Slayt 1

1
TÜRK MUSIKÎSI TARIHI
2
TÜRK MUSIKISI TARIHINDE DÖNEMLER

• Son 10-15 yil içinde yapilan Türk musikisi
  tarihinde dönem siniflandirilmalarindan ikisi
  bilimsel olarak dikkati çekmektedir. Bunlardan
  birincisi, Cinuçen Tanrikorur'un 25XI1976
  yilinda TV'de Lem'i Atli hakkindaki konusmasindan
  alinan siniflandirmasidir. Ikinci siniflandirma
  ise, Ercüment Berker' in 1985 Arel anma gününde
  TV'de yaptigi konusmadan alinmistir.

3
BIRINCI SINIFLANDIRMA

• a) Ön klasik dönemSafiyüddin Abdülmü'min
  Urmevi'den Hafiz Post'a kadar. (XIII.yüzyil
  ortalari)
• b) Buhurizade Mustafa Itri efendiden Haci
  Sadullah Aga'ya kadar. (XVII.yüzyil ortasi)
  (Klasik Dönem)
• c) Neo-Klasik dönem_ III. Selim'den Enderuni Ali
  Bey'e kadar. basi)
• d) Romantik dönem Haci Arif Bey'den Abdülkadir
  Töre'ye kadar. (XIX.yy ortasi-XX. yy basi)
• e) Çagdas dönem Hüseyin Saadettin Arel ile
  baslamistir.(XX. yüzyil basindan itibaren)

4
IKINCI SINIFLANDIRMA

• a)Hazirlik dönemi Baslangicindan Meragali
  Abdülkadir'e kadar (...?-XIV.yy)
• b) Ön-Klasik dönemMeragali'dan Itri'ye
  kadar.(XIV.yy-XVII.yy)
• c) Klasik dönem Itri'den Hammamizade Ismail Dede
  Efendiye kadar. (XVII.yy-XIX.yy ortasi)
• d) Neo-Klasik dönem Dede efendiden Haci Arif
  Bey'e kadar. XIX. yy ortasiXIX. yy sonlari)
• e) Romantik dönem Haci Arif Beyden Arel'e kadar.
  (XIX. yy sonlarindan XX. yy ortalarina dogru)

5
TÜRK MUSIKISI TARIHI

• Türk musikisi tarihi Türk medeniyet,kültür ve
  sanat tarihinin ve bütünüyle Türk tarihinin bir
  bölümüdür. Halk musikisi, Askeri musiki,Dini
  musiki,Sanat musikisi türlerini,çesitlerini
  kapsar.
• Sanat musikisi belirli bir olgunlasma ve çagdan
  sonraHalk musikisi,Askeri musiki,Dini musiki ise
  Türk tarihinin bilinen en eski çaglarinda bile
  görülür. Türk klasik musikisi, Türk sanat ve Dini
  musikilerinin bir ürünüdür. Türkiye'den baska
  Dünya'nin her yerinde Halk müzigi (Genellikle
  "Musiki" terimi Türklerin,"Müzik" terimi ise
  Türklerin olmayan sanat dalini gösterir.)
  Folklorun bir bölümü olmasina karsilik,Türk Halk
  musikisi ve Türk musikisi Türk folklorunun ortak
  bölümü, konusudur. Bu farklilik Türk Halk
  musikisinin,Türk tarihinin baslangicindan
  günümüze kesintisiz yasamasindan ve bugün de
  yurdumuzda pek yaygin ve canli(Buradaki "canli"
  terimi,deyimi ,özellikle,yeni eserler
  üretildigini belirtmektedir.)olmasindan ileri
  gelmektedir.

6
TÜRK MUSIKISI TARIHININ BASLANGICI HAKKINDAKI
GÖRÜSLER

• Türk musikisi tarihine bir baslangiç getirmek bir
  kisim müzikologlarimizca düsünülmüstür.
• A Türk musikisi tarihini Türk tarihi ile
  baslatmak En eski
• Türk sazlari hakkindaki bilgilerimiz bizi bu
  görüse götürür.
• M.O.119'da Hunlarda,M.S.VTI. yüzyil'in basinda
  Tardu Kagan zamaninda Göktürklerde Türk ordusunda
  davul,boru kullanildigi bilinmektedir.
• B- Türk musikisi tarihini,zamanimiza gelen en
  eski güfteden baslatmak Zamanimiza gelen en eski
  Türk siiri bir ilahi olup M.S.VTTI.yüzyil'dan
  kalmadir. Bunu baslangiç almak Türkler ilk 1000
  yil musikisiz yasamislardir demektir.
• C Türk musikisi tarihini,zamanimiza gelen en
  eski notadan baslatmak Zamanimiza gelen en eski
  nota XIIl.yüzyil'dan kalan "Nevruz Beste'dir.
  Bunu baslangiç almak Türkler ilk 1000 yil
  musikisiz yasamislardir gibi yanlis anlama ve
  yorumlara sebep olur
• Türk musikisi tarihi,dönemler disindaTtirk
  musikisi sazlari tarihi ,makamlari
  tarihi,usulleri tarihi,nazariyat çalismalari
  tarihi gibi bölümlere de ayrilir ve zamanimiza
  gelen ilk nota ise,ancak, Türk musikisi
  repertuari gelisim tarihine baslangiç olabilir.

7
ISLAMIYETTEN ÖNCE TÜRKLERDE MUSIKI

• Tarihi bir çok kaynaklardan ögrendigimize göre,
  Türkler musiki sistemlerini Orta Asya'dan
  getirmislerdi. Basit bir durumda da olsa
  Türklerin bu musikilerinin kendine has bir
  güzelligi vardi. Bu devrin ürünleri ozanlar
  tarafindan meydana getiriliyordu. Musikinin
  dinden ayrilmadigi bu devirlerde Ozan, Bahsi, Kam
  ismi verilen sairlerin ayni zamanda musiki
  bilgileri de vardi. Bunlarin bilhassa dini
  ayinlerde rolleri büyük oluyordu.

8
DEVAMI

• Eski Türklerde belirli zamanlarda bazi dini
  törenlerin yapildigi, ölen bir kimsenin ardindan
  yapilan yas ve matemlerde dini mahiyette musikiye
  yer verildigi bilinmektedir. Göktürkler zamaninda
  dini törenleri sair, sihirbaz hekim ve müzisyen
  olan Ozan, Bahsi, Kam vb. gibi adlarla anilan
  ruhaniler yönetirlerdi. Bu törenlerde okuduklari
  siir ve manzum parçalari Pipa ve Kopuz gibi
  aletlerle musikili olarak terennüm ederlerdi.
• Zamanla toplumlara daha gelismis dinler hakim
  olduktan sonra, önceleri dini mahiyette olan
  siir, raks ve musiki dini özelligini kaybederek
  sanat yönüyle degerlendirilmeye baslandi.

9
DEVAMI

• Türklerin en eski çalgisinin Kopuz oldugunu eski
  Çin kaynaklarindan ögreniyoruz. Dini törenlerde
  Ozanlar tarafindan vazgeçilmez bir tutkuyla
  kullanilmistir. Türk Musiki si Orta Asya'dan
  Anadolu'ya Kopuz'un sapinda sistemlesmis olarak
  gelmistir. Anadolu'da gelistirilen baglamanin
  sapindaki perde taksimati ile Kopuz'unki hemen
  hemen aynidir. Konunun ilgi çekici bir yani da
  baglamada kullanilan perde sisteminin Türk
  Musikisi'nde en çok kullanilan perdeler
  olmasidir. Bu da gösteriyor ki, Türk Musikisi
  gerek Klasik ve gerek Halk Musikisi ile beraber
  en eski devirlerden beri ayni kaynaktan
  gelmektedir.

10
DEVAMI

• Yine eski Çin kaynaklari Göktürkler ve Uygurlarda
  askeri mizikanin varligindan bahsediyorlar.
  Türkler musiki aletleriyle icra ettikleri
  eserlere "Gök", sözlü eserlere de Ir" veya
  "Dule" derlerdi. Gök'lerin adedi senenin
  günlerine esit olarak 366 tene idi. Bunlardan
  dokuz tanesinin çalinmasi alisagelmis bir adetti.
  
• Ordugahta dokuz Gök çalinmasi adeti daha
  sonralari Cengiz, Timur, Selçuklu ve
  Harzemli'lere geçmisti. Türklerdeki Askeri musiki
  gelenegi 9 Gök" özelligiyle Türkler Anadolu'ya
  geldikten sonra Selçukluklarda, gerekse
  Osmanli'larda devam etmistir. Osmanli
  padisahlarinin günün belli saatlerinde Nevbet
  vuran" dokuz katli Mehter bölükleri vardi. Her
  sazdan dokuz tane olmasi eski Türklerdeki gibi
  adeta kutsal bir adetti.

11
KARAHANLILAR DEVLETI

• 1600 yillik Hazirlik dönemi içinde 200 yillik
  "karahanlilar devri" sosyal, ekonomik, kültürel
  yönlerden büyük önem tasimaktadir. Bunun sebep ve
  sonuçlari asagida açiklanmistir
• A Bu devirde seçilen (kabul edilen) islamiyetin
  musikiye etkileriArap ordulari,751
  yilinda,Talas'da bir kisim Türklerin de
  yardimiyla Çin ordusunu yenince Orta Asya'nin
  kapilari açildi. Türkler kisi,aile,boy olarak
  Islamiyetçi seçmege basladilar. 920 yilinda
  Karahanlilan hakani Satuk Bugra Han, Abdülkerim
  adini alarak Müslüman olunca, bu din devletçe de
  benimsendi. Yalniz Islam inanci degil, kültürü,
  düsüncesi, tasavvufu, edebiyati da Orta Asya'ya
  yayildi. Bu sanat ve kültürün degisiminden ve
  gelisiminden Türkler ve Iranlilar büyük ölçüde
  yararlandilar.

12
DEVAMI

• Uygurlar zamaninda da Maniheist ve Budist siir ve
  ilahiler var ise de bunlar farklilasmamis genel
  ilahi form'unda idiler. Islami siir ise "Tevhid",
  "Münacat", "Na'at", "Salat", "Kaside",
  "Medhiye"... formlariyla çesitlenince bunlarin
  bestelenmesiyle musiki form sayisi da ayni
  isimlerle artmistir. Minareden duyulan ezan,
  camide dinlenen kurun tilaveti(Makamli ve
  tecvitli okuyus) makam ve prozodi bilgilerinin
  bilinçli olarak gelismesine yol açmistir. Dini
  siirlerin yani sira edebi degeri olan duygusal
  ask siirlerinin, murabba'larin bestelenmesiyle de
  sanat musikisinin ilk örnekleri, Islam ve
  edebiyatini, siir formlarini kabul eden
  Karahanlilardan itibaren ortaya çikmistir.

13
DEVAMI

• B- Türk musikisinin bütün Müslümanlarca
  benimsenip yayilmasi
• Islamdan önce Arabistan'da belirgin bir musiki
  yoktu. Bir sekizlide 24 esit olmayan aralikli
  Türk musikisi sistemi Kurun ve Ezan'in tekbir ve
  salat-ü selamlarinin, uyulmasi dinin emri tecvit
  kaidelerine göre okunabilmesi için gerekli
  makamlara sahip veya olusturulmasina elverisli
  idi. Türkçe yaninda Arapça ve Farsçanin
  fonetigine de ters düsmüyordu. Musiki usulleri de
  gelisince, hangi dilden olursa olsun dini
  tasavvufi güfteli eserlerde özellikle med'leri
  (bir kisim hecelerin belirli oranda uzatilmasi)
  ifadede tam bir basari kazanilmistir.Türk
  musikisi sistemi ve usullerinin yukarida
  açiklanan sebeplerle benimseyen Islam,
  fetihlerle, bu musikiyi orta Asyadan ispanya'ya
  kadar tasimis, yaymistir.

14
DEVAMI

• C Türk musikisini gelistirecek yazili dil ve
  fikir ürünleri Karahanlilar devrinden
  kaynaklanmistir Bir musikinin yücelebilmesi
  için, fikir hareketleri ve dil ürünlerinin
  belirli bir düzeye erismesi, gerekli ilk
  faktörlerdendir. Islam'in hakim unsurlari Arap,
  Fars ve Türk sanatinda yükselis hareketleri bu
  bölgede XI.yüzyil'dan baslayarak meyvelerini
  vermistir. Türk dünyasinin su ilk yazili fikri ve
  edebi ürünleri Türk bestekarlarini etkilemis,
  olgunlastirmistir.

15
DEVAMI

• Yusuf Has Hacip'in KutadguBilig'i(1069'da
  tamamlanan 6500 beyitlik manzum eser)
• Kasgarli Mahmud'un Divanü lugati't-Türk'ü
  (1074'de tamamlanan Türkçe-Arapça sözlük olup
  içindeki manzum örneklerin çogu hece
  veznindedir.)
• - Ahmed Yesevi'nin Divan-i Hikmet'i (XII.yüzyil
  ortalarinda yazilmis hece vezninde tasavvufi
  siirlerden olus tur ve daha sonralari kitap,
  divan halinde toplanmistir.)
• - Edip Ahmed'in Atabetül Hakayik'i (XII. yüz yil
  sonlarinda yazilmis Türkçe ve manzum, islami
  ahlak kitabidir.)

16
DEVAMI

• Bir önceki sayfadaki edebi ve fikri ürünler
  tasavvufi fikirler de vererek, dini musikinin
  yalnizca ilahi form'u içinde kapali kalmasini
  önlemis, saz sairleri yaninda dini musiki ve
  sonra da sanat musikisi bestekarlarinin,
  bestekarligin ortaya çikmasinda rol oynamistir.
• Karahanlilardan itibaren dini (islami) siirler
  TürkIslam sehirlerinde gelisip çesitlendikçe
  bunlarin bestelenmesiyle musiki formiari sayisi
  arttigi gibi, usuller "genellikle eklemeli
  olarak" büyümüs, dini-tasavvufi musiki baslamis
  ve "ön klasik döneme" zemin bu devirden
  kaynaklanmistir.

17
DEVAMI

• D Bu devirde artan sehirlesme,teknoloji musikiyi
  etkilemistir Islam ilim ögrenmeyi, ticareti,
  anlasmazliklarin dini mahkemelerde çözülmesini,
  hastalarafakirlere yardim edilmesini, temizlik
  sartlarinin saglanmasini, cuma namazinin büyük
  cemaatle kilinmasini... istiyordu. Buna uyularak
  medreseler, camiler, kütüphaneler, hamamlar,
  kervansaraylar, ashaneler, çesmeler, su yollari,
  köprüler, rasathaneler... insasi sehirleri
  büyütmüs, gelistirmistir. Türklerin bozkir
  medeniyetinden sehir medeniyetine geçisleri
  islami kabullerine hizlanmistir.

18
DEVAMI

• Islama göre, musiki, matematigin bir dali
  sayildigindan medreselerde okutulmakta idi.Bul
  Ferce Isfahani(Isfahan 897 976) Kitabü'l
  egaani(sarkilar kitabi) isimli kitabi ile
  meshurdu. Bu kitapta sarkilar derlenmis ve
  bestecilerden, hanendelerden, makamlardan söz
  ediliyordu.
• Iran sairi Firdevsi(934-1020) Sehname isimli
  büyük eseri mesnevisinde musikiden, musiki
  makamlari isimleririden bol bol bahsetmisti.

19
DEVAMI

• Karahanlilar devrinde Ibni Tarhan,ün yapmis bir
  musiki bilgini idi. Bunlara karsilik ilk bilimsel
  musiki nazariyati kitabi XIII. yüz yil'da
  Safiuddin Abdülmü'min Urmevi(12241294)
  tarafindan yazilmistir. Adi geçen Türk musikisi
  bilgini Serefiyye ve Kitabül Edvar isimli
  eserleriyle, ilk defa olarak Türk musikisi
  sisteminin 24 esit olmayan araligi bulundugunu
  bildirmis ve Ebced notasiyla bir Türk musikisi
  eserini(Nevruz Beste) çagimiza ulastirmistir.
  Bunun yani sira çagdasi Mevlana Celaleddin-i Rumi
  (12071273) mesnevisinde sirasini getirip, Türk
  musikisinde 24 ses oldugunu, bir beyitle
  bildirmistir. Daha sonraki yüz yil'larda musiki
  nazariyati ilim disi söz ve benzetmelr1e
  anlatilmaya çalisilmistir. Örnek olarak Ibni
  Haldun (13321406) degerli Mukaddime'sinin 113
  sayfasini musikiye ayirmissa da bugünkü degeri
  sadece Musiki tarihi yönündedir.
• Karahanlilar devrinde sehir yasayis ve
  imkanlari, üretimde is bölümü teknolojiyi de
  gelistirmistir.

20
DEVAMI

• Teknolojide ilerleme musikinin gelismesinde
  önemli bir faktördür. Bati(Avrupa) müzigi klasik
  çaga, armoniye ulasabilmek için piyanoyu ve onu
  gerçeklestirebilecek teknolojiyi beklemistir.
  Türk musikisi sazlarinin çesitlenmesi için de
  teknolojinin bir ölçüde imkan saglamasi
  gerekmistir. Saz gövdelerinin sap'a
  yapistirilmasi tellerin barsaktan, sinirden,
  haddeden geçmis çesitli madenlerden ve nihayet
  sentetik maddelerden yapilmasi, yaylarin buna
  benzer sekilde üretilmesi ve hepsinin de belirli
  ölçülerde tasarlanip az çok standardizasyona
  gidilmesi is bölümü ve teknolojiyi gerektirir.
  Teknoloji elbette ilk faktör degildir. Öyle olsa
  idi Hind, Çin müzikleri de benimsenir, yayilirdi.
  Bu benzeri müzikler, sistemlerinin ilkelligi
  sebebiyle mahalli kalmislardir.
• Karahanlilar devrinde musiki, mimari, süsleme ve
  yazi sanatlari, çinicilik, sikke basimi... gibi
  alanlarda görülen ilerlemeler hep birlikte Türk
  kültür ve medeniyetinin gelisimini saglamistir.

21
ISLAMIYETTEN SONRA TÜRKLERDE MUSIKI

• xvii. yüzyila kadarix. ve x. yüzyilda
  Islamiyetin Türkler arasinda kabulünden sonra,
  Türk Kültürü'nün ayrilmaz bir parçasi olarak Türk
  Musikisi'nin belirgin bir sekilde ortaya çikmaya
  basladigini görürüz. Islam'dan önce Türkler
  arasinda kullanilan çesitli yazilar birakilarak,
  Islam Kültürü'nün birlestirici bir unsuru olan
  Arap harfleri kullanilmaya baslandi.
• Bunun devaminda ilmi eserler Arapça, edebi
  eserler_ise Farsça yazilmaya baslandi. (Türk
  bilginlerinin Arapça ve Farsçayi kullanmalari
  onlarin Arap veya Iran'li olmalarini
  gerektirmez.)
• Türk Musikisi'nin belgelenebilen ilk teorik eseri
  Farabi nin "Kitab'ul Musiki'ülKebir" isimli
  eseridir. Asil adi Ebu Nasr Muhammed olan Farabi
  870 yilinda Türkistanin Farab sehrinde dogmustur.
  Zamaninin bütün ilimlerine vakif olan Farabi'ye
  Islam aleminde Aristo'dan sonra Hacei Sani,
  Muallimi Sani" (ikinci ögretmen) gibi isimler
  verilmistir.

22
DEVAMI

• Farabi yukarida zikredilen eserinde musikinin
  fizik, tib, astronomi ilimleri ile olan
  münasebetlerini anlatarak, makamlarin günün
  belirli vakitlerinde insanlar üzerinde biraktigi
  tesirleri dile getirmistir. Bununla beraber sesin
  fiziksel özelliklerinden bahsederek ses
  perdelerinin titresimi hakkinda önemli bilgiler
  vermistir.
• Kanun, Ud gibi sazlarin mucidi oldugu da rivayet
  edilen Farabi'nin iyi bir bestekar Oldugu
  söylenirse de günümüze kadar gelen her hangi bir
  bestesi mevcut degildir. 950 yilinda 80 yasinda
  Farah sehrinde vefat etmistir.

23
DEVAMI

• Farabi'den sonra O'nun yolunda yürüyen ikinci
  kimse alim doktor ve bir musiki bilgini olan Ebu
  Ali Hüseyin, yani Ibn-i Sina'dir. Farabi'den 30
  sene sonra 980 tarihinde Buhara'ya bagli Afsin
  kasabasinda dünyaya gelmistir. Türk Tibbi'nin
  piri olan Ibni Sina bütün dünyaca meshur olan
  "Kitab'üssifa' adli eserinde musiki
  nazariyatina, musiki ile tedavi ve musiki
  aletlerine genis bir yer ayirmistir. Ayrica
  "Kitabu'nNecat" ile "DanisName" isimli
  eserlerin de de musikiden bahsetmektedir.1037
  yilinda 57 yasinda vefat etmistir.
• Farabi ve Ibni Sina'nin yasadigi IX-XI. yüzyildan
  XIII. yüzyila kadar geçen iki yüzyillik bir süre
  tarihin karanligina gömülmüs olup, bu devre
  hakkinda saglam kaynaga dayanan1ir bilgimiz
  yoktur.
• XIII.yy.da_Safiyüddin Abdülmü'min
  Urmevi(1224-1294) yi görmekteyiz. Büyük bir
  musiki bilgini ve bestekardir.

24
DEVAMI

• "Risaletü's Serefiyye" ve "Kitab'ül Edvar" isimli
  eserlerinde musiki nazariyatindan bahsetmis ve
  ortaya koydugu Türk Musikisi nazariyati ve Türk
  tusikisi ses sistemi, günümüze kadar isik
  tutmustur.
• Eserlerinde Ebced notasi kullanmis, Remel
  usulünde ve Nevruz makamindaki bestesi günümüze
  kadar gelen Klasik Türk Musikisi'nin en eski ve
  ilk örnegidir.

25
DEVAMI

• Yine bu yüzyilda büyük Türk mutasavvifi Mevlana
  Celaleddin Rumi (12071273)nin oglu Sultan Veled
  (12261312) edebiyat ve tasavvufun yani sira
  musiki ile de ugrasmis, bestelerinden üç saz
  eseri günümüze kadar gelmistir. XIV-XV.
  yüzyillarda yasayan Abdülkadir Meragi (1360-1435)
  ile Türk Musikisi'nde verimli bir çag açilir.
  Güney Azerbaycan'in Meraga sehrinde dogmustur.
  Hafiz olup, Klasik Türk Musikisi'nin en büyük
  bestekari, musiki bilgini, ayni zamanda hanende
  ve sazende olarak taninir. Meragi'nin, yazili
  kaynaklardan ve günümüze kadar gelen eserlerinden
  O'nun deha sahibi bestekarlarimizdan biri
  oldugunu anlamaktayiz. Klasik formdaki
  bestelerinden 30 kadari günümüze kadar gelmistir.
  Ayrica Kenz'ul Elhan", "Makasid-ül Elhan",
  "Cami'ul Elhan', Kitab'ul Edvar", "Seh'il Edvar"
  
• - gibi kiymetli eserler vermistir. Bunlardan
  Kenz'ül Elhan kaybolmus, digerleri ise
  bilinmektedir.

26
DEVAMI

• XV. yy. da Türk Musikisi nazariyati ile ilgili
  Abdülkadir Meragi'nin oglu Abdülaziz Çelebi'nin
  Fatih Sultan Mehmed (14321481) e takdim ettigi
  "Nakaavat'ul Edvar" isimli eseri ile Hizir bin
  Abdullah'in "Edvar" isimli eserlerini
  zikredebiliriz. Yine bu yy.in büyük
  bestekarlarindan Meragi'nin talebesi Golam Sadi
  (?1490)nin besteleri, Klasik Türk Musikisi'nde
  form, seyir, icra ve ritm yönünden uzun yillar
  kendinden sonraki bestekarlara örnek olmustur.
• XV. yy.a kadar Türkistan ve Azerbaycan Islam
  kültürünün merkezi iken XVI. yy.da Istanbul bu
  görevi devralmaya baslamis, buna paralel olarak
  da sair, edip ve musikisinaslar burada toplanmaya
  baslamislardir. Padisah II. Bayezid (14501512)
  ve oglu Sehzade Korkut (14671513) un birer
  bestekar oldugu bilinmektedir.

27
DEVAMI..

• Golam Sadi'nin talebesi Zeynel Abidin (?-l520),
  Yavuz Sultan Selim'in Iran'dan getirdigi Hasan
  Can Çelebi (14901567) ve Behram Aga (Nefiri)
  (?1560)yi da bu yüzyilin büyük bestekarlari
  arasinda sayabiliriz.
• XVIXVII. yy.lar arasinda Tatar lakabiyla
  taninmis olan Gazi Giray Han (15541607)in saz
  eserlerindeki ustaligi münakasa kabul etmeyecek
  sekilde açiktir. Eserleri bugün bile zevkle
  dinlenmektedir.

28
DEVAMI

• Dini Musiki alaninda Aziz Mahmud Hüdayi
  (1543-1628)nin besteledigi ilahi ve tevsihleri
  günümüze kadar gelmistir. Hatip Zakiri Hasan
  Efendi (1550-1623), Cami Musikisi'ni gelistirerek
  ihya etmistir. Çesitli makamlarda besteledigi
  Salatlari, Temcid ve Münacaat ile Mersiye'si en
  degerli eserleridir. Kuçek Mustafa Dede Efendi
  (?1684) nin besteledigi Bayati Mevlevi Ayin'i
  hem bir saheser,hemde bestekari bilinen en eski
  ayindir.
• XVII. yy.da Saz Eserlerinde Benli Hasan Aga
  (16071662), sözlü eserlerde ise Ama Kadri Çelebi
  (?1650), Nane Ahmet Çelebi (16051687), Sestari
  Murad Aga (16101673) devrin meshur
  bestekarlaridir. Murad Aga, Sultan TV. Murad
  (16121640) tarafindan Iran'dan getirilmis olup,
  Sestar isimli bir saz çalardi.

29
DEVAMI

• Bu yüzyilin en büyük bestekarlarindan birisi de
  büyük bestekar Itri (16401712)nin hocasi olan
  Hafiz Post (16301694)dur. Dini ve dindisi pek
  çok eser bestelemis olmasina ragmen günümüze
  ancak on kadar eseri gelebilmistir.
• Ali Ufki Bey (1610-1675), aslen Polonyali bir
  müthedi) olup, "Mecmua-i Saz ü Söz" isimli
  eserinde zamaninin yüzlerce bestesini Bati notasi
  ile yazarak bunlarin kaybolmasini önleyerek
  zamanimiza kadar gelebilmesini saglamistir.

30
DEVAMI

• Bu yüzyilda Istanbul musikide merkez olmus,
  ayrica Bursa, Edirne, Konya, Diyarbakir gibi
  sehirlerde de bu alanda genis bir faaliyet
  görülmektedir. Kirim, Bagdat, Halep, Sam, Kahire
  gibi Türklerin oturdugu, yahut da Türk
  Kültürü'nün yayildigi yerlerde bir çok kiymetli
  bestekar ve musiki bilgini yetismis ve o yerlere
  yerlesmistir. Bu yayilmada tarikatlarin da büyük
  rolü olmustur.

31
DEVAMI

• XVIII.yüzyil Bu yüzyil içinde Türk Musikisi'ni
  kronolojik olarak birkaç bölümde
  inceleyebiliriz.
• 1Lale Devri (17181730)ne kadar geçen süre 16.
  yüzyilin bir devami seklindedir. Mustafa Itri
  Efendi (1640-1712), Seyyid Nuh (?1714),
  Kantemiroglu (1673-1727), Yahya Nazim Çelebi
  (16501727) adindan söz edebilecegimiz bu devrin
  büyük bestekarlaridir. Bilhassa Mustafa un Efendi
  çaginin en büyük bestekaridir. Gerek dini ve
  gerekse meydana getirmistir. Segah Tekbir'i ve
  Mevlevi Ayin'i, Rast Na'ti ve Neva Kar bunlar
  arasinda sayilabilir.

32
DEVAMI

• 2 Türk Tarihinde Lale Devri (17181730) diye
  bilinen II. Ahmed(16731736) devri, Osmanli
  kültür ve medeniyeti için yeni ve verimli bir
  devir olmustur. Diger san'atlarla birlikte
  musiki, basta padisah ve Veziri olmak üzere
  devrin ileri gelenleri tarafindan gerekli
  himayeyi görmüstür.
• I. Mahmud devri de (1730-1754) Türk Musikisi
  açisindan Lale Devrinin bir devami sayilir. 1.
  Mahmud musikiye olan sevgisi, musiki ve
  bestekarlari himaye etmesiyle taninir. Kendisi de
  iyi bir bestekardir.Bu devrin bestekarlarindan
  Ebu Bekir Aga (1685-1759) sen, sakrak ve rindane
  uslubuyla taninir. Tanburi Mustafa Çavus (?1745)
  son derece suh, zarif, samimi, içli ve akici
  eserler birakmistir. Orijinal uslubu, çok parlak
  nagmeleri ve fevkalade zerafeti ile Tab'i Mustafa
  Efendi(1705- 1770) üzerinde durulmasi gereken
  diger bir bestekardir. Seyhulislam Esad Efendi
  (16851753), Kara Ismail Aga(16741724), Dilhayat
  Kalfa (1710-1780), Enfi Hasan Aga (1670-1729) da
  bu"devrin kiymetli bestekarlarindandir.

33
DEVAMI

• 3- Bu yüzyilin son 15. yilindan itibaren musikide
  III.Selim devri baslar ve III. Selim
  (176118O8)in ölümünden 1825 yilina kadar devam
  eder. Bu devirde bir çok yeni bestekarlar
  yetismis ve yeni makamlar bulunmustur. Ermeni
  asilli Hamparsum (1768-1839) ve Nasir Abdülbaki
  Dede (17651821) iki yeni nota sistemi
  gelistirmistir. Bu notalarla zamaninin pekçok
  musiki eserleri notaya alinarak kaybolmaktan
  kurtarilmistir. Ayrica bu devirde yeni pek çok
  besteler yapilmis, Evcera, Sevkefza, Beyatiaraban
  Neveser, Sultaniyegah. . . gibi yeni bir çok
  makamlar da bulunmustu. Bu devrin büyük
  bestekarlari Haci Sadullah Aga (?1801), Küçük
  Mehmed Aga (?1800), III. Selim, musiki hayatinin
  ilk devresi bu ekol içinde geçen Hammamizade
  Ismail Dede Efendi (1778-1846)dir.
• Bu devrin bestekarlarinin eserlerinde lirizm
  hakimdir. Bu ekol klasik musikide son safha
  durumunda olup, bir takim yenilikler aradigi
  ortadadir. Zaten siirde de Seyh Galip (17581799)
  Divan Edebiyati'nin son büyük temsilcisidir. Son
  klasik bestekarlar da bu ekolün taraftarlari,
  veya onlarin talebeleridir.

34
DEVAMI

• XVIII. yüzyilda Dini Musiki de normal seyrini
  takip ederek daha bedii ve güzel bir sekil almaya
  basladi. Bir takim büyük bestekarlar elinde
  islenen Dini Musiki yüksek bir seviyeye erisir.
  Bu yüzyilin günümüze gelen besteleri geçen
  yüzyillardan daha fazladir.
• Bu yüzyilin ilk yarisinda yetisen Itri'den daha
  önce söz etmistik. Dervis Ali Sirügani
  (16371714) hem çok beste yapan, hem de sanatinda
  büyük bir hüner gösteren bestekardir. Nayi Osman
  Dede (16521730) bjyük Mi'raciye'si ve Mevlevi
  Ayinleri ile bu asrin en büyük bestekarlarindandir
  . Günümüze bir çok kiymetli ilahi ve tevsihleri
  ulasan Çalak zade Seyh Mustafa (?-1757)da burada
  zikre deger kiymetli bestekardir.

35
DEVAMI

• XIX.yüzyill9. yy. da Türk Musikisini genel
  olarak iki bölümde ele alabiliriz
• 1 III. Selim ve Geçis dönemi 3. Selim dönemi
  padisahin katledilmesinden sonra, ekolün son
  temsilcisi olan Ismail Dede Efendi ve talebeleri
  tarafindan devam ettirilir. Daha sonra Dede'nin
  saraydan geçici olarak ayrilmasiyla da sona erer.
  1826 da Yeniçeri ocagi ile birlikte Mehterane nin
  de kaldirilmasindan sonra Mizika-yi Humayunla
  birlikte Bati Musikisi yurda girer. Bunun sonucu
  klasik degerler birbir azalmaya baslar. Bati
  Musikisi dinleme sunucu Dede Efendi, Sakir Aga
  (17791840) gibi bestekarlar degisik tarzda
  eserler ortaya koymaya baslarlar. Klasik Türk
  Musikisi Dede Efendi, Dellalizade Ismail Efendi
  (1797- 1869) ve Zekai Dede Efendi (18251897) ile
  devrini tamamlar.

36
DEVAMI

• 2- Neoklasik veya Romantizm Dönemi Haci Arif Bey
  (1831-1885)in baslattigi dönemdir. Bu dönemin en
  büyük özelligi sarki formunun büyük güfteli
  klasik formlarin yerini almis olmasidir. 1850 de
  baslayan bu dönem çesitli devreler geçirerek
  zamanimiza kadar gelmistir.
• Haci Arif Bey'den sonra Ögrencisi Sevki Bey
  (1860-1891) ile bu form yeni bir boyut kazanir.
  Hasim Bey (18151869) Nikogos Aga (1836-1886),
  Rifat Bey (1820-1888), Enderuni Ali Bey
  (1830-1897) bu yüzyilin taninmis sarki
  bestekarlarindandir.
• Bu yüzyilda da Dini Musiki'nin normal seyrini
  takip ederek ilerledigi görülür. Bilhassa Dede
  Efendi Klasik eserlerin yani sira besteledigi
  Ayin, Tevsih, Durak ve Ilahilerle dikkatleri
  üzerinde toplar. Fakat asrin ikinci yarisinda ise
  bir duraklama devrinin basladigini görürüz. Olgun
  eserler meydana getiren bestekarlar azalmis, eski
  agir ve saltanatli eserler de unutulmaya
  baslanmistir. Bu asirda Zekai Dede'nin klasik
  ilahilerinin yaninda (Misir agzi ile) besteledigi
  "Sugul" ler de çok yaygindir.

37
XX. YÜZYIL VE ZAMANIMIZDA TÜRK MUSIKISI

• 19. yüzyilda Haci Arif Bey'le baslayan
  "Neoklasizim" akimi 20. yy.da da devam etmistir.
  Bu yüzyil 19. yy.in devami sayilir.
• Enderuni Hafiz Hüsnü Efendi (1858-1919), Rahmi
  Bey (1865-1924), Semseddin Ziya Bey (18821925),
  Giriftzen Asim Bey (18521927), Selanikli Ahmed
  Efendi (18681927), Leyla Saz (18501936), Lem'i
  Atli (18691945), Rakim Erkutlu (18721948),
  serif Içli (18991956), Suphi Ziya Özbekkan
  (18871948) sarki formunda güzel eserler vermis
  kiymLli bestekarlarimizdir.

38
DEVAMI

• Bu ekole mensub olan Tanburi Cemil Bey
  (1871-1916) de tanbur çalmada virtüoz olup, çok
  kiymetli saz eserleri bestelemistir. Bu ekolün
  son temsilcilerinden olan Selahaddin Pinar
  (19021960) ile Sadettin Kaynak (18951961)
  besteledikleri film müzikleri ile de yeni bir
  çagin öncüleri olmuslardir.

39
DEVAMI

• XX. yy.da Dini Musiki alaninda yapilan en büyük
  çalisma dini eserlerin arastirilip tesbit
  edilmesidir. Abdülkadir Töre (1873-1946), Ali
  Riza Sengel (18801953), Hüseyin Saadettin Arel
  (18801955), Kazim Uz (18721938) gibi hestekar
  ve muzikologlar bir hayli dini eserin notalarini
  toplamis ve bunlari defterler halinde tesbit
  etmislerdir. Ayrica Istanbul Belediye
  Konservatuarinda Rauf Yekta (187 1935),Ali Rifat
  Çagatay (18671935), Ahmet Irsoy (1869-1942), Dr.
  Suphi Ezgi (1869-1962)den meydana gelen bir heyet
  tarafindan 13 fasikül "Mevlevi Ayinleri", üç
  fasikül "Tevsih ve Ilimler", iki fasikül "Bektasi
  Nefesleri' ve bir fasikül de "Temcid, Na't, Salad
  ve Durak" olmak üzere toplam 19 fasikül dini eser
  yayinlanmistir.

40
DEVAMI

• Bu yüzyilda bestelenen dini eserlerin sayisi ise
  geçen yüzyillara gire bir hayli azdir. Ahmed
  Irsoy, Ahmad Avni Konuk (18711938), Saadettin
  Kaynak gibi bazi bestekarlar mahdut sayida dini
  eser bestelemislerdir.
• Son zamanlarda Dini Musiki sahasinda yeniden
  ciddi çalismalar yapildigi göze çarpmaktadir.
  Bazi sanat vakiflarinin yapmis Oldugu çalismalar
  ve bazi eski mecmualarin yayinlanmasi bunun en
  güzel örnekleridir.
• Bu yüzyilda Türk Musikisi sistemi üzerinde de
  ciddi çalismalar yapilmistir. Rauf Yekta Bey,
  Türk Musikisi sistemini kuranlarin ilkidir. Dr.
  Suphi Ezgi "Ameli-Nazari Türk Musikisi" isimli
  bes ciltlik eseriyle bu alanda büyük bir boslugu
  doldurmustur. Hüseyin Saadettin Arel, "Türk
  Musikisi Nazariyati" isimli eseriyle de bu konuya
  son seklini vermistir. Ayrica Yilmaz Öztuna "Türk
  Musikisi Ansiklopedisi" adli iki ciltlik eseriyle
  bu alanda büyük bir boslugu doldurmustur.

41
HAZIRLAYANLAR ÖZGE ÇELEBI GÜLSEN TUNA SEVDE
SÜMEYYE IRAZ RABIA NUR AK ZEKIYE REYYAN
DILMAÇ SINIF 6-C

• HOCAM INSALLAH BEGENIRSINIZ.
  ??????????????????????