Chemia w moim domu - Carolssa i żaba

1
CHEMIA W DOMU
2
Artykuly spozywcze

• Produkty chemiczne znalazly szerokie zastosowanie
  w przemysle spozywczym jako srodki konserwujace i
  ulepszacze zywnosci nadajace kolor, smak, aromat
  oraz przedluzenie terminu waznosci. Dzieli sie je
  glownie na - barwniki- konserwanty-
  emulgatory, zagestniki- antyutleniacze
• Te z kolei dzieli sie ze wzgledu na
  pochodzenie-naturalne - bezposrednio z
  produktów- identyczne z naturalnymi - tzn.
  syntezowane przez czlowieka, ale o identycznej
  strukturze chemicznej do zwiazków naturalnych-
  sztuczne - nie odpowiadajace strukturze zwiazkom
  wystepujacym naturalnie.

3
Zwiazki chemiczne w domu

• Woda
• Metan
• Cukier
• Alkohol etylowy
• Metanol
• Kwas cytrynowy
• Gliceryna

•  Kazdy z nas powinien byc zaznajomiony ze
  zwiazkami chemicznymi, z którymi sie spotyka na
  co dzien. Aby czuc sie bezpiecznie, dobrze jest
  wiedziec, jaki wplyw na nasze zdrowie maja te
  zwiazki. Przykladem moze byc etanol, który czesto
  jest mylony z metanolem, a róznicy miedzy nimi
  nie mozna wyczuc organoleptycznie. Takie bledy
  prowadza niestety do zatruc smiertelnych.

4
WODA

• Woda jest tlenkiem wodoru i zapisuje sie ja za
  pomoca wzoru H2O. Woda przyjmuje trzy stany
  skupienia stan ciekly (w warunkach normalnych),
  stan gazowy w postaci pary wodnej i stan
  skupienia staly w postaci lodu. W chemii, woda
  jest szeroko stosowana ze wzgledu na swoje
  doskonale wlasciwosci rozpuszczajace, zwlaszcza
  substancje polarne. . Woda zawiera takze wiele
  rozpuszczonych gazów, z czego najwiecej jest
  rozpuszczonego dwutlenku wegla. Woda jest
  substancja bardzo czesto uzywana i spelnia duza
  role w zyciu czlowieka. Wode pitna stosuje sie w
  gospodarstwach domowych w celach sanitarnych i
  bytowych, woda sluzy do nawadniania pól w
  rolnictwie, wykorzystuja ja równiez zaklady
  przemyslowe. W przemysle wode wykorzystuje sie
  czesto jako substancje przekazujaca cieplo albo
  odbierajaca cieplo, spelnia tez role reagenta i
  rozpuszczalnika. Woda jest niezbedna dla
  wszystkich zywych organizmów.

5
METAN

• Metan jest najprostszym weglowodorem nasyconym,
  czyli alkanem. Wzór chemiczny zapisuje sie w
  postaci CH4. Inne nazwy metanu to gaz blotny lub
  gaz kopalniany. Metan jest gazem, bezwonny i
  bezbarwny w temperaturze pokojowej. W przyrodzie
  tworzy sie na skutek rozkladu pozostalosci
  roslinnych bez dostepu tlenu, m.in. w bagnach.
  Metan jest równiez podstawowym skladnikiem gazu
  ziemnego. Spelnia role gazu opalowego, jest
  równiez surowcem w syntezach róznych zwiazków
  chemicznych. Przewaznie spotyka sie go w kuchni -
  w kuchenkach gazowych.

6
CUKIER

• Cukier buraczany, czyli powszechnie znany jako
  cukier, ma wzór chemiczny C12H22O10. Sa dwie
  najpopularniejsze odmiany jadalnego cukru
  spozywczego na pierwszym miejscu jest wlasnie
  cukier buraczany, na drugim -  jest cukier
  trzcinowy. W Polsce, cukier buraczany w postaci
  gotowego produktu jest sprzedawany jako cukier
  spozywczy. Cukier jest prawie niezbedny w  naszej
  kuchni, stosuje sie go do slodzenia potraw,
  zwlaszcza napojów.
•  

7
ALKOHOL ETYLOWY

• Alkohol etylowy, popularnie nazywany etanolem,
  jest zwiazkiem organicznym, nalezacym do grupy
  alkoholi. Jego wzór chemiczny to C2H5OH. Etanol
  wykorzystywany w celach spozywczych jest
  otrzymywany w procesie fermentacji cukrowej.
  Najczesciej do procesu fermentacji uzywa sie
  zboza lub ziemniaków i agawy. Etanol spozywczy
  stanowi glówny skladnik wszelkich napojów
  alkoholowych. Z przeznaczeniem do przemyslu,
  etanol otrzymywany jest wielokrotnie w
  bezposredniej syntezie gazu syntezowego. Jest to
  metoda znacznie tansza od fermentacji i daje w
  wyniku etanol czystszy chemicznie. Jednakze,
  wiele krajów na swiecie zabrania uzywania
  syntetycznego etanolu w celach spozywczych. Wiaze
  sie to nie tylko z ochrona zdrowia, ale równiez z
  zachowaniem tradycyjnego przemyslu spirytusowego.
  Produkcja alkoholu etylowego jest calkiem tania,
  dlatego etanol jest surowcem czesto
  wykorzystywanym w przemysle chemicznym jako
  rozpuszczalnik

8
METANOL

• Metanol jest  jednym z najgrozniejszych zwiazków
  chemicznych, z którym czlowiek ma kontakt.
  Metanol, czyli spirytus metylowy, jego nazwy
  zwyczajowe to spirytus drzewny lub karbinol.
  Metanol to najprostszy zwiazek organiczny,
  nalezacy do grupy alkoholi. Jego wzór chemiczny
  to CH3OH. W przemysle metanol spelnia role
  rozpuszczalnika, jest równiez surowcem w procesie
  syntezy m.in. aldehydu mrówkowego, barwników i
  chlorku metylu. Metanol to bardzo silna trucizna,
  zaledwie 8 - 14 gramów alkoholu metylowego
  przyczynia sie do powstania slepoty, w wiekszej
  dawce jest smiertelny.

9
KWAS CYTRYNOWY

• Kwas cytrynowy jest zwiazkiem organicznym -
  hydroksykwasem trikarboksylowym, którego wzór
  chemiczny to C3H4OH(COOH)3 (kwas
  2-hydroksypropano-1,2,3-trikarboksylowy). U
  wiekszosci zywych organizmów kwas cytrynowy
  znajduje sie w malych ilosciach, gdzie odgrywa
  znaczaca funkcje w metabolizmie. Duza zawartosc
  kwasu cytrynowego maja niektóre owoce, m.in.
  cytryny.  W przemysle spozywczym, kwas cytrynowy
  jest jednym z dodatków do zywnosci - reguluje
  kwasowosc i spelnia tez role przeciwutleniacza.
  Cytryniany, czyli sole kwasu cytrynowego sa
  dobrym lekiem w przypadku niedoboru konkretnego w
  organizmie.

10
GLICERYNA

• Gliceryna, zwyczajowo glicerol, jest najprostszym
  alkoholem, zawierajacym trzy grupy hydroksylowe
  OH , jej wzór pólstrukturalny to
  CH2OH-CHOH-CH2OH. Gliceryna jest dobrym
  rozpuszczalnikiem, rozpuszcza tluszcze oraz inne
  lipidy, stosuje sie ja do produkcji kremów,
  szminek oraz wielu innych kosmetyków. Gliceryna
  jest jednym z glównych surowców w syntezie wielu
  zwiazków chemicznych, np. mydel. Gliceryna
  powoduje homogenizowanie skladników kosmetyków,
  wykazuje równiez wlasciwosci nawilzajace oraz
  natluszczajace naskórek. W przemysle,
  podstawowymi zródlami gliceryny stanowia tluszcze
  roslinne oraz zwierzece. Tluszcze pod wplywem
  roztworów zasad hydrolizuja, w wyniku czego
  powstaje gliceryna i mydlo. Niektóre warzywa i
  owoce zawieraja gliceryne.

11
Srodki czyszczace

• Mydla i detergenty syntetyczne zawieraja
  substancje zmniejszajace napiecie powierzchniowe
  wody, co powoduje, ze duzo lepiej rozplywa sie
  ona po powierzchni tkanin, naczyn itp., zwilzajac
  brud. Substancje te nazywamy srodkami
  powierzchniowo czynnymi. Mozna przyjac, ze
  czasteczki substancji powierzchniowo czynnej maja
  ksztalt kijanek. Zwykle \'glówka\' takiej
  \'kijanki\' laczy sie z woda, podczas gdy
  \'ogonek\' z czastkami brudu. Gdy wymieszamy taki
  srodek z woda, to na jej powierzchni \'kijanki\'
  skieruja sie \'glówkami\' do wewnatrz cieczy.
  \'Ogonki\' czasteczek substancji powierzchniowo
  czynnej stercza natomiast na zewnatrz, wystajac
  poza powierzchnie wody. Gdy w ten sposób
  porozrywamy powierzchnie to znaczaco zmniejszymy
  napiecie powierzchniowe, co pozwoli wodzie
  zwilzac i penetrowac czyszczona tkanine. Z
  drugiej strony \'ogonki\' przylepiaja sie do
  kazdej czastki brudu, która napotkaja. Gdy
  czyscimy tkanine zabrudzona tluszczem, to
  polaczone dzialanie detergentu i mechanicznych
  wstrzasów podczas prania usuwa ten tluszcz.
  Malutkie kropelki tluszczu pokrytego substancja
  powierzchniowo czynna rozproszone w wodzie tworza
  wówczas tzw. emulsje.

12
Na myjace wlasciwosci mydla bardzo duzy wplyw ma
obecnosc w wodzie rozpuszczalnych soli wapnia i
magnezu. Powoduje ona, iz sole reaguja z
czasteczkami mydla, tworzac nierozpuszczalne
zwiazki - wapniowe i magnezowe sole kwasu
stearynowego, których czastki nie maja juz
wlasciwosci myjacych. Dlatego w wodzie
zawierajacej duzo tych soli mydlo slabo sie
pieni. O wodzie takiej mówimy ze jest twarda.
Zjawisko tworzenia osadu podczas uzywania mydla w
wodzie twardej poznal kazdy z nas. Po spuszczeniu
wody na brzegach wanny pozostaje osad
nierozpuszczalnych soli wapnia i magnezu. Tej
niekorzystnej wlasciwosci pozbawione sa inne
detergenty. Niestety wszystko ma swoje dobre i
zle strony. Czasteczki mydla, po dostaniu sie
wraz ze sciekami do wód powierzchniowych, nie
powoduja specjalnych zagrozen, a poza tym
stosunkowo latwo ulegaja rozkladowi na mniej
szkodliwe substancje. Natomiast czasteczki
jeszcze wielu detergentów utrzymuja sie dlugo w
wodzie, bedac zagrozeniem dla rozwoju zyjacych
tam roslin i zwierzat. Woda taka nie nadaje sie
tez do celów spozywczych i przemyslowych. Zmusilo
to chemików do poszukiwania sposobów otrzymywania
detergentów nieszkodliwych dla srodowiska. Dzieki
temu zaczeto juz produkowac detergenty rozkladane
przez bakterie, a wiec nie zanieczyszczajace
gleby i wody.
13
MYDLA

• Mydla sole metali alkalicznych, glównie sodu,
  magnezu, litu, potasu i wyzszych kwasów
  tluszczowych o 12-18 atomach wegla (palmitynowy,
  stearynowy, oleinowy). Sa zwiazkami
  powierzchniowoczynnymi, zmniejszaja napiecie
  powierzchniowe na granicy faz.
• Mydla znane sa od starozytnosci i sluza od tego
  czasu jako srodki myjace i piorace. Mydlo zostalo
  wynalezione przez Fenicjan. Myjacy efekt mydel
  wynika z ich wlasnosci amfifilowych. W wodzie
  tworza one subtelna emulsje. Micele czasteczek
  mydla obecne w wodzie przy zetknieciu z
  nierozpuszczalnym w wodzie brudem (glównie
  tluszczami) wnikaja w jego strukture i
  "rozpuszczaja go" poprzez wciagniecie czasteczek
  tluszczu do wnetrza swoich miceli.

14
DETERGENTY SYNTETYCZNE

• Pierwszy taki srodek czyszczacy pojawil sie
  dopiero w 1916 roku, stworzony przez niemieckiego
  chemika Fritza Gunthera. Byl to detergent do
  zastosowan przemyslowych. Syntetyczne srodki dla
  gospodarstw domowych, wystarczajaco delikatne by
  nie uszkodzic skóry rak, wprowadzono w 1933 roku.
  Od tego czasu wprowadzono szeroka game
  syntetycznych detergentów w róznych
  wlasciwosciach, przystosowanych do czyszczenia
  róznorakich rzeczy. Ich produkcja stanowi dzis
  jedna z podstawowych galezi przemyslu
  chemicznego.Wewnatrz cieczy np. wody sily
  przyciagajace wiaza czasteczki ze soba . Na
  powierzchni cieczy dzialaja dzieki temu sily
  napiecia powierzchniowego, tworzace stosunkowo
  nielatwa do przebicia blonke powierzchniowa. Sily
  te zakrzywiaja powierzchnie swobodna cieczy, co
  dobrze widac na przykladzie kropli wody, która ma
  prawie sferyczny ksztalt. To wlasnie sily
  napiecia powierzchniowego nie pozwalaja wodzie
  samej w sobie byc efektywnym srodkiem
  czyszczacym. Gdy woda wchodzi w kontakt z
  czastkami brudu na tkaninie, to jej czasteczki
  maja tendencje do laczenia sie ze soba zamiast z
  brudem. Innymi slowy czysta woda nie zwilza brudu.

15
DOM

• Badania prowadzone równolegle we wszystkich
  krajach Europy wskazuja, ze nawet nasze domy
  pelne sa substancji zagrazajacych naszemu
  zdrowiu. Sa to najczesciej dodatki i domieszki,
  stosowane w produkcji przedmiotów powszechnie
  przez nas uzywanych dywanów, mebli, sprzetu
  elektronicznego, zabawek, ubran. Substancje te
  uwalniaja sie, a nastepnie kumuluja w naszych
  organizmach.

16
Produkty codziennego uzytku

• W procesie wybielania papieru czesto stosowany
  jest chlor lub zawierajace chlor chemikalia.
  Bawelna uzywana do produkcji ubran moze zawierac
  toksyczne pestycydy. Tapety czy wykladziny
  podlogowe moga byc wyprodukowane z PCV, który
  zawiera toksyczne substancje. Pozostana one w
  powietrzu twojego domu przez wiele miesiecy.
  Nawet jezeli przestaniemy kupowac produkty, które
  zawieraja toksyczne substancje, lub które
  wyprodukowano przy ich pomocy, nie mozliwe jest
  unikniecie oddzialywania substancji toksycznych
  juz wprowadzonych do srodowiska naturalnego.
  
  Tysiace zwiazków chemicznych
  stosowanych jest w produkcji przedmiotów
  codziennego uzytku, z jakimi stykamy sie
  doslownie w kazdej chwili. Zabawki, komputery,
  meble, kosmetyki, a nawet ubranka dla dzieci -
  wszystkie te przedmioty zawieraja substancje
  mogace negatywnie wplynac na nasze zdrowie. Wiele
  z nich zostalo przetestowanych na zlecenie
  Greenpeace przez niezalezne osrodki naukowe. W
  tym wirtualnym przewodniku znajdziesz informacje,
  jakie marki produkowane sa z uzyciem
  niebezpiecznych chemikaliów.

17
Organizmy

• Badania wykazuja obecnosc wyprodukowanych przez
  nasz przemysl niebezpiecznych substancji nie
  tylko w srodowisku zewnetrznym. Równiez nasze
  ciala naznaczone sa ich obecnoscia. Krew
  pepowinowa nienarodzonych jeszcze dzieci,
  majacych kontakt ze swiatem jedynie poprzez
  lozysko matki, zawiera okolo 100 róznych
  zwiazków, niewystepujacych naturalnie na Ziemi.
  O niektórych wiadomo, ze maja negatywny wplyw na
  rozwój mlodego i delikatnego organizmu w lonie
  matki. Ten niepokojacy fakt oznacza, iz uwolnione
  do srodowiska chemikalia moga oddzialywac
  niekorzystnie takze na przyszle pokolenia.
  bLiczba wytworzonych przez nas substancji z
  którymi stykamy sie na codzien jest trudna do
  oszacowania. Prawdopodobnie siega ona 100
  tysiecy. W kazdej chwili narazeni jestesmy na
  niekorzystne efekty ich oddzialywania, niektóre z
  nich moga tez wzajemnie wzmacniac swoje
  dzialanie.Dotychczas rzady naszych krajów
  pozwalaly, aby wytwarzane przez przemysl
  substancje wymykaly sie spod kontroli. Nie mozna
  jednak pozwolic, aby ten stan sie utrzymal.
  Greenpeace prowadzi kampanie przeciwko stosowaniu
  substancji toksycznych i uwalnianiu ich do
  srodowiska. Dzialamy na rzecz zmiany sposobów
  produkcji, a takze wprowadzania skutecznego prawa
  chroniacego nas i nasza planete.

18
AUTORZY

• Carolssa
• zaba