Ötüken Ülkesi şiiri - Ziya Gökalp & Tahlili

1
ÖTÜKEN ÜLKESI

• Ziya GÖKALP

2

• Türk gençleri yalvardilar Hakan'a
• Boru çaldir, ruhlarimiz uyana...
• Cenk edelim, yayilalim cihana.
• -- Yayilmaktir Türk soyunun turasi!
• Böyle diyor Oguz Han'in yasasi!

3

• Hakan dedi Anayurttan bikilmaz,
• Bos bulunup eve düsman tikilmaz.
• Yabancilar çikarilir, çikilmaz.
• -- Toplaniniz, vataniniz burasi!
• Böyle diyor Oguz Hanin yasasi.

4

• Önce yaddan temizlensin yurdunuz.
• Yuvasinda yalniz kalsin kurdunuz
• Bir gün gelir yine arar ordunuz
• -- Atalardan kalan büyük mirasi.
• Böyle diyor Oguz Hanin yasasi.

5

• Simdi disi degil, içi almali,
• Her yerine demir kökler salmali,
• Türk, Ötüken ovasinda kalmali.
• -- Bugün ona yeter bu gök yaylasi
• Böyle diyor Oguz Hanin yasasi.

6

• Ekin eksin yerden altin toplasin,
• Sanat yapsin, sirlarini anlasin
• Tacir olup garba kervan yollasin
• -- Yurt senletmek olsun yeni sevdasi
• Böyle diyor Oguz Hanin yasasi.

7

• Hakan sustu, Türk gençleri yürüdü
• Arkasindan tezgâhlari sürüdü
• Her tarafi is ordusu bürüdü...
• -- Buymus meger Türkün Kizilelmasi
• Böyle demis Oguz Hanin yasasi.

8
ÖTÜKEN SIIRININ ÇÖZÜMLEMESI

• Çözümleyen
• Ahmet KABAKLI

9
Ötükenin Anlami

• Ötüken, eski Türk vataninin (belki sembolik)
  adidir. Bugün, bizim için Ötüken, Türkiyemizdir.
  Nitekim, açiklayacagim siirde Ziya Gökalp da bu
  manayi kullanmaktadir.

10
Baslamadan önce

• Siirin yorumuna baslamadan önce, Bilge Kaganin,
  731de ölen kardesi Kül-Tigin adina kazdirdigi
  nefis Türkçeli kitabenin birkaç cümlesini
  hatirlayalim. Yazili Türk tarihinin baslangicinda
  duran Bilge Atanin bu sözleri, her çag ve
  nesildeki insanlarimiza, vatanseverlik düsturu
  olarak bulabilecekleri en güzel sözlerdir

11
Bilge Kaganin agzindan

• ... Bilgisiz kaganlar tahta oturmuslar.
  Emirleri yersiz, kötü imis. Beyleri ve halki âsi
  oldugundan ve Çin kavmi de hilekâr, kurnaz oldugu
  için, kardesler kardeslere karsi ayaklandiklari
  için, beylerle halk arasinda ayrilik oldugu için,
  ülkeli ve hakanli Türk milletinin vatani çökmeye
  yüz tutmus. Hakani hükümsüz kalmis.
• Türkün asil erkek evlatlari, Çin hakanina kul,
  temiz kizlari cariye olmus. Türk beyleri Türk
  adlarini atarak Çin beylerinin adlarini almislar.
  Çin kaganina itaat etmisler. Elli yil, islerini
  güçlerini ona vermisler.

12

• O zaman Türk halki söyle demis Ülkeli millet
  idim, vatanim simdi hani? Kime il kazandiracagim
  ben! Kaganli millet idim, kaganim simdi hani?
  Hangi kagana hizmet edecegim! Böyle deyip Çin
  hanina düsman olmus.
• Türk Oguz beyleri Türk milleti isitin! Üstüne
  gök çökmese altta yer delinmese senin ülkeni,
  töreni kim bozabilir! Türk milleti kendine dön,
  bagimsiz güzel yurduna dön!

13

• Kendin bir kere yanildin, kötülük ettin.
  Silahlar nereden geldi de seni dagitip götürdü?
  Mizraklar hangi yerden geldi de seni sürüp
  götürdü. Ey kutsal Ötüken milleti! Seni kimse
  götürmedi, sen kendin vardin! Doguya gidenin
  gitti... Batiya gidenin gitti... Vardigin yerde
  eline geçen su oldu Kanin su gibi akti, kemigin
  daglar gibi yigildi yatti.

14
Gönderilmek istenen ileti

• Görüldügü gibi, Türkiyenin her meydani ve her
  okuluna çerçeveler içinde yazilmasi gerekli olan
  bu Bilge Ata nutkunda, devlete itaat, vatana
  baglilik, düsmana aldanmamak, kapilmamak,
  kültürde bagimsizlik, idare edilenlerle edenler
  arasinda baris, anlayis, ayrica iç baris... Bir
  vatanda kalip oraya hizmet etmek ögütlenmektedir.
  Bunlara uymayan Kök-Türk kavminin nasil
  mahvoldugu, sonra nasil azar azar Ötükende
  toplanarak, kurtulus savasi vererek kendine
  geldigi anlatilmaktadir.

15
Simdi bu bilgiler isigindaGÖKALPin Ötüken
Ülkesi siirini anlamaya çalisalim
16

• Siirin tarihi 1914. Hem ögretici, hem lirik, hem
  yön verici, hem de biraz politik olan bu siirde,
  anlamadigimiz bir tek Osmanlica veya uydurma
  kelime yok. Gökalpin dili üzerindeki ilmi ve
  dogru görüslerine uygun olarak sade Türkçe, halk
  Türkçesi ile yazilmis. Bugün biz de bu dili
  yazmakta, canli tutmakta, savunmaktayiz.

17

• Siirde birkaç kelimeyi, iyi anlasilmak için
  açiklayalim Yad el, yabanci demek. Tezgâh
  teknik, sanayi, fabrika, atölye, fen vs.
  anlamlarinda kullaniliyor. Kizilelma Bilhassa
  Osmanli tarihlerinde geçen bir deyimdir. Çokluk
  ülkü, ideal manalarina gelmekle beraber daha
  çok, Türkün yayilma, fetih, imparatorluk
  ülküsüdür. Mesela Fatih devrinde önce Istanbul,
  sonra Roma, Türkün Kizilelmasi sayilmistir.
  Birinciye ulasilmis ve Fatih, Otranto üzerinden
  ikinciye ulasmak üzere iken merhum olmustur.

18

• Siirin 1914te yazilmis olmasi ilgi çekici.
  Birinci Dünya Harbinin baslangicindayiz.
  Düsmanimiz çok Ruslar ve Ingilizler dâhil...
  1911de, Turan siirini yayinlayarak
• Vatan ne Türkiyedir Türklere ne Türkistan.
• Vatan büyük ve müebbet bir ülkedir Turan

19

• diyen Gökalp, 1914te, Ittihat ve Terakki
  iktidarinin, fikir babaligi sorumlulugunu da
  yüklenmis olarak bu siirde geçici bir süre için
  de olsa, fetih töresini ve cihana yayilma
  tutkusunu birakmayi ögütlüyor. Ötükene, vatana
  dönmeyi, oraya kök salarak, her türlü yabanciyi
  oradan atarak, fende, teknikte, ticarette,
  tarimda gelismeyi, zenginlesmeyi telkin
  etmektedir. Büyük Turan fethi rüyasi yerine
  Simdi disi degil içi almali düsturunu
  koymaktadir. Siirin içinde tartisma zaten dikkati
  çeker.

20

• Türk gençleri, Hakana (devlet yetkililerine)
  savas açmasi için yalvariyorlar
• Boru çaldir, ruhlarimiz uyansin, cenk ile
  cihani alalim... Oguz Hanin töresi budur
  diyorlar.

21

• Hakan ise Bilge Kagan gibi, onlara sagduyu
  ögütleri vermektedir
• -- Hayir, anayurda (Ötükene) bagliyiz. Yurdu
  bosaltip düsman eline veremeyiz. Bu ova,
  tarlalar, madenler bize yeter. Varligimizi iyi
  kullanarak yurdu senlendirelim. Çagin en
  ilerisine kadar varalim. Millî sanat, felsefe,
  kültür ile yükselelim. Ondan sonra nasil olsa
  ruhumuzda var olan fatihlik cevheri yine
  depresir. Ordumuz Bir gün gelir yine atalar
  mirasi olan yayilma töresini arar bulur Ancak
  bu, Ötükende kalarak kendi devlet ve ülkemize
  hizmet etmemize baglidir.

22
Siirin yazilis amaci

• Bu siirin, 1914te olmakla birlikte, büyük
  harbe girmemizden önce ve hatta harbe girmenin
  lüzumsuzluk ve zararlarini telkin için
  yazildigini saniyorum.

23

• Surasi da bilinmelidir Ittihatçilar da o savasa,
  Turani almak gibi bir ham hayalle
  girmemislerdi. Hata, harbe girmekteydi. Girdikten
  sonra maksat, Osmanli Devletinin çok genis
  sinirlarini korumakti. Fakat netice, bizim
  mahvimiz oldu.

24
Siirin ana düsüncesi

• 1914te, bu siirin dile getirdigi düsüncenin
  Türkiye Cumhuriyetinin resmî görüs ve siyaseti
  oldugunu da, burada hatirlamaliyiz. Atatürkün
  Yurtta sulh, cihanda sulh cümlesi, bu
  manzumenin bir özeti sayilabilir.

25
Hazirlayan

• ILHAN GÜL

26
Fon müzigi

• Ilhan GÜL
• Bozuk Tustakimindan Dökülenler (tekezgi)