Psychoanalytic Theory

1
Etnopsixologiya
Ismayilova Q?d?mli Sucayeva N?rmin
2
Ilk ümumi terminl?r

• xalqlarin psixologiyasi
• milli xarakter
• milli ruh
• etnik (etnoqrafik) psixologiya

Bunlara paralel olaraq etnopsixologiyanin
n?zdind? f?ls?fi-psixoloji x?tt d? inkisaf edir
(X.Steyntal, M.Lasarus, V.Vundt, Q.Lebon v? b.).
3
Etnopsixologiyanin dün?ni v? bu günü

• ?vv?ll?r, ?sas t?dqiqat metodu dild?,
  ad?t-?n?n?l?rd?, ?satirl?rd?, bir sözl?, müxt?lif
  xalqlarin m?n?vi h?yatinda insani ruhlarin
  t?zahürünün analizind?n ibar?t idi.
• Bugünkü günd? etnopsixologiya ayrica individ v?
  ya insan qruplarinin etnik v? m?d?ni m?nsubiyy?ti
  il? ?laq?dar olan, süuri v? qeyri-süuri s?viyy?d?
  t?zahür ed?n müxt?lif psixoloji xüsusiyy?tl?ri
  öyr?n?n psixologiya bölm?si kimi taninir .

4
XX ?srin 30-cu ill?rind?n baslayaraq Q?rbd? etnik
psixologiya özü d? iki f?rqli qola ayrildi
Psixoloji antropologiya
Krosskultur psixologiya
(müqayis?vi-m?d?ni psixologiya)
5

• Psixoloji antropologiya insanlarin müxt?lif
  m?d?niyy?t s?raitd? nec? düsünüb, hiss edib,
  reaksiya verib, h?r?k?t etm?sini (baslica
  nümay?nd?l?ri R.Benedikt, M.Mid, K.Klakxorn,
  R.Linton, K.Dyubua v? b.)
• Krosskultur psixologiya f?rqli etnik v? m?d?ni
  qruplara m?xsus individl?rin psixologiyasindaki
  oxsarliq v? f?rql?ri, h?mçinin, sosio-m?d?ni,
  ekoloji v? bioloji xüsusiyy?tl?rind?ki psixoloji
  f?rql?rin ?laq?sini v? zaman keçdikc? bu
  f?rql?rd? yaranan d?yisiklikl?ri öyr?nm?kl?
  m?sgul olur

6
Siyasi motivl?rl? ?laq?

• Etnopsixologiya kim? nec? t?sir göst?rm?k isini
  mü?yy?n etm?y? imkan verir. H?tta politologiyada
  etnik psixologiyanin t?siri il? yaranmis
  Etnopolitologiya adli xüsusi bölm? d? mövcuddur

7
Etnopsixologiya insanlarin etnik (m?d?ni)
m?nsubiyy?ti il? onlarin psixologiyasi arasindaki
?laq?ni öyr?n?n psixologiya sah?sidir.

• Bugünkü günd? dünya psixologiyasinda mill?tl?rin
  psixologiyasinin öyr?nilm?si m?s?l?sin? iki
  f?rqli yanasma x?tti

Avrasiya modeli
Amerika modeli

• Birinci variant ABS psixologiyasinda meydana
  çixib v? indi d? burada aparici mövqed? dayanir.

8
Bugünkü günd? etnik psixologiya müxt?lif mill?t
v? m?d?niyy?tl?r arasinda h?dd?n artiq çoxlu
oxsarliq v? f?rq mü?yy?nl?sdirib

• Inbridinq (insest) hadis?si - çox yaxin qan
  qohumlarinin bir-biri il? cinsi yaxinliginin
  qadagan edilm?sidir. Heç bir c?miyy?t inbridinq
  hadis?ni t?qdir etmir .
• QEYD
• Botanikada eyni kökd?n olan bitkil?rin
  çarpazlasmasinin ziyanliligi h?l? XX ?srin
  ?vv?ll?rind?n m?lumdur.
• Insanlar arasinda talissamiya x?st?liyinin
  baslica s?b?binins? yaxin qan qohumlari
  arasindaki nigah oldugu bugünkü günd? tibbd?
  m?lumdur

9
INDIVIDUALIZM-KOLLEKTIVIZM
s?xsiyy?t azadligi artir

• Individualizmin gücl?nm?si t?kc? depressiya
  hadis?l?rinin sayinin artmasi il? deyil, eyni
  zamanda, sosial t?cridl?sm?nin dig?r
  ?lam?tl?rinin d? artimi il? müsayi?tl?nir.

ümumi d?y?rl?r itir
10

• T?kc? ABS-da 1960-ci
• ild?n b?ri
• Bosanmalarin sayi iki d?f?
• Yeniyetm? yasinda intihar ed?nl?rin sayi üç d?f?
• Zorlanma hadis?si il? ?laq?dar müraci?t ed?nl?rin
  sayi dörd d?f?
• Usaqlarla pis r?ftar olunmasi il? bagli edil?n
  müraci?tl?rin sayi 5 d?f?
• Natamam ail?l?rd? dünyaya göz açan usaqlarin sayi
  6 d?f?
• G?ncl?r arasinda zorakiliq isl?tm?kl? tör?dil?n
  cinay?tl?rin sayi 6 d?f? artmisdir

11
F?rqli m?d?niyy?t tipin? m?nsub olan insanlarin
bir-biri il? kontakti zamani aralarinda meydana
çixa bil?c?k namünasib v?ziyy?tin v?
anlasilmazliq momentl?rinin minimuma endirm?k
üçün Triandis, Brislin v? Gui (1988) asagidaki
tövsiyy?l?ri verir
12
Individualist kollektivist m?d?niyy?td? olark?n

• Konfrontasiyadan qaçmali
• D?rhal yaxinlasma gözl?m?d?n, yaxinligin
  uzunmüdd?tli münasib?tin n?tic?sind?
  formalasmasini v? s.
• T?vazökar olmaq
• Qrup ierarxiyasinda insanlarin statusu il?
  maraqlanmali
• Öz sosial v?ziyy?tini vurgulamaq

13
Kollektivist individualist m?d?niyy?td? olark?n

• Ist?diyin seyi s?rb?st s?kild? t?nqid etm?k
• D?rhal ?sas m?s?l?y? keçm?li
• Öz bacariq v? qabiliyy?tini nümayis etdirm?li
• H?msöhb?tin sosial v?ziyy?tin? v? bu v? ya dig?r
  qrupa m?nsubluguna deyil, s?xsi keyfiyy?tl?rin?
  böyük ?h?miyy?t verm?li v? s.

14
Türk mill?tl?rinin psixologiyasi bar?d?

• Sakit okeandan Atlantik okeana q?d?r uzanan bir
  ?razid? qazanilan tarixi q?l?b?l?r türk
  xalqlarinda tarix?n patoloji Eqo-sentrik
  bir psixologiya, milli xarakter formalasdirib ki,
  o da bu xalqlarda asagidaki spesifikalarin
  meydana g?lm?si il? n?tic?l?nib
• Müsb?t kateqoriyadan olanlar
• a)M?rdlik, c?ngav?rlik (bu xalqlarin öz milli
  terminologiyasi il? ifad? olunsa ?rlik v? ya
  ?r?nlik) psixologiyasi
• b) Kosmopolitizm
• c)Qadina hörm?t

15
Türk mill?tl?rinin xarakterind? m?nfi kimi
s?ciyy?l?ndiril? bil?c?k c?h?tl?r d? olmamis
deyil ki, bunlarin bir qismi asagidakilardir

• Patoloji individualizm
• Elm? laqeydlik
• Siyas?t? laqeydlik

16
Diqq?tiniz? gör? t?s?kkürl?r !!!