Mitologia

1
MITOLOGIA GRECKA
Arleta Szychiewicz-Lypko
2
Bogowie greccy (A)

• AfrodytaNajpiekniejsza bogini na Olimpie. Córka
  Zeusa. Urodzila sie z piany morskiej na Cyprze.
  Zona Hefajstosa. Matka Erosa, Hermafrodyty i
  Eneasza. Bogini piekna, milosci, rozkoszy.
• ApolloSyn Latony i Zeusa. Brat-blizniak Artemidy
  (Artemis). Lekarz "schorzen ciala i duszy". Bóg
  slonca, swiatla, wrózb, wyroczni i naglej
  smierci. Opiekun sztuki, muzyki, piekna i
  poezji. Za jego atrybuty uwaza sie luk i lire.
  Posiadal 9 muz

• Kalliope (Pieknolica) - muza piesni bohaterskiej,
  trzyma rylec i tabliczke do pisania,
• Klio (Gloszaca slawe) - zajmuje sie historia i ma
  zwój pergaminu,
• Euterpe (Radosna) - patronka liryki, gra na
  flecie,
• Taleja (Rozkoszna) - pokazuje maske komiczna jako
  muza komedii,
• Melpomene (Spiewajaca) - jest muza tragedii i
  poznac ja mozna po smutnej masce, która jej daja
  za godlo,
• Terpsychora (Kochajaca taniec) - z wielka lira w
  reku uczy ludzi tanca,
• Erato (Umilowana) - na malej cytrze wygrywa
  piesni milosne,
• Polihymnia - chodzi w glebokiej zaslonie, jakiej
  uzywalo sie przy obrzedach religijnych, albowiem
  zsyla natchnienie tym, którzy pisza hymny i
  piesni pobozne,
• Urania (Niebianska) - dzwiga globus astralny,
  gdyz jej dzielem jest gwiazdy.

3
Bogowie greccy (A)

• AresSyn Zeusa i Hery. Ojciec Erosa. Bóg wojny i
  armii. Klótliwy i brutalny. Poswiecono mu psa,
  wilka i sepa.
• Artemida (Artemis)Córka Latony i Zeusa.
  Siostra-blizniaczka Apolla. Odznaczala sie
  niezwykle brutalnymi zemstami, szczególnie na
  mezczyznach, którzy byli nia zafascynowani.
  Dziewicza bogini ksiezyca, lasu, zwierzyny
  lownej, lak, mysliwych. Jej atrybutami byl luk i
  strzaly w kolczanie.
• AsklepiosSyn Apolla. Ojciec Machaona
  Podalejriosa i Higiei. Uczen centaura Chirona.
  Bóg sztuki lekarskiej. Jego atrybutami sa waz
  (jako symbol ozdrowienia) oplatajacy laske
  podrózna, czara z lekarstwem.
• AtenaAlbo Pallas Atena, Pallada. Najukochansza
  córka Zeusa. Wyszla z glowy ojca w pelnej zbroi.
  Dziewicza bogini madrosci, sztuki wojennej,
  nauki. Opiekunka Aten (glówny osrodek jej kultu),
  drzew oliwnych, tkactwa i rzemiosla. Jej
  atrybutem byla sowa, ze wzgledu na wielka wiedze
  jaka posiadala Atena.

4
Bogowie greccy (D..E)

• DemeterCórka Kronosa i Rei. Siostra Zeusa,
  Hadesa, Posejdona, Hery i Hestii. Nieszczesliwa
  matka Persefony i Plutosa. Bogini roli, ziemi,
  pól uprawnych, urodzaju, pór roku. Opiekunka
  zycia osiadlego, ladu spolecznego, bogactwa.
  Przedstawiana z bukietem klosów zbóz w reku.
• DionizosSyn Zeusa i Semele. Inaczej Bakchos lub
  Bachus. Bóg ekstazy, wina i winnej latorosli.
  Opiekun pijaków. Ku jego czci urzadzono teatr
  grecki. Posiadal wlasne swieto - Dionizje.
  Wyobrazany w otoczeniu satyrów, sylenów i menad.
• EosCórka Hyperiona i Tei. Siostra Heliosa i
  Selene. Matka wiatrów Zefira, Boreasza i Eurosa
  oraz Gwiazd.

5
Bogowie greccy (E..H)

• ErosSyn Afrodyty i Aresa. Bóg milosci i patron
  zakochanych. Przedstawiany jako grube, tluste
  niemowle z lukiem i strzala, która godzi w
  zakochanych, by ich ze soba zlaczyc.
• ErynieUrodzone z krwi Uranosa. Boginie o
  wezowatych splotach zamiast wlosów. Mscicielki
  m.in. przelanej krwi. Symbol zemsty. Opiekunki
  ziemi uprawnej i owocujacej, zwane eumenidami.
• HadesSyn Kronosa i Rei. Brat Zeusa, Posejdona,
  Demeter, Hery, Hestii. Maz Persefony (Kory).
  Wladca podziemia i zmarlych, przez co czesto
  wzbudzal w ludziach lek. Panowal w Hadesie -
  miejscu, do którego udaja sie dusze po smierci.
  Poswiecano mu narcyzy i cyprysy oraz ofiary z
  czarnych owiec.
• Hefajstos Syn Zeusa i Hery. Maz Afrodyty.
  Opiekun ognia, kowali i zlotników. Pracowal
  calymi dniami w kuzniach w glebi Etny.
  Przedstawiany jako kulawy bóg i w odróznieniu od
  pozostalych - brzydki i stary, z mlotem lub
  obcegami w reku.

6
Bogowie greccy (H)

• Hera Córka Kronosa i Rei. Siostra Posejdona,
  Hadesa, Hestii, Demeter. Zona i siostra Zeusa.
  Matka Hefajstosa, Hebe i Aresa. Wladczyni Olimpu
  i nieba. Byla bardzo zazdrosna o liczne kochanki
  swojego meza. Opiekunka malzenstw i wiernosci
  malzenskiej. Patronka kobiet zameznych.
• HeliosSyn Hyperiona i Tei. Brat Selene i Eos.
  Bóg slonca, zródel swiatla i zycia. Regulowal
  bieg dnia. Swiadek wszystkich czynów i msciciel
  wystepków. Wyobrazany w zlotym rydwanie
  zaprzezonym w cztery biale rumaki. Osrodkiem
  kultu byl Rodos.
• HermesOjciec Pana. Poslaniec bogów i przewodnik
  dusz do swiata zmarlych. W mlodosci wygnany z
  Olimpu za drobne kradzieze, pózniej wrócil do
  lask bogów. Opiekun kupców, zlodziei, wynalazców,
  poetów, podróznych, pasterzy i ich stad.
  Wyobrazany w kapeluszu podróznym, w uskrzydlonych
  sandalach, z kerykejonem w rece lub jako "dobrego
  pasterza" z owieczka na ramionach.
• Hestia Córka Kronosa i Rei. Siostra Zeusa,
  Posejdona, Hadesa, Demeter. Slubowala pozostanie
  w dziewictwie. Ja pierwsza wzywano w przysiegach
  i jej pierwszej skladano ofiary. Patronka ogniska
  domowego, rodziny, sierot i wdów.

7
Bogowie greccy (H..K)

• Hory Córki Zeusa i Temidy. Siostry mojr. Trzy
  bóstwa ladu w przyrodzie (czyli pór roku) i
  spoleczenstwie ludzkim Eunomia
  ("praworzadnosc"), Dike ("sprawiedliwosc"),
  Ejrene ("pokój"). Wyobrazane w postaci mlodych
  dziewczat z kwiatami w reku.
• HymenBóstwo weselne. Opiekun mlodych malzenstw.
  Wyobrazany w postaci uskrzydlonego mlodzienca z
  pochodnia weselna, wiencem kwiatów lub welonem w
  rece.
• Hypnos Syn Nocy i Ereba. Brat-blizniak Tanatosa.
  Uosobienie snu. Wyobrazany ze skrzydlami u
  ramion i kwiatem maków rece.
• Iris Uosobienie teczy. Skrzydlata poslanka Zeusa
  i Hery do ludzi.
• KronosTytan. Najmlodszy syn Gai i Uranosa. Brat
  i maz Rei. Pokonal ojca, który nalozyl na niego
  klatwe, ze jego syn takze odbierze mu wladze.
  Polykal swoje potomstwo Here, Hestie, Demeter,
  Posejdona, Hadesa. W skutek spisku Rei zostal
  obalony przez Zeusa, najmlodszego syna. Ojciec
  bogów.

8
Bogowie greccy (L..N)

• Latona Tytenida. Matka Artemidy i Apolla.
  Przesladowana przez Here jako miejsce porodu
  wybrala wyspe Delos - pózniejszy osrodek kultu
  obojga dzieci.
• Mojry Córki Zeusa i Temidy. Siostry hor. Trzy
  boginie losu Lachesis znaczyla snucie, Kloto
  przedla, Atropos przecinala nic zycia ludzkiego.
• NemezisUosobienie gniewu bogów i kary,
  spadajacej na ludzi butnych i przekraczajacych
  wyznaczone im granice. Wedlug jednej z wersji
  mitu, Nemezis pod postacia gesi w zwiazku z
  Zeusem jako labedziem zniosla jajko, przekazane
  pózniej Ledzie, z którego wyklula sie Helena.
• Nike Skrzydlata bogini zwyciestwa (w bitwach,
  sporcie lub sztuce).
• NimfyUosobienie sil zywotnych przyrody i jej
  piekna. Driady i hamadriady to nimfy drzew.
  Oready zalicza sie do nimf gór. Nimfami zródel sa
  najady. Nereidy i Okeanidy to nimfy morza. Sa
  smiertelne, ginely wraz ze swoim srodowiskiem.

9
Bogowie greccy (N..P)

• Niobe Córka Tantala. Zona Amfiona. Chelpiac sie
  swoim licznym potomstwem, obrazila Latone, w
  obronie której stanely jej dzieci Artemida i
  Apollo, godzac strzalami z luku dzieci Niobe.
  Rozpaczajaca Niobe Zeus zmienil w skale.
• Pan Satyr pól-kozle, pól-czlowiek. Syn Hermesa.
  Bóg pasterzy i opiekun ich stad. Wynalazca
  syryngi, nazwanej imieniem ukochanej (byla nia
  Syrinks). Rozgniewany, krzykiem wzbudzal wsród
  ludzi i zwierzat lek ("strach paniczny") i
  wywolywal poploch ("panike").
• Persefona Inaczej Kora. Córka Demeter i Zeusa.
  Zona Hadesa, przez którego zostala uprowadzona po
  zerwaniu zakazanego kwiatu - narcyza. Okres
  wegetacji roslin spedzala na ziemi z matka, a
  reszte czasu w Hadesie.
• Posejdon Syn Kronosa i Rei. Brat Zeusa, Hadesa,
  Demeter, Hestii i Hery. Maz Amfitryty. Wladca
  oceanów, jezior, portów i mórz. Opiekun zeglarzy,
  którzy modlili sie do niego o spokój na morzu, i
  rybaków. Przedstawiany na rydwanie unoszacym sie
  na falach z trójzebem w reku, którym wzburzal i
  uciszal wody, kruszyl skaly.

10
Bogowie greccy (P..Z)

• Psyche Zona Erosa. Królewna, która z powodu
  swojej urody byla przesladowana przez Afrodyte.
• Rea Tytanida. Córka Gai i Uranosa. Zona i
  siostra Kronosa. Nazywana "matka bogów".
• Satyrowie Bóstwa natury. Pólludzie-pólkozy.
  Stali towarzysze Dionizosa.
• Selene Córka Hyperiona i Tei. Siostra Eos i
  Heliosa. Bogini ksiezyca. Przypisywano jej wplyw
  na stan zdrowia, zycie seksualne i praktyki
  magiczne. Wyobrazana na rydwanie zaprzezonym w
  konie lub woly.
• Syleni Bóstwa przyrody pokrewne satyrom. Istoty
  dwunozne o ksztaltach pólkoni-pólludzi. Tanatos
  Syn Nocy i Ereba. Brat-blizniak Hypnosa.
  Uosobienie smierci. Przedstawiany w postaci
  uskrzydlonego mlodzienca ze zgaszona pochodnia w
  rece.
• ZeusNajwazniejszy z bogów. Syn Rei i Kronosa,
  zabil ojca i uwolnil polkniete przez niego
  rodzenstwo Posejdona, Hadesa, Hestie, Demeter i
  Here (takze zona). Wladca Olimpu. Posiadal liczne
  potomstwo. Opiekun królów i ladu na swiecie. Pan
  i stwórca ziemi, nieba i burzy. Jego gniew
  szczególnie wzbudzali ludzie, którzy skladali
  falszywe przysiegi. Przedstawiany z piorunem w
  reku. Za jego swietego ptaka uwaza sie orla, a za
  drzewo - dab. Glównym miejsce kultu Dodona i
  Olimpia.

11
Mity

• Mitem nazywamy historie prawdziwa, majaca pozorna
  historycznosc i opowiadajaca o powstaniu swiata,
  bogach, legendarnych bohaterach. Ze wzgledu na
  tresc mity dzielimy na - teogoniczne - o
  narodzinach bogów - kosmogoniczne - o
  powstawaniu swiata - antropogeniczne
  (antropogenetyczne) - o powstaniu czlowieka -
  eschatologiczne - o przeznaczeniu swiata i
  czlowieka - soteriologiczne - o zbawieniu
  czlowieka - geneaologiczne - o pochodzeniu
  spolecznosci, rodów, norm moralnych, obyczajów,
  instytucji, obrzedów
• Mity maja ukryte znaczenia. Ich struktura dzieli
  sie na dwie warstwy doslowna (tresc anegdoty,
  opowiedzianej historii) oraz ukryta, zawierajaca
  uniwersalne przeslanie. Taka "równoleglosc"
  zawartych w utworze tresci nazywamy "paralela".

12
Miticzne frazeologizmy

• wezel gordyjski - trudny problem
• puszka Pandory - zródlo nieszczesc
• nic Adrianny - nieoczekiwana pomoc
• syzyfowa praca - bezsensowny, daremny trud
• stajnia Augiasza - nielad, balagan
• pieta Achillesa - slaby punkt
• róg Amaltei - dobrobyt, obfitosc

13
Mityczne archetypy

• czulosc matki (Demeter)
• zbuntowanego wobec bogów spolecznika (Prometeusz)
  
• marzyciela (Ikar)