Slawomir Lodzinski Zaklad Socjologii Og

1
Slawomir Lodzinski Zaklad Socjologii Ogólnej
Instytut Socjologii UW

• Wybrane problemy socjologii etnicznosci (nr 12)
• Etnicznosc a postawy i stereotypy etniczne
• (na przykladzie stosunku Polaków wobec innych
  narodów)
•  

2
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 1.  Badanie nastawien badan wobec innych narodów
  
• znaczenie tej problematyki
• istotne cechy myslenia o spoleczenstwie
  (swiadomosc podzialów my i oni)
• zródlo tozsamosci spolecznej i kultury
  zbiorowosci
• podstawy relacji i konfliktów miedzy grupami
  spolecznymi
• tradycja i historycznie uksztaltowana sympatia
  lub niechec
• zmiany geopolityczne swiata
• srodki masowego przekazu (analiza dyskursu)
• sytuacja polityczna w kraju (sytuacja
  gospodarcza, nastroje polityczne)
• spoleczne przemiany pamiec historyczna i wiek
  (pokolenia)
• demokracja postawy otwarte i zamkniete.

3
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 2. Badania nastawien Polaków wobec innych
  narodów
• badanie 2010 r. (ranking sympatii i niecheci
  wobec narodowosci)
• zmiany nastawien Polaków wobec innych narodów
  1993 2010 r.
• widoczna jest tendencja do powolnego i
  niesystematycznego wzrostu sympatii do prawie
  wszystkich narodowosci
• w ostatnich kilkunastu latach zaszly pozytywne
  zmiany w stosunku Polaków do wszystkich naszych
  sasiadów.
• zmiany nastawien Polaków wobec innych narodów
  1975 - 1991 r.

4
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 3. Próba wyjasnienia (I) wlasciwosci ocenianych
  narodów oraz ich relacji z Polakami
• poziom rozwoju gospodarczego
• podobienstwo cywilizacyjne i systemów polityczno-
  ideologicznych
• swiadomosc historycznych zwiazków (zwiazki
  kulturalne i dynastyczne, zabory i II wojna
  swiatowa i pamiec konfliktów)
• podobienstwo wyznaniowe i kulturowe (jezykowe)
  
•  bycie mniejszoscia na terytorium Polski
  (niegdys lub obecnie)
• postrzeganie odmiennosci cech kulturowo-etnicznych
  
• odleglosc geograficzna
• liczba wyjazdów Polaków do danego kraju
• czestosc ukazywania danego kraju (narodu) w
  srodkach masowego przekazu (w jakim swietle, z
  jakich przyczyn?

5
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 4. Próby wyjasnienia (II) - cechy respondentów
• plec
• wyksztalcenie
• wielkosc miejsca zamieszkania
• region zamieszkania
• wiek
• religijnosc
• dochody (poczucie stabilizacji zawodowej).  

6
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 5. Próby wyjasnienia (III) róznicowanie postaw
  wobec innych narodów (trwalosc i zmiennosc postaw
  etnicznych)
• trwalosc znaku
• stereotypowosc dzieci
• sytuacyjnosc nastawien
• podtrzymywanie nastawien
• srodki masowego przekazu - filmy
• ksiazki czytanki
• rodzice
• dyskurs prowadzony w prasie i RTV.

7
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 6. Metody i problemy zmian nastawien wobec innych
  narodów
• mozliwosci zmiany nastawien
• indywidualizacja innych
• poszukiwanie podobienstwa
• rozszerzanie kategorii my
• kontakty dobrowolne, o silnych emocjach
  (pozytywnych).
•  rola edukacji w tym procesie
• uswiadomienie i refleksja nad my i oni
• rola wiedzy
• ksztaltowanie dyskursu publicznego (kulturowa
  poprawnosc).
• umacnianie nastawien
• negatywne emocje, rywalizacja i wzory
  negatywne.

8
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 7. Badanie stereotypów etnicznych
• badaniami stereotypu nie polegaja na tym, ze ktos
  nim tak mysli, ale dlaczego on sie
  rozprzestrzenia i jest trwaly spolecznie
• znaczenie problematyki stereotypu
• istotne cechy myslenia o spoleczenstwie
  potoczna wiedza spoleczna i uproszczone sady na
  temat innych
• zródla tozsamosci spolecznej fakt utozsamiania
  sie z jakas grupa powoduje, ze podzielamy z
  innymi podobne stereotypy na temat innych
• podstawy kultury zbiorowosci stereotypy tworza
  pewniki spoleczne, czyli sady uwazane przez
  czlonków za oczywiste i nie podlegajace dyskusji
  
• podstawa konfliktów miedzy grupami.

9
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 8. Pojecie stereotypu
•  z jezyka greckiego stereo, czyli trwala
  forma (w rzezbiarstwie)
• W. Lippmana z 1922 r. obraz w glowie
  jednostek - akcentowal jego funkcjonalnosc, ale
  pózniej podkreslal jego ulomnosc.
• glówne cechy stereotypu
• nadmierne uogólnienie
• wywoluje irracjonalne procesy poznawcze,
  nieuzasadniony
• sztywny (czyli niezmienny) i trwaly spolecznie
• nieprawidlowe wzory atrybucji (przypisania) i
  bledne postrzeganie przyczynowe
• racjonalizacja uprzedzen i dyskryminacji
• znaczenie slowa- rodzi emocje
• jest emocjonalny (element afektywny).

10
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 9. Wprowadzenie do problematyki badan nad
  stereotypami
• badanie stereotypów od ulomnego narzedzia do
  neutralnego ujecia - moga byc one
• negatywne i pozytywne
• trafne lub nietrafne (hipoteza jadra prawdy)
• odporne na zmiany lub ulegajace zmianom
• moga wplywac na ludzkie sady w pewnych sytuacjach
  spolecznych, a w innych zas w ogóle nie
  (dlaczego?)
• wiaza sie ze sfera poznawcza, ale tez z
  motywacjami, emocjami i jezykiem.
• zwiazek z innymi waznymi pojeciami etnicznosci
  etnocentryzmem, dyskryminacja, uprzedzenia,
  przesad.

11
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 10. Plaszczyzny badan stereotypów
•  poznawcze i afektywne cechy stereotypów
• afektywne reakcje zwiazane z ocenami
• poznawcze informacje znaczeniowe (skojarzenie z
  okreslonymi cechami).
• kulturowe i indywidualne
• kulturowe dotyczy powszechnych, spolecznie
  podzielanych przekonan
• indywidualne kojarzenie jednostki z okreslona
  grupa spoleczna.
•  poziomy
• indywidualne znaczenie dla jednostki
• zbiorowe czesc kultury zbiorowosci.

12
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 11. Ujecie poznawcze stereotypu (I)
• schemat poznawczy organizuje i selekcjonuje
  informacje, tworzy oczekiwania oraz narzuca
  emocje
• traktowany jest jako nadmierne uogólnienie,
  uproszczony obraz.
• struktura
• cecha kategorialna, która okresla przynaleznosc
  do grupy (najczesciej nazwa grupy)
• zespól kojarzonych cech dotyczacych wygladu,
  charakteru itp.
•  powstawanie stereotypu
• socjalizacja, tradycja, przekaz kulturowy
• iluzoryczna korelacja, powiazanie
  przynaleznosci etnicznej oraz cech charakteru
• dostrzeganie cech dystynktywnych, ekonomika
  myslenia.

13
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 12. Ujecie poznawcze stereotypu (II)
• czynniki sprzyjajace mysleniu stereotypami
• kategoryzacja spoleczna (my i oni) i
  podkreslanie róznic miedzy ludzmi
• faworyzowanie grupy wlasnej
• ujednolicanie obrazu czlonków danej grupy
• blad atrybucyjny przypisywanie pewnych
  zachowan
• o swoich mówimy w kategoriach osób, zas o
  innych w kategoriach ich cech charakteru.
•  trwalosc stereotypu (jego spoleczna
  bezwladnosc)
• konformizm zewnetrzny
• selekcja informacji
• jest zautomatyzowany i pochodzi z naszej
  pamieci trwalej.

14
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 13. Ujecie poznawcze stereotypu (III)
• poznawcze ujecie indywidualne
• rodzaj wiedzy spolecznej, spostrzezenia na temat
  otoczenia jak ludzie interpretuja swiat?
• trzy podejscia do analizy
• schemat grupy zbiór przekonan nt. cech
  charakteru danej grupy, oszczedza czas, wplywa na
  percepcje, interpretacje oraz przechowywanie
  informacji, prowadzi do nad-przewidywan
• prototyp grupy podobny do schematu, ale na
  niskim poziomie. Skojarzenia miedzy etykietami a
  cechami grupy
• egzemplarze konkretne osoby, które
  potwierdzaja stereotyp lub moga zaprzeczac jego
  okreslonym cechom (np. postacie znane z filmu,
  literatury itp.).

15
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 14. Ujecie poznawcze stereotypu (IV)
• kulturowe ujecie poznawcze
• stereotypy sa traktowane jako zbiór informacji o
  grupach spolecznych upowszechnianych wsród
  czlonków mojej grupy
• pytania - jak sa one uczone i przekazywane?, jak
  sie one zmieniaja w czasie?, przez kogo? itp.
•  nacisk na badanie
• sfery jezyka stereotyp wychodzi poza jednostke
  i powoduje, ze ma szeroki konsensus spoleczny
• dostarcza kategorii, nazw itp. do porównywania
  sie z innymi
• dostarcza etykiet
• emocjonalnosc jezyka.

16
Wybrane problemy socjologii etnicznosci nr
12

• 15. Ujecie poznawcze stereotypu (V) badanie
  (cdn.)
• srodków masowego przekazu literatury, RTV,
  kina, gazet, ulotek, naklejek samochodowych itp.
  
•  tworza informacyjna autostrade, po której
  upowszechniaja sie stereotypy
• tworza dyskurs publiczny
• stanowia wazny skladnik stereotypów grupowych
• norm i ról spolecznych
• dostosowanie do zwyczajów grupie. Normy tworza
  klimat spoleczny, w którym stereotypy sa
  reprezentowane i utrzymywane u jednostek, grup,
  pokolen itp.
• oczekiwania zwiazane z stereotypami determinuja
  reakcje spoleczne na czlonków grup i ich
  zachowania.