PEMBAKUAN ISTILAH

1
PEMBAKUAN ISTILAH

• Sumber Istilah
• Istilah Bahasa Melayu boleh diperoleh daripada
  tiga sumber yang berikut
• Kosa Kata Umum Bahasa Melayu
• Kosa Kata Umum Bahasa Serumpun
• Kosa Kata Bahasa Asing
• Tatacara Pembentukan Istilah BM
• Tatacara pembentukan istilah ditentukan
  berdasarkan ketetapan yang terdapat dalam Pedoman
  Umum Pembentukan Istilah BM (1975) yang
  bersumberkan
• MINGGU 8

2

• Kata dalam BM yang lazim digunakan
• 2. Kata dalam BM yang sudah tidak lazim
  digunakan.
• 3. Kata dalam bahasa serumpun yang lazim
  digunakan
• 4. Kata dalam bahasa serumpun yang sudah tidak
  lazim digunakan
• 5. Kata dalam bahasa Inggeris
• 6. Kata dalam bahasa asing yang lain
• 7. Pilih sumber terbaik (antara 1-6)
• Mengikut Asmah Haji Omar (198139), sesuatu
  istilah yang dicipta itu mestilah mempunyai ciri
  khusus, iaitu
• Keringkasan bentuk
• Ketepatan makna
• Keserasian konsep
• Kemungkinan ditakrifkan dengan mudah
• Kesesuaiannya dengan fonologi, morfofonemik dan
  tatabahasa yang berkenaan

3
Prinsip Peristilahan

• Sesuatu istilah yang dibentuk itu mestilah jelas.
  
• Oleh itu, untuk menghasilkan istilah yang tepat,
• istilah itu perlulah digubal berdasarkan konsep
  dan
• bukan berdasarkan simbol perkataan. Mengikut
• Sulaiman Masri (1986 785-796), antara prinsip
• peristilahan ialah
• Konsep
• Sifat konsep
• Ciri
• Perhubungan konsep
• Sistem konsep
• Definisi
• Penjelasan
• Syarat Pendefinisian
• Istilah
• Hubungan konsep dan istilah

4

• Konsep
• Setiap penggubalan istilah mestilah berdasarkan
• konsep yang merujuk benda dalaman dan luaran.
• Konsep tidak hanya merujuk kepada benda dan
• peristiwa tetapi juga kepada kandungan dan
• hubungan.
• Sifat Konsep
• Konsep adalah unsur pemikiran yang mengandungi
• ciri yang biasa kepada sejumlah benda. Agregat
• ciri konsep dikenali sebagai intensi.
• Ciri
• Ciri konsep penting untuk membantu penjelasan
• Konsep dan pembinaan sistem konsep. Untuk
• Tujuan penyelarasan, ciri yang berguna untuk

5

• Perhubungan Konsep
• Dua konsep boleh mempunyai hubungan secara
• lojik, misalnya bangunan (genus) rumah
• (jenis). Dua konsep ini boleh diselaraskan,
  misalnya
• rumah sebuah dengan rumah berkembar.
• Sistem Konsep
• Konsep yang berkedudukan selari, misalnya rumah
• sebuah, rumah berkembar, dan rumah teres
• mempunyai taraf yang sama dengan kepelbagaian
• ciri daripada jenis yang sama (sebuah, berkembar,
• dan lain-lain).

6

• Definisi
• Definisi bermaksud penjelasan sesuatu konsep oleh
• konsep lain yang berkaitan. Definisi merupakan
• titik bermulanya kerja peristilahan. Dua bentuk
• definisi yang sesuai untuk kerja peristilahan
  ialah
• intensional dan ekstensional.
• Penjelasan
• Penjelasan diberikan tentang sesuatu benda atau
• objek sekiranya definisi yang sempurna belum
• diperoleh.

7

• Syarat Pendefinisian
• Konsep yang digunakan hendaklah sama dalam
  mana-mana penerbitan lain.
• Tautologi (perulangan) hendaklah dielakkan.
• Apabila konsep digunakan dalam bidang yang terhad
  hendaklah dinyatakan yang istilah tersebut
  digunakan bagi keperluan pada masa itu sahaja.
• Definisi hendaklah ringkas.
• Definisi hendaklah mempunyai ciri konsep yang
  diberi.
• Definisi hendaklah menyatakan kedudukan konsep
  yang diberi dalam sistem konsep yang berkaitan.

8

• Istilah
• Istilah boleh terdiri daripada kata atau gabungan
  kata
• yang menerangkan makna, konsep, keadaan atau
• ciri sesuatu benda atau objek.
• Hubungan Konsep dan Istilah
• Ada beberapa proses pembentukan kata yang di-
• gunakan bagi membentuk kata-kata baru dalam
• sesuatu bahasa
• Proses pengimbuhan menggunakan kata akar atau
  kata dasar yang diimbuhkan dengan
• imbuhan, sama ada imbuhan awalan, akhiran,
  sisipan atau bentuk yang lain.
• Proses penambahan memberi penambah
• kepada kata akar. Proses ini tidak lagi
• produktif kerana kata atau istilah yang
• terbentuk melalui proses ini sukar dikenali.

9

• Proses Penggabungan dibentuk dengan
  menggabungkan satu, dua atau lebih kata akar
• atau kata dasar. Kata gabungan ini diberikan
• pengertian atau konsep tertentu yang berlainan
• dengan makna asal.
• Proses Analogi kata yang dibentuk dengan
• cara mengkiaskannya dengan sesuatu bentuk
• kata yang sedia wujud dalam sesuatu bahasa
• itu sejak dahulu lagi.
• Proses Pemberian Makna Khusus sesuatu
• kata atau istilah itu dibentuk dengan mengambil
  sesuatu kata yang sedia wujud dalam sesuatu
  bahasa yang berkenaan, dan diberikan makna yang
  baru, contohnya kata surih, setinggan, rumah
  haram, sel, dan sebagainya.

10

• Proses Penciptaan sesuatu kata atau istilah itu
  dicipta berdasarkan hasil penemuan atau
  penciptaan.
• Proses Akronim bermaksud singkatan beberapa
  kata yang ditulis dan dilafazkan sebagai satu
  kata yang wajar, misalnya UPM, MARA, Felda dan
  sebagainya.
• Proses Penggemblengan kata atau istilah yang
  dibentuk dengan menggemblengkan dua kata atau
  lebih dengan menggugurkan sebahagian atau
  beberapa bahagian pada setiap kata yang
  digembleng, contohnya tekal (tetap kekal), hakis
  (habis kikis), cerpen (cerita pendek), pawagam
  (panggung wayang gambar), dan sebagainya.

11

1. Proses Peleburan Fonem dan Suku Kata kata atau
   istilah yang dibangunkan menjadi satu dengan
   meleburkan fonem dan/suku kata yang sama.
2. Proses Pembentukan Mengundur kata atau istilah
   jenis ini dibentuk daripada kata lain yang telah
   sedia wujud yang merujuk kepada orang atau
   pembuat sesuatu pekerjaan.
3. Proses Peluasan Peraturan Pembentukan Kata
   proses ini banyak digunakan dalam penciptaan
   istilah bahasa Inggeris, misalnya react
   (reaction), exam (examination), divide
   (division).
4. Proses Penyingkatan melalui proses ini, kata
   atau istilah dibentuk dengan cara menyingkatkan
   kata yang panjang, misalnya panggilan untuk benda
   atau orang ( panggilan kekeluargaan atau pangkat).

12

1. Proses Peluasan Makna kata yang dibentuk dengan
   menggunakan kata yang sedia ada atau telah wujud
   dengan meluaskan maknanya.
2. Proses Penyempitan Makna kata atau istilah yang
   dibentuk dengan menggunakan kata yang sedia ada
   tetapi disempitkan maknanya kepada pengertian
   yang lebih terbatas.
3. Proses Perubahan Makna proses ini dibentuk
   dengan menggunakan kata yang sedia ada atau
   wujud, sama ada dalam bentuk kata pinjaman atau
   daripada kata jati bahasa itu sendiri tetapi
   pengertiannya diubah.

13

• Proses Pinjam Terjemah sesuatu bahasa yang
  tidak mempunyai istilah atau kata tentang sesuatu
  benda atau objek akan mengambil atau meminjam
  kata atau istilah daripada bahasa asing sebelum
  diterima dan diserapkan dalam bahasa tersebut,
  diterjemahkan terlebih dahulu dengan kata-kata
  yang sedia wujud dalam bahasa itu.
• Proses Peminjaman Kata membentuk kata atau
  istilah melalui proses ini, sama ada daripada
  bahasa asing atau daripada dialek bahasa itu
  sendiri.