Title: HARRAN-GOBEKLİTEPE
1HARRAN GÖBEKLITEPE
Dr. Vural Yigit 15.10.2018
2BEREKETLI HILAL
- Bereketli Hilal (Fertile Crescent), Yakindogu,
Ortadogu ve Önasya uygarliklarinin dogdugu
bölgedir. - Ilk tarim, hayvanlarin evcillestirilmesi ve ilk
yerlesimler bu bölgede ortaya çikmistir. - Bereketli Hilal, Akdeniz ikliminin egemen oldugu,
hilal seklinde bir görüntüye sahip bereketli
topraklardir. - Bu ismi ilk kez ABD'li Dogubilimci (oryantalist)
James Nery Breasted (1865-1935) kullanmistir - "Bu büyük yarim dairenin tümünü içeren cografi
ya da politik bir isim yoktur. Bu yüzden yeni bir
terim kullanmali ve Verimli Hilal olarak
adlandirmaliyiz."
3(No Transcript)
4HARRAN OVASINDA BIR TEPE
- Sanliurfa yakinlarinda yaklasik 1 km. uzunlugunda
ve 15 metre yükseklikte kireç tasi bir plato
üzerinde bulunan bir agaç etrafinda çevre
halkinin yatir olarak bilinen bir ziyaret ve adak
yeri bulunmaktaydi. - Bu alanin batisinda, sarp kenarli bir sel yatagi
ve hafif çökmeler bulunan, çapi 150 metre kadar
olan kirmizi toprak yükseltiler yer aliyordu. - Harran Ovasinin baslangicinda bu çorak tepede.
Insanlik tarihini degistirecek bir buluntu
oldugunu kimse düsünemezdi. - Ancak, etrafta bolca bulunan çakmaktaslari,
buranin çok eski bir geçmisi oldugunun
göstergesiydi.
5(No Transcript)
6(No Transcript)
7GEÇMISTE BURADA YASAYAN INSANLARIN TEMEL GEÇIM
KAYNAGI AVCILIK ve TOPLAYICILIKOLMALIYDI
8YALNIZCA BIR TAS PARÇASI
- 1983 yilinda, Sanliurfa kent merkezinin yaklasik
22 km kuzeydogusundaki Örencik Mahallesi'nde
yasayan Ibrahim ve Savak Yildiz tarlalarini
sürerken bulduklari oymali tasi müzeye götürürken
bunun Dünyanin en büyük arkeolojik kesfi'
olacagini nereden bileceklerdi? - Müze yetkilileri bu bir tas deyip bir kenara
biraktilar. - Simdilerde, yalnizca küçük bir bölümü ortaya
çikarilan Göbeklitepe kült alani, dünyanin en
ilgi çeken ve ziyaret edilen arkeolojik alani
haline geldi. - 14 Ekim 2018 günü Göbeklitepeye geliyoruz.
9(No Transcript)
10(No Transcript)
11Göbeklitepe Ören yerine geliyoruz, rehberimiz
yine arkeolog-editör, Nezih Basgelen
12(No Transcript)
13(No Transcript)
14(No Transcript)
15Göbeklitepe giris kapisi
16Klaus Scmhidtin köpegi bizi karsiliyor, çok
üzgün.
17(No Transcript)
18Ören Yeri üstü örtülü durumda
19(No Transcript)
20(No Transcript)
21KAZI KATMANLARI
- Göbekli Tepedeki kazi çalismalarinda, üç
katman(tabaka) ortaya çikmistir - En üstteki I. katman yüzey dolgusudur.
- II. A. katman Dikilitasli Köseli Yapilar (MÖ 8
bin 9 bin), Çanak Çömleksiz Neolitik Çag B
evresine tarihlenmektedir. - Burada dikilitasli ve dörtgen planli yapilar
ortaya çikarilmistir. - Söz konusu yapilarin, çagdasi olan Nevali
Çorideki tapinakla benzerliklerinde dolayi ayni
sekilde kült yapilari oldugu sonucuna
varilmistir. - Bu tabakanin tipik yapisi olarak kabul edilen
Aslanli Yapida dört dikilitastan ikisi
üzerinde birer aslan kabartmasi görülmektedir.
22(No Transcript)
23II. Ve III. Katmanlar
- II. B. Katmani Yuvarlak Oval Yapilar (ara
tabaka olarak degerlendirilmektedir) - Çanak Çömleksiz Neolitik Çag, A B geçis
evresi olarak tarihlenen bu katmanin yapilari
yuvarlak ya da oval planda yapilmis. - III. Katman Dikilitasli Dairesel Yapilar
- (MÖ 9 bin 10 bin)
- Çanak Çömleksiz Neolitik Çag A Evresine
tarihlenen en alttaki bu katmanda,
Göbeklitepenin en önemli buluntulari yer alir.
24III. Katman
- III. Katmanda yapilan kazilarin ilk yilinda,
dört yapi ortaya çikarilmis ve A, B, C ve D
adlari verilmistir. - Daha sonraki kazi çalismalarinda ise E, F ve G
olarak adlandirilan üç yapi daha ortaya
çikarilmistir. - Jeomanyetik ölçümler, bu sekilde daha en az yirmi
anitsal yapinin bulundugunu göstermektedir. - Dikilitaslarin çevresinde islenmis taslardan, iç
içe iki duvar örülmüstür ve aralarinda bir
koridor olusmustur. - Bu sekliyle merkezdeki dikili taslar serbest
iken çevredekiler kismen duvar ve bank sirasi
içine gömülmüs durumdadir.
25MIMARI YAPI
- Dikilitaslarin arasi ve çevresinde çogunlukla
yontularak islenmis taslardan olusan duvarlar
örülmüstür. - Duvarin yapiminda çogunlukla kirilmis
dikilitaslarin parçalari kullanilmistir. - Taslarin arasinda 2 cm. kalinlikta balçik harç
bulunur. - Yapilardan hiçbirinde bir çati yoktur.
- Bunlarin birer açik hava tapinagi oldugu
anlasilmaktadir.
26YAPI TEKNIGI
- C, D ve E yapisi disindakilerin tabanlari,
Güneydogu Anadolu Bölgesi'nde Çanak Çömleksiz
Neolitik Çag'a tarihlenen kült yapilarinda
genellikle görüldügü gibi terrazzo teknigiyle
yapilmamistir. - Bunlarin tabanlari ana kayanin düz ve pürüzsüz
bir sekilde islenmesiyle elde edilmistir. - Bazilarinin üzeri beton sertligindeki
söndürülmüs kireçten yapilmistir. - C yapisindaki merkez dikilitaslar da ana kayada
açilan 50 cm.lik kaide oyuklarina, etraflari
küçük taslar ve balçikla sikistirilarak
oturtulmustur. - Dökülen tas parçalari ile yapilan yapi
teknigi
27(No Transcript)
28(No Transcript)
29KABARTMA HAYVAN FIGÜRLERI
- A Yapisindaki dikilitaslar üzerindeki kabartma ve
betimlemelerde yer alan 17 hayvan türü içinde en
çok kullanilani, ag gibi birbirine girmis
yilanlardir. - B Yapisindaki iki adet tilki kabartmasi,
özellikle merkezdeki iki dikilitasin ön yüzünde
yer almaktadir. - C Yapisi ise yaban domuzlarina agirlik
verilmistir. - D Yapisinda ise yaban domuzlari, yabani öküzler,
ceylanlar, yaban esekleri, turnalar, leylekler,
ibis, ördek ve bir kedigil gibi genis bir figür
çesitliligi bulunmaktadir. - Kabartmalar arasinda yilan ve tilki figürleri
çogunluktadir.
30(No Transcript)
31(No Transcript)
32YILAN SIMGESI
- Sütunlar üzerinde çok sayida degisik yilan
betimleri bulunmasinin anlami ne? - Yilan figürü pek çok eski kültürde yer
almaktadir. - Zehirli yilanlar insanlar tarafindan her zaman
tehdit unsuru olarak, korkulacak ve çekinilecek
bir canlidir. - Ancak yilan zehrinin koruyucu etkisi ve tip
sembolü olarak pek çok mitolojide karsimiza çikar.
33Domuz, tilki ve kuslar
34(No Transcript)
35(No Transcript)
36INSAN BETIMLERI
37KUTSAL ALAN
- Siklikla dikilitaslarin gövde kisminin ön yüzünde
iki bant halinde ve uzun bir giysiyi andiran
kabartmalar bulunuyor. - Bunlarin özel bir giysiyi temsil ettigi ve
ritüellerin önemli bir unsuru olarak, belirli
kisiler tarafindan giyildigi düsünülmekte. - Bütün bunlar Göbeklitepenin kutsal bir yer
oldugunu isaret ediyor.. - Insan ve hayvan betimleri her ne kadar o dönemde
yörede yasayan canlilara ait olsa bile, Erken
dönem Samanizm izlerini tasiyor.
38(No Transcript)
39C Yapisi sütün 28 bulunan bu sembol Avustralya
yerlisi Worgia saglikçisi üzerindeki betimler
ile ayni.
40(No Transcript)
41Göbekli Tepedeki D Tapinaginda yer alan Sütun 43
üzerinde, akrep, akbaba, yilan, ereksiyon halinde
bassiz bir insan, kuslar yer aliyor.Zodyak Takim
Yildizi sembollerinden olan akrep figürünün
etrafinda yer alan kartal ile akbabanin basi ve
kanatlari arasindaki açi, bu takimyildizlarinin
açisiyla uyum içinde.
42H yapisi Sütün 56 daki uzun boyunlu ve büyük
gövdeli kus kabartmalari, Avustralyada yasayan
emu-Devekuslarina benziyor. 1932 yilinda
Avustralya hükümeti bu kuslara savas açip büyük
zafer kazanmisti!
43(No Transcript)
44Sütunlar üzerindeki kabartmalarin islevi ne?
45(No Transcript)
46(No Transcript)
47(No Transcript)
48Dilek agacina geldik..
49DILEK AGACINDA
- Tepedeki dilek agaci altinda toplaniyoruz.
- Göbelitepe arazisinin sahipleri ve kazi
çalismalarinda, 20 yil görev alan Yildiz ailesi
bireyleri, Göbeklitepede güvenlik görevlisi
olarak hizmete devam ediyor. - Dünyanin dört bir yanindan Göbeklitepe'ye gelen
yerli ve yabanci turistlere de gönüllü rehberlik
yapan Yildiz, giydigi yöresel kiyafetler
dolayisiyla da ören yerinin en çok taninan
simalarinin basinda yer aliyor. - Bizlere Göbeklitepenin bulunus öyküsünü
anlatiyor.
50(No Transcript)
51HARRAN EVLERI
- Atatürk Barajinin suladigi Harran ovasinda
yolumuza devam ediyoruz. - Sanliurfanin ilk Islam üniversitesi kalintilari
ve Emeviler döneminden kalma Ulu Camisi ile
Harran ilçesi, farkli mimari yapidaki 250 yillik,
bitisik düzendeki konik evleri geziyoruz. - Bu evler harcinda gül yagi, saman, toprak ve
yumurta aki kullanilan mimari yapisi sayesinde
yazlari serin, kislari ise sicak tutma özelligine
sahip. - Yüksekligi içeriden 5 metreye varan ve 30-40
tugla dizisiyle örülerek insa edilen evler,
içeriden ve disaridan balçikla sivanmasi
sayesinde varliklarini günümüze kadar devam
ettirmis durumda.
52(No Transcript)
53 Kubbeli evlerin iç görünümü
54(No Transcript)
55(No Transcript)
56(No Transcript)
57Peygamberler sehri Urfaya geliyoruz.
58(No Transcript)
59Eski ve yeni sehir bir arada
60(No Transcript)
61Sanliurfa arkeoloji ve seramik müzeleri
62MÜZE DEDIGIN BÖYLE OLUR
- Sanliurfanin kültürel mirasina yakisir bir
sekilde düzenlenmis Müzesi'nde Harran'daki
kazilarindan elde edilen eserler ve kültür
varliklari, kronolojik siralama ile ayri
vitrinler halinde sergilenmekte. - Giris katindaki ilk salon Asur, Babil ve Hitit
çaglarina ait tas eserlere ayrilmis durumda. - Arkeolojik bölümlere ait ikinci ve üçüncü
salonlarda Neolitik Devre (M.Ö. 8000-5000) ait
çakmak tasindan kesici aletler, deliciler, tastan
idoller ve kaplar - Kalkolitik Devre (M.Ö.5000-3000) ait pismis
topraktan yapilmis, boyali ve boyasiz geometrik
desenli seramikler sergileniyor.
63NE ARARSAN VAR
- Mühürler, ölü gömme küpleri (pithos), fayanstan
yapilmis kolye taneleri Eski Tunç Çagina (M.Ö.
3000-2000) tarihlenen pismis topraktan mühür
baskili küp parçalari, silindir ve damga
mühürler, figürinli kap parçalari, hayvan
figürinleri, madeni esyalar, takilar, idoller
gibi çok ve çesitli eserler teshir edilmektedir. - Etnografik eserler seksiyonunda yörenin
özelliklerini tasiyan giysiler, gümüs ve bronz
takilar, el sanatlarina ait örnekler, yöreye has
özellik tasiyan oymali kitabeli ahsap kapilar ve
pencere kanatlari, hat sanatina ait eserler, el
yazmasi Kuran-i Kerim'ler bulunmaktadir.
64Urfa Müzesinde Göbeklitepemülaji gerçek
boyutlarda müze içine yerlestirilmis.Bir
eserin bal mumu, alçi vb. bir madde ile kalibini
çikararak yapilan islemlerin bütünü
65(No Transcript)
66(No Transcript)
67(No Transcript)
68Simdiye kadar yalnizca Göbeklitepede bulunan
kireçtasindan yapilmis büyük halkanin islevinin
ne oldugu halen bilinmiyor.
69(No Transcript)
70(No Transcript)
71(No Transcript)
72(No Transcript)
73(No Transcript)
74(No Transcript)
75(No Transcript)
76Haleplibahçe mozaik müzesi
77(No Transcript)
78(No Transcript)
79(No Transcript)
80(No Transcript)
81(No Transcript)
82(No Transcript)
83Sanliurfanin ünlüleri
84Sira gecesine katilmadan olmaz.
85BIR BASKA GEZIDE BULUSMAK ÜZERE