Economic Development and Employment Promotion in Montenegro/ Podr

1
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Economic Development and Employment Promotion in
  Montenegro/Podrška ekonomskom razvoju i
  zapošljavanju u Crnoj Gori
• PRISTUPANJE UNUTRAŠNJEM TRŽIŠTU
• (ACCESION TO INTERNAL MARKET - AIM)
• ZAŠTITA KONKURENCIJE
• 25. Novembar 2010
• Restoran Plavnica Eco Resort, Skadarsko jezero

2
DEFINICIJE
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• SSP Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju
• TFEU Sporazum o funkcionisanju Evropske Unije
• UEZ Ugovor o Evropskim zajednicama
• ZZK Zakon o zaštiti konkurencije

3
FILOZOFIJA POLITIKE I PRAVA KONKURENCIJE
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Jean Monet Rimski ugovor je ugovor o
  konkurenciji
• Konkurencija je temelj tržišne ekonomije
• Tržišna ekonomija se temelji na filozofiji
  jednakih uslova, tzv. level playing field
• Filozofija jednakih uslova temelji se na
  politici zabrane radnji i transparentnosti na
  osnovu clanova 31,81, 82, 86, 87 UEZ, danas
  clanova 37,101,102, 106, 107 TFEU
• Tržišna ekonomija je temelj jedinstvenog
  unutrašnjeg tržišta
• Jedinstveno unutrašnje tržište je temelj
  ekonomske i politicke stabilnosti
• Unutrašnje tržište važi pored cetiri slobode za
  neprikosnoven temelj Evropske Unije
• Za konkurenciju (antitrust i state aid) nema
  izuzeca i tranzicionih perioda

4
POJAM KONKURENCIJE
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Pojam antimonopolnog i antikartelnog prava
• Antitrust
• Zabrana ogranicavajucih sporazuma i zloupotreba
  dominantnog položaja
• Kontrola koncentracija sa zabranom onih, koji
  ogranicavaju ili eliminišu efikasnu konkurenciju
• Nisu svi sporazumi zabranjeni, nije tržišna moc
  zabranjena, zabranjeno je ogranicavanje
  konkurencije
• Poseban znacaj ogranicavanja konkurencije sa
  strane vlasti, negativnih uticaja na konkurenciju
  i (zlo!?)upotrebe instrumenta trgovinske zaštite
• Pravo konkurencije nije namenjeno zaštiti
  konkurenata ili potrošaca za te stvari postoje
  drugi propisi u generalnom pravnom poretku svake
  države

5
KONKURENCIJAUTAKMICA NA TRŽIŠTU ZA STRANKE
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• OGRANICAVANJE KONKURENCIJE SA STRANE PREDUZECA
• sporazumi, kojima se bitno sprecava, ogranicava i
  narušava konkurencija
• zloupotreba dominantnog položaja
• koncentracije, kojima se bitno sprecava,
  ogranicava i narušava konkurencija (pre svega
  stvaranjem ili jacanjem dominantnog položaja na
  tržištu)
• OGRANICAVANJE KONKURENCIJE SA STRANE VLASTI
• legalni monopoli
• ekskluzivna prava (nacin podele)
• akta i radnje (opšti i pojedinacni), koji
  stvaraju diskriminaciju
• netransparenta politika državnih pomoci

6
OSNOVNI PRINCIPI
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Osnovni principi i elementi politike i prava
  konkurencije
• - zabrana (sa izuzecima) ogranicavajucih
  sporazumia i
• zloupotreba dominantnog dominantnog
  položaja
• položaja
• - kontrola koncentracija
• Razliciti (negativni) efekti na (efikasnu)
  konkurenciju
• - ogranicavanje konkurencije sa strane
  vlasti (ekskluzivna
• prava, netransparentna politika državnih
  pomoci, ulazne
• bariere)
• - nelojalna konkurencija
• - dumping
• Pravo i politika konkurencije u Evropskoj Uniji
  (Acquis)
• - istorijski razvoj u EU, regionu, CEFTA,
  CG

7
DEFINICIJA PREDUZECA
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• ŠIROKA PRIMJENA
• sva pravna i fizicka lica, koja neposredno ili
  posredno ucestvuju u prometu roba i usluga
• nezavisno od oblika svojine i sedišta
• za preduzetnike nezavisno od državljanstva i
  prebivališta
• OGRANICENA PRIMJENA
• javna preduzeca
• poljoprivredni proizvodi
• TERITORIJALNA PRIMJENA
• ekskluzivna primjena na teritoriji
• dogovorno i ugovorno ogranicen suverinitet u
  višenacionalnoj zajednici (EU clanice)

8
ANALIZA ODREDBI ACQUIS-a
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Odredbe Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju
• - cl. 43, 72, 73, 74
• Odredbe Ugovora o funkcionisanju Evropske Unije
  (Odredbe Ugovora o Evropskim zajednicama)
• - cl. 37 (31), 101 (81), 102 (82), 106
  (86), 107-109 (87- 89)
• Odredbe Uredbi EC Reg. 1/2003, EC Reg.773/2004,
  EC Reg. 139/2004
• - fiksne obaveze i preporuke
• Novi elementi ZZK i transpozicija odredbi
  Acquis-a
• - procesne odredbe i sankcije, SO, program
  imuniteta
• Sankcijski dualizam
• - novcane kazne, prekršaji, upravne mere,
  krivicna odgovornost

9
SSP - clan 73 Konkurencija i ostale ekonomske
odredbe
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• 1. S pravilnim funkcionisanjem Sporazuma u mjeri
  u kojoj može uticati na trgovinu izmedu Zajednice
  i Crne Gore nespojivo je sljedece
• (i) svi sporazumi izmedu privrednih društava,
  odluke udruženja privrednih društava i povezane
  prakse izmedu istih ciji je cilj ili ucinak
  sprjecavanje, ogranicavanje ili narušavanje
  konkurencije
• (ii) zloupotreba dominantnog položaja jednog ili
  više privrednih društava na teritoriji Zajednice
  ili Crne Gore u cjelini ili u njihovim znacajnim
  dijelovima
• (iii) svaka državna pomoc koja narušava ili
  prijeti da naruši konkurenciju favorizovanjem
  odredenih privrednih društava ili odredenih
  proizvoda.

10
SSP - 73 ext.
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• 2. Svi postupci suprotni ovom clanu ce se
  ocjenjivati na osnovu kriterijuma koji proizlaze
  iz primjene pravila o konkurenciji koji se
  primjenjuju u Zajednici, posebno clanova 81, 82,
  86 i 87 Ugovora o EU i instrumenata za tumacenje
  koje su usvojile institucije Zajednice.
• 3. Ugovorne strane ce osigurati da operativno
  nezavisnom tijelu budu povjerena ovlašcenja
  neophodna za punu primjenu stava 1 (i) i (ii)
  ovog clana, u vezi s privatnim i javnim
  privrednim društvima i privrednim društvima
  kojima su dodijeljena posebna prava.
• 4. Crna Gora ce pojedinacno osnovati
  operativno nezavisno tijelo kojem ce povjeriti
  ovlašcenja neophodna za punu primjenu stava 1
  (iii) u roku od jedne godine od dana stupanja na
  snagu ovog Sporazuma. To ce tijelo, izmedu
  ostalog, biti ovlašceno da odobrava programe
  državne pomoci i pojedinacne pomoci u skladu sa
  stavom 2 ovog clana, kao i da nareduje povracaj
  državne pomoci koja je nezakonito dodijeljena.

11
SSP 73 ext.
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• 5. Zajednica, s jedne strane, i Crna Gora, s
  druge strane, ce osigurati transparentnost u
  oblasti državne pomoci, tako što ce, izmedu
  ostalog, drugoj ugovornoj strani dostavljati
  redovni godišnji izvještaj ili drugi slican
  dokument, slijedeci metodologiju i prezentaciju
  pregleda Zajednice o državnoj pomoci. Na zahtjev
  jedne od ugovornih strana, druga ce strana
  obezbijediti informacije o odredenim pojedinacnim
  slucajevima javne pomoci.
• Crna Gora ce pripremiti sveobuhvatan popis
  programa pomoci koji su uspostavljeni prije
  osnivanja tijela iz stava 4 i takve ce programe
  pomoci uskladiti s kriterijumima iz stava 2 u
  periodu ne dužem od 4 godine od stupanja na snagu
  ovog Sporazuma
• (a) Radi primjene odredbi stava 1 (iii), ugovorne
  strane prihvataju da ce se tokom prvih pet godina
  nakon stupanja na snagu ovog Sporazuma, svaka
  javna pomoc koju dodjeljuje Crna Gora biti
  ocjenjivana imajuci u vidu cinjenicu da se Crna
  Gora smatra podrucjem koje je identicno
  podrucjima Zajednice koja su navedena u Clanu
  87(3) (a) Ugovora o EU

12
SSP 73 - ext.
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Tokom perioda od cetiri godine od stupanja na
  snagu ovog Sporazuma, Crna Gora ce Evropskoj
  komisiji dostavljati podatke o BDP-u po glavi
  stanovnika koji su uskladeni na nivou NUTS-a II.
  Tijelo iz stava 4 i Evropska komisija ce, zatim,
  zajedno ocijeniti podobnost regija Crne Gore i,
  na osnovu toga, maksimalni iznos pomoci za izradu
  mape regionalnih pomoci na osnovu odgovarajucih
  smjernica Zajednice
• Gdje je neophodno, Protokolom 5 utvrduju se
  pravila o državnoj pomoci u industriji celika.
  Ovim Protokolom utvrduju se pravila koja se
  primjenjuju u slucaju da se pomoc za
  prestruktuiranje dodjeljuje industriji celika.
  Njime bi se naglasio poseban karakter takve
  pomoci, kao i cinjenica da bi pomoc bila
  vremenski ogranicena i povezana sa smanjenjem
  kapaciteta u okviru programa izvodljivosti
• Kada je rijec o proizvodima navedenim u Poglavlju
  II Glave IV
• (a) stav 1 (iii) se nece primjenjivati

13
SSP 73 - ext.
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• sve prakse suprotne stavu 1 (i) ce se ocjenjivati
  prema kriterijumima koje je utvrdila Zajednica na
  osnovu clanova 36 i 37 Ugovora o EU i posebnih
  instrumenata Zajednice koji su usvojeni na ovoj
  osnovi.
• 10. Ako jedna od ugovornih strana smatra da je
  neka odredena praksa nespojiva s uslovima iz
  stava 1 ovog clana, ona može preduzeti
  odgovarajuce mjere nakon konsultacija u okviru
  Savjeta za stabilizaciju i pridruživanje ili 30
  radnih dana nakon što se obratila za
  konsultacije.
• Nijedna odredba ovog clana nije u suprotnosti i
  nece na bilo koji nacin uticati na preduzimanje
  kompenzatornih mjera od strane Zajednice ili Crne
  Gore, u skladu sa odgovarajucim clanovima GATT-a
  iz 1994. godine i Sporazuma o subvencijama i
  kompenzatornim mjerama STO-a, kao i s njihovim
  odgovarajucim domacim zakonodavstvom

14
ZABRANA RESTRIKTIVNIH SPORAZUMA U EU TFEU, cl.
101 (81 UEZ)
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• 1. Nespojivi su zajednickim tržištem i zabranjeni
  svi sporazumi izmedu preduzeca, odluke udruženja
  preduzeca i dogovorna praksa udruživanja, koja
  može da nanosi štetu trgovini izmedu država
  clanica i ciji su cilj ili posledica sprecavanje,
  ogranicavanje ili narušavanje konkurencije unutar
  zajednickog tržišta, a narocito koji
• a) Neposredno ili posredno utvrduju kupovne ili
  prodajne cene ili druge uslove razmene
• b)Ogranicavaju ili kontrolišu proizvodnju,
  plasman, tehnicki razvoj ili investicije
• c) Dele tržište ili izvore snabdevanja
• d) Primenjuju nejednake uslove na iste poslove sa
  razlicitim poslovnim partnerima, stavljajuci ih
  na taj nacin u nejednak konkurentski položaj, i
• e) Uslovaljavaju sklapanje ugovora prihvatanjem
  dodatnih obaveza, koje po svojoj prirodi i
  trgovackim obicajima nemaju veze sa predmetom
  ugovora.

15
TFEU, cl. 101 (81 UEZ) ext.
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• 2. Svi sporazumi ili odluke koji su zabranjeni
  ovim clanom ništavi su.
• 3. Odredbe tacke 1 mogu se, medutim, izuzeti od
  primene na
• - Sporazum ili grupu sporazuma izmedu preduzeca
• - Odluku ili grupu odluka udruženja preduzeca
• - Dogovornu praksu,
• Koji doprinose unapredenju proizvodnje ili
  distribucije robe ili podsticu tehnicki ili
  ekonomski razvoj, a koji istovremeno potrošacima
  omogucavaju pravicno ucešce u tako ostvarenim
  pogodnostima i koji
• a) Ne namecu preduzecima ogranicenja koja su
  nespojiva sa ostvarenjem tih ciljeva
• b) Ne daju mogucnosti tim preduzecima da iskljuce
  konkurenciju u pogledu bitnog dela proizvodnje
  koja je u pitanju.

16
ZABRANA ZLOUPOTREBE U EU TFEU, cl. 102 (82 UEZ)
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Nije u skladu sa zajednickim tržištem i
  zabranjena je svaka zloupotreba u korišcenju
  dominantnog položaja na zajednickom tržištu, ili
  na njegovom bitnom delu, od strane jednog ili
  više preduzeca, ukoliko bi to moglo štetno
  uticati na trgovinu izmedu država clanica.
• Takve zloupotrebe se sastoje narocito u
• a) Neposrednom ili posrednom nametanju
  neodgovarajuce kupovne ili prodajne cene ili
  ostalih uslova razmene
• b) Ogranicavanju proizvodnje, plasmana ili
  tehnickog razvoja na štetu potrošaca
• c) Primenjivanju nejednakih uslova na iste
  poslove sa razlicitim partnerima, stavljajuci ih
  na taj nacin u lošiji konkurentski položaj
• d) Uslovljavaju zakljucenje ugovora prihvatanjem
  dodatnih obaveza koje po svojoj prirodi ili prema
  trgovackim obicajima nisu u vezi sa predmetom
  ugovora.

17
EC Regulation 1184/2006
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Generalna pravila konkurencije, kao što proizlazi
  i iz odredbi SSP i TFEU (cl. 39 i cl. 42), ne
  upotrebljavaju se
• ako se odnose na proizvode iz Priloga 1
• ako su sastavni deo nacionalnog uredenja tržišta
  ili su potrebni za dostizanje sledecih ciljeva
• - povecanje produktivnosti, narocito
  tehnickim napretkom i optimizacijom
• - obezbedenje standarda života
  (individualne zarade)
• - stabilizacija tržišta
• - redovita stabilna opskrba
• - opskrba potrošaca po normalnim cenama

18
EC Regulation 1184/2006 ext.
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• ne odnosi se na sporazume, odluke, dogovore i
  ponašanja poljoprivrednika, udruženja
  poloprivrednika, asociacija udruženja
  poljoprivrednika,
• ali bez obaveza zaracunavanja jednakih cena,
• koje se odnose na
• - proizvodnju ili prodaju poljoprivrednih
  proizvoda
• - upotreba zajednickih objekata za
  skladištenje, obradu i preradu
• poljoprivrednih proizvoda,
• - pod uslovom
• da nije iskljucena konkurencija
• ili da su ugroženi ciljevi iz 39.clana TFEU
• --------------------------------------------------
  --------------------------------------------
• predlog za presudu uskladenosti na zahtev države
  clanice ili zainteresovanog preduzeca ili
  udruženja

19
RELEVANTNE ODREDBE ZZK
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• 1. ZZK važi od 1.1.2006
• 2. transpozicija cl. 101 TFEU u clanovima
• - 7 (zabrana ogranicavajucih sporazuma
• - 8 (uslovi za izuzece, shodno clanu 101/3
  TFEU
• - 11 (pojedinacna izuzeca)
• - 14 (izuzeca po grupama)
• 3. Transpozicija clana 102 u clanovima
• - 18 (definicija dominantnog položaja)
• - 19 (definicija kolektivnog dominantnog
  položaja)
• - 20 (zabrana zloupotrebe dominantnog
  položaja)
• 4. Odredbe koje se odnose na kontrolu
  koncentracija
• - cl. 23 do 29 (pojam koncentracije,
  ekonomski i pravni pragovi, kriterijumi,
  podnošenje zahtjeva za odobravanje,test)
• 5 Sankcije cl. 44 - 46

20
RESTRIKTIVNI SPORAZUMI karteli - 1
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• OSNOVNO PRAVILO
• generalna klauzula zabrane
• moguca izuzeca
• IZUZECA
• osnov u 3. stavu clana 101 TFEU
• pozitivni i negativni elementi
• pojedinacna izuzeca
• grupna izuzeca (po vrstama)
• pojedinacna izuzeca samo na osnovu rešenja
• mogucnost poništenja

21
RESTRIKTIVNI SPORAZUMI karteli - 2
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• OGRANICAVANJE isl. KONKURENCIJE
• izmedu ucesnika dogovora (direktnih konkurenata)
• trecih stranaka (potencialnih konkurenata)
• (konkurencija na tržištu, konkurencija za
  tržište)
• CILJ
• koncentracija utjecaja na tržištu
• (kolektivna) dominancija
• preraspodjela finansijskih efekata
• - korist potrošaca
  - korist clanova kartela
• - efikasna privreda
  - neefikasna privreda

22
RESTRIKTIVNI SPORAZUMI karteli - 3
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• NACIN
• ugovor, dogovor, precutno, odluka, uskladene
  radnje
• cene
• raspodela tržišta
• ogranicavanje funkcija (proizvodnje, razvoja
  isl.)
• BID RIGGING (COLLUSIVE TENDERING)
• kontrola tržišta (postojeceg i potencialnog)
• konkurencija na tržištu i za tržište
• iskljucivanje konkurecije
• kreacija tržišnje potražnje

23
RESTRIKTIVNI SPORAZUMI karteli - 4
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• FORMALNE ODLUKE
• odluke upravnog odbora privrednog udruženja ili
  komore
• obavezna važnost za sve clanove
• sankcije
• preporuke
• pridržavanje
• traženje razloga
• nedovoljna svest
• NEFORMALNE ODLUKE
• ponekad na kraju sastanka
• drugi oblik i standard dokazivanja
• indici

24
BID-RIGGING
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• PRICE FIXING
• - dogovor o cenama ili elementima za cene
• RASPODELA TRŽIŠTA
• - dogovor o kupcima i/ili dobavljacima,
  dogovor o podeli nabavki
• BIDDING FEE
• - dogovor o odšteti za predaju
  nekonkurentne ponude
• FIKTIVNE PONUDE
• - unapred dogovorene nekonkurentne ponude
• DECK OFFERTA
• - dogovorena previsoka ponuda
• --------------------------------------------------
  --------------------------------------
• Rezultat pogrešno uverenje o tome, ko je u
  stvari doneo odluku

25
TRŽIŠNA DOMINACIJA
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• OPREDELJENJE TRŽIŠNE DOMINACIJE
• monopoli, oligopoli
• dominantni položaj
• kolektivna dominacija
• VRSTE MONOPOLA
• legalni
• realni
• naturalni
• SPECIFICNOST
• dominantni položaj (cak i monopol) nije zabranjen
• nema izuzeca za zloupotrebe (nema efficiency
  defence)

26
ZLOUPOTREBA DOMINACIJE
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• pojam monopola
• - nije lijepo, ali nije zabranjeno
• zbog cega
• - transfer ekonomskih ucinaka
• nacini zloupotrebe
• - excessive, predatory
• - price squeeze
• - diskriminacija
• senzitivni sektori
• - telekomunikacije
• - infrastruktura
• - javna preduzeca
• razlika izmedu ex ante i ex post
• razlika izmedu uvodenja i zaštite
• razlika u pristupu

27
JAVNA PREDUZECA
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• MOGUCE ZLOUPOTREBE
• netransparentan prenos sredstava iz javnog na
  tržišno
• unutrašnje subvencije
• ponuda na tržišnom djelu, koja nije rezultat
  dobre poslovne prakse, nego drugih okolina
  (cross-subsidy isl.)
• prednost (competitive advantage), koja narušava
  konkurenciju
• dugorucno iskljucivanje konkurencije
• indirektna zloupotreba tržišne dominacije
  (transfer monopolske snage na drugo tržište)
• (zlo)upotreba javnih sredstava za druge ciljeve
  (više povreda)
• zloupotreba instituta

28
TRŽIŠNA MOC I ZLOUPOTREBE
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• tzv. monopolske cene (excessive pricing)
  monopolska renta
• predatorske cene
• price (margin) squeeze
• bojkot
• diskriminacija
• uslovljavanje (tying)
• essential facility
• zakup polica
• rabati (rabatne skale, ekstrarabati, superrabati)
• boniteti

29
KONCENTRACIJE - ZNACAJNA DEJSTVA
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• odlucivanje o konkurencnim parametrima drugog
  preduzeca
• jacanje koncentracije utjecaja na tržištu
• inovacija poslovnog procesa
• legitiman oblik preduzetnickog povezivanja
• (potencialno) iskljucivanje konkurencije
• zabranjene su samo koncentracije, koje bitno
  sprecavaju, ogranicavaju ili narušavaju
  (efikasnu) konkurenciju, pre svega stvaranjem ili
  jacanjem dominantnog položaja na tržištu
• neopravdano zabranjene koncentracije znace
  povredu prava slobodne poduzetnicke iniciative,
  prava osnivanja (freedom of establishment), prava
  slobodnog transfera kapitala
• neopravdano dozvoljene koncentracije se mogu
  razumeti kao oblik dozvole za zloupotrebu
  dominantnog položaja

30
NEKI IZAZOVI KONCENTRACIJA
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• šta je koncentracija?
• vrste koncentracija (horizontalne, vertikalne,
  konglomeratne)
• šta znaci preuzimanje kontrole?
• kakve vrste kontrole znamo?
• razlika izmedu de iure i de facto
• pojedinacna i zajednicka kontrola
• negativni kontrolni interes
• pravna i ekonomska granica (threshold)
• notifikacija (podnošenje zahtjeva za dozvolu)
• vremenska komponenta (usporedba sa povredama
  zakona)
• odredivanje uslova
• donošenje odluke
• dan posle (The Day After)

31
OTVORENA PITANJA
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• definicija relevantnog tržišta
• efikasna konkurencija
• ogranicavanje konkurencije
• ulazne barijere
• medunarodna konkurentnost
• stvaranje nacionalnih šampiona
• ekonomija obima
• nacionalni interes vs. javni interes
• ekonomske procjene
• postojanje ekonomska znanja?
• Vrsta testa dominantni, SLC, SIEC

32
POSEBNI IZAZOVI
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Kupovna moc
• - odnos izmedu trgovinskih lanaca i
  preradivacke industrije
• Vertikalna integracija
• Problematika konsolidacije preradivacke
  industrije
• Konslidacija trgovine (šta još preostaje malima)
• Izazovi povezani sa standardima (namirnice)
• Farmaceutika
• - proizvodnja, distribucija
• Mašinska industrija (auto-delovi isl.)
• Sacro-sanct
• - slobodne profesije, poljoprivreda

33
SANKCIJE
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Rigorozne kazne (do 10 godišnjeg prometa)
• Treble damages
• Skimming
• Krivicna odgovornost u nekim pravnim sistemima
• Problem funkcionisanja ECN
• Leniency programi (imunitet, sniženje)
• Poravnanje
• Visoki odštetni zahtevi
• Mogucnost direktne primene
• Korporativna odgovornost
• Licna odgovornost

34
KZ - clan 270 Zloupotreba monopolistickog
položaja
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Odgovorno lice u privrednom društvu ili u
  drugom subjektu privrednog poslovanja koje ima
  svojstvo pravnog lica ili preduzetnik, koji
  zloupotrebom monopolistickog ili dominantnog
  položaja na tržištu ili zakljucivanjem
  monopolistickog sporazuma izazove poremecaj na
  tržištu ili taj subjekat dovede u povlašcen
  položaj u odnosu na druge, tako da ostvari
  imovinsku korist za taj subjekt ili za drugi
  subjekt ili nanese štetu drugim subjektima
  privrednog poslovanja, potrošacima ili
  korisnicima usluga,
•  
• kaznice se zatvorom od tri mjeseca do pet
  godina.

35
PROGRAM IMUNITETA (Leniency)
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Nacin otkrivanja kartela
• Uslov transparentni uslovi zbog pravne
  predvidljivosti i pravne sigurnosti
• Ako nema rigoroznih kazni, nece biti potrebe za
  upotrebu Leniency-a sa strane ucesnika na tržištu
  (clanova kartela)
• Upotreba leniency-a, priznanje ucešca u kartelu
  zbog (punog ili delimicnog) imuniteta predstavlja
  odlican osnov za odštetne zahtjeve
• Isto (priznavanje i osnov za odštetni zahtjev) se
  odnosi i na dogovor izmedu ucesnika i
  institucije (Direct Settlement)
• Pitanje upotrebe Leniency-a (imuniteta) kod
  krivicne odgovornosti

36
Kaznena politika u EU - primer
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• 1984. su se 5 proizvodaca peroksida dogovorila da
  podele tržište na period od 22 godine (po princip
  odbrane domaceg tržišta) i dogovorili se o
  buducim prodajnim ciljevima-tržištima, ukupna
  kazna 9 miliona EUR
• 2001. su proizvodaci vitamina postigli sporazum o
  visini cene za svoje proizvode, na period od 6
  meseci do 6 godina u zavisnosti od vitamina
  (proizvoda). Takode su odredili i intezitet
  povecanja cena i izvršili podelu tržišta po
  kvota, ukupna kazna 855 miliona EUR
• 2003. Nemacki proizvodaci cementa kažnjeni su od
  strane nemackog tela za zaštitu konkurencije zbog
  podele tržišta i i odredivanja prodajnih kvota,
  ukupna kazna 660 miliona EUR
• 2004. Microsoft je kažnjen zbog odbijanja da
  pruži neophodne tehnicke podatke i dozvoli
  njihovu upotrebu u svrhu razvoja i distribucije
  odredenih proizvoda. Takode je kažnjen i za
  vezivanje svog Windows operativnog sistema za
  Windows Media Player, ukupna kazna 497 miliona
  EUR.

37
Dodatne negativne posledice povrede Zakona
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Pored novcanih kazni koje su samo jedan od
  krajnjih negativnih posledica nepridržavanja
  pravila konkurencije, negativne implikacije su i
• Ništavost ugovora i/ili dela ugovora
• Angažovanje menadžmenta i svih zaposlenih u toku
  vodenja postupka protiv kompanije
• Sudski procesi i troškovi spoljnih pravnih i
  ekonomskih savetnika
• Potencijalno privatne tužbe za naknadu štete
• Velika šteta za reputaciju kompanije, odnose sa
  poslovnim partnerima i kupcima.

38
Radnje koje zahtevaju pozornost kompanije i
javnosti - 1
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Monopolska cena monopolski profit
• Radnje sa ciljem izbacivanja konkurenata sa
  tržišta
• predatorska cena
• povecanje troškova konkurenta
• izbacivanje maržom
• Bojkot
• odbijanje poslovanja bez ekonomski/pravno
  opravdanog razloga
• Diskriminacija
• primena nejednakih uslova na iste poslove, u
  istim uslovima
• Uslovljavanje
• odbijanje saradnje
• vezivanje proizvoda
• vezivanje uslova/rabata
• Utvrdivanje cene u daljoj prodaji
• direktno/indirektno (nadzor/sankcije)
• Rabatna politika (rabatne skale, ekstrarabati,
  super rabati, numericki rabati i sl.)

39
Radnje koje zahtevaju pozornost kompanija i
javnosti -2
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Zakljucivanje ugovora izmedu konkurenata o
• Podeli tržišta
• Podeli kupaca
• Prodajnoj/kupovnoj ceni
• Kvotama
• Razmeni poverljivih informacija
• Zakljucivanje ugovora o
• Ekskluzivnoj prodaji
• Ekskluzivnoj kupovini
• Selektivnoj prodaji
• Franšizi
• Zastupanju sa prenesenim trgovinskim rizikom

40
Obaveze kompanija
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Potpuno poštovanje Zakona i uskladivanje
  poslovanja u skladu sa prelaznim odredbama
• Potpuna saradnja sa službenim licima Komisije
• Postupanje po nalozima Agencije za dostavljanje
  traženih podataka
• Omogucavanje vršenja uvidaja u službenim
  prostorijama
• Donošenje unutrašnjeg akta o obavezi poštovanja
  pravila i obuka na podizanju svesti zaposlenih o
  utvrdenim obavezama pri donošenju bitnih
  poslovnih odluka

41
Naknada štete po privatnoj tužbi
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Postojeca mogucnost
• Nova mogucnost u predlogu Zakona o zaštiti
  konkurencije
• Prethodna odluka Agencije za zaštitu konkurencije
  je neophodna
• Potencijalne teškoce
• Pravno shvatanje privrednog suda
• Karakteristike tužbi u predmetnim sporovima,
  neuskladenost sa klasicnim tužbenim zahtevima za
  naknadu štete i/ili izgubljenu dobit
• Neophodnost veoma kompleksne pravne i ekonomske
  analize
• Veoma cesto nedostupnost tužiocu bitnih dokaza i
  cinjenica i
• Nepovoljan odnos rizika i potencijalnog benefita
  za tužioca

42
UMJESTO ZAKLJUCKA
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Razvoj - od Smitha, preko Marxa, Kardelja
  (Albrehta) do tržišne ekonomije i efikasne
  konkurencije, gdje su bitna 4 (pred)uslova
• Pravni okvir - nema idealnog nije pravi problem
  u zakonu, pravi problem je u (ne)primjenjivanju
• Institucionalni kapaciteti - posebnu pažnju treba
  obratiti onima koji stvaraju pravni okvir (vlada,
  ministarstva), onima koji to primjenjuju,
  ispostaviti sektorske regulatore i one, koji
  imaju zadnju rijec (sud)
• Implementacija - struktura obradenih slucajeva
  iskazuje pricu o (ne)uspjehu primjernost
  pravnog okvira, profesionalnost institucija,
  odgovarajuce kadrovske i finansijske resurse,
  postojanje politickog konsenza i stepena savjesti
  (kulture) o potrebi konkurencije
• Competition Advocacy - podizanje stepena
  konkurencije na neoperativan nacin (širenje
  kulture konkurencije)

43
PREPORUCENA LITERATURA
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union

• Competition Law Development (American Bar
  Association)
• Richard Whish Competition Law, Butherworths
  Lexis Nexis, London
• Jonathan Faull/Ali Nikpay The EC law of
  Competition, Oxford University Press, Oxford
  2007
• C.Bellamy, G.Child, P.M.Roth BellamyChild
  European Community Law of Competition, Sweet
  Maxwell, London, 2001
• L.Ritter, W.D.Brown, F.Rawlinson E.C.
  Competition Law a practicioner s guide, Kluwer
  Law International, Hague, 2000
• S.Bishop, M.Walker Economics of EC Competition
  Law Concepts, Application and Measurement, 2002
• M.Motta Competition Policy, Cambridge University
  Press, 2004
• Hirsch, Montag, Saecker, Competition Law
  European Community Practice and Procedure, Sweet
  Maxwell, London, 2008
• http//ec.europa.eu/comm/competition/index_en.html
  
• www. oecd.org
• Odluke EC i CFI

44
Accession to Internal Market (Components I and
II) AIM Project Co-funded by the European
Union
Hvala na pažnji!
Kontakt
Accession to Internal Market (AIM)
Projektna kancelarija
Omladinskih brigada 1
81000 Podgorica , Crna Gora
Tel       [phone]
Fax      [phone]