ENDOKRIN SISTEM

1
ENDOKRIN SISTEM

• Hücreler arasi fonksiyonlarin, birtakim kimyasal
  regülatör maddeler ile, sinyalizasyon yöntemiyle
  ileten özel moleküler yapida ki maddelerin
  üretildigi bir sistemdir
• Bu maddelere hormon, hormon üreten hücrelere
  endokrin hücre denir

2

• 1- Majör endokrin gland sistemi
• Tiroid , adrenal ve hipofiz
• 2- Yaygin (disterse) hücresel endokrin sistemi
• MSS, GIS, böbrek, karaciger, deri ve yumusak
  doku, kemik

3
Majör Endokrin Gland Sistemi

• Saf gland halinde olan tiroid, ürettigi hormonu
  depolayan ve gerektiginde kullanima veren bir bez
• Yari endokrin yapida olan hipofiz ve adrenal,
  sinüzoido-retiküler yapida olan ve ürettikleri
  hormonu dogrudan sinüzoidal, vasküler yolla hedef
  organa gönderir

4

• Endokrin bez yapisinda olmayan adrenal medüllasi
  ve parasempatik ganglionlar ya da paraaortik
  ganglionlar da ki kromoffin ve non-kromoffin
  granüller de genellikle sinirsel yapida olan ve
  iletisimi saglayan epinefrin ve norepinefrin
  benzeri maddeler salgilayan bezlerdir

5

• Yaygin hücresel endokrin sistemde, hormon
  üretecek yapiya sahip granüller içerirler.
• Bu sistem aminler, amin prekürsörleri
  sentezleyen,
• onlari kapan , sekrete ve dekarboksile eden
  sistem anlamina gelir

6
HIPOFIZ(PITUTER)

• 0.5-1 gr agirliginda,kadinda gebelikte iki katina
  çikan
• 10-15 mm çapinda,
• Sella tursika da lokalize (optik kiasma ve
  kavernöz sinüse komsu)
• Hipotalamusa hipofizer sap ile bagli

7

• 1- Ön lob (adeno hipofiz, epitelyal Rathke kesesi
  artiklarindan)
• 2- Arka lob ( nörohipofiz, nörosekretuar,
• 3- Ventrikül tabaninin asagiya dogru uzamasi)
• Duranin diyafragma sella denilen uzantisi ve
  meninks hpf. üzerini örter
• Infindubulum araciligiyla suprahipofizer
  diensefalona baglidir ve burada ki endokrin
  hücrelerde üretilen realising hormonlar
  araciligiyla fonksiyon görür

8

• Histolojik olarak, arka hpf. myelinsiz sinir
  lifleri ile arada gliya penzeri pitusit adli
  hücreler
• Nörosekretuar granüller ADH ve oksitosin içerir
• Bu hormonlar hipotalamusta üretilir, sap ile arka
  hpf. tasinir

9

• Ön hpf. organin 80 nini olusturur ve asil salgi
  yapan kismidir
• Buradan salinan hormonlar hipotalamustan salinan
  davranisli salgilatici (realising) hormonla
  kontrol edilir
• Rutin histolojik kesitlerde asidofil, bazofil,
  kromofob (boya almayan) hücrelerden olusur.

10

• Hormon sekresyonlarina göre 5 tip hücre
• 1- Somototrop (GH)
• 2- Laktotrop (PRL)
• 3- Kortikotrop (ACTH, MSH)
• 4- Tyrotrop (TSH)
• 5- Gonodotrop (FSH ve LH)

11
Hipofiz lezyonlari

• I- Adenohipofiz Hiperfonksiyonlari
• Adenom
• Hiperplazi
• CA
• II- Adenohipofiz Hipofonksiyonlari
• Nonfonksiyone adenomlar
• Destrüktif olaylar
• Iskemik zedelenme
• III- Yer kaplayan lezyonlari (Hipo/ Hiper/ Normal
  fonksiyon)
• Klinik olarak endokrin bulgular veya basi
  balirtileri ile gelirler

12
Yer Kaplayan Lezyonlar

• I- Primer Tümörler
• Adeno Hipofiz Adenom, CA
• Nörohipofiz Charistoma (granüllü hücre tm)
• Non hipofizer
• Chraniopharyngioma (Erdheim Tm)
• Germ hücreli tm
• Gliom ve menengiom
• Chloroma
• Sarkoma
• Lenfoma

13

• II-Metastatik Tümörler
• Karsinom (brons-meme)
• Plazmositom
• Lenfoma-lösemi
• II- Kist, malfarmosyanlar ve hamartom
• Empty sela (bos sella)
• Rathke yarik kisti
• Dermoid kist

14

• IV- Iltihabi Lezyonlar
• Enfeksiyon-abse
• Tbc, sifilis
• Lenfositik hipofizit
• Sarkoidoz
• Langerhans Hücreli Histiyositoz
• Dev hücreli granülom
• V- Damarsal lezyonlar
• Hemanjiom
• Anevrizma

15
(No Transcript)
16
(No Transcript)
17
Dokunun incelenmesi

• Transsfenoidal cerrahi
• Frozen dogruluk orani düsüktür, ancak lezyon
  büyük ise cerrahi sinirlari belirlemek için
  faydalidir
• Sitolojik smear ve touch preparat önemli
• Intraoperatif konsültasyon endikasyonlari
• Dogru tani için dokunun bölünmesi
• Adenom varligini dogrulamak
• Adenomu diger lezyonlardan ayirt etmek
• Margin tutulumu
• Düsünülmeyen lezyonlari tanimlamak,

18
HIPERPITÜTARIZM VE PITÜTER ADENOMLARI

• Ön hpf. hormonlarinin asiri üretimi siklikla
  adenomlar, daha nadiren hiperplaziler ve CA ile
  olur
• Adenomlar primer intrakranial tümörlerin 10-15
  ni olusturur. Insidental adenomlar 27
• Son WHO siniflamasinda sellar bölge tümörleri
  basligi altinda adenomlar, CA lar ve
  chraniofarengiomlar yer alir
• Adenomlarin 3 ü MEN sendromlarina eslik eder

19
(No Transcript)
20

• Adenomlar
• 1- Fonksiyonel (salgiladiklari hormonlara göre
  ve nonfonksiyone)
• 2- Radyolojik (çapa göre mikro ve makroadenom)
• Adenomlarin çogu monoklonal benign neoplazmlar
• Heterojeniteden dolayi tek etyolojik faktörden
  söz edilemez

21
Patogenez

• Baslangiçta spesifik mutasyonlar, onkogen
  aktivasyonu ve tümör supressör gen inaktivasyonu
• Hipofiz hücrelerinin hipotalamik hormonlar ile
  kronik stimülasyonu adenom inisiasyonunda önemli
• CA larda p-53 overekspresyonu retinoblastom
  geninde düsme, H-ras mutasyonu

22
Adenomlar

• Kadinda ve 3-6 dekadda sik
• En sik adenomlar prolaktinomalar (yetiskinde ve
  çocuklukta) 2. sikliktaki tümörler nonfonksiyone
  adenomlardir.
• Çocukluk çaginda adenom sikligi 2 ve bunlarda
  ACTH üreten adenomlar yetiskinden daha sik
• Nonfonksiyone olanlar, insidental tümörlerin
  yarisini, cerrahi spesmenlerin 1/3 ünü olusturur.

23
Adenom morfolojisi

• Yumusak, iyi sinirli,soluk kirmizi renkli (normal
  hpf nin sert sari rengi ile zid)
• 30 u kapsülsüz, sella tursikaya sinirli veya
  suprasellar genisleyebilen
• Sellayi harab ederek cavernöz ve sfenoid sinüse
  uzanabilen
• Kemik , dura nadiren beyni infiltre eden
  (invaziv adenom)
• Büyük adenomlarda hemoraji ve nekroz o.b
• Hpf. Apopleksisi(adenom içine akut hemoraji)

24
Histolojik özellikler

• 1- Retikülin boyasi ile Asiner yapinin kaybi
• 2- Smear preparatlarinda diskoheziv hücreler
• 3- Sellüler monomorfizm
• 4- Adenom hücreleri tabakalar, trabeküller,
  papiller yapilar ve damar çevresinde
  pseudorozetler
• 5- Mikrokalsifikasyon ve perivasküler veya
  stromal amiloid o.b
• 6- Adenomlarin anotomik dagilimi kortikotroplar
  orta çizgide, GH lateral lobda, PRL posterior
  lateral lobda, gonodotroplar diffüz
• 7-Elektronmikroskopik olarak CROOKS hyalenler

25
(No Transcript)
26
(No Transcript)
27
(No Transcript)
28
(No Transcript)
29
(No Transcript)
30
(No Transcript)
31
Prognostik özellikler

• Invaziv adenomlar radyolojik olarak veya cerrahin
  operasyonda ki gross bulgulari ile taninir
• CA tanisi sadece metastaz varligi ile konur
• Duranin mikroskopik invazyonu özellikle
  makroadenom da siktir ve prognostik önemi yok
• Komsu kemik ve sinüse invazyon, lokal agresivligi
  gösterir, metastaz bulgusu degildir

32
(No Transcript)
33

• Invazivlik
• Makroadenomlarda ve
• ACTH, TSH ve asidofil stem hücreli adenom gibi
  özel histolojik tiplerde siktir
• Artmis sellülerite, mitoz ve pleomorfizm
  invazivligi göstermez
• P-53 nükleer pozitifligi invazivligi gösterebilir
• Invaziv davranis ile Ki-67 indeksi arasindaki
  iliski tartismali,

34
(No Transcript)
35
Fonksiyonel adenom siniflamasi

• I- GH, PRL ve TSH ailesi
• 1- GH asiri saliniminin neden oldugu adenom
• Somototrop adenom
• Mammosomototrop adenom
• 2- PRL asiri salinimi
• Laktotrop adenom
• GH reaktiviteli laktotrop adenom
• 3- TSH asiri salinimi
• Tirotrop adenom

36

• 4- ACTH asiri salinimi
• Kortikotrop adenom
• 5- Gonodotropin asiri salinimi
• Gonodotropik adenom
• 6- Siniflandirilamayanlar
• Olagandisi pulirihormonal adenomlar

37

• I- Asidofil hücreli adenom(25-30)
• GH, PRL, nonfonksiyone
• GHPRL (mikst tip)
• II- Bazofil hücreli adenom
• Kortikotropin, nonfonksiyone
• III- Kromofob hücreli adenom ( en sik)
• GH, PRL, Mikst, Kortikotropin, TSH, FSH-LH,
  nonfonksiyone

38

• Adenomlar klinik, serolojik, RIA, elektron
  mikroskopik ve IHK sal özelliklerine göre
  siniflandirilir
• Bütün adenomlar granüllerinin yogunluk ve
  seyrekliklerine ve granül sekillerine göre farkli
  klinik özellik gösterirler

39

• GH hücreli,
• seyrek granüllü- Akromegali,
• yogun granüllü- Gigantizm
• PRL hücreli,
• seyrek granüllü- Amenore
• yogun granüllü- Galaktore
• Kortikotrop hücreli,
• damla seklinde periferik garnüllü- Cushings
  Hastaligi, Hiperkortikolizm
• Nelson-Salasa ,
• endomorfinler, pigmentasyon

40

• Silent tip adenomlar,
• 3 subtipi-hipopitüterizm-kitle
• Tirotropik adenom,
• irregüler periferik granüllü- Hipertiroidi-kitle
• Gonodotropik adenom,
• periferik orta boy granüllü- Hipogonodizm-kitle
• Null Cell,
• orta derecede granüllü
• A- Onkositik- hiperprolaktinoma
• B- Nononkositik-hipopitütarizm

41
Tani yöntemleri

• 1- Küçük biyopside touch veya smear preparasyon
• 2- Retikülin boyasi ve congo red
• 3- Elektronmikroskopik inceleme
• 4- Immünhistokimya
• Adenomun subtipinin belirlenmesi
• Hiperprolaktineminin adenom veya stalk basisina
  bagli dopaminerjik inh kalkmasina bagli olup
  olmadigi
• Hiperplastik ve ektopik lezyonlar ile nadiren CA
  tanisinda

42
(No Transcript)
43
(No Transcript)
44
(No Transcript)
45
Prolaktinomalar

• Zayif asidofilik veya kromofobik, mikroadenom
  seklindedir.
• Çogu seyrek granüllüdür
• 20-40 yas kadinlarda sik
• Amenore, galoktere, libido kaybi ve infertilite
• Adenom olmaksizin hiperprolaktinemi
• Gebelik ve laktasyon
• Stress
• Laktotrop hiperplazi
• Hipotiroidizm
• Renal yetmezlik
• Östrojen kullanimi
• Suprasellar kitle (stalk etkisi)
• Hipotalamusta dopaminerjik nöron harabiyeti
• Ilaçlar (dopamin reseptör antogonistleri,
  nöroleptikler ve antihipertansifler)

46
(No Transcript)
47
Somototrop adenomlar

• 40 G proteininin mutant GTP az i olmayan alfa
  subünit sekrete eder (onkogen)
• Histolojik olarak granüllü hücrelerden olusur
• Akromegali-jigantizm
• Gonodal disfonksiyon
• Diyabet mellitus
• Hipertansiyon ve kas güçsüzlügü
• Artmis GIS kanserleri

48
Kortikotrop hücreli adenom

• Bazofil hücreli veya kromofob hücreli
• Mikroadenom seklindedir
• PAS ile pozitif boyanir
• ACTH nin asiri salinimi bilateral adrenallerde
  büyüme, hiperkortikolizm, asiri kortizol salinimi
  ve buna bagli Cushing tablosu

49
Nonfonksiyone adenomlar

• Çogunlukla makroadenom
• Kromofobik veya eozinofilik granüler
  sitoplazmalidir
• Granüler sitoplazma fonksiyonel adenomlarin
  aksine mitekondri fazlaligina baglidir
• Kitle etkisi ve hipopitütarizm ile gelirler

50
Atipik adenom/ Invaziv adenom/ Küçük hücreli
adenom/ malign adenom

• Genellikle nonfonksiyone olurlar,
• Suprasellar yayilim gösterirler
• Kitle etkisiyle o.ç
• Eskiden stem cell veya null cell adenom
• Bunlarin içinde küçük bir grup onkositik olarak
  tanimlanir

51

• Sonuç olarak hiperpitütarizm
• 1- Adenom
• 2- Adenomu taklit eden hiperplaziler
• 3- Paranoplastik sendromlar

52
HIPOPITÜTARIZM

• Hipotalamus veya hpf. hastaligi sonucu hpf.
  hormon saliniminda azalma ile karakterli
• Ön hpf. hipofonksiyonu parankimin 75 i
  kayboldugunda o.ç
• Konjenital veya akkiz / akut veya kronik o.b
• Akut kafa bazaline gelen travma, damar hastaligi
  olan (DM ve atheroskleroz)

53
Hipopitütarizm nedenleri

• 1- Tümör ve diger kitleler (nonfonksiyone
  adenom, primer ve metastatik maligniteler,
  kistleri)
• 2- Hpf cerrahisi veya radyasyon
• 3- Rathke kistleri
• 4- Hpf. Apopleksisi
• 5- Hpf. Iskemik nekroz ve Sheehan sendromu
• 6- Bos sella Sendromu
• 7- Genetik defektler

54
Hipofizin iskemik nekrozu

• Ön hpz .20-40 harabiyeti tolere edilebilir
• 75i hasarlanirsa hipopitütarizm m.g
• Gebelikte ön hpf. 2 katina çikar
• Fizyolojik genislemeye kan akiminda artis eslik
  etmez, hpf. de rölatif hipoksi olur
• Obstetrik hemoraji veya sok nedeniyle ani
  enfarktüs olur
• Ani sistemik hipotansiyon damarlarin VK nunu
  artirir ve ön lobun iskemisi artar
• Arka hpf. iskemiye daha dirençlidir

55

• Sheehans sendromu
• Ön hpf .in postpartum nekrozudur.
• Iskemik nekrozun en sik nedenidir
• DIC, orak hücreli anemi, travma ve KIBAS
  artisinda da o.ç

56
(No Transcript)
57
(No Transcript)
58
Bos Sella Sendromu

• Hpf. bezinin harabiyeti sonucu o.ç.
• 1- Primer
• Diyafragma sella da kusur vardir.
• Arachnoid mater veya BOS un sellaya herniye
  olmasina neden olur
• Obez ve multipl gebelik öyküsü olanda sik
• Görme bozuklugu, hiperprolaktinemi ve
  hipopitütarizm ile gelir
• 2- Sekonder
• Adenom gibi büyük kitlenin selladan
  çikarilmasindan sonra büyük bos sella kalir

59
Arka Pitüter Sendromlari

• ADH ve oksitosin arka hpf de depolanir ve
  stimulus aninda dolasima salinir
• ADH salinimini artiran durumlar
• Plazma onkotik basincinda artma
• Sol atriyal distansiyon
• Egsersiz
• Emosyonel stres
• Asiri ADH salinimi hiponatremi yapar
• Ektopik ADH salinimi, en sik akciger küçük
  hücreli CA, hyptalamus ve hpf. travmasi,

60

• Diabet insipidus
• ADH yetmezligi sonucu o.ç
• Poliüri ve polidipsi olur
• Kafa travmasi, tümörler, inflamatuar olaylar ve
  spontan o.b

61
Hipotalamik Suprasellar Tümörler

• Klinik olarak
• ön hpf in hipo veya hiper fonksiyonu, D.I veya
  kombinasyonlar seklinde o.ç
• En sik gliom ve kraniofarengiom, nadiren
  menengiom, granüler hücreli tümör, kordoma ve
  germ hücreli tümörleri görülür

62
Kraniofarengioma

• Rathke kesesi artiklarinda gelisen benign
  epitelyal tümördür
• Beyin tümörlerinin eriskinlerde 3 ünü,
  çocuklarda 10 nunu olusturur
• Iki piki vardir 5-20 yas ile 6. dekad
• Çogu suprasellar nadiren intrasellar o.b
• Lokalizasyonu nedeniyle optik kiazma veya kranial
  sinirlere ulasabilir, 3. Ventrikül tabanina
  gidebilir
• Çocuk hasta, endokrin bozukluk, hipotalamik
  disfonksiyon, görme bozuklugu veya KIBAS artisi
• Adültte seksüel disfonksiyon ve görme kaybi ile
  gelir

63
Morfoloji

• 3-4 cm çapinda kapsüllü o.b (??)
• 50 kistik, 15 solid veya her iki komponenti
  içerebilir
• Çocukluk çaginda kistik, adültte solid olmaya
  egilimlidir
• Kistik komponenti karakteristik olarak yag
  benzeri, visköz sivi içerir , kolesterol
  kristalleri vardir,
• Kalsifikasyon siktir

64
Histolojik tipleri

• 1- Ademantinomatöz tip
• Gevsek fibröz stroma içerisinde ki epitelyal
  hücre adaciklari ve kordonlardan olusur
• Adaciklarin periferinde palizadik dizilimli
  hücreler, ortada yildizsi epitelyal hücreler
• Ayird edici nodüler keratinizasyon (wet
  keratin),ile beraber kalsifikasyon o.b.
• Kistik dejenerasyon siktir
• Stromada kolesterol yariklari, inflamasyon ve
  foamy hücreler sik
• Çevre beyin dokusuna parmaksi projeksiyonlar ve
  bunun çevresinde gliozis görülür

65

• 2- Papiller tip
• Daha iyi sinirlidir
• Mikrokist, kalsifikasyon ve palizadik dizilim
  yoktur
• Fibrovasküler kor içeren , stratifiye skuamöz
  epitel ile döseli papiller yapilar

66
(No Transcript)
67
(No Transcript)