Medunarodni programi na povecanju

1
Razvoj i unapredenje konkurentnosti malih i
srednjih preduzeca na polju povecanja energijske
efikasnosti Okolinski i ekonomski aspekti
povecanja energijske efikasnosti zgrada
Medunarodni programi na povecanju energetske
efikasnosti u zgradarstvu
mr.sc. Hilmo Šehovic
Sarajevo, 6 8. oktobar 2008
2

• Sadrdžaj
• 1. Uvodne napomene i informacije o stanju u ES
  BiH
• 2. Medunarodne obaveze BiH, preuzete i nove
  (SSP-SAA)
• 3. Energija u BiH, Balkanu, Evropi, OECD,
  Svijetu
• 4. Medunarodni projekti EEEM, projekti
  modernizacije, novi objekti
• 5. Uloga i ucešce Države, Entiteta, kantona,
  opština, Komora u razvoju projekata EE i
  provodenju reformi

   
 

3
Energetski sektor BiH/FBiH

Nastavak

• Uvodne napomene i informacije o stanju u ES BiH
• REFORME, PROJEKTI, OBJEKTI
• a) Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju
  EU-BiH, 1200 akata
• Ko? Kada? Kako? Organizacija? Kadrovi?
  Znanja!
• b) Strategija razvoja ES BiH i Zakon o
  energiji?(Studija ES BiH) Ukljucivanje
  domacih eksperata, institucija, instituta,
  kompanija!
• c) Implementacija Ugovora o EZ JI Evrope!
• d) Energetska povelja - Energy Charter Treaty
  (1995, 2000)

4
Energetski sektor BiH/FBiH

Nastavak
e) Energetski bilans i energetska statistika
BiH, entiteta, kantona, opština? Organiziranje
(Agencije, Centri za energiju i sl.) f)
Strateški plan i program razvoja ES FBiH
(Prijedlog na VFBiH, nacrt usvojen na oba doma
PFBiH) domaci eksperti! Naredne akcije.
g) Energetski menadžment i energetska
efikasnost h) Okolinski aspekti
energetskih postrojenja
5
Elektroenergetski sektor FBiH Procjena
potreba za elektricnom energijom 2007-2020(2030)
6
Elektroenergetski sektor FBiH Procjena
potreba za elektricnom energijom 2007-2020
7
Energetski sektor BiH/FBiH

Nastavak
2. Medunarodne obaveze Osnovni akti a)
Ugovor o formiranju Energetske zajednice JI
Evrope, 2005 b) Ugovor o regionalnom tržištu
energije (REM) c) Ugovor o energetskoj
povelji (ECT), 1995. ratif. 2000.g. d)
Direktive EC(unutrašnje tržište el. energije,
prirodnog gasa, nafte i naftnih dervata, CHP,
zgrade, OIE, EEf i dr.) e) Okvirna
Konvencija o klimatskim promjenama i Kyoto
Protokol f) Dokumenti UN ECE Komitet za
održivu energiju, IEA(OECD), Eurostat,
IAEA i dr.
8
BiH - medunarodne obaveze
u oblasti energije (1)

• UN /ECE Committee on Sustainable Energy
  (Ženeva) EE 2000
• EE 21
•  
• IAEA Bec (BiH clanica od 1995)
•  
• EC / DG for Energy and Transport(DG XVII),
  (Brisel) - Directive EC / energija, TENs
• Energetska statistika - EUROSTAT-EC, IEA (OECD)
  Pariz-
• EU White Paper (Bijela knjiga) Zelena knjiga
  o energiji Zelena knjiga o EE
•  PHARE program (EC) - SECI program (EC USA)
• RENEUER,i MUNEE mreže Energie - cites BISE
  Forum, UNESCO

 
9
BiH - medunarodne obaveze
(2)
UN/ECE - Ženeva, Komitet za održivu energiju
Projekat Energy Efficiency 2000 (1991) - EE
2000 Enrgy Efficiency 21 - EE
21, (2006-2009), 12,1 mil US
ukupni budžet do 250 mil. US Cilj -
trgovina i kooperacija sa zemljama CEEC / CIS -
energetska efikasnost i okolinski ciste
tehnologije - praksa upravljanja u cilju
smanjenja razlika u energetskoj efikasnosti -
energetska štednja, posebno fosilnih goriva i
reduciranje emisije GHG Saradnja UNDP, GEF,
IEA/OECD, WEC, NEEG (Norwegion EE
Group), US DOE, USAID, UNESCO, WB, IFC, EBRD,
EC-SAVE Programme, LIFE, ...
10
ENERGIJA i SVIJET
(1)
Nastavak

• Energija u vrhu svjetskih prioriteta?
• Dvije milijarde ljudi (1/3 populacije) nema
  pristupa komercijalnim oblicima energije
  (isto toliko oskudijeva sa vodom)
• ? Potrošnja i potrebe za energijom rastu ( oko
  3,5 godišnje)
• oko 50 primarne energije, u 2003. g., potrošile
  zemlje OECD sa populacijom od oko 19 svjetske.
• ? Ovisnost razvijenih zemalja (OECD) o uvozu
  energije raste (napr. za 2003. g EU-15 ? 52
  odnosno EU-25 ? 49,5)
• 70-2030.
• ? Globalno otopljavanje zbog efekata GHG gasova
• ? Cijene energije(nestabilne i nesigurne)
  pokazuju stalan trend rasta

11
ENERGIJA i SVIJET
(2)
Nastavak

• Zastupljenost fosilnih goriva u potrošnji
  primarne energije bila je 86 u 1973. g. i oko
  80 u 2003. g. (procjena 82 u 2030. g.- ugalj-
  22, nafta-35, gas-25)
• ? Proizvodnja elektricne energije
• Svijet ugalj-40, hidro-16, gas-19,
  NE-16, nafta-7 2
• EU-25 ugalj-31, NE-32, gas-19,
  obnovljivi-13(hidro-10)
• nafta-5 (OIE sa 13 na 22 da
  2010. Dir. EU iz 2001.
• (sa manjim promjenama ucešca ce se zadržati
  u 2010. do 2030.)
• ? Porast potreba za energijom u Svijetu u
  periodu 1997-2020.
• 57 ili oko 2 godišnje (IEA-DG EnTr)

12
Sektor energetike Znacaj i potrebe

Bazne funkcije i termini - Upravljanje energijom
(Demand Side Management - DSM) - Energetska
efikasnost (Energy Efficiency -EE) - Energetska
konzervacija (Energy conservation) - Energetska
štednja (Energy saving) - Energetski indikatori
(En. Indicators) TPES, TFC, EI,.. -
Potencijali (Potential) -tehnicki- ekonom.-
iskoristivi - tržišni - socijalni - Nacini
finansiranja i asistencije (TPF, EPC, ESCO i dr.)
13
Sektor Energetike BiH Znacaj i potrebe

• Osnovni principi i zahtjevi
• ? energetska neovisnost (djel.66)
• ? ekonomska efikasnost ( niska)
• ? energetska efikasnost (niska - visok EI)
• ? uticaji na okoliš (zadovolj.)
• ? cijene energije i energenata?
• ? Upravljanje energijom (Energy Management,
  ESCO)

14
Indikativni pokazatelji u BiH
(2005.-2006.) (1)
Nastavak

• 2005. 2006.
• Populacija (mil.) 3,83
  3,844
• BDP-GDP (mld. KM) 15,75
  17,80
• GDP/stan. (USD) 2923 (4122 KM)
  3284 (4631 KM)
• 2000 1864
  2049
• (Svijet 2004,2005) 2000
  (5514 ) (5652 )
• (OECD, 2004, 2005) 2000
  (23795 ) (24390 )
• Vrijednost tržišta en.(mld. KM) 4,23
  4,95
• ? Odnos troškova za energ. /GDP 27
  29
• (Razvijene zemlje, procj.) (
  67) ( 67)
• __________________________________________________
  _______________________________
• Izvor Energetski bilansi BiH (FBiH, RS),
  Agencija za statistiku BiH, IEA-OECD 2006,

15
Indikativni pokazatelji u BiH
(2005.-2006.) (2)
Nastavak

• 
  2005. 2006.
• ? Energetski Intenzitet ( toe/000 USD)
  0,57 0,51
• (Svijet OECD)
  (0,3 0,18) (0,3 0,18)
• TPES/popul. (toe/st.)
  1,31 1,38
• (Svijet OECD, 2004)
  (1,77 4,73 ) (1,774,73 )
• Potrošnja el.en. (kWh/st.)
  2969 3123
• (Svijet OECD, 2004)
  (2516 8203) (2545, 8432)
• Grijanje u zgradama(kWh/m2g)
  120200 120200
• (Evropa neke zemlje)
  (3050) (3050)

16
Sektor Energetike BiH
Osnovni domaci resursi u
BiH ? Ugalj-rezerve bilansne- 4,0
geološke-9,0 ekspl. 2,8(mld. t.) ? Hidro
energija Tehnicki potencijal ( mHE
i vHE)- oko 6.800 MW i oko 24.000
GWh/g (od cega oko 700 MW i 2.600 GWh/g u mHE)
Iskorišteni potencijal (1991.)
oko 9.000 GWh (38) i oko 2.400 MW (35)
najniži u Evropi (mHE
iskorištenost 4,4 raspoložive snage i 5,7
r.en.
17
Sektor energetike BiH

• Osnovni domaci resursi u
  BiH
• Nafta procjena nalazišta oko 50 miliona tona
  ( Sj.ist. Bosna).
• ? Energija vjetra pocetne analize (procjena do
  1.000 MW)
• ? Biomasa ukupni potencijal 33 PJ (0,79Mtoe)
  9.200 GWh

18
Sektor energije BiH
? Obnovljivi izvori u BiH (ukljucivo hidro
energija) procjena - 13 15
(Studija EI HP OIE 30 drvo 20?!)
TPES (Mtoe) 9,38 (7,74)-1990. TFC/TPES 68(
59) Iskorištenost hidro potencijala u
Evropi ? EU-25 85 100
Izvor Publikacije IEA-Pariz,
EC-Eurostat Studije BiH-Energetski potencijali
19
Sektor energetike BiH Znacaj i potrebe
Bazni preduslovi - Strategija
privrednog razvoja (srednjorocna, dugorocna) i
Prostorni planovi - Strategija
razvoja energetike BiH( srednjorocna,
dugorocna) - Harmonizirana
legislativa i regulativa (SSP-SAA) 1200
akata-uredbi - Racionalna
organizaciona struktura i nadležnosti
- Raspolaganje strucnim kadrovskim potencijalom i
savremenim sredstvima
20
Energetska politika EU, jan. 2007.

• Scenario BAU (Business as usual scenario)
• - Referentni scenario
• Porast potrošnje el.energije 1.5 god.
• U slucaju politike povecanja EE, ulaganja u
  proizvodnju ee
• u narednih 25 godina oko 900 mlrd EUR.
• 1997. cilj EU 12 OIE do 2010. ( sada7, do
  2010 10)
• I onda plan 3x20 do 2020. g.
• Smanjenje GHG emisija do 20
• Reduciranje potrošnje energije do 20
• Ucešce OIE-RES od 20 u TPES

21
ECT i EC PEEREA

• Ministarstvo vanjske trgovine i ekonom. odnosa
  BiH (MVTEO - MOFTER) zaduženo za provodenje i
  izvještavanje Sekretarijatu ECT o implementaciji
  u BiH (ugovor-1995., ratif. 2000.)
• energetska politika (ciljevi, institucije,
  propisi, bilans i energetski kapaciteti, odnos
  proizvodnja/potrošnja, uvoz/izvoz, politika
  cijena, nacin utvrdivanja i odgovorne
  institucije)
• tranzit energije i energetskih prozvoda i
  materijala
• energetska efikasnost - zaštita okoline
• Takoder se zahtijeva - postojanje Strategije
  povecanaja Energetske efikasnosti
• razvoj i primjena programa i pravnog okvira za
  efikasno korišcenje energije
• program zaštite okoline (proizvodnja i korišcenje
  energije)

22
Ugovor o formiranju Energetske zajednice
(2005) Pravni i ekonomski okvir za -
uspostavu integrisanog tržišta prirodnog gasa i
elektricne energije na bazi zajednickog interesa
i solidarnosti - stvaranje stabilnog
regulatornog i tržišnog okvira za promet gasa i
elektricne energije - razvijanje konkurencije na
tržištu elektricne energije i gasa ? Direktive EZ
br. 2003/54/EC (el. energija) 2003/55/EC
(prirodni gas) i Propis EZ br. 1228/2003 o
prekogranicnoj razmjeni elektricne
energije Implementacija u roku od 12 mjeseci od
stupanja Ugovora na snagu

 
23
EC Directives (Direktive EZ )

• 1) Direktiva 2003/54/EC (juni 2003) o
  zajednickim propisima za unutrašnje tržište
  elektricne energije (19 str.) zamjenjuje staru
  Direktivu 96/92/EC
• 1.1) Propis (EC) 1228/2003 o prekogranicnoj
  razmjeni elektricne energije
• Direktiva 2003/55/EC (juni 2003) o zajednickim
  propisima za interno tržište prirodnog gasa (22
  str.) zamjenjuje staru Direktivu 98/30/EC
• 2.1) Propis (EC) 1775/2005 o pristupu
  gasnoj mreži
• Direktiva 98/93/EC (1998) i amandman 68/114 o
  minimalnim rezervama sirove nafte i/ili naftnih
  produkata
• 4) Direktiva 2004/8/EC (februar 2004) o
  promociji ko-generacije (CHP)

 
24
EC Directives (Direktive EZ )
  -5) Direktiva 2023/91/EC (decembar 2002) o
energetskim karakteristikama zgrada 66)
Direktiva 2001/77/EC (septembar 2001) o promociji
elektricne energije iz obnovljivih izvora na
unutrašnjem trzištu elektricne energije 7)
Direktiva 93/76/EEC (septembar 1993)o
ogranicavanju emisija ugljendioksida kroz
povecanje energetske efikasnosti 8) Direktiva
92/75/EEC (septembar 1992) o oznacavanju
energetske potrošnje elektricnih kucanskih
aparata         

 
25
White Papers (Bijele knjige), 1990-2005
23 sektora (438 str.-A4) -     Uslovi za
integraciju u unutrašnje tržište Evropske Unije
zemalja centralne i istocne Evrope  -    Uskladen
je legislative, standarda i prakse u 23 sektora
- Sektor energije (20. Sektor) ?
Sigurnost snabdijevanja i skladištenja ? Nafta
i naftni derivati   ? Prenos elektricne
energije i transport gasa   ? Transparentnost
cijena  ? Liberalizacija tržišta elektricne
energije i gasa
 
26
Green Papers (Zelene knjige)
? Zelena knjiga o sigurnosti snabdjevanja
energijom (Green Paper on the Security of
Energy Supply technical document green
Paper Towards a European Strategy for the
Security of Energy Supply), 2000 ? 
Zelena knjiga o energetskoj efikasnosti ili kako
uciniti više sa manje (Green Paper on Energy
Efficiency or Doing More with Less), 2005
 
27
Projekti energetske efikasnosti - EE
(1)
EE Pravci djelovanja a) EE na
strani proizvodnje energije (smanjenje
vl. potrošnje, spec. utroška toplote u TE,
gubitaka u prenosu i distribuciji, optim.
korišcenje postoj. objekata, distribuirana
proizvodnja, kogeneracija i gasno- parni ciklus,
povecanje udjela obnovljivih izvora
energije) Investiciona ulaganja bitno manja od
potrebnih za nove objekte b) EE na
strani potrošnje energije
zgradarstvo industrija transport
28
Projekti energetske efikasnosti - EE
(2)
c) Integralno planiranje d)
Energetsko upravljanje (Energy management)
e) Znacaj pariteta cijena Akcije u
svim podsektorima, sa najvecim efektima.
Potrošnja finalne energije EU 25
zgradarstvo- 40, transport 31, industrija
29 BiH (procj.) zgradar. - 50 transport
25, industrija 25 ? Mogucnost smanjenja
potrošnje energije u zgradama do 80 (min.
20), a CO2 emisije do 50 (min. 10)
29
Projekti energetske efikasnosti - EE
(3)

• Primjeri
• Hrvatska a) zgrada EI H. Požar, Zagreb,
  smanjenje
  toplinskepotrošnje za 64
• b) Osijek, Djecje
  jaslice isto, za 74
• c) Koprivnica, zgrada HEP
  isto za 64
• 2) Srbija (i) Agencija za EE (SEEA), osnovana
  2002. g.
• EAR, 5 MEUR, podrška Vlade Srbije,
  Zakon o energ., Fond za EE, IDA 21M USD(EE u
  javnim zgradama), Nac. Program EE 1MEUR/god, EE
  u domacinstvima Inv. Plan Srbije 10MEUR u 2007.
• Preko 50 projekata u zgradarstvu, zelene
  škole, emisije, treninzi
• (ii) USAID/ Alliance to Save
  Energy do 2002. g.

30
Projekti energetske efikasnosti - EE
(4)

• 3) Bugarska Agencija za energiju, Agencija za EE
  6 regionalnih Agencija za
  EE, razvijene energetske mreže gradova,
• - 40 pilot projekata u opštinama
  do 2004. i ureda za EE
• - ESCO kompanije uspostavljene
• Albanija slicno Bugarskoj
• BIH?! (i) ASE zgrade (obuka)
  vodosnabdjevanje(pilot proj.)
• (ii) UNDP- Povecanje EE u
  zgradama BiH (EI HP i NEPAS-Norveška)
  Seminar.
• (iii) Energie-Cites, BISE Forumi (BiH i
  Sj. Bosna)Cener
• (iv) Toplane pilot zgrada i
  Studija CHP

31
PTD Energije - POTROŠAC
Pr
Tr
Dis
Pot
DRŽAVA

• L R
• - Zakoni
• - Uredbe
• - Odluke
• - Pravilnici
• - Inspekcije
• - Demonopolizacija

Pot
TR. / DISTR. / SNABDJEVAC
PROIZVODNJA
- KVALITET - KVANTITET -
KONTINUITET - SIGURNOST - EPC - EE -
OKOLIŠ - GARANCIJE (Ugovori)
- KVALITET - KVANTITET - KONTINUITET -
SIGURNOST - EPC - EE - OKOLIŠ - GARANCIJE
(Ugovori)

• MJERENJE
• EE i ŠTEDNJA
• Z. OKOLIŠA
• PLACANJE

32
Realizacija projekata energetske efikasnosti
VLADA
BiH
POTROŠAC
BIZNIS
OKOLINA
D
E
E
EE - STRATEGIJA - CILJEVI
- REGULATORNI OKVIR - SPECIFICNI
PROGRAMI - PROMOCIJA EE -
REDUKCIJA GHG emisije E-entitet D-distrikt O-
opština
EE
O
O

O
. . . . . . .
O
33
NAJVAŽNIJE INSTITUCIJE ZA POKRETANJE I
FINANCIRANJE PROJEKATA ODRŽIVOG RAZVOJA I
ENERGETSKE EFIKASNOSTI U ZGRADARSTVU

• Ujedinjene nacije -UN
• Razvojni programi Ujedinjenih nacija UNDP
• UNDP/GEF- Global Environment Facility program
• Europska komisija
• Organizacija za ekonomsku kooperaciju i razvoj-
  OECD
• Internacionalna energetska agencija IEA
• Evropska banka za obnovu i razvoj -EBRD
• Svjetska banka -WB

34
Najznacajnije internacionalne i EUenergetske
institucije

• International Energy Agency IEA (OECD)
• Energie Cites
• European Energy Network, EnR
• The European Network of Regional Agences,
  FEDERANE
• European Green Cities Net
• Organizations for the Promotion of Energy
  Technology, OPET
• European Environmental Agency (EEA)
• Mreža evropskog ekološkog stanovanja, EHEN

35
International Energy Agency - IEA

• Medunarodna energetska agencija
• Nezavisna institucija povezana s Organizacijom za
  ekonomsku kooperaciju i razvitak (OECD)
• Web site www.iea.org
• Pariz
• 26 zemalja clanica
• Pristupanjem IEA Vlade zemalja clanica se
  obavezuju na poticanje programa održivog
  razvoja, zaštite okoliša i ocuvanja energije
• IEA - International Energy AgencyEconomic
  Analysis Division
• IEA DSM - International Energy Agency Demand-Side
  Management Programme

36
International Energy Agency - IEA

• Osnovni ciljevi IEA
• Razviti nove i poboljšati postojece mehanizme da
  se mogu prebroditi moguci problemi s isporukom
  nafte i naftnih derivata
• Promovirati nužnost racionalnog upravljanja
  energijom na globalnom planu
• Razviti sistem kontinuiranog informisanja o
  medunarodnom tržištu nafte
• Poboljšati sigurnost opskrbe energijom na
  globalnom planu razvoja alternativnih izvora
  energije, i povecanjem energetske efikasnosti
• Pomoci u promociji i razvoju okolinskih i
  energetski održivih strategija, planova, programa
  i projekata

37
Energie-Cités

• Energetski gradovi mreža koja okuplja 102 grada
  iz 20 zemalja (vecina gradova 100.000 d0 200.000
  stanovnika)
• Sjedište Francuska
• Web site www.energie-cites.org
• 2005. završena baza podataka s opisima preko 450
  projekata za podrucje energetike podijeljenih u 4
  kategorije
• održiva urbana gradnja
• energetska efikasnost
• obnovljivi izvori energije
• održivi transport

38
The European Network of Regional Agences FEDERANE

• Evropska mreža regionalnih agencija zaduženih za
  pokretanje i vodenje projekata održivog razvoja,
  energetske efikasnosti i zaštite okoliša
• Forum za razmjenu iskustava i informacija izmedu
  evropskih regija
• Djeluje kao predstavnik pojedine regije prema
  evropskim institucijama

39
European Energy Network - EnR
40
European Energy Network - EnR

• Evropska energetska mreža asocijacija Evropskih
  energetskih institucija
• Misija organizirano djelovanje na promociji
  energetske efikasnosti i obnovljivih izvora
  energije kao imperativa održivog razvoja
• Radne grupe u sklopu EnR-a
• 1. Central and Eastern Europe Working Group
• 2. Energy Efficient Appliances and Energy Star
  Task Force
• Monitoring Tools for Energy Efficiency Working
  Group
• Renewable Energy Working Group
• Transport Working Group,
• web site www.enr-network.org

41
European Energy Network - EnR

• EnR je udruženje evropskih organizacija koje se
  bave planiranjem, upravljanjem i revizijom
  nacionalnih istraživackih, razvojnih, obrazovnih
  i demonstracionih programa u podrucju obnovljivih
  izvora energije i energetske efikasnosti.
• Cilj EnR-a je jacanje saradnje izmedu agencija,
  realizacija zajednickih programa i korištenje
  evropskih fondova koji poticu primjenu
  obnovljivih izvora energije i energetsku
  efikanosti.
• Niko iz BiH nije je uclanjen u EnR

42
Internacionalni mehanizmi finansiranja projekata
energetske efikasnosti u zgradama - Programi
Evropske komisije

• Formiranje energetske politike u okviru Evropske
  unije zapocelo 1985. godine izradom smjernica
  Directions on Price Transparency for Electricity
  and Gas and Transit Rules
• Prvi programi pokrenuti pocetkom 90- tih
  Thermie, Save, Synergy, Phare, Tacis
• Bitne odrednice programa Europske komisije
• - integralno energetsko tržište
• - optimizacija energenata u proizvodnji i
  potrošnji
• - povecanje energetske efikasnosti u svim
  sektorima ljudskog djelovanja
• suzbijanje nepovoljnih energetskih ucinaka na
  okoliš
• korištenje obnovljivih izvora energije

43
SAVE (Specific Actions for Vigorous Energy
Efficiency) program

• pokrenut 1991. godine u cilju promocije
  energetske efikasnosti,
• 1991- 1995. SAVE I 1995. SAVE II
• Tri dijela SAVE programa
• 1. program legislativnih mjera na podrucju
  energetske efikasnosti
• 2. pilot-programi na lokalnim, regionalnim i
  nacionalnim razinama
• 3. program informativno-komunikacijskih
  aktivnosti.
• Legislativne mjere u podrucju energetske
  efikasnosti u zgradarstvu - certifikacija
  gradevina -kalkulacija grijanja i hladenja
  temeljena na aktualnoj potrošnji minimalni
  standardi energetske efikasnosti- više od 400
  projekata u CORDIS bazi podataka
• Trening programEnergy Management in the Housing
  Sector A Multi-media training (200 000 polaznuka
  u brojnim zemljama)

44
THERMIE program

• Program THERMIE je podijeljen u cetiri
  glavna sektora
• Racionalno korištenje energije
• Obnovljivi izvori energije,
• Kruta fosilna goriva
• Tekuca i plinska goriva.
• Tri podsektora sektora Racionalno
  korištenje energije
• gradevinarstvo
• industrija
• saobracaj.
• 1994. pokrenut JOULE-THERMIE. program razvoja
  nenuklearne energetike
• Zakljucak THERMIE programa uspješni razvoj EU
  energetike nije samo u inovaciji energetskih
  tehnologija, vec i u njihovoj uspješnoj
  implementaciji.

45
URBAN ENERGY AND ENVIRONMENTAL INDICATORS

• EC program o pokazateljima uticaja potrošnje
  energije u zgradarstvu na okoliš, pokrenut 1994.
• Prate se sljedeci pokazatelji
• - potrošnja energije po stanovniku
• - potrošnja energije po m3 ili m2 korisne
  stambene površine
• najvažniji štetni uticaji potrošnje energije na
  okoliš.
• - Projekti pracenja realizirani u nekoliko
  gradova velicine cca 200.000 stanovnika (Rennes,
  Geneva, Cadiz, Bresca i Newcastle upon a Tyne) i
  u nekoliko manjih gradova.

46
Energy Efficiency 21

• UN ECE projekt namijenjen zemljama u tranziciji
• Najvažniji ciljevi i zadaci program
• povezivanje svih zainteresiranih subjekata od
  poslovnih ljudi, bankara, inženjera do
  energetskih menadžera
• utvrdivanje mreže kompetentnih osoba u privredi i
  upravi
• razmjena informacija o pravnim aspektima,
  finansijskim potporama, tehnickim standardima i
  svim ostalim relevantnim faktorima
• odabir energetski efikasnih tehnologija, koje ne
  ugrožavaju okoliš
• provedba demonstracijskih projekata energetske
  efikasnosti u istocnoj i srednjoj Evropi
• detaljna analiza u cilju utvrdivanja uticaja
  kljucnih tehnologija energetske efikasnosti i
  upravljanja energijom na okoliš.

47
Financiranje projekata energetske efikasnosti u
zgradama kroz Programe Evropske komisije

• Intelligent Energy Europe (EIE) 4. poziv za
  prijavu projekata listopad 2006.
• Sustainable Energy Europe Campaign 2005.- 2008.
• Competitiveness and Innovation Framework
  Programme (CIP)
• 2007. 2013.
• 6th Framework (FP6) do kraja 2006.
• 7th Framework (FP7)

48
Intelligent Energy Europe (EIE)

• Program za poticanje energetske efikasnosti i
  obnovljivih izvora energije
• Trajanje programa 2003- 2006.
• Program je podijeljen u 4 podprograma
• 1. SAVE povecanje energetske efikasnosti i
  obnovljivih izvora energije
• 2. ALTENER promocija korištenja obnovljivih
  izvora energije za centraliziranu i
  decentraliziranu proizvodnju elektricne i
  toplinske energije i njihova integracija u
  lokalne ekološke i energetske sisteme
• 3. STEER podrška inicijativama za uvodenje
  alternativnih goriva i povecanje energetske
  efikasnosti u saobracaju
• 4. COOPENER promocija energetske efikasnosti u
  zemljama u razvoju na globalnoj razini,
  prvenstveno u Africi, Aziji, Južnoj Americi i na
  Pacifiku

49
Aktuelni projekti u BiH

• Financial Engineering for Energy Efficiency
  Projects in Bosnia and Herzegovina
• ENSI Energy Saving International AS, Norway
• EE 21 - Energy Efficiency Investments
• for Climate Change Mitigation
• UN ECE-Komitet za održivu energiju

50
BISE Proces i BiH

• Participacija na 1. BISE Forumu (4 prets.) i
  2.(3)
• Grenoble Inicijativa, Bise Memo i Grenoble Apel
  www.energie-cites.org
• Bilten o EE and okolini u pripremi(CENER
  21)-objavljen informativni
• BISE dokum. na engleskom, neki prevedeni na
  lokalni jezik

51
BISE Proces u BiH - april 2006.
Pocetak Energetska mreža opština i
gradova
Energie Cites i EU

• Better Integration towards Sustainable Energy
• (Boljom Integracijom ka Samoodrživoj Energiji)
• Prioritetna lista BISE tema
• - Upoznavanje sa pitanjima EE u opštinama
• - Razvoj sposobnosti upravljanja u oblasti
  EEE
• - Finansiranje i razvoj opštinskih
  projekata EE
• i finansijski mehanizmi
• - Do sada nema clanova Energie-cites mreže
  iz BiH
• - Seminari, Treninzi, Workshop-ovi,
  Forumi, Opštinski odbori za EE

52
BISE Proces u BiH

• Savezi opština i gradova u BiH (SOGFBiH, ALVRS),
• tek su ukljuceni u procese i pitanja energije i
  EE (nakon Prvog BISE Foruma u BiH, odrzanog u
  aprilu 2006.)
• (Regionalni BISE Forum Sjeverna Bosna,
  Gradacac, sept. 2006.)
• Prioriteti su povecanje EE u zgradama
  (izolacija, mjerenja, edukacija u integralnom
  projektovanju-arhitekte i dr.), javna rasvjeta,
  vodosnabdjevanje i dr.
• Na nivou opština nema relevantnih propisa da bi
  se intenzivirale akcije u oblasti E i EE
  (prepreke- nema ni državne strategije ni zakona)

53
BISE Proces i BiH

• Seminari, Treninzi, Workshop-ovi, Forumi,
  opštinski odbori za EE
• Prioritetna lista BISE tema
• - Upoznavanje sa pitanjima EE u opštini
• - Razvoj sposobnosti upravljanja u oblasti
  EEE
• - Finansiranje i razvoj opštinskih
  projekata EE
• i finansijski mehanizmi
• - Do sada nema clanova Energie-cites mreže
  iz BiH

54
BISE Proces i BiH

• Nedovoljni institucionalni i strucni kapaciteti
• Ograniceni budžeti za finansiranje
• Neobucenost u pripremi studija i projekata
• Nedostatak opreme i programa za planiranje
• Troškovi za potrošnju energenata još imaju
  socijalni karakter
• Iskustva razvijenih i zemalja u razvoju treba
  slijediti i primjenjivati -Mogucnosti BISE
  proces i kampanje, primjena EU Direktiva

55
BISE Proces i BiH

• Potrošaci nisu dovoljno upoznati sa mogucnostima
  poboljšanja EE
• Donosioci odluka nisu dovoljno familijarni sa
  problematikom EE
• Prvi korak je promocija mogucnosti povecanja EE u
  opštini i efektivnost na budžet
• TPF finansiranje, EPC i ESCO praksa dobri
  primjeri efikasnog korišcenja lokalnih, privatnih
  i internacionalnih finansijskih sredstava

56
Opštinski odbori za Energ. Efikasnost

• 20-25 Opština u BiH jedan odbor
• Projektant, Energeticar za upravljanje,
  Donosioci odluka
• Osposobljavanje Trening o Upravljanju
  energijom, Planiranje EEE i Razvoj studija i
  projekata EE
• Implementacija projekata (Grijanje, El.
  energija, Gas, Voda i dr.)
• Javna promocija rezultata

57
Finansiranje projekata

• Finansijske potrebe za finansiranje 4 Pilot
  projekta
• cca US 200,000 (Grad Sarajevo)
• Realizacija projekata na principu
  kofinansiranja
• (50 50)
• Opštine obezbjedile US 100,000
• Internacional izvori (USAID, UNDP, EBRD,GTZ etc.)
• US 100,000 (otvoreno pitanje za dogovor)

58
Organizacija energetskog sektora/nadležnosti

• - Ministarstvo za energetiku BiH ( - ) nema
• - Ministarstvo za VT i EO BiH (odsjek energije)
  ( ) ima
• - Ministarstvo za energiju FBiH, RS
  ( )
• - Agencija za energiju BiH ( - )
• - Institut za energiju ( u BiH) ( - )
• Centar za Energetsku efikasnost ( - )
• Obaveze iz medunarodnih ugovora / sporazuma /
  clanstva (kontradiktornost obaveza i nadležnosti)
• Poseban problem ENERGETSKA STATISTIKA i
  ENERGETSKI BILANS BiH

59
Organizacija energetskog
sektora/nadležnosti
Primjeri drugih zemalja - Albanija
(Ministarstvo, - Institut za energiju - Centar za
Energetsku efikasnost) - Bugarska
(Ministarstvo, Agencija za energetsku efikasnost
6 Regionalnih Agencija- Centar za Energetsku
efikasnost, EnEffect - BSREC) - Litvanija
(Ministarstvo, - Agencija za energiju (LEA), -
Institut za energiju (LEI), Centar za
Energetsku efikasnost) - Hrvatska (Ministarstvo,
- Energetski institut Hrvoje Požar) - Slovenija
(Ministarstvo, - Agencija za Energetsku
efikasnost, Instituti Milan Vidmar,
Jozef Štefan) - Srbija - Ministarstvo, Instituti,
Agencija za energetsku efikasnost - Crna Gora -
Ministarstvo, Agencija za energetsku efikasnost -
Makedonija - Ministarstvo, MACEF
60
BiH Energetika - Strategija / Zakoni
- Strategija razvoja energetike BiH
(Studija?!) ( - ) - Osnove Strategije
razvoja energetike F BiH (2000.) ( ) -
Strategija o energetskoj efikasnosti i
konzervaciji BiH ( - ) - Strateški plan i
program razvoja ES FBiH
( ) - Zakon o energiji BiH ( - )
- Zakon o energiji F BiH ( - ) -
Zakon o elektricnoj energiji BiH, F BiH, RS
( ) (Prenos, Regulator, Operator)
- Zakoni o energetskoj efikasnosti BiH, FBiH, RS
( - )
Napomena ( - ) nema ( ) ima
61
Energetika - Strategija

• Povecanje energetske efikasnosti
• Pouzdano i sigurno snabdjevanje energijom
• Diversifikacija energenata i izvora
• Korištenje obnovljivih izvora energije
• Realne cijene energije i razvitak energetskog
  tržišta i poduzetništva
• Zaštita okoliša

62
Zakljucci

• Postoji velik broj programa i mogucnosti
  financiranja, kako razvojnih tako i projekata
  implementacije energetske efikasnosti u zgradama
• Nužno prepoznati stvarne potrebe i prilagoditi
  zakonodavno okruženje za stvaranje preduslova za
  njihovu realizaciju
• Na nivou BiH potrebno je regulisati medusobne
  odnose sa EC kako bi se omogucila saradnja putem
  FP6 (završen), FP7 (Framework Programme) i IEE
  (Inteligent Energy Europe)
• Pokretanje državnog i entitetskih fondova za
  finansiranje projekata EE (i OiE)
• Saradnja javnog sektora i privatnog poduzetništva
  u realizaciji projekata putem ESCO modela i sl.

63
Nastavak
HVALA NA PAŽNJI mr.sc. Hilmo ŠEHOVIC
Federalno Ministarstvo energije, rudarstva i
industrije e- mail anibas_at_bih.net.ba
fmeri-4_at_bih.net.ba tel [phone]