Amddiffyn a Hybu Bioamrywiaeth o gwmpas y Cartref

1
Amddiffyn a Hybu Bioamrywiaeth o gwmpas y Cartref
Darlith 13
2
Amlinelliad or Ddarlith

• Pwysigrwydd y cartref
• Plannu ar gyfer bioamrywiaeth
• Amddiffyn a hybu adar
• Amddiffyn a hybu mamaliaid
• Amddiffyn a hybu gloÿnnod byw
• Creu pyllau

3
Mae llawer o wahanol fathau o gartref...
www.easyletukltd.co.uk/properties.htm
www.netcentral.co.uk/steveb/listed/110a.html
www.ropeaccess-uk.com/gallery.htm
www.buildingsoflondon.co.uk/ashram/parkfield.htm
www.uwe.ac.uk/accommodation/pictures/colston.shtml

4
Pam mae cartrefi yn bwysig?
www.medinavalleycentre.org.uk/ land_use.htm
5
Planhigion a bioamrywiaeth

• Gall unrhyw un ddefnyddio planhigion i amddiffyn
  a hybu bioamrywiaeth.
• Gellir plannu gerddi mawrion ar gyfer bywyd
  gwyllt, neu hyd yn oed eu gadael i dyfun wyllt
  maer ddau ddull yn werthfawr.
• Ar gyfer fflatiau neu gartrefi eraill heb ardd
  neu iard, gellir plannu bocs ffenestr a fydd yn
  denu gloÿnnod byw.

6
Blodau gwyllt yn yr ardd
www.worcestershire.gov.uk/.../ Newsletters/issue_1
0.htm
7
Dolydd Blodaur Gwanwyn
1.
2.
1. Briallu MairPrimula veris 2. Cenhinen Bedr
wyllt Narcissus pseudo-narcissus 3.
EirlysGalanthus nivalis 4. Cribell Felen
Rhinanthus minor
3.
4.
www.fishing-in-wales.com/wildlife/
plants/spring/cowslip.htm www.mh007a9662.pwp.bluey
onder.co.uk/ conservation.htm www.edu.dudley.gov.u
k/teachandlearnresources/ dudleycd/flora
www.imagesoflincolnshire.co.uk/ LFI_17.htm
8
Dolydd Blodaur Haf
1.
3.
1. ClafrllysKnautia arvensis 2. Tamaid y
Cythraul Succisa pratensis 3. Briwydden Felen
Galium verum 4. ErwainFilipendula ulmaria
2.
4.
www.maxton.bordernet.co.uk/naturewatch/
images/173-7.html linnaeus.nrm.se/flora/di/dipsaca
/ succi/succpra.html www.fishing-in-wales.com/...
/ plants/seaside/lbedstrw.htm www.consult-eco.ndir
ect.co.uk/ lrc/education.htm
9
Wrth blannu blodau gwyllt...
1. Cofiwch ddefnyddio rhywogaethau brodorol bob
amser 2. Os yn bosibl, defnyddiwch blanhigion o
darddiad lleol 3. Peidiwch â chasglu or
gwyllt 4. Gwerthwyr http//www.wildseeds.co.uk/
http//www.naturescape.co.uk/ http//www.wildf
lower.org.uk/ http//www.designbynature.co.uk
... a llawer mwy
10
Diogelu a hybu... adar
www.cmsgardens.co.uk/ others.htm
www.wcpf.uk6.net/ gallery10.htm
11
Peneurynod mewn gerddi
gerddi a ddefnyddir gan beneurynod
1970au
1990au
2003
12
Bwydo adar

• Gall fwydo adar fod yn gymorth iw hamddiffyn yn
  nhair prif ffordd
• Eu hamddiffyn pan fydd eu bwyd naturiol yn brin
• Eu hamddiffyn yn ystod tywydd garw
• Caniatáu iddynt gyrraedd cyflwr bridio gwell
  erbyn y Gwanwyn

13
Llinos Werdd
Titw Tomos Las

• Parhaol
• Cyffredin trwyr DU
• Cyffredin mewn gerddi
• Iw gweld yn aml ar borthyddion
• Pysgnau, hadau blodaur haul, hadau cymysg,
  braster

• Parhaol
• Cyffredin iawn mewn gerddi
• Cyffredin trwyr DU
• Trychfilod, pysgnau, hadau blodaur haul,
  braster, ffrwythau, llaeth o boteli!

wwa.rte.ie/radio/mooneygoeswild/
dawnchorus/greenfinch.html www.dorsetlife.co.uk/
articles_previous_month.asp?ID287
14
Caseg y Ddrycin
Drudwen

• Ymwelwyr gaeaf, o Sgandinafia yn bennaf
• Cyffredin trwyr DU
• Yn ymweld â gerddi
• Yn aml yn symud o gwmpas mewn grwpiau mawr
• Ffrwythau, mwyar, egroes, trychfilod
• Yn amddiffyn planhigyn bwyd da

• Parhaol, mwy yn cyrraedd yn y gaeaf gan ffurfio
  heidiau mawr
• Yn ymweld â gerddi
• Cyffredin trwyr DU, ac eithrio rhannau or Alban
• Trychfilod, hadau, braster, bara

nature-photography.co.uk/ In_the_Snow.htm
pavlov.psyc.queensu.ca/ davids/feeding2.html
15
Plannu planhigion mwyar ar gyfer adar
Tabl wedii gyfieithu o Colborn, N (2004) Plant
for winter wildlife. Birdwatching, January issue
(supplement)
16
Blychau nythu
Diamedr lleiaf y twll 25 mm Titw Tomos
Las 28 mm Titw Mawr 32 mm Adar y To 45 mm
Drudwy
www.conservation.state.mo.us/nathis/woodwork/ww7/
www.americanartifacts.com/smma/per/nestord.htm
17
Blychau nythu (parhad)
http//gargravarr.cc.utexas.edu/owl/2002/
18
Crynodeb garddio ar gyfer adar

• Darparu bwyd. Rhowch fwyd allan yn rheolaidd, yn
  enwedig yn ystod tywydd garw.
• Plannu amrywiol rywogaethau, i ddarparu mathau
  gwahanol o fwydydd a lloches.
• Darparu dwr, drwyr flwyddyn, ar gyfer ymolchi ac
  yfed.
• Darparu blwch nythu.

19
Gweithgareddau adar ir teulu

• Bwydo adar
• Cymryd rhan yn Big Garden Birdwatch yr RSPB
• Cymryd rhan yn Garden BirdWatch y BTO
• Meithrin cynrhon y blawd iw bwydo i adar.

20
Mamaliaid ystlumod
http//public.srce.hr/botanic/cisb/slike/fauna/sis
misi/pipipist.jpg
21
Blychau Ystlumod
http//www.rspb.org.uk/gardens/whatyoucando/batbox
/building_the_box.asp www.bats.org.uk/ypguide.htm
22
Mamaliaid draenog
www.wildlife.shetland.co.uk/picsother.html
23
Ffynhonnell http//www.thehedgehog.co.uk
24
Gwnewch flwch draenog
http//www.hedgehog-rescue.co.uk
25
Gloÿnnod Byw
Iâr fach lygadog
Mantell goch
Brith y coed
Blaen oren
http//www.butterfly-conservation.org/
26
Mae gan Butterfly Conservation 5 awgrym
allweddol ar gyfer creu cynefin i loÿnnod
byw 1. Darparu neithdar drwy dymor y gloÿnnod
byw drwy dyfu cymysgedd o rywogaethau syn
cynhyrchu llawer o neithdar mewn mannau heulog a
chysgodol. 2. Tyfu rhai planhigion bwyd ar gyfer
lindys 3. Osgoi pryfleiddiaid 4. Gadael i ran
och gardd dyfun wyllt yn ystod yr haf 5. Peidio
â phrynu compost syn cynnwys mawn, calchfaen
dwr-olchedig neu ddefnyddiau eraill o gynefinoedd
naturiol gloÿnnod byw sydd o dan fygythiad.
27
Gweithgareddau gloÿnnod byw ir teulu

• Plannu bocs ffenestr â phlanhigion i hybu
  gloÿnnod byw
• Cymryd rhan yn Garden Butterfly Count Butterfly
  Conservation
• Gall plant dynnu lluniau or gloÿnnod byw maent
  yn eu gweld ar eu bocsys ffenestri a gwneud nodyn
  o pa rai syn hoffi pa blanhigion

28
Creu pwll
Fel arfer, mae pyllau mewn gerddi ac ardaloedd
bywyd gwyllt yn fach ac yn gartref gan fwyaf i
rywogaethau cyffredin, cymharol symudol, ond
serch hynny maent yn ddull pwysig a deniadol o
hybu bioamrywiaeth llecyn.
www.waterzoo.co.uk/pond/Installing20a20liner.htm
http//www.avonwildlifetrust.org.uk/level1/level
2/education_schoolgrounds.htm http//www.internood
le.com/kermit/Frog/Main.asp?Mode2
29
Planhigion soddedig (submerged) Dyfrllys
crych Potamogeton crispus Crafanc y
dwr Ranunculus aquatilis   Planhigion
arnofiol Lili ddwr wen Nymphaea alba Alaw
Lleiaf Hydrocharis morsus-ranae   Planhigion
allddyfodol (emergents) wediu gwreiddio o
dan y dwr ond yn ymestyn ir awyr Iris
felen Iris pseudacorus Llys y milwr Lythrum
salicaria
30
Mursennod a Gweision y Neidr
Hebogwr y De
http//www.paul.wetton.care4free.net
31
Amffibiaid
http//mrw.wallonie.be/cgi/dgrne/sibw/sibw.esp.eco
l.pl?TAXONBufo_bufo www.currieecology.org.uk/cont
ent/intro.htm
32
Pysgod
Crethyll tri phigyn
http//rbcm1.rbcm.gov.bc.ca/nh_papers/stickleback/
stickleback.html
33
Crynodeb

• Mae 20 o Gymru a Lloegr yn drefol erbyn hyn, ac
  mae hybu bioamrywiaeth o gwmpas y cartref yn mynd
  yn fwy a mwy pwysig.
• Amddiffynnwch adar drwy eu bwydo a darparu dwr a
  blychau nythu.
• Plannwch ar gyfer bywyd gwyllt mae hyn yn
  darparu bwyd a lloches i adar a mamaliaid yn
  ogystal â bod yn wledd ir llygad.
• Darparwch flychau ystlumod a draenogod i ddenu
  mamaliaid ir ardd.
• Plannwch ar gyfer gloÿnnod byw, hyd yn oed mewn
  blychau ffenestri bychain.
• Gall hyd yn oed ardd mewn pot hybu bioamrywiaeth!