N

1
Náttúrufræði 113

1. Kafli Inngangur

Kennari Þorsteinn Barðason
2
Vísindi

• Vísindi eru kerfisbundin aðferð til að afla
  fróðleiks að öðlast skilning á heiminum.
  Aðferðin þar að vera skiljanleg öðrum, og fær
  öllum sem vilja sannreyna hana

3
Vísindaleg aðferð

1. Gögnum safnað
2. Leitað nýrra tengsla
3. Kenning-tilgáta sett fram
4. Ályktanir dregnar af tilgátum

1. Tilraunir og prófanir
2. Kenningin verður viðurkennt lögmál
3. Áður óútskýrð fyrirbæri útskýrð með kenningunni

4
Vísindaleg aðferð, frh.

• Í heimi vísindanna er yfirleitt tregða að taka
  upp nýjar kenningar nema gamlar kenningar séu
  komnar í þrot, sífellt flóknari útskýringar þarf
  fyrir þau fyrirbæri sem menn greina og nýja
  kenningin útskýrir með einfaldari hætti.
• Þessi tregða hefur oft komið sér vel en einnig
  eru þekkt dæmi um að hún hafi staðið framförum
  fyrir þrifum.

• Gert er ráð fyrir að í heiminum séu ákveðin
  lögmál sem hann fer eftir, þ.e. heimurinn er
  rökréttur.
• Ályktanir eru því dregnar út frá rökleiðslu og
  útreikningum og reynt er að finna almennar
  reglur.
• Í framhaldi af því er reynt að raða
  þekkingarbrotunum saman á ný og kemur þá gjarnan
  fram nýtt samhengi. Þannig verða til nýjar,
  heildstæðari kenningar sem skýra raunveruleikann
  betur en eldri kenningar.

5
Jarðvísindi

• Þau fjalla um hinn lífvana hluta jarðarinnar og
  skiptast þau í nokkur undirsvið
• Veðurfræði, fjallar um lofthjúpinn.
• Haffræði, fjallar um hafið og skiptist í
  hafeðlisfræði og hafefnafræði.
• Jarðfræði, fjallar um jarðskorpuna og innri gerð
  jarðarinnar.
• Jarðefnafræði, fjallar um efnasamsetningu bergs,
  vatns og lofts og hringrás efna á jörðinni.
• Jarðeðlisfræði, notar aðferðir eðlisfræðinnar við
  rannsóknir á jörðinni, allt frá miðju hennar að
  ystu endimörkum.

6
Jarðfræði skiptist í
Almenna jarðfræði Grunnrannsóknir Hagnýtar rannsóknir
Starfssvið Almenn jarðfræði, reynir að útskýra þau almennu ferli sem eiga sér stað. Jarðsaga, lesið úr jarðlögunum. Jarðefnaleit, námajarðfræði Mannvirkjajarðfræði Jarðhitarannsóknir
Hvar unnið HÍ, Norræna eldfjallastöðin, Náttúrufræðistofnun Íslands, Veðurstofan Orkustofnun, Vegagerð ríkisins, Raunvísindastofnun og ýmsar verkfræðistofur
7
Kort og kortagerð

• 2. kafli NÁT 113

8
Bauganet jarðarinnar

• Staðsetningarkerfið sem við notumst við í dag
  byggir á bauganeti jarðarinnar. Jarðkúlunni er
  skipt niður frá norðri til suðurs með sk.
  breiddarbaugum en frá austri til vesturs með
  lengdarbaugum.
• Breiddarbaugarnir ná frá 90N (landfræðilegur
  norðurpóll), í gegn um 0N (miðbaugur) til 90S
  (landfræðilegur suðurpóll.
• Lengdarbaugarnir liggja austur og vestur frá
  núllbaug, sem sker stjörnuathugunarstöð í
  Greenwich, þorpi í London. 180A er baugur
  nákvæmlega hinumegin á jörðinni, í Kyrrahafinu.

9
1. Staðarákvörðunarkerfi, frh.

• Staðsetning í gráðum er mjög ónákvæm.
• Hverri gráðu er skipt í 60 mínútur og hverri
  mínútu í 60 sekúndur. Þannig fæst nákvæmni upp á
  c.a. 30 metra.
• Breidd staðar er alltaf sett fram á undan lengd.

10
Lengdarbaugar og breiddarbaugar
Lengdarbaugar
90N
Vestllæg lengd (180V)
Austlæg lengd (180Å)
Breiddarbaugar
0
Lengdarbaugar 0baugurinn liggur Gegnum London
90S
11
Áttirnar

• Höfuðáttirnar eru Norður, Suður , Austur og
  Vestur. Milli höfuðáttanna er talað um
  suðaustur, norðaustur og jafnvel norðnorðaustur
  og austnorðaustur.