KAN VE KAN

1
KAN VE KAN ÜRÜNLERI ILE BULASAN PARAZITER
ENFEKSIYONLAR

• Doç. Dr. Murat Hökelek
• Ondokuz Mayis Üniversitesi Tip Fakültesi
• Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji A.D.
• SAMSUN

2
Paraziter Enfeksiyonlar

• Kan ve kan ürünleriyle bulasan paraziter
  enfeksiyonlar bakteriyel ve viral etkenlere göre
  daha az siklikta
• Özellikle immün yetmezlikli hastalarda risk
• Transfüzyon islemi sirasinda olusan kontaminasyon
  ile degil dogrudan vericiden

3
Transfüzyonla Bulasan Parazitler

• Plasmodium türleri
• Babesia türleri
• Trypanosoma cruzi
• Leishmania donovani
• Toxoplasma gondii
• Wuchereria bancrofti, Brugia malayi ve Loa loa
• Ülkemiz için sitma, toxoplasmosis, kala-azar ve
  babesiosis riski

4
Sitma

• Transfüzyonla bulasan parazitler içerisinde en
  sik rastlananlar Plasmodium türleri
• Plasmodium vivax, P.falciparum, P.ovale ve
  P.malariae
• Dünya üzerinde sitma olgulari yillik yaklasik 150
  milyon
• 1-2 milyonu ölümle sonuçlanmakta
• Olgularin çogunlugu Orta Afrikadan
• Ülkemizde bulunan sitma türü P.vivax
• Az sayida seyahatle iliskili P.falciparum
  olgulari

5
Sitma
World Malaria Report, WHO 2005
6
Sitma

• Transfüzyon sonrasi sitma (TSS) ilk defa Woolsey
  tarafindan 1911 yilinda
• Bazi ülkelerde alinan önlemler sonucu olgu
  sayilari çok az
• ABDde son 30 yilda sayisi 1 milyon transfüzyonda
  1 olgunun altinda
• Daha çok yolculuk ile, bir bölümü göçle iliskili
• Ingilterede P.falciparum çogunlukta ve 50 yil
  içerisinde 8 olgu
• Fransada 20 yilda 110 olgu
• Ülkemizde 20 yil içerisinde 64 TSS olgusu

7
Sitma

• Plasmodium türleri, saklanan kanda en az 1 hafta
  canli kalabilmekte
• P.falciparum 14-19 gün
• Dondurulmus kanda uzun süre dayanabilmekte
• Olgular incelendiginde çogunlugunda 5 günlükten
  daha taze kan
• Iki haftadan uzun saklanan kandan bulasma seyrek

8
Sitma

• Sadece eritrosit süspansiyonlari ile degil,
  trombosit süspansiyonlari, granülosit
  süspansiyonlari, plazma ve kriyopresipitat ile de
  bulasabilmekte
• Sitmanin endemik olmadigi ülkelerde, tani
  koymadaki gecikme nedeniyle TSSda mortalite
  orani yüksek
• Özellikle hamile, splenektomi yapilmis veya
  immünsüpresif hastalar bu açidan daha fazla risk
  altinda
• Sadece 10 parazitin bulunmasi bile bulasma için
  yeterlidir

9
Sitma

• TSSda kuluçka süresi bulasan susa ve sayisina,
  konaga, antimalaryal ilaç kullanimina bagli
• P.falciparum ve P.vivaxda bir hafta ile bir ay
  arasinda, ancak P.malariae de aylarca
• P.ovale nin yaygin oldugu bölgelerden geri
  döndükten 4 yil sonra ortaya çikan olgular
• P.falciparum önceden hastalikla karsilasmamis
  alicilarda fulminan enfeksiyon ve ölüme yol
  açabilmekte

10
Sitma

• Endemik bölgelere yolculuk etmis kan donörlerinin
  seçilmesine iliskin çesitli düzenlemeler ülkelere
  göre degisebilmekte
• Iki farkli yaklasim
• ABD de sadece endemik bölgelerde bulunmus olmak
  donörlügü ertelemekte
• Avrupada hem ertelenip, hem de sitma için test
  uygulanmakta

11
Sitma

• ABDde nonendemik bölgede yasayan, endemik kabul
  edilen bölgeye seyahat eden ve döndükten sonra 6
  ay süre geçen kisiler düzenli kan donörü olarak
  kabul edilebilmekte
• Sitma belirtisi göstermemis ve sitma ilaci
  almamis olmasi kosuluyla
• Sitma geçirmis olan gelecege yönelik donörlerin
  tedavinin kesilmesinden ve asemptomatik olarak
  kaldigi 3 yil sonrasina kadar donörlügü
  ertelenmekte

12
Sitma

• Avrupa Birligi ülkelerinde ise, endemik ülkelerde
  dogmus veya büyümüs kisilerin, nonendemik
  ülkelere göç etmelerinden 3 yil sonra
  immünolojik ya da moleküler testlerin negatif
  olmasi kosuluyla, kan donörü olabilecegi kabul
  edilmekte
• Endemik ülkelere seyahat eden kisiler döndükten 6
  ay sonra, atesli hastaligi olmamak ve sitma
  ilaçlari almamis olmak kosuluyla kan verebilmekte

13
Sitma

• Ülkemizdeki uygulamada sitma geçiren ve tedavi
  olanlar iyilestikten sonra yeni bir tedavi
  görmeden en az 3 yil saglikli olmalari halinde
• Sitmanin endemik oldugu yerlerden gelen göçmenler
  veya ziyaretçiler herhangi bir tedavi görmeden en
  az 3 yil saglikli olmalari durumunda
• Kisa süreyle endemik bölgeye gidenler döndükten
  sonra 8 ay herhangi bir tedavi görmeden saglikli
  olurlarsa

14
Sitma

• Mikrolitrede 100den az parazit bulundugunda
  kalin damla preparasyonlari ile saptanamamakta
• Örnegin 1 µlde sadece 1 parazit oldugunda, 1
  ünite kanda yaklasik 500.000 parazit bulunmakta
• Mikroskobik taninin güvenilirligi donörlerde
  sitma belirlenmesi için düsük
• Duyarli testlere gereksinim var

15
Sitma

• Antikor saptamada IFAT ve ELISA kullanilmakta
• ELISA kan transfüzyon ünitelerinde genis çapta
  taramalar için uygun
• Kromojenik substratlar kullanimi ile özgüllügü
  artirilmis ELISA testleri
• Antijen ve antikorlari saptamak için, monoklonal
  antikorlar kullanilarak üretilen duyarli testler

16
Sitma

• Çalismalarda monoklonal antikor kullanilan sitma
  antijen testinin duyarlilik ve özgüllügü
  digerlerine göre daha iyi
• Antijen testleri genellikle immünokromatografik
  temelli dipstick testler seklinde
• Histidin rich protein 2 (HRP-2), plasmodial
  laktat dehidrogenaz (pLDH) ya da aldolaz gibi
  spesifik proteinlerin saptanmasi

17
Sitma

• Bu testler mikrolitrede 100-1000 paraziti
  yakalayabilmekte
• pLDH antijenine özgül dipstick testler kan
  merkezlerinde kullanilmakta
• Ancak P. falciparum disindaki türlerde
  güvenilirligi kuskulu
• IFAT ve antijen testlerinin birlikte kullanimi
  duyarliligi artirmakta

18
Sitma

• Son yillarda moleküler yöntemler de sitma
  açisindan donör incelemesinde kullanilmakta
• PCR duyarliligi 0,004/µl parazit, saptanabilmesi
  için 1 ünitede en az 200 parazit bulunmali
• Tanida kullanilabilmesi için fazla miktarda kan
  incelenmeli
• Bu nedenle rutinde kullanimi serolojik testlere
  göre sinirli
• Ayrica pahali bir yöntem olmasi nedeniyle endemik
  bölgelerde uygulama güçlügü

19
Babesiosis

• Babesia türlerinin neden oldugu zoonoz
• Insanlarda görülen türler genellikle Babesia
  microti ve B.divergens
• Kenelerle bulasmakta
• Sitmadan sonra transfüzyonla en sik bulasan
  paraziter etken

20
Babesiosis

• Babesiosis geçiren hastalar etkeni kanlarinda bir
  yil süreyle tasiyabilir
• Trombosit süspansiyonlari ile de bulasabilmekte
• B.microti 4-25 0Cde kanda 17 gün yasayabilmekte
• Parazit DNAsi enfeksiyondan 82 gün sonra bile
  enfekte bireylerde saptanabilir

21
Babesiosis

• Ülkemizde daha çok hayvanlarda, ancak insan
  olgulari da kaydedilmistir
• Tani ince yayma ve kalin damla preparasyon
  teknikleriyle
• IFAT, PCR, ELISA ve hayvan inokülasyonu
• Donörlerde babesiosis tanisi için rutinde
  kullanilan serolojik test yok
• Riskli bireyler donör olarak seçilmemeli

22
Chagas Hastaligi

• Güney ve Orta Amerika'da oldukça sik, ülkemizde
  yok
• Etken Trypanozoma cruzi
• Kanla bulasma olasiligi yüksek
• Endemik bölgelerde donör kanlarinda 12-48
  antikor pozitifligi

23
Chagas Hastaligi

• Enfekte kanlarin verildigi alicilarda 25
  oraninda Chagas hastaligi
• Trypanozoma cruzi banka kanlarinda 7 gün,
  trombosit süspansiyonunda 2 gün yasayabilmekte
• Transfüzyon ile bulasan ABDden 4 ve Kanadadan 2
  Chagas olgusu

24
Chagas Hastaligi

• Tani için periferik yaymada Wright ve Giemsa ile
  Tripomastigotlarin görülmesi
• Kronik olgularda ise ELISA serolojik yöntemler
  içerisinde en çok kullanilan
• Rekombinant antijenler ile üretilmis ELISAnin
  duyarliligi 99, özgüllügü 98
• Son yillarda antijen saptayan bazi testler
  gelistirilmekte

25
Visceral Leishmaniasis (Kala-azar)

• Etken Leishmania donovani
• Phlebotomus (Tatarcik) türleri ile bulasmakta
• Dalagi en çok büyüten enfeksiyon hastaligi
• Viselotropik L.tropica da bazen etken olabilir
• Asemptomatik parazitemi 1-14 ay sürebilir

26
Visceral Leishmaniasis (Kala-azar)

• Monositlerde 4 0Cde 30 gün, 24 0Cde en az 5
  gün yasayabilir
• Deneysel çalismalarda transfüzyonla bulasabildigi
  gösterilmistir
• Literatürde transfüzyonla bulasan 12 olgu
  bildirimi
• Bunlardan 11i Asya ve Avrupadan, biri
  Brezilyadan

27
Visceral Leishmaniasis (Kala-azar)

• Yapilan bir çalismada lökosit deplesyonu
  uygulanan hasta donör kanlarinda PCR ile parazit
  saptanmamis
• Tanida kemik iliginin Giemsa ile boyanmasi,
  Anti-rK39 ELISA kullanilmakta
• Endemik bölgelerdeki donörlerden inceleme
  yapilmadan kan alinmamali

28
Toxoplasmosis

• Toxoplasma gondii Coccidian bir protozoon
• Immün sistemi saglikli olan kisilerde latent
  seyreden toksoplazmoz, gebelik ve immün
  yetmezligi olan hastalarda yasami tehdit eden bir
  hastalik
• Insanlarda seropozitiflik orani yasla birlikte
  artar, 5-9 yaslar arasi 5 iken, 40 yas üzerinde
  65e ulasir

29
Toxoplasmosis

• Transfüzyon ile bulasmanin görüldügü az sayida
  olgu
• Enfeksiyonun geçirilmesinden sonra 1 yil süre ile
  paraziteminin devam ettigi olgular
• Parazit 4C'de sitratli kan içinde 50 gün
  boyunca canli kalabilmekte
• Multipl transfüzyon yapilan ve immün yetmezligi
  olan hastalara verilecek kan veya lökosit gibi
  kan ürünlerinde özellikle toksoplazma IgM
  antikorlarinin aranmasi önerilmekte

30
Helmint Enfeksiyonlari

• Wuchereria bancrofti, Brugia malayi ve Loa loa
  larvalari dolasimda bulunabilen nematodlardir
• Donör taramalarinda Wuchereria bancrofti ve Loa
  loa saptanan olgular
• Kalabarda yapilan bir çalismada donörlerde 1,3
  oraninda Loa loa
• Bu nedenle kan nematodlarinin da endemik
  bölgelerdeki potansiyel donörlerde transfüzyon
  öncesi akilda tutulmasi yararli

31
Sonuç olarak

• Paraziter etkenler transfüzyon sonrasi
  olusabilecek enfeksiyonlar açisindan önemli
• Güvenli bir kan transfüzyonu yapmak için
  parazitlerin risk olusturabilecegi unutulmamali
• Endemik bölgelerle iliskili olan donörler uygun
  yöntemlerle incelenmelidir

32
(No Transcript)