Egjipti i Lashtë

1
Egjipti i Lashtë

• Dhurata e Nilit

2
Egjipti i Lashtë

• Hyrje
• Gjeografia
• Bashkimi i Mbretërive
• Mbretëria e Vjetër
• Mbretëria e Mesme
• Mbretëria e Re
• Dinastia Ptoleme dhe Romakët
• Trashëgimia e Egjiptit

3
Periudhat e Egjiptit të Lashtë
Periudha Arkaike(Evjetër) 6000 prk
Egjipti ishte një fushë e madhe. Popujt nomadë
endeshin në kërkim të ushqimit
Dinastia e Vjetër 3200 prk 2780prk
Mbreti Menes bashkoi Egjiptin e Poshtëm dhe të
Sipërm dhe vendosi qendër Memfisin
Mbretëria e Vjetër 2780 prk 2258prk
Periudha e Piramidave. Për herë të parë janë
mumifikuar njerëzit
Mbretëria e Mesme 2134 prk - 1786 prk
Pasurohet klasa e mesme e shoqërisë tregtia u bë
qendra e ekonomisë
Mbretëria e Re 1570 prk - 1085 prk
Përhapje shumë e madhe e tregtisë.. Akhenaten
dhe Mbretëresha Hatshepsut
Dinastia Ptoleme 304 prk - 30 prk
Aleksandri I Madh pushton Egjiptin.. Kleopatra
është Faraonia e fundit
Periudha Romake 30 prk 640psk
Romakët pushtojnë Egjiptin. Egjipti nuk e merr
kurrë lavdinë e mëparshme
4
Hyrje Për Egjiptin e Lashtë

• "MisrEmri i Egjiptit të Lashtë
• Egjipti u ndërtua në vitet 5000 prk. (7000 vjet
  më parë) nga nomadët
• Shoqëria Egjiptiane u zhvillua në sajë të lumit
  Nil

5
GjeografiaEgjiptiane

• I vendosur në veri-lindjen e Afrikës
• I rrethuar nga barriera natyrore
• shkretëtirë
• male
• Deti Mesdhe
• MBROJTJE E SIGURUAR

6
Lumi Nil

• Njerëzit e lashtë u vendosën në këtë zonë për
  shkak të burimit të ujit.
• Lugina e Nilit cuditërisht nuk ka në të ujë-shiu.
• Egjipti është quajtur Dhurata e Nilit nga
  historiani grek Heredoti.

• rrjedh nëpër më shumë se 4,000 milje deri në
  detin Mesdhe, lumi më i gjatë në botë
• degët krijojnë një trekëndësh në formë delte ku
  depozitohet balta e tij pjellore

7
UNIFIKIMI
Ushtria e Menesit të Egjiptit të Sipërm pushtoi
të Poshtmin
8
Roli i Faraonit

• Qeverisja
• Faraoni vendoste udhëheqës vendor që u quajtën
  guvernator
• Guvernatori mblidhte taksat dhe bënte gjyqet
• Guvernatori sigurohej që ujërat e lumit
  përhapeshin njëtrajtësisht
• Guvernatorët i jepnin llogari Faraonit

9
Roli i Faraonit

• Feja
• Egjiptianët besonin që Faraoni ishte i biri i
  Ra-së, perëndisë së diellit
• Egjiptianët besonin se Faraoni i jepte jetë
  Egjiptit dhe popullit të tij
• Egjiptianët bashkëpunonin me Faraonit

10
Roli i Faraonit

• Ekonomia
• Faraoni ishte qendra e ekonomisë egjiptiane
• Ekonomia e Egjiptit bazohej tek bujqësia
• Punonjësit vareshin nga Faraoni
• Mirëmbajta e tempujve bëhej nga shteti
• Tregtia ishte një degë e rëndësishme e ekonomisë

11
Piramidat

• Besimet Fetare
• Besimi fetar ishte në qendër të jetës së
  Egjiptianëve
• Praktikonin politetizmin-besim në shumë zota
• Zotat egjiptiane pikturoheshin shpesh si kafshë
  ose si një krijesë me trup njeriu dhe kokë kafshe.

12
Piramidat

• Mastabas quheshin varret e para.
• Më pas, një kryearkitetkt, IMHOTEP, ndërtoi një
  piramidë me majë për Mbretin Zoser
• Kjo i hapi rrugen piramidave të lëmuara të Gizës

13
Piramidat
14
Sistemi i Shkrimit

• Egjiptianët e Lashtë skishin ndonjë fjalë të
  vecantë për artin, fjala art ishte shkrimi.
• Alfabeti egjiptian ishte i përbërë nga 800
  piktura-simbole që quheshin hieroglife.
• Fjala HIEROGLIFE do të thotë shkrim i shenjtë

15
Sistemi i Shkrimit

• Egjiptianët besonin që HIEROGLIFET shprehnin
  fjalët e zotave.
• HIEROGLIFET ndihmuan në tejcimin e njohurive brez
  pas brezi.
• Për të mbajtur shënim ligjet, taksat, dhe
  historinë, egjiptianët zhvilluan HIEROGLIFET

16
Sistemi i Shkrimit

• PAPIRUSI
• Forma më e vjetër e letrës
• E bërë nga kallamat e papirusit i rritur në Nil
• Kallamat do të mbështilleshin dhe do të futeshin
  në mbështjellëse.

17
Sistemi i Shkrimit

• Jo të gjithë egjiptianët mund të lexonin apo të
  shkruanin hieroglifet
• SHKRUESIT
• Ata që bënin biografinë e Faraonit
• Shumë të edukuar në lexim, shkrim dhe matematikë
• Shumë të respektuar
• Trajnimi i një SHKRUESI fillonte që 10 vjec
• SHKRUESIT përdornin me qindra papiruse për të
  shkruajtur
• Vetëm SHKRUESIT i përdornin HIEROGLIFET

18
Fundi i Mbretërisë së Vjetër

• Ekonomia filloi të lëkundej nga ndërtimet e
  shumta publike.
• Populli u mërzit nga kërkimi i taksave për të
  ndërtuar këto ndërtime.
• Faraoni Pepi III qeverisi për 92 vjet, ai
  papritmas humbi kontrollin e qeverisjes qendrore-
  qeverisja vendore mori pushtetin.
• Kjo periudhë pa Faraonë zgjati për 150 vjet
  kishte gjithnjë pushtime të huaja dhe rrëmujë në
  këtë peridhë.

19
Mbretëria e Mesme2100PRK- 1700PRK

• Paqja u vendos nga Mentohotep
• lider i fuqishëm ushtarak
• solli unitetin e Egjiptit
• bëri kryeqytet Tebën
• pushtoi Nubinë
• ari i Nubisë solli rritje në ekonomi

20
Mbretëria e Mesme2100PRK- 1700PRK

• Egjipti rriti kontaktin me pjesën tjetër të
  botës, duke sjellë mallra të rinj dhe ide të reja
  tek qytetërimi egjiptian.
• Tregtia egjiptiane u zgjerua në Azinë
  Perëndimore, duke krijuar një klasë të re të
  pasur të shoqërisë që quheshin njerëzit e
  thjeshtë Klasa e Mesme
• Të huaj filluan të vinin në Egjipt - Hykos

21
Nubia

• Pati ndikim në kulturën egjiptiane që para 3200pr
• E vendosur afër Egjiptit të Sipërm në Sudan midis
  Egjiptit dhe Etiopisë së sotme.
• Emri i vjen nga egjiptianët nub ar
• U influencua nga egjiptianët

22
Nubia

• Pranuan fenë dhe artin egjiptian
• Përdorën hieroglifet, por më vonë krijun shkrimin
  e tyre
• Ndërtuan piramida që i përdorën si varre për
  mbretërit dhe mbretëreshat, por më të vogla se
  ato egjiptiane.
• Fituan pavarësinë nga Egjipti

23
Kryeqytetet Egjiptiane

• Mbretëria e Vjetër
• Memfis
• Mbretëria e Mesme
• Teba
• Mbretëria e Re
• Amarna
• Teba
• Sot
• Kairo

24
Shoqëria e Vjetër Egjiptiane

• Ushtarët Nubian bënin një masë të madhe të
  ushtrisë së Faraonit dhe forcave të policisë.
• Princat sirian ishin zyrtarë të lartë.
• Zyrtarët e Lartë kishin shumicën e tokave.
• Punëtorët sirian dhe Nubian punonin krahë për
  krahë me egjiptianët.

25
Shoqëria e Vjetër Egjiptiane

• SKLLAVËRIA- një person zotëron një person tjetër.
• Skllavëria ishte forma më e ulët e shoqërisë
  egjiptiane
• Skllevërit vinin nga Siria dhe Nubia
• Skllevërit bënin punët më të vështira
• Punonin në miniera
• Punonin tokat
• Hapnin kanale
• Punonin si shërbëtorë nëpër
  shtëpi
• Egjiptianët i blinin skllevërit si placka
• Skllevërit gjykoheshin si të gjithë para ligjit
• Skllevërit mund të kishin pronë

26
Klasa e Mesme

• Në shtresën e mesme janë ata njerëz që kanë
  ekonomi të pavarur, por nuk kanë influencë në
  shoqëri.

FARAONI
SHTRESA E LARTË
TREGTARËT SHITËSIT INTELEKTUALËT
SHTRESA E MESME
FSHATARËT SKLLEVËRIT
SHTRESA E ULËT
27
(No Transcript)
28
Mbretëria e Re

• Mundja e Hyksosve nga Faraoni Ahmose bëri të
  fillonte Mbretëria e Re
• Gjatë Mbretërisë së Re, Egjipti u bë një
  PERANDORI.
• Ekonomia egjiptiane tani përfshinte mallra nga
  vendet e tjera.
• U zgjeruan territoret dhe shkëmbimi
• Libani dhe Siria argjend, lëndë dru, verë
  Greqia vaj ulliri
• Nubia i dha mundësi për të bërë tregti të
  ndryshme tregu i zi, lëkurë kafshësh, fildish.
  
• Egjipti përfitoi edhe ar, bakër, dhe gurë të
  cmuar

29
Mbretëria e Re

• Hatshepsut
• Një nga Faraoneshat femra
• Zgjeroi tregëtinë më shumë se cdo Faraon
• Ekspedita më e madhe tregtare e saj ishte në
  fqinjët më jugorë PUNTI Egjipti fitoi ar,
  parfume,fildish, lëkurë leopardi, madje edhe
  majmunë të gjallë.
• Djali i saj i birësuar e pasoi dhe u përpoq të
  fshinte të gjithë famën e saj.

30
Faraonët e Mbretërisë së Re

• Akhenaton Nefertiti
• Amenhotep IV dhe gruaja e tij, Mbretëresha
  Nefertiti, u përpoqën ta bënin Egjiptin me një
  zot të vetëm Aton (monotetist)
• Ndryshoi emrin e tij në Akhenaton shërbëtor i
  Atonit
• Ndryshuan kryeqytetin nga Teba në Amarna në veri
• Urdhëruan zyrtarët të shkatëronin figurat e
  perëndive të vjetra
• Ndryshuan stilin e artit egjiptian
• Ky ndryshim zemëroi priftërinjtë të cilët ishin
  cilësuar ruajtës të zotave të lashtë.
  Priftërinjtë humbën shumë pushtet.
• Kur Akhenaton vdiq, besimi i vjetër u kthye dhe
  priftërinjtë zgjodhën një faraon që mund ta
  kontrollonin.

31
Faraonët e Mbretërisë së Re

• Faraoni Djalosh
• Mbreti Tutankhamen ishte 9 vjec kur u zgjodh të
  zëvëndësonte Akhenatonin.
• Priftërinjtë e Egjiptit kontrollonin Mbretin Tut,
  i cili vdiq kur ishte 19 vjec.

32
Mbretëria e Re

• Rënia e Mbretërisë së Re
• Pas mbretit Tut, Egjipti filloi të humbte fuqi.
• Egjipti u përfshi në shumë luftra me popujt e
  sotëm Izraeli, Siria, dhe Turqi.
• Armiqtë më të mëdhenj ishin Hititët
• Ramsesi II, një faraon shumë i fuqishëm, bëri
  paqe me Hititët për 67 vjet dhe i solli pak lavdi
  Egjiptit.
• Në 525PRK ushtria perse sulmoi dhe pushtoi
  Egjiptin e Lashtë i cili nuk e mori kurrë
  lavdinë e mëparshme.

33
Dinastia Ptoleme

• Në 332 prk, Aleksandri i Madh pushtoi Egjiptin me
  pak rezistencë nga persët dhe u mirëprit nga
  egjiptianët si çlirimtar. Administrata e vendosur
  nga pasardhësit e Aleksandrit, Ptolemejtë, u
  bazua në modelin egjiptian dhe në kryeqytetin e
  ri të Aleksandrisë

34
Dinastia Ptoleme

• Qyteti shfaqte fuqinë dhe prestigjin e sundimit
  grek dhe u bë një vend i mësimit dhe kulturës, me
  qendër të famshmen bibliotekë të Aleksandrisë.
  Fari i Aleksandrisë ndriçonte rrugën për shumë
  anije që kryenin tregti në qytet Ptolemejtë bënë
  tregtinë dhe ndërmarrjet fitimprurëse, si
  prodhimi i papirusit, prioritetin e tyre kryesor.

35
Biblioteka e Aleksandrisë
36
Dinastia Ptoleme

• Ptolemejtë u përballën me rebelime vendase,
  rivalitete të shumta brenda familjes dhe me
  bandën e fuqishme të Aleksandrisë që u formua pas
  vdekjes së Ptolemit IV, Përveç kësaj, meqënëse
  Roma e lashtë mbështetej shumë në importet e
  grurit nga Egjipti, romakët u interesuan shumë
  për situatën politike të vendit.

Revolta të vazhdueshme egjiptiane, politikanë
ambiciozë dhe kundërshtarë të fortë sirianë e
bënë situatën të paqëndrueshme, dhe Roma dërgoi
forcat e saj për ta bërë vendin provincë të
perandorisë së saj
37
Kleopatra VII (Ptolemeja e Fundit)

• Kleopatra VII Filopator e njohur në histori si
  Kleopatra ishte faraonesha e fundit aktive e
  Egjiptit të Lashtë, i cili mbijetoi edhe për pak
  kohë pas vdekjes së saj pasi u udhëhoq nga djali
  i saj, Cezarioni si faraon.  Kleopatra, ndryshe
  nga parardhësit e saj foli në gjuhën Egjiptiane,
  dhe e prezantoi veten si një rimishërim i
  perëndeshës egjiptiane, Isis.

38
Periudha Romake

• Egjipti u bë një provincë e perandorisë romake
  në 30 prk, pas mundjes së Mark Antonit dhe
  mbretëreshës Ptolemaike Kleopatra VII nga
  Oktaviani në betejën e Akciumit. Romakët
  mbështeteshin shumë në importet e grurit nga
  Egjipti dhe ushtria romake, nën kontrollin e një
  prefekti të emëruar nga perandori, shtypën
  rebelimet, zbatuan rreptësisht mbledhjen e
  taksave të rënda dhe parandaluan sulmet nga
  banditët, që ishin bërë problem madhor gjatë
  periudhës.

39
Trashëgimia e Egjiptit

• Idetë Revolucionare
• Idetë dhe eksperiencat u përhapën me tregëtinë në
  Botën e Lashtë
• Egjiptianët bënë zbulime dhe përparim në mjekësi,
  matematikë, dhe astronomi
• Mjekësia në Egjipt
• Shumica e mjekëve ishin priftërinj që i kishin
  mësuar aftësitë në tempuj
• Për shekuj njohuritë mjekësore janë ruajtur nga
  shkruesit
• Egjiptianët kryen kirurgjitë e para.
• Matematika Shkenca
• Egjiptianët zhvilluan regulla matematikore të
  nevojshme për ndërtimin e piramidave.
• Ata përdorën njohuritë e tyre matematikore për të
  kuptuar dhe studiuar yjet.
• Piramidat duhet të ndërtoheshin me fytyrë nga
  veriu i treguar nga ylli i Veriut
• Zbuluan 5 planetë yje që nuk dinë të pushojnë
• Këto njohuri dhe aftësi u përhapën edhe tek
  fqinjët e tyre, kështu dituria e tyre u bë e
  njohur.
• Egjipti po ashtu fitoi njohuri nga fqinjët e vetë
  Hykosat (punimi i metalit karrocat)

40
Egjipti i Lashtë
Xhuljo Dinaj