin sorumlulugu, koymayi taahhüt
  ettikleri sermaye ile sinirli ve ana sermayesi
  belli sirkettir.

• Kurulus Sartlari
• Ortak sayisi en az 2 en çok 50 olabilir.
• Ana sermayesi en az
• 10.000TL olmasi zorunludur.

104
Sermayesi Paylara Bölünmüs Komandit Sirketler

• Tanimi
• Sermayesi paylara bölünen ve ortaklardan birinin
  veya birkaçinin sirket alacaklarina karsi
  kollektif sirket, digerlerinin bir anonim sirket
  ortagi gibi sorumlu oldugu sirkettir.

• Özellikleri
• Ortak sayisi biri komandite olmak sartiyla en az
  5 kisidir.
• Komandit sirketten temel farki sermayesinin
  paylara bölünmüs olmasidir.

105
Kooperatifler

• Tanimi
• Tüzel kisilige haiz olmak üzere ortaklarin
  ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve
  geçimlerine ait ihtiyaçlarini karsilikli yardim,
  dayanisma ve kefalet suretiyle saglayip korumak
  amaciyla gerçek ve kamu tüzel kisileri ile il
  özel idareler, belediyeler köyler, cemiyetler ve
  dernekler tarafindan kurulan degisir ortakli ve
  degisir sermayeli tesekküllerdir.

• Kurulus Sartlari
• Gerçek kisiler, kamu tüzel kisileri, cemiyetler
  ve dernekler tarafindan kurulabilir.
• En az 7 ortak tarafindan kurulabilir.
• Sermaye miktari sinirlandirilamaz ve sözlesmede
  belirli bir sermaye belirtme zorunlulugu yoktur.

106
Yedinci Hafta

• Hukuki Yapilarina Göre Isletmelerin
  Siniflandirilmasi Kamu Isletmeleri ve Yabanci
  Sermayeli Isletmeler

107
Ülkemizde Cumhuriyet Dönemi Sonrasi Uygulanan
Iktisat Politikalari

• 1923-1933 Dönemi Özel Sektörü Ön Planda Tutan
  Kalkinma Politikalari
• 1933-1938 Dönemi Devleti Ön Planda Tutan
  Kalkinma Politikalari
• Ikinci Dünya Savasindan 1960lara Kadar Geçen
  Dönem Özel Sektörü ve Devleti Ön Planda Tutan
  Kalkinma Politikalari
• 1960 1980 Dönemi Planli Kalkinma Dönemi
• 1980 Sonrasi Dönem Ihracata Dayali ve Disa Dönük
  Bir Kalkinma Politikalari

108
Katma Bütçeli ve Döner Sermayeli Isletmeler

• Katma Bütçeli Isletmeler
• Tanimi Tekel, Devlet Üretme Çiftlikleri
  Karayollari ve Üniversiteler gibi katma bütçeli
  idarelere bagli isletmelerdir.
• Özellikleri
• Tüzel kisilikleri yoktur.
• Sagladiklari gelir fazlasi bütçeye gelir
  yazilmaktadir.

• Döner Sermayeli Isletmeler
• Tanimi Genel bütçeye bagli dairelerin Bütçe
  kanunu ile verilen ödeneklerle kurduklari
  Darphane ve Damga Vergisi gibi isletmelere
  verilen addir.
• Özellikler
• Tüzel kisilikleri yoktur.
• Nisbi önemleri katma bütçeli kuruluslara göre
  daha azdir.

109
Iktisadi Devlet Tesekkülleri

• Özellikleri
• Kanunla kurulmakta hangi Bakanliga bagli oldugu
  kurulus kanununda belirtilmektedir.
• Tüzel kisilige sahiptir ve sorumluluklari sermaye
  ile sinirlidir.
• Kurulus kanunlarindaki hükümler sakli kalmak
  kaydiyla özel hukuk hükümlerine tabidirler
• Genel Muhasebe kanununa ve Sayistay Denetimine
  tabi degildirler.
• En üst düzey ve karar alma organi Yönetim
  Kurulu yetkili ve sorumlu yürütme organi Genel
  Müdürdür.

• Tanimi
• Ekonomik gereklere uygun olarak verimlilik ve
  karlilik ilkeleri dogrultusunda kendi aralarinda
  ve ulusal ekonomiyle uyum içerisinde çalisarak
  sermaye birikimine yardim etmeleri ve bu suretle
  daha fazla yatirim kaynagi yaratmalari gereken
  KITlerdir.
• Sermayesinin tamami Devlete ait iktisadi alanda
  ticari esaslarda faaliyet göstermek üzere kurulan
  KITlerdir.

110
IDT ne Bagli Kuruluslar

• Müessese Sermayesinin tamami bir IDT veya KITe
  ait olan ve bagli bulundugu tesebbüsün yönetim
  kurulunun karari ile kurulan isletme veya
  isletmeler toplulugudur.
• Bagli Ortaklik Sermayesinin 50sinden fazlasi
  IDT veya KITe ait olan isletme veya isletmeler
  toplulugundan olusan bir anonim sirketlerdir.
• Istirak IDTlerin veya KITlerin ya da bagli
  ortakliklarinin en az 26sina en fazla 50sine
  sahip bulunduklari anonim sirketlerdir.

111
Tesekkül, Müessese ve Bagli Ortaklik Örnekleri
Tesekküller Müesseseler Bagli Ortakliklar
Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Müdürlügü Bakirköy Pamuklu Sanayi Müdürlügü Antalya Pamuklu Dokuma Sanayi T.A.S.
Türkiye Seker Sanayi Alpullu Seker Fab. A.S.
Türkiye Seker Sanayi Kayseri Seker Fab. AS
112
Kamu Iktisadi Kuruluslari

• Tanimi
• Kendilerine verilen görev ve kamu hizmetlerini
  ekonomik ve sosyal gereklere uygun olarak
  verimlilik ilkesi dogrultusunda yürütmeleri
  gereken isletmelerdir.
• Sermayesinin tamami Devlete ait olup tekel
  niteligindeki mal ve hizmetleri kamu yarari
  gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulan ve
  gördügü bu kamu hizmeti dolayisiyla ürettigi mal
  ve hizmetler imtiyazli sayilan KIT lerdir.

• Özellikleri
• Kanunla kurulmakta hangi Bakanliga bagli oldugu
  kurulus kanununda belirtilmektedir.
• Tüzel kisilige sahiptir ve sorumluluklari
  sermayeleriyle sinirlidir.
• Özel hukuk hükümlerine tabidir.
• Genel Muhasebe kanununa ve Sayistay Denetimine
  tabi degildirler
• IDTleri gibi müessese ve bagli ortaklik
  kurabilirler.
• Organlari IDTlerin organlariyla benzerlik
  göstermektedir.

113
Özellestirmenin Felsefesi

• Özellestirmenin ana felsefesi, devletin, asli
  görevleri olan adalet ve güvenligin saglanmasi
  yolundaki harcamalar ile özel sektör tarafindan
  yüklenilemeyecek altyapi yatirimlarina yönelmesi,
  ekonominin ise pazar mekanizmalari tarafindan
  yönlendirilmesidir.

114
Özellestirmenin Tanimi

• Dar Anlamda Özellestirme KITlerin mülkiyet ve
  yönetiminin özel sektöre devridir.

• Genis Anlamda Özellestirme Iktisadi, mali,sosyal
  ve siyasal nedenlerle milli ekonomi içerisinde
  kamu kesimi faaliyetlerinin sinirlandirilmasina
  veya tamamen ortadan kaldirilmasina yönelik
  yapilan uygulamalar bütünüdür.

115
Türkiyede Yillar Itibariyle Özellestirme
Islemleri
Kaynak http//www.oib.gov.tr/yayinlar/yayinlar.ht
m
116
Türkiyede Yöntemler Itibariyle Özellestirme
Kaynak http//www.oib.gov.tr/yayinlar/yayinlar.ht
m
117
Sekizinci Hafta

• Isletmenin Kurulusu

118
Ögrenme Hedefleri

• Kurulus Ile Ilgili Bazi Temel Kavramlar
• Genel Olarak Isletmenin Kurulus Asamalari
• Fizibilite Çalismalarinin Önemi, Amaçlari Ve
  Baslica Kisimlari

119
Yatirim Kavrami ve Türleri

• Iktisat Açisindan Yatirim Ulusal gelirin yeni
  üretim birimleri (isletmeler) kurmak veya eskiyen
  birimleri yenilemek amaciyla ayrilan kismidir.
• Mütesebbis Açisindan Yatirim Nakdi sermayenin
  ayni sermayeye veya iktisadi üretim birimine
  dönüsmesidir.
• Nakdi Sermayeye Gelir Saglamaya Yönelik Yatirim
  Özellikle sermaye piyasasinin gelistigi ülkelerde
  gelir getirmeyen nakdi varligin daha az likit
  varliklara yatirilmasidir.
• Alt Yapi Yatirimlari Kara ve demiryollari, su,
  elektrik, okul hastane yapimina yönelik yapilan
  yatirimlardir.
• Beseri Sermaye Yatirimi Insanin yetistirilmesine
  ve egitilmesine yapilan yatirimdir.

120
Proje ve Yatirim Projesi

• Proje Bir konunun çözüme kavusturulmasi yolunda
  hazirlanan tasari ve tasarlanan plandir.
• Yatirim Projesi Bir toplumda belirli bir dönemde
  mal ve hizmetlerin üretimini arttirmak için bazi
  olanaklari yaratma, genisletme ve/veya
  gelistirmeye yönelik bir öneridir.

121
Fizibilite ve Fizibilite Raporu

• Tanimi
• Kesin yatirim karari alinmadan önce yapilmasi
  düsünülen yatirimla ilgili ekonomik, teknik ve
  finansal sorunlara iliskin bilgilerin sistemli ve
  analize elverisli bir sekilde toplanmasidir.

• Amaci
• Yapilmasi düsünülen yatirimin faydalarini ve kit
  olan kaynaklarin alternatif kulanim imkanlarini
  belirleyerek en rasyonel yatirim kararinin
  alinmasini saglamaktir. Diger bir ifadeyle,
  ticari açidan en cazip yatirimin seçilmesidir.

122
Isletmenin Kurulus Asamalari

• Yatirim Öncesi (Planlama) Asamasi
• Yatirim Asamasi
• Isletme Asamasi

123
Yatirim Projesi Fikrinden Isletmeye Açilisina
Kadar Isletmenin Kurulus Asamalari
124
Proje Fikrinin Gelistirilmesinde Etkili Olan
Faktörler

• Ülkenin Üretim-Tüketim Modeli
• Ülkenin Pazar Durumu
• Mevcut Sanayi Isletmelerinin Durumu
• Ihracat Olanaklari ve ithalat Programlari
• Kalkinma Plan ve Programlari
• Dogal Kaynaklar veya Teknoloji Durumu

125
Degerlendirme ve Yatirim Karari

• Mütesebbis fizibilite raporundaki bilgiler
  isiginda basta ticari karlilik olmak üzere
  çesitli kriterlere dayali yaptigi inceleme olumlu
  bir sonuç verdigi takdirde yatirim karari
  almaktadir. Yatirim kararinin alinmasi sirasinda
  projenin bir bütün olarak genel ekonomi
  üzerindeki etkilerini gösteren ulusal karlilik
  kriteri de dikkate alinmaktadir.

126
Fizibilite Çalismalarinin ve Fizibilite Raporu
Hazirlamanin Amaçlari

• Isletmenin kurulmasina kesin karar vermek,
• Isletmenin ne büyüklükte ve nerede kurulacagini
  tespit etmek,
• Yatirimin mali portresini ortaya koymak ve bu
  kaynagi karsilamak için gerekli iç ve dis
  finansman için yardimci olacak finansal
  kuruluslara fizibilite raporunu sunmak,
• Tesvik kredisi, yatirim indirimi ve döviz tahsisi
  gibi devletin sagladigi tesviklerden yararlanmak
  üzere fizibilite raporunu DPT gibi ilgili kamu
  kurumlarina sunmak,
• Projenin gerçeklesmesi, kurulusu ve isleyisi
  sirasinda ortaya çikmasi muhtemel güçlükleri
  önceden tahmin ederek gerekli önlemleri almak.

127
Ekonomik Etüt

• Pazar Arastirmasi
• Isletme Büyüklügünün (Kapasitesinin) Belirlenmesi
• Isletmenin Kurulus Yerinin Seçimi

128
Pazar Arastirmasi

• Amaci
• Önceden belirlenen bir mamulle ilgili bazi temel
  bilgiler saglamaktir.

• Pazarlama Arastirmasinin Konulari
• Belirli Bir Malin Piyasada Belirli Bir Fiyattan
  Ne Kadar Satilabilecegi (Toplam Talep)
• Kurulacak Isletmenin Ne Kadar Satabilecegi,
  (Isletmenin Malina Talep Ya da Satis)
• Malin Piyasadaki Mevcut Satis Fiyati Ve
  Maliyetleri
• Arz Kaynaklari (Yurt-içi Üretim mi, Ithal mi)
• Dagitim Kanallari
• Ikame Ve Tamamlayici Mallarin Olup Olmadigi
• Mala Iliskin Hükümet Politikasi (Ithal Yasagi,
  Tesvik Kredisi, Gümrük Veya Yatirim Indirimi,
  Ihracat Kredisi Vb.)

129
Isletme Büyüklügünün Belirlenmesi

• Bu asamada pazarlama arastirmasi sonuçlarina göre
  isletmenin kapasitesi belirlenmeye
  çalisilmaktadir. Kapasite isletmenin elindeki
  üretim faktörlerini en iyi sekilde kullanarak
  üretebilecegi üretim miktaridir. Diger bir
  ifadeyle, kapasite belirli sürede üretilebilecek
  mamulün hacim veya sayisi olarak
  tanimlanmaktadir.

130
Isletmenin Kurulus Yerinin Seçimi

• Isletmelerin bazilari (kömür, demir-çelik
  isletmeleri gibi) kaynaga yakin yerlerde
  digerleri de (ekmek firini, rafineri gibi) pazara
  yakin yerlerde kurulmaktadir. Bazi isletmeler
  için de (pamuklu dokuma ve tekstil isletmeleri
  gibi) kaynaga ya da pazara yakinlik önem arz
  etmemektedir.

131
Teknik Etüdün Kapsamina Giren Konular

• Projenin teknik tanimi, tesis kurulacak arazinin
  zemin etütleri, hammadde ve yardimci madde
  etütleri, laboratuar testleri
• Üretim teknolojisinin ve bu teknolojinin
  saglanacagi ülkenin seçimi seçimin gerekçesi,
  elde edilis biçimi (satin alma, lisans, ortak
  girisim) alternatifler ve maliyetler
• Üretilecek ürünlerin, yan ürünlerin ve atiklarin
  çesitleri, nitelikleri ve bunlari degerlendirme
  imkanlari
• Makine ve teçhizat seçimi özellikleri, seçim
  gerekçeleri, yurt disindan getirilecek olanlar,
  teknik ömürleri ve maliyetleri
• Tesisin yerlesim plani,
• Insaat isleri,
• Montaj islerinin kimler tarafindan, nasil
  yapilacagi ve harcama miktari,
• Isletmenin yatirim döneminde kurulusunun aylara
  göre grafik ve tablolarla ayri ayri gösterildigi
  uygulama plani (termin programi)

132
Finansal Etüdün Kapsamina Giren Konular (I)

• Yatirim Tutarinin Hesaplanmasi
• Isletmenin Gelir-Gider Tahminlerinin Yapilmasi
• Finansman Kaynaklarinin Belirlenmesi
• Isletmenin Karlilik Durumuyla Ilgili Analizler
• Organizasyon Durumu

133
Dokuzuncu Hafta

• Isletmenin Büyüklügü (Büyüklük Kriterleri, En
  Uygun Isletme Büyüklügü)

134
Ögrenme Hedefleri

• Isletme Büyüklük Ölçütleri
• Isletme Büyüklügünü Etkileyen Faktörler ve
  Optimum Isletme Büyüklügü
• Kapasite ve Çesitli Kapasite Kavramlari
• Küçük ve Orta Ölçekli Isletmeler (KOBI)

135
Isletmenin Büyüklük Ölçütleri

• Kantitatif Kriterler
• Kalitatif Kriterler

136
Kantitatif Ölçütler

• Yillik satislar
• Yillik karlar
• Varliklar
• Öz sermaye miktari
• Yatirim toplami
• Çalisan sayisi

137
ABDde ve Dünyada Kullanilan Isletme Büyüklük
Ölçütleri

• Fortune Dergisi Tarafindan Kullanilan Kriterler
• Satislar
• Kârlar
• Varliklar
• Öz Sermaye
• Çalisanlarin Sayisi

• Business Week Dergisi Tarafindan Kullanilan
  Kriterler
• Satislar
• Kârlar
• Piyasa Degeri

138
Türkiyede ISO Tarafindan Kullanilan Isletme
Büyüklük Ölçütleri

• Ürettikleri Mallardan Satis Tutarlari
• Satis Hasilatlari
• Dönem Kârlari
• Öz Sermaye
• Ücretle Çalisanlarin Sayisi
• Net Aktif Toplami,
• Brüt katma Deger
• Ihracat Degeri

139
Kalitatif Ölçütler

• Sermaye Koyanlarin Sayisi
• Yönetim Biçimi
• Bölgeye Yönelik Olup Olmama
• Endüstri Dalindaki Göreli Durumu
• Hukuki Sekil

140
Büyük Isletmelerin Baslica Üstünlükleri

• Makinelesme ve gelismis üretim teknolojileriyle
  büyük ölçekli üretim yapilabilmekte ve birim
  üretim maliyetleri düsürülebilmektedir.
• Makinelesme, standartlastirma ve uzmanlasmayla
  birlikte isgücü ve makineler daha verimli bir
  sekilde kullanilabilmektedir.
• Ileri teknoloji kullanma yaninda arastirma ve
  gelistirmeye daha fazla kaynak ayrilabilmekte,
  bulus ve yeniliklerden daha fazla
  faydalanilabilmektedir.
• Modern isletmecilik uygulamalari görülmekte, daha
  etkin organizasyon yapilari kurulmakta, uzman
  personel ile etkin is bölümü yapilmaktadir.

• Kaliteli personel istihdam edilmekte, onlara iyi
  egitim, yetisme ve terfi imkanlari sunulmaktadir.
  
• Yüksek finansman gücü sayesinde daha kolay ve
  ucuz kredi bulabilmektedir.
• Degisik sektörlerde faaliyet gösterebilmeleri
  nedeniyle riskler daha kolay dagitilabilmektedir.
• Satin alimlarda, üretimde ve pazarlamada yüksek
  pazarlik güçleri, iskontolar nedeniyle büyüklügün
  sagladigi avantajlara sahiptir.
• Üretimde ortaya çikan atik maddeler daha iyi
  degerlendirilebilir.

141
Küçük Isletmelerin Baslica Üstünlükleri

• Sabit varliklarinin sinirli olmasi nedeniyle
  talep degismelerine daha hizli uyum saglamakta ve
  esneklikleri yüksektir.
• Dar bir çevreye hitap ettiklerinden
  müsterileriyle yakin bir temas ve kisisel
  iliskiler kurmakta ve gelistirmektedir.
  Isçi-isveren iliskilerinde yakinlik hakimdir.
• Müsterilere mal ve hizmetlerle daha iyi hizmet
  sunmaktadir. Ürünlerde özel degisiklikler yapma
  yetenegine sahiptir ve standart mallar yerine
  özel ihtiyaçlari karsilamaya yönelmektedir.
• Küçük sermaye gerektirdiginden kurulmalari
  kolaydir.

• Makineden çok emege dayali faaliyet göstermekte
  sinirli sayida eleman çalistirmakta ve bunlar
  etkin bir sekilde kontrol edilmektedir.
• Hizmet sektörü gibi insan iliskilerinin önemli
  oldugu alanlarda daha etkili olmaktadir.
• Büyük isletmeler için cazip olmayan küçük pazar
  bölümlerini hedef seçebilmekte ve buralarda karli
  çalisabilmektedir.
• Genellikle yönetimde sahip-yönetici yer
  aldigindan daha hizli karar vererek pazar
  firsatlarini yakalamaktadir.
• Müsterilere yakin olmalari nedeniyle yeniliklere
  daha yatkindirlar.

142
Isletme Büyüklügünü Etkileyen Faktörler

• Bugünkü ve Gelecekteki Pazar Sartlari ve Talep
  Durumu
• Kurucularin Finansman (Para veya Kredi) Saglama
  Imkanlari
• Kurucularin Yönetim Becerileri veya Yetenekleri
• Anti-Tröst kanunlari

143
Optimum Isletme Büyüklügü

• Ortalama maliyet masraflarinin ve giderlerinin en
  düsük oldugu isletme büyüklügüdür.

144
Isletme Büyüklügünün Maliyet Tasarrufu
Saglamasina Yol Açan Faktörler

• Isbölümü ve uzmanlasma
• Ileri teknoloji kullanimi
• Yüksek oranda makinelesme

145
Belirli Bir Noktadan Sonra Maliyetlerin Artis
Nedenleri

• Tedarik Güçlükleri,
• Yönetim, Haberlesme ve Denetimde Etkinsizlik,
• Karar Mekanizmalarinin Yavaslamasi,
• Kirtasiyeciligin Artmasi

146
Onuncu Hafta

• Isletmenin Büyüklügü (Kapasite, Kapasite
  Kullanimi ve KOBIler)

147
Kapasite

• Isletmelerin mal ve hizmetleri üretebilme yetenek
  ve imkanlarinin belli bir ölçüyle ifade
  edilmesidir.
• Isletmelerin belirli bir dönemdeki üretim miktari
  olarak tanimlanabilir.

148
Çesitli Kapasite Kavramlari

• Maksimum (Teorik) Kapasite
• Normal (Pratik) Kapasite
• Optimum Kapasite
• Fiili Kapasite
• Atil (Kullanilmayan) Kapasite
• Kapasite Kullanim Orani

149
Maksimum (Teorik Kapasite)

• Tanimi
• Teknik açidan gerçeklestirilebilir nitelikte olan
  maksimum kapasite bir isletme, makine ve
  teçhizatin hiçbir bekleme, gecikme, ariza, aksama
  veya duraklama olmaksizin ulasabilecegi en yüksek
  üretim miktaridir. Maksimum kapasite 100 olarak
  ifade edilmektedir.

• Elestirilen Yönleri
• Insangücü, hammadde ve diger maliyetleri dikkate
  almamasi,
• Üretim araçlarinin hiç ariza göstermeyecegi ve
  bakim gerektirmeyecegi varsayimina dayandirilmasi

150
Normal (Pratik) Kapasite

• Tanimi
• Maksimum kapasiteden faaliyet kesintileri
  çikarildiginda ortaya çikan kapasitedir. Degisik
  sartlara ve endüstri dallarina göre farklilik
  göstermekle beraber, normal kapasitenin maksimum
  kapasitenin 75-80i dolayinda oldugu ileri
  sürülmektedir.

• Faaliyet Kesintileri
• Bakim-tamirler,
• Beklemeler ve duraklamalar,
• Montaj ve ayarlamalar,
• Çalismaya hazir hale getirmeler
• Çalisma yanilgilarindan dogan gecikmeler.

151
Optimum Kapasite

• Tanimi
• Birim basina sabit ve degisken giderler
  toplaminin minimum oldugu kapasiteye optimum
  kapasite denilmektedir.
• Üretim teknigi degismediginde bir isletmenin
  minimum maliyetle üretebilecegi mamul miktarini
  veren kapasitedir.
• Optimum kapasite normal kapasite dolayindadir.

• Optimum isletme Büyüklügü ve Optimum Kapasite
  Arasindaki Fark
• Optimum isletme büyüklügü ortalama maliyet
  masraflarinin ve giderlerinin en düsük oldugu
  isletme büyüklügünü ifade ederken optimum
  kapasite birim basina sabit ve degisken
  giderlerin minimum oldugu kapasite düzeyidir.

152
Fiili Kapasite

• Bir isletmenin herhangi bir dönemdeki fiili veya
  gerçeklesen üretim kapasitesini vermektedir.
  Fiili kapasite talep düzeyinin düsüklügü veya
  yüksekligi gibi nedenlerden normal kapasite
  düzeyinde veya altinda gerçeklesebilir.

153
Atil Kapasite ve Kapasite Kullanim Orani

• Atil Kapasite
• Bos kapasite ve aylak kapasite gibi adlarla da
  anilan atil normal kapasite ile fiil kapasite
  arasindaki farki göstermektedir. Diger bir
  ifadeyle
• Atil Kapasite Normal Kapasite Fiili Kapasite
• seklinde formüle edilmektedir.
• Örnek
• Atil Kapasite 80.000-60.000 20.000

• Kapasite Kullanim Orani (KKO)
• Kapasite kullanim orani fiili kapasitenin normal
  kapasiteye oranidir. Formülü
• KKO Fiili Kapasite x 100
• Normal Kapasite
• Örnek
• KKO 60.000 75
• 80.000

154
Maksimum, Normal, Fiili ve Atil Kapasite
Kavramlari
155
Tam Kapasite Ile Çalismamanin Nedenleri
Çalisamama Nedenleri
Iç pazarda talep yetersizligi 47,8
Dis pazarda talep yetersizligi 22,9
Mali imkansizlik 3,8
Hammadde yetersizligi, yerli mallarda hammadde yetersizligi 3,7
Ithal mallarda hammadde yetersizligi 2,9
Isçilerle ilgili meseleler 1,7
Kaynak TÜIK
156
KOBIlerin Ülke Ekonomisi Açisindan Önemi

• Ekonomide rekabeti koruma araci olarak islev
  görmektedir.
• Is ve istihdam firsati yaratmaktadir.
• Bagimsiz olarak ayakta kalmak ve basarili olmak
  motifi ile yönlendirilen ve yönetilen KOBIler
  ekonomiye canlilik ve dinamizm kazandirmaktadir.
• Pazar ve talep kosullarina kolaylikla uyum
  saglamakta ve krizlere daha fazla dayanma gücü
  göstermektedir.
• Üretim sürecinde, satis arttirmada yönetim
  yapilarinda yenilige açiktir.

157
KOBIler Tanimlamada Kullanilan Kriterler

• Kantitatif Kriterler
• Çalisan Isçi Sayisi
• Sermaye Miktari
• Yillik Satis Miktari
• Makine Parki

• Kalitatif Kriterler
• Bagimsiz Yönetim (Sahip-yönetici)
• Yöresel Pazara Yönelik Olma
• Kendi Iskolunda Küçük Bir Yere Sahip Olma,
• Sermayenin Büyük Bölümünün Isletme Sahibince
  Karsilanmis Olmasi

158
(No Transcript)
159
Türkiyede Kullanilan KOBI Tanimlari

• KOSGEBin KOBI Tanimi
• 1-150 arasinda isçi çalistiran isletmeler küçük
  ve orta ölçekli isletmedir.
• Türkiye Halk Bankasinin KOBI Tanimi
• Sanayi Kredilerinde en çok 100 isçi çalistiran
  isletmeler küçük isletme en çok 250 isçi
  çalistiran isletme orta ölçekli isletme olarak
  kabul edilmektedir.
• Eximbank KOBI Ihracat Kredisinde KOBI 1-150 isçi
  çalistiran üretime dönük sanayi isletmesi
  seklinde tanimlanmaktadir.
• KOBI Destek Kredisinde KOBI en çok 100 isçi
  çalistiran ve belli bir sa