Willy Baeyens - Nik van Larebeke

1

• Willy Baeyens - Nik van Larebeke

2
FACTFILE

• Opdrachtgever Vlaamse gemeenschap
• Vlaams Minister van Leefmilieu en Landbouw
  Vlaams Minister van Welzijn, Gezondheid en
  Gelijke Kansen
• Administratie Gezondheidszorg en AMINAL
• Realisatie
• UG,VUB, LUC, UA, KUL,
• VITO, UMA, AZ Antwerpen, OPZ Geel, PIH
• Looptijd
• 1 oktober 2001 - 31 december 2006
• Financiering
• 7.899.084 euro

3
STRUCTUUR

• Het Steunpunt MG telt zes strategische
  doelstellingen
• 1 Luik Beleidsondersteuning
• 2 Luik Ontwikkeling van Beleidsinstrumenten
• 3 Luik Surveillance en Biomonitoring
• 4 Luik Toegepast Milieu en Gezondheidsonderzoek
  
• 5 Luik Sociaal en Gezondheidseconomisch
  onderzoek
• 6 Luik Methodologieontwikkeling

4
Overzicht participerende promotoren en
onderzoekers
Vakgroep Radiotherapie, Kerngeneeskunde en Experimentele Radiologie (UG) Van Larebeke N., De Bont R.
Vakgroep Menselijke Ecologie (VUB) Hens L, De Wit J., Vandegaer B.
Entiteit Epidemiologie (KUL) Van Loon H., Vlietinck R., Van Kersschaever G., Reynders C., Van der Burg J.
Expertisecentrum Milieutoxicologie, afdeling Milieu en Gezondheid (VITO) Schoeters G., Koppen G., Brits E.
Vakgroep Analytische en Milieu-Chemie (VUB) Baeyens W., Baert L.
Neurotoxicologisch Expertisecentrum (OPZ Geel) Viaene M., Vermeir G.
Department of Health Risk Analysis (UM) Kleinjans J., Van Delft J., Van Leeuwen D., Ketelslegers H.
5
Overzicht participerende promotoren en
onderzoekers
Centrum voor Statistiek (LUC) Molenberghs G., Bruckers K.
Vakgroep Inwendige Ziekten, Laboratorium Hormologie-Andrologie (UG) Comhaire F., Dhooge W., Mahmoud A.
Studiecentrum Technologie, Energie, Milieu (UA) Goorden L., Keune H.
Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen (UA) Loots I., Mertens R.
Vakgroep Maatschappelijk Gezondheidkunde (UG) De Backer G., Willems J., De Henauw S., Bilau M., Matthys C.
Pediatrie (AZ Antwerpen) Desager K.
Provinciaal insituut voor Hygiëne (PIH) Nelen V., Van de Mieroop E.
Expertisecentrum Integrale Milieustudies, afdeling Meten en Evalueren (VITO) De Nocker L., Torfs R.
6
Managementstructuur Steunpunt
7
Samenstelling Stuurgroep
Guido Steenkiste Kabinetschef Vlaams Minister Sannen
Rudi Daems Kabinet Vlaams Minister Sannen, adjunct-kabinetschef
Pieter Van Vooren Kabinet Vlaams Minister Sannen, raadgever algemeen beleid
Dominique Aerts Ludwine Casteleyn AMINAL, directoraat-generaal
Philippe DHondt VMM, stafmedewerker
Myriam Bossuyt VMM, stafmedewerkster
Dirk Wildemeersch Gerrit Tilborghs Administratie Gezondheidszorg
Edwine Pelfrene Administratie Planning Statistiek
Jan Van Heuverswyn Administratie Wetenschap, Innovatie Media
Griet Van Gestel OVAM
8
PROBLEMATIEK (1)
Levensstijlfactoren Roken Te veel calorieën Te
weinig groenten en fruit Te weinig
lichaamsbeweging Te veel zonnen Enz...
Milieufactoren Vervuilende stoffen
buitenshuis Vervuilende stoffen
binnenshuis Vervuilende stoffen
voeding Radioactieve straling Niet ioniserende
straling
Beschavingsziekten Kanker Asthma Bloedvataandoenin
gen Zenuwziekten Suikerziekte Onvruchtbaarheid Enz
...
Erfelijke voorbeschikkende factoren Grotere
gevoeligheid aan een bepaald agens Neiging tot
bepaalde aandoening
9
PROBLEMATIEK (2)
200.000 stoffen op de wereldmarkt
Meer dan 2.800 stoffen in omgevingslucht
10 kankerverwekkend
Interacties
2 à 3 xeno-oestrogeen
Blootstellingen wijd verspreid en gelijkaardig
2.000 stoffen in grote hoeveelheden in Europese
Gemeenschap
10
PROBLEMATIEK (3)
Detectie, identificatie?
Onbekende stoffen of agentia
Biologisch effect
Interactie tussen agentia
Detectie, identificatie?
11
PROBLEMATIEK (4)
Mate van risico Verbonden aan bepaalde
blootstelling
associatie
Gemeten inwendige dosis
Biologische effect Gezondheidseffect
12
INHOUD BELEIDSONDERSTEUNING

• Vraagbaak
• Het antwoorden op concrete vragen van de overheid
  door middel van literatuurstudie
• Pro-actieve rapporten ? themas parlementaire
  commissie MG
• Voorbeelden acrylamide, stortplaatsen, benzeen
• http//www.milieu-en-gezondheid.be

13
INHOUD BELEIDSONDERSTEUNING

• Literatuurstudie
• Lage dosisproblematiek ? bepalend voor impact
  milieuvervuiling
• Epigenetische kankerverwekkende invloeden
  (hormoonverstoring, dioxines, pcbs, pesticiden,
  plastic componenten)
• Meest belangrijke gezondheidsbedreigende
  polluenten
• Kostenefficiëntie biomonitoring
• Verkennen van nut, haalbaarheid en
  kostenefficiëntie van een biomonitoringsprogramma

14
INHOUD BELEIDSONDERSTEUNING

• Kruisdatabanken
• Analyseren van pathologie gegevens en geografisch
  lokaliseren in relatie tot milieufactoren
• Koppeling tussen milieu- en gezondheidsdatabanken
• ? kruisdatabanken
• Bestaande databanken
• Gezondheid SPE, MKG, VKL, Mortaliteit
• Milieu SO2, NO2, PM10, Dioxine
• Socio-economisch urbanisatiegraad,
• socioeconomische index, bevolking

15
(No Transcript)
16
INHOUD ONTWIKKELING VAN BELEIDSINSTRUMENTEN

• Ontwikkeling van kernlijst aan milieu- en
  gezondheidsindicatoren voor Vlaanderen ? i.s.m.
  Vlaamse administratie
• Planning
• Internat. lit.studie
• Selectie indicatoren ? beleidsrelevantie,
  DPSEEA-model (Driving forces Pressure State
  Exposure Effect Action)
• Resultaten
• Kernlijst 42 MG-indicatoren
• Toekomstperspectieven
• Aanpassen a.d.h.v. biomonitoringstudie en nieuwe
  inzichten

17
ONTWIKKELING VAN BELEIDS-INSTRUMENTEN
PILOOTSTUDIE

• Mogelijke verbanden tussen de aanwezigheid van
  groene ruimten in de directe woonomgeving en
  specifieke gezondheidseffecten
• Hypothese
• Nabijheid en gebruik van groene ruimten oefent
  een positieve invloed uit op de gezondheid van de
  Vl.bevolking
• Methodologie
• Lit.studie
• Selectie buurten ? 2 buurten met ? hoevelheid
  groen
• ? socio-econ status.,
  luchtkwaliteit
• Enquêtering 150 inw./buurt ? socio-econ. geg.,
  zelfgerapporteerde gezondheidstoestand, mentale
  gezondheidstoestand, gebruikspatronen groene
  ruimten
• Besluiten ? impact groene ruimten op de
  gezondheid

18
Surveillance en Biomonitoring
19
Biomonitoring gidsstoffen meten
Gidsstoffen in mens
Milieupolluenten
Polycyclische aromatische koolwaterstoffen
1-Hydroxypyreen
Dioxinen Dioxine-achtige PCBs Andere
Dioxine-achtigen
 Dioxine-activiteit 
Pesticiden
Gechloreerde pesticiden
PCBs
Merker PCBs
Polluenten Non-ferro nijverheid
Cadmium en Lood
20
Biomonitoringdeelnemers
Groei ontwikkeling Hormonaal evenwicht Astma
allergie
Blootstelling in verkeer, woonomgeving
jongere
Groei ontwikkeling Zenuwstelsel Astma
allergie Fertiliteit
pasgeborene
Volwassene
Risico op kanker
Blootstelling bij begin van het leven
Accumulerende blootstelling
21
(No Transcript)
22
Opvolgstudie neurologische ontwikkeling van het
kind
Analyse navelstrengbloed Pb, Cd, PCB,
dioxineachtige stoffen
testen
vragenlijsten voeding aard duur
Blootstelling voor de geboorte
Blootstelling na de geboorte
23
Opvolgstudie Astma en Allergie
24
Inhoud Toegepast Milieu en Gezondheidsonderzoek

• A) Toxicogenomische toepassingen in
  biomonitoringstudies
• Doelstellingen
• Het opsporen van verandering in genactiviteit als
  biomarker voor effect
• Het opsporen van genen die verhoogde gevoeligheid
  geven
• Aanpak nieuwste genomics technologieën
• Genexpressieprofielen van vele genen
  tegelijkertijd in lymfocyten en eventueel
  sputumcellen.
• High throughput technologieën voor het simultaan
  genotyperen van minstens 100 allelen.
• Toekomstperspectieven
• Toepassing in biomonitoringstudies van Steunpunt
  MG

25
Inhoud Toegepast Milieu- en Gezondheidsonderzoek
B) Monitoring van endocriene verstoorders in
verschillende milieumatrices Detectie van
hormoonverstorende stoffen 1) Competitieve
Binding test meet de capaciteit van stoffen om
zich aan de oestrogeen receptor te binden   2)
Tests met levende cellen meten de capaciteit van
stoffen om de oestrogeenreceptor te activeren
(binding aan de receptor, binding aan en
activatie van een estrogen responsive element,
een oestrogeen gevoelige DNA sequentie) 2.1.
Gist test 2.2. Tests op cellen die fysiologisch
interageren met oestrogenen - Sertoli cellen
(met reporter gen) - Gonadotrope cellijn (zal de
studie van de regulatie van endogeen
oestrogeen gevoelige genen toelaten) -
Celproliferatietests (Sertoli cellijn,
prostaatkankercellen, borstkankercellen)
26
code watertype receptor gist MVLN 01J 143 opp
water 9.32 3.47 3.48 01J 142 opp
water 0.97 0.46 0.67 01J 140 opp
water 1.51 13.72 14.99 01J 141 opp
water 1.57 2.42 1.9 01J 145 opp
water 6.46 6.21 6.72 01J 144 opp water out of
range 40.61 34.7 02B015-2 industrie 93.64 0.33 al
les tox 02C045 opp water 0.93 1.46 1.42 02C169 o
pp water 2.14 0.63 0.19 02C172 opp
water 10.78 16.21 5.28 02B011-2 industrie 165.20
3.38 alles tox 02C046 opp water 1.45 1.76 0.82 0
2C171 opp water 107.70 69.73 28.51 02B011-3 indus
trie 0.50 ltLOD ltLOD 02C044 opp
water 11.56 2.12 3.18 02B015-3 industrie 0.83 ltLO
D ltLOD
27
Inhoud sociaal gezondheids- en economisch
onderzoek
Uitgangspunt Niet eenzijdig informeren wel
een dialoog aanmoedigen
burgers, organisaties
onderzoekers
overheid
28
Waarom een dialoog?

• Luisteren naar hoe mensen zelf risicos ervaren
  is belangrijk bij zoeken naar oplossingen
• Praten over resultaten, wetenschappelijke
  onzekerheden en meningsverschillen bevordert het
  vertrouwen in het onderzoek

?
29
Inhoud sociaal gezondheids-en economisch
onderzoek

• Doelstellingen
• Risicopercepties in kaart brengen en vinger aan
  de pols methoden suggereren
• Uitwerken communicatiemodellen voor milieu- en
  gezondheidsrisicos
• In kaart brengen van randvoorwaarden,
  mogelijkheden en methoden voor argumentatief en
  interactief beleid omtrent milieu- en
  gezondheidsrisicos
• Werkplan communicatie meersporenstrategie van
  communicatie, interactie en reflectie
• Initiatieven
• Perceptieonderzoek, webstek-nieuwsbrief,
  inbrengen lokale ervaringskennis, educatief
  pakket, communicatiespelregels

30
Inhoud methodologie-ontwikkeling

• Methodologische concepten en ontwikkeling van
  modellen en technieken
• ? Ontwikkeling questionnaires voor schatting
  inname milieupolluenten via de voeding
• ? Opstellen standaardprotocol voor
  voedselcontaminatiedatabank
• ? Opstellen standaardprotocol voor total diet
  studies
• ? Op punt stellen technieken voor
  simulatieonderzoek middels Monte Carlo
  technieken m.b.t. blootstelling aan
  milieupolluenten bij ? subgroepen van de Vlaamse
  bevolking
• B) Ontwikkeling en operationalisering van markers
  van effect van blootstelling aan milieupolluenten
• Het identificeren van biomarkers voor vroege
  effecten van blootstelling aan milieucontaminanten
  in termen van specificiteit, kinetiek en
  gevoeligheid, het statistisch karakteriseren van
  deze merkers, en het evalueren van deze merkers
  voor toepassing in milieugezondheidkundige
  veldstudies.

31
Inhoud methodologie-ontwikkeling (A)

• Aanpak
• Ontwikkeling instrumenten (voedselfrequentie
  vragenlijsten) ? datacollectie
  consumptiepatronen (frequentie/portie)
  voedingsmiddelen
• Datacollectie ? verschillende, relevante
  contaminanten in de voeding
• Contaminanten worden relevant naar mate ze
• meer gebruikt worden,
• minder snel afbreken,
• toxisch zijn,
• na bereiding nog aanwezig zijn,
• voorkomen in producten die regelmatig
  geconsumeerd worden door een belangrijk deel van
  de bevolking,
• Combinatie consumptie- en contaminatiedatabanken
  ? selectie voedingsmiddelen Total Diet Study