Dwr a Gwastraff

1
Dwr a Gwastraff

• Darlith 8

Lluniau cwrteisi Asiantaeth yr Amgylchedd
(chwith), BIFFA (de)
2
Dwr, adnodd adnewyddadwy?

• Gall y Jordan fynd yn sych. Sychderau yn Sbaen.
  
• BBC NEWS Europe Iberian misery as drought
  bites (1)
• Sychder yn ne Prydain, 2il Mehefin 2005
  http//www.ceh.ac.uk/sections/hrr/Droughthydrology
  andforecasting.html (2)
• Ai Cymru fydd nesaf? Pa cynlluniau sydd wrth
  gefn? Planning for Droughts (3)
• Beth ywr asiantaethau perthnasol?
• Defra, UK - Environmental Protection - Water -
  Water Resources (4)
• Ofwat home page (5)
• Water UK Working on behalf of the Water Industry
  for a ... (6)
• Asiantaeth yr Amgylchedd Tudalen cartref (7)

Llun cwrteisi ceh.ac.uk (2)
3
Faint rydym nin ei ddefnyddio?

• Treuliant UDA 500 litr/person/diwrnod
• Treuliant y DU 220 litr/person/diwrnod
• Faint mae arnom ei angen?
• I oroesi 5
  litr/person/diwrnod
• Ar gyfer dulliau bywyd modern 40
  litr/person/diwrnod
• Ar gyfer dulliau bywyd presennol 80
  litr/person/diwrnod
• I ble mae ein holl ddwr yn mynd?
• 35 i lawr y toiled
• 15 yn y bath
• 5 yn y gawod
• 15 i lawr sinc y gegin
• 12 drwyr peiriant golchi dillad
• 8 i lawr y basn ymolchi
• 6 ar ein gerddi a thros ein ceir
• 4 fel dwr yfed!
• DS mae hyn i gyd yn ddwr o ansawdd yfed

ffynhonnell www.cat.org.uk (8)
Llun cwrteisi www.waterni.gov.uk
4
Beth gallwn ni ei wneud?

• Rhoi hippo yn y toiled (arbed 1 litr bob tro y
  tynnir dwr)
• Cymryd cawod (hanner y dwr, oi chymharu â bath)
• Paratoi ffrwythau/llysiau mewn powlen a dyfrior
  planhigion/ardd
• Llwythau llawn yn y peiriant golchi dillad
• Caur tap wrth frysio dannedd
• Dal dwr glaw iw ddefnyddio y tu allan
• Pwyso ar gwmnïau dwr / lobïo aelodau seneddol
• Ffynhonnell www.environment-agency.gov.uk (9)

5
Gwastraff ac Ailgylchu

• Bob blwyddyn mae 40 miliwn teiar yn cael eu
  gwaredu ym Mhrydain. Maer ras ymlaen i ddod o
  hyd i ffyrdd newydd ou hailddefnyddio..
• Rhaid mynd ir afael âr mynydd gwastraff

• Yr ymgyrch cenedlaethol "big recycle" yn
  amcangyfrif y gellid ailgylchu 60 or holl
  wastraff domestig.
• Mae DEFRA yn amcangyfrif mai dim ond 14.5 o
  wastraff domestig a ailgylchwyd yn 2002/2003.
• Mae amgylcheddwyr yn dweud bod rhaid i gynghorau
  lleol wneud mwy i godir ffigur hwn.
• SUT a PHAM?

6
Pam 1

• Anfonir mwy nag 80 o wastraff domestig
• i safleoedd tirlenwi ar hyn o bryd
• Ar hyn o bryd mae mwy na 100,000 tunnell
  fetrig o wastraff ymbelydrol yn cael eu storio
  yn y DU, gan aros i gael eu gwaredun derfynol.
  

Lluniau cwrteisi eclipse.co.uk (top)
7
Beth ywr sefyllfa fyd-eang a rhanbarthol?Pam 2

• Mae chwe biliwn o bobl yn byw ar ein planed.
• Faint o adnoddau naturiol y blaned sydd gennym
  iw rhannu?
• Maer Ôl Troed Ecolegol yn mesur sut mae ein
  dull bywyd yn effeithio ar y blaned gellir ei
  ddefnyddio ar gyfer cynnyrch, unigolyn, teulu,
  ysgol, busnes, dinas, rhanbarth neu wlad.
• Byddai rhan deg or holl dir a môr cynhyrchiol
  sydd ar gael ar y blaned yn ddau hectar i bob
  unigolyn.
• Mae astudiaeth Ôl-troed Cymru (10) gyntaf yn
  dangos ein bod ni yng Nghymru yn defnyddio 5.25
  hectar byd-eang o adnoddau fesul person. Byddai
  treuliant a phatrymau twf poblogaeth presennol yn
  golygu bod angen tair planed o faint y Ddaear in
  cynnal.
• Mae pob unigolyn yng Ngogledd America yn
  defnyddio 9.6 hectar byd-eang o adnoddau a
  byddai hynny angen pum planed in cynnal ni i
  gyd.
• Mae olion troed bach iawn gan y rhan fwyaf o
  wledydd datblygol mae pobl Bangladesh yn
  defnyddio hanner hectar byd-eang yr un, ar
  gyfartaledd.

Ôl Troed Gwyrdd cwrteisi nerc.ac.uk
8
Sut, ar gyfer busnesau

• Envirowise - Home Page (11)
• Cynyddu elw, lleihau gwastraff, lleihau
  effeithiau ar yr amgylchedd, a sicrhau
  cydymffurfiad â deddfwriaeth amgylcheddol
• http//www.sustainablewales.org.uk/writeon.htm
  (12) WRITE ON! arweiniad i sefydlu cynllun
  ailgylchu swyddfa a phrynu ailgylchedig
• Sut, ar gyfer unigolion
• Say No to junk mail (13) atal llythyrau sothach
  ac arbed papur hefyd.
• Storio ac anfon gwybodaeth yn electronig.
• Argraffu dogfenni ar ddwy ochr y tudalen haneru
  defnydd papur ac arbed arian.
• Prynu neu roi eitemau ail-law.
• Ailddefnyddio cynwysyddion a bagiau plastig.
• Gwahanu gwastraff domestig ar gyfer ailgylchu
• (tuniau, gwydr, papur ayb.)
• Ailgylchu ffonau symudol, cetris argraffwyr
• ar arlliw (gofynnwch yn nerbynfa y neuaddau).
• Compostio gwastraff cegin (dim ar gael mewn
  neuaddau).

9
Ble gallaf ailgylchu?

• Prynu neu roi beiciau, cyfrifiaduron, dodrefn a
  nwyddau cartref yn ail-law drwy CRAFT yn Aber
  www.craftrecycling.org.uk (14)
• Ailgylchu ar y campws Mannau ailgylchu ym
  Mhenglais a Llanbadarn
• Ble i ailgylchu yn nhref Aberystwyth?
  http//www.ceredigion.gov.uk/index.cfm?articleid3
  51 (15)
• Cynllun ailgylchu bag gwyrdd _at_ PJM gofynnwch yn
  nerbynfa PJM.
• Beth gallaf ei ailgylchu?
• Mae Canolfan Ailgylchu Aberystwyth yn ymdrin âr
  rhan fwyaf or ailgylchu lleol.
• Cymryd amrediad o ddefnyddiau yn dibynnu ar
  leoliad.
• Plastigau poteli, bagiau a defnydd lapio (dim
  cynwysyddion ar hyn o bryd).
• info_at_aber-recycling.co.uk 01970 627203

10
Cyfeiriadau Allanol

• BBC (2005). Iberian misery as drought bites. Ar
  gael yn http//news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4086864.
  stm Cyrchwyd 30/09/05
• Centre for Ecology and Hydrology (dim dyddiad).
  Drought hydrology and forecasting. Ar gael yn
  http//www.ceh.ac.uk/sections/hrr/Droughthydrology
  andforecasting.html Cyrchwyd 30/09/05.
• Source Correspondent (2005). Planning for
  Droughts. The Source Public Management Journal.
  Ar gael yn http//www.sourceuk.net/indexf.html?061
  90 Cyrchwyd 30/09/05
• DEFRA (2005). Water Resources. Ar gael yn
  http//www.defra.gov.uk/environment/water/resource
  s/ Cyrchwyd 30/09/05.
• OFWAT (dim dyddiad). Home Page. Ar gael yn
  http//www.ofwat.gov.uk/ Cyrchwyd 30/09/05.
• Water UK (dim dyddiad). Home Page. Ar gael yn
  http//www.water.org.uk/ Cyrchwyd 30/09/05.
• Asiantaeth yr Amgylchedd (2005). Tudalen cartref.
  Ar gael yn http//www.environment-agency.gov.uk/
  Cyrchwyd 30/09/05.
• Peter Harper (1998). Water efficiency in the
  home. CAT. Ar gael yn http//www.cat.org.uk/catpub
  s/article.tmpl?skuart21 Cyrchwyd 30/09/05.
• Asiantaeth yr Amgylchedd (dim dyddiad). Saving
  Water in the Home. Ar gael yn http//www.environme
  nt-agency.gov.uk/subjects/waterres/286587/287169/2
  87245/?version1lang_e Cyrchwyd 30/09/05.
• Best Foot Forward (2002). Ôl-troed Cymru. WWF
  Cymru. Ar gael yn http//www.walesfootprint.org/do
  cs/footprint_of_wales.pdf Cyrchwyd 30/09/05.
• Envirowise (2005). Home Page. Ar gael yn
  http//www.envirowise.gov.uk/ Cyrchwyd 30/09/05.
• Cymru Gynhaliol (dim dyddiad). Ysgrifennwch
  Ymlaen! Ar gael yn http//www.sustainablewales.org
  .uk/writeon.htm Cyrchwyd 30/09/05.
• Surfers Against Sewage (dim dyddiad). Just say no
  to junk mail. Ar gael yn http//www.sas.org.uk/cam
  paign/junkmail.asp Cyrchwyd 30/09/05.
• CRAFT (2005). Tudalen cartref. Ar gael yn
  http//www.craftrecycling.org.uk/cms/index.php?sec
  tion1 Cyrchwyd 30/09/05.
• Cyngor Sir Ceredigiol (2005). Interactive
  Mapping. Ar gael yn http//www.ceredigion.gov.uk/i
  ndex.cfm?articleid351 Cyrchwyd 30/09/05

11
Mentrau Lleol

• Fforwm Gwastraff Caerdydd trwy www.bbc.co.uk
• WEN All Wales Real Nappy Campaign Mae 200 miliwn
  clwtyn tafladwy yn mynd i safleoedd tirlweni yng
  Nghymru bob blwyddyn
• Gwasanaeth Golchi Clytiau Gentle Touch
  Gwasanaeth lleol ar gyfer cymunedau gan gynnal
  swyddi lleol, trwy www.sustainablewales.org.uk
• http//www.sustainablewales.org.uk/firstclass.htm
  DOSBARTH CYNTAF! Adroddiad ymarferol syn dangos
  sut y gall ysgolion ddatblygu rhaglenni
  astudiaeth o amgylch themâu Gwastraff a lleihau
  gwastraff (Lleihau, Ailddefnyddio ac Ailgylchu).
• http//www.sustainablewales.org.uk/fov2.htm Mae
  DARGANFOD EIN LLEISIAU yn disgrifior rhesymau y
  tu ôl i estroneiddiad a difaterwch gwleidyddol
  yng Nghymru ac yn cynnig dulliau ymarferol o
  wneud ein gwleidyddiaeth yn bobl-gyfeillgar.
• http//www.cylch.org/useful-links.html Rhwydwaith
  Ailgylchu Cymunedol Cymru
• Adnoddau ôl troed
• Lleihau Ôl Troed Ecolegol Cymru   Lleihau Ôl
  Troed Ecolegol Caerdydd
• Offerynnau cyfrifo adnoddau ar gyfer treuliant
  gynaliadwy.
• Eco-Budget UK briefing (pdf, 47KB) Prosiect syn
  rhoi sylfaen wybodaeth ar gyfer adeiladu dyfodol
  mwy cynaliadwy.
• Ecological Footprints - a guide for local
  authorities, 2002 (pdf, 274KB) Yn galluogi
  awdurdodau lleol i asesu effeithiau ar yr
  amgylchedd yn eu hardal
• Step Change An Analysis of the Policy and
  Educational Application of the Ecological
  Footprint (pdf, 584KB) Olion troed ecolegol yn
  Ewrop ac Awstralia gan ddangos prosesau o bolisi
  i newid ymddygiadol a dulliau bywyd cynaliadwy.
• Living Planet Report 2004 (pdf, 748KB) Effaith
  dynolryw ar y blaned