Hoe bepaal je welk symbool een bepaalde klank weergeeft?

1
College 5 Segment Identificatie

• Hoe bepaal je welk symbool een bepaalde klank
  weergeeft?
• De vocaal in dus

2
Overzicht

• De segmentinventaris van het Japans en het Abkhaz
• De identificatie van de vocaal in het Nederlandse
  dus
• argument uit synchroon proces/typologie
• argument uit kindertaal
• argument uit diachrone processen
• contrastieve argumenten
• Alternatieve theorieën voor segmentrepresentatie
• vb. korte introductie Dependency Phonology
• Onderspecificatie Theorie

3
De vocalen van het IPA
front
central
back
?
?
?
?
?
?
close
?
?
?
?
close-mid
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
open-mid
?
?
?
?
?
?
open
4
Segment Identificatie 1

• Japans 5 vocalensysteem
• Maddieson (1984) /?, ?, ?, ?, ?/
• Ruhlen (1976) /?, ?, ?, ?, ?/

5
Japanse vocalen (Maddieson 1984)
front
central
back
?
?
close
close-mid
?
?
open-mid
?
open
6
Japanse vocalen (Ruhlen 1976)
front
central
back
?
?
close
close-mid
?
?
open-mid
?
open
7
Segment Identificatie 2

• Abkhaz 2 vocalensysteem
• Maddieson (1984) /?, ?/
• Hewitt (1979) /?, ?/

8
Abkhazische vocalen (Maddieson 1984)
front
central
back
?
close
close-mid
open-mid
?
open
9
Abkhazische vocalen (Hewitt 1979)
front
central
back
close
close-mid
?
open-mid
?
open
10
Voorspelbaarheid

• Realisaties die voorspelbaar zijn uit de context
  hoef je niet als onderliggende segmenten in het
  systeem aan te nemen
• vb. Nederlandse verkleurde e in beer

11
Probleem

• Vocaal in Ned. dus wordt in de literatuur als
  verschillende fonemen gerepresenteerd
• o.a. Van Bakel (1976) Neijt (1991) /?/
• ongeronde, ongespannen, midden achtervocaal
• o.a. Trommelen Zonneveld (1979) Booij (1981)
  /?/
• geronde, ongespannen, midden voorvocaal
• o.a. Ruhlen (1976) Shetter (1958) Van
  Oostendorp (1995) /?/ geronde, ongespannen,
  hoge voorvocaal

12
De vocalen van het IPA
front
central
back
?
?
?
?
?
?
close
?
?
?
?
close-mid
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
open-mid
?
?
?
?
?
?
open
Fonetisch gezien lijkt de vocaal in dus misschien
nog wel het meest op een beklemtoonde schwa
13
De vocalen van het IPA
front
central
back
?
?
?
?
?
?
close
?
?
?
?
close-mid
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
open-mid
?
?
?
?
?
?
open
Beluister ook het verschil tussen bekende klanken
die dicht bij elkaar liggen en onbekende klanken
die dicht bij elkaar liggen
14
1. Argument voor /?/
front
central
back
close
?(?)
?(?)
?(?)
?
??
??
??
close-mid
?
? (?)
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
geronde, ongespannen, midden voorvocaal
15
Typologisch argument voor /?/

• Primary cardinal Vs Secondary cardinal
  Vs
• front back front back
• ? ? ? ?
• ? ? ? ?
• ? ? ? ?

Primary and Secondary Cardinal High and Mid
Vowels (Jones, 19634)
16
i-umlaut in het Twents

• boek - buukien /u/ /y/
• auto - auteugien /o/ /?/
• bok - bukkien /?/ /?/
• Fronting proces onder invloed van frontvocaal
  /i/
• kan alleen generaliserend beschreven worden als
  vocaal in bukkien /?/ is

17
Fronting
front
central
back
close
?
?
?
trigger
?
??
??
??
close-mid
?
?
?
?
open-mid
?
??
open
Argument voor /?/
geronde, ongespannen, midden voorvocaal
18
2. Argument voor /?/
front
central
back
close
?(?)
?(?)
?(?)
?
?
??
??
??
close-mid
?
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
geronde, ongespannen, midden voorvocaal
19
Argument uit kindertaal voor /?/

• data Jacob van Zonneveld (plusminus 2 jaar oud)
• onderliggende vorm realisatie kind
• kip /???/ ???
• stuk /????/ /????/ of /????/ ???

Consonantharmonie plus tensening vocaal
20
Tensening
front
central
back
close
?
?
?(?)
?
?
??
??
??
close-mid
?
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
geronde, ongespannen, midden voorvocaal
/?/ ? ? ? ? ? argument voor onderliggend /?/
21
3. Argumenten voor /?/
front
central
back
close
?(?)
?(?)
?(?)
?
??
??
??
close-mid
?
?
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
ongeronde, ongespannen, midden achtervocaal
22
Historisch argument voor /?/

• ltugt - ltogt alternanties
• slurpen slorpen
• snurken snorken
• wurgen worgen
• wurm worm

23
Historisch argument voor /?/

• ltugt - ltogt alternanties slurpen slorpen
• twee mogelijke (minimale) beschrijvingen
• verschil in waarde round /?/ - /?/
• verschil in waarde back /?/ - /?/
• /?/ - /?/ lijkt geen aannemelijk paar

24
Historisch argument voor /?/

• Van Loon (1986, p.83-86) In sommige
  Oudsaksische woorden werd /u/, meestal voor een
  /r/ of /?/, verlaagd
• (in andere contexten vond dit proces plaats in
  de 13e eeuw)
• Oudsaksisch /u/ ? Middelnederlands /?/
• jung jonc
• gisungan ghesonghen
• undar onder
• stum stom
• up op

Lowering was een algemeen proces vgl. /i/ ?
/?/ Dts. Fish Ned. vis
25
Historisch argument voor /?/
front
central
back
close
?(?)
?(?)
?(?)
?
??
??
??
close-mid
?
?
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
26
Historisch argument voor /?/

• Van Loon In sommige woorden waren zowel /?/ als
  zijn ongeronde tegenhanger het resultaat van het
  verlagingsproces. Deze laatste vocaal is de
  huidige variant
• Oudsaksisch Middelnederlands
• fruht vrucht/vrocht
• kunnan cunnen/connen
• fluht vlucht/vlocht
• lust lust/lost
• kunst cunst/const (hier wijsheid)

27
Historisch argument voor /?/
front
central
back
close
?(?)
?(?)
?(?)
?
??
??
??
close-mid
?
?
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
ongeronde, ongespannen, midden achtervocaal
28
Historisch argument voor /?/
front
central
back
?
?
?
?
?
?
close
?
?
?
?
close-mid
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
open-mid
?
?
?
?
?
?
open
/u/ ? /?/ naast /?/ lijkt niet aannemelijk
zowel lowering als fronting
29
Historisch argument voor /?/
front
central
back
?
?
?
?
?
?
close
?
?
?
close-mid
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
open-mid
?
?
?
?
?
?
open
/u/ ? /?/ naast /?/ lijkt evenmin aannemelijk
zowel lowering als fronting plus lowering
30
Contrastieve argumenten

• Ook Historisch Fonologisch argument voor /?/
  Ingweoons ontrondingsproces (spontane
  palatalisering)
• Nederlands Ingweoons (Noordzee) Engels
• put pit pit
• dun din thin
• rug rig ridge
• brug brig bridge

In Noordzee-dialecten na het MNed.
verlagingsproces
31
Contrastieve argumenten

• Als gevolg van de verstedelijking worden de
  ongeronde vormen in Hollandse dialecten weer
  gerond
• stik ? stuk
• pit ? put
• Dan moet ltugt onderliggend juist /?/ zijn, want
  in geval van /?/ zou de resulterende vocaal nog
  steeds ongerond zijn, en in geval van /?/ zou het
  proces zowel ronding als lowering ingehouden

32
Historisch argument voor /?/
front
central
back
close
?
?
?(?)
?
?
??
??
??
close-mid
?
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
geronde, ongespannen, midden voorvocaal
33
Contrastieve argumenten

• rounding, backing, raising?? (o.i.v. /l/)
• lessen blussen /?/ /?/ ?
• schelp schulp /?/ /?/ ?
• spel spul /?/ /?/ ?
• daarnaast lis lus /?/ /?/ ?

34
Contrastieve argumenten

• Nederlands Duits
• brug Brücke
• geluk Glück tensening
• rug Rücken raising ??
• stuk Stück
• echter zuster Schwester rounding

35
Hiërarchie van Argumenten

• Systemen kunnen veranderen
• Denk aan MNed lowering gevolgd door ontronding
  in Ingweoonse dialecten
• /u/ wordt verlaagd tot /?/ of /?/
• vervolgens wordt /?/ door volgende generatie
  geïnterpreteerd als /?/ en ontrond tot /?/
• Ook taalsysteem van een kind kan veranderen
• Belangrijkste argumenten synchrone
• bijv. argument Ned diftongen

36
Argument voor /?/ Ned. Diftongen
front
central
back
close
?(?)
?(?)
?(?)
?
??
??
??
close-mid
?
? (?)
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
geronde, ongespannen, midden voorvocaal
37
Versie a
front
central
back
close
?
?
?
?
??
??
??
close-mid
?
?
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
van ongeronde, ongespannen, midden achtervocaal
naar geronde, gespannen, hoge voorvocaal (vgl.
/??/ en /??/)
38
Versie b
front
central
back
close
?(?)
?(?)
?(?)
?
?
??
??
??
close-mid
?
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
van geronde, ongespannen, hoge voorvocaal naar
geronde, gespannen, hoge voorvocaal (vgl. /??/ en
/??/)
39
Versie c
front
central
back
close
?(?)
?(?)
?(?)
?
??
??
??
close-mid
?
? (?)
?(?)
? (?)
open-mid
?
??
open
van geronde, ongespannen, midden voorvocaal naar
geronde, gespannen, hoge voorvocaal (vgl. /??/ en
/??/)
40
Opdracht

• Vergelijk de plaatsfeatures voor /a/ in
  verschillende handboeken
• Vergelijk de waarde voor continuant van /l/ in
  verschillende handboeken
• In hoeverre is het traditionele featuresysteem
  nog adequaat?

41
Alternatieve Theorieën voor de representatie van
segmenten

• Natural Phonology (Stampe Bybee/Hooper)
• Particle Phonology (Schane, 1984)
• Theory of Charm and Government (Kaye, Lowenstamm
  Vergnaud, 1985)
• Underspecification theory (Archangeli, 1988)
• Dependency Phonology (Anderson Ewen, 1987)

42
Vraag

• In hoeverre kan fonoloog - als onderzoeker van
  het taalsysteem - de fonetiek loslaten?
• Dependency Phonology basis A I U
• economisch principe zo min mogelijk primitieven
• hoe ver kom je?
• Underspecification Theory

43
Dependency Phonology

I
U
A
44
Dependency Phonology

I /i/
U /u/
I staat ook voor hoog (en coronaal /t/)
U staat ook voor rond (en labiaal /p/)
A /a/
A staat ook voor achter (en velair /k/)
45
5 Vocalen Systeem

I /i/
U /u/
I.A /e/
U.A /o/
A /a/
46
7 Vocalen Systeem

I /i/
U /u/
I.A /e/
U.A /o/
A.I /?/
A.U /?/
A /a/
Heads Dependents
47
Secondary Cardinal Vowels

I /i/
U /u/
I.U /y/
I.A /e/
U.A /o/
A.I /?/
A.U /?/
A /a/
48
Secondary Cardinal Vowels

I /i/
U /u/
I.U /y/
I.A /e/
U.A /o/
I.A.U /?/
A.I /?/
A.U /?/
A /a/
gemarkeerdheid van het segment wordt uitgedrukt
d.m.v. de mate van complexiteit
49
De vocalen van het IPA
front
central
back
?
?
?
?
?
?
close
?
?
?
?
close-mid
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
open-mid
?
?
?
?
?
?
open
DP mooi idee, maar in hoeverre kun je voldoen aan
Clements criterium 1
50
Criterium 1 Clements

• A phonological feature system must be able to
  distinguish all vowel and consonant segments to
  be phonemically contrastive, and (preferably)
  only those
• Om alle IPA segmenten af te kunnen leiden moet je
  misschien extra primitieven aannemen (bijv. ATR)
  die weer tot teveel mogelijke combinaties kunnen
  leiden
• Echter geen enkel systeem is zo complex als het
  IPA
• Nasalen blijken problematisch in DP

51
Vraag

• In hoeverre kan fonoloog - als onderzoeker van
  het taalsysteem - de fonetiek loslaten?
• Underspecification Theory (verschillende versies)
  
• Contrastive Underspecification (Steriade, 1987)
• Radical Underspecification (Kiparsky, 1982
  Pulleyblank, 1983 Archangeli, 1984, 1988, 1989)
• Modified Contrastive Specification (Dresher,
  Pigott Rice, 1994 Avery, 1996, 1997
  Shiraishi, 2006)

52
Unary vs. Binary specification

• Kiparsky (1982) one member of the contrast will
  be singled out as the marked (specified) member
  of the contrast whereas the opposite member of
  the contrast does not receive any specification
  and remains unspecified
• Phonological contrast is inherently asymmetric
• (Dresher, Piggott Rice, 1994 Avery 1996,
  1997 Avery Idsardi, 2001 Shiraishi, 2006)

53
Onderspecificatie en Vocaal Harmonie

• Vocaalharmonie
• Turks ev im/um ? evim mijn huis
• gul im/um ? gulum mijn roos
• Hongaars yl ynk/unk ? ylynk wij zitten
• hoz ynk/unk ? hozunk wij brengen
• Igbo oz oro ? ozoro hij deed
• ?d oro ? ?d?r? hij trok

rond
back
tense
54
Probleem

• Vocaalharmonie
• Turks ev im/um ? evim mijn huis
• gul im/um ? gulum mijn roos
• SPE-regel V ? ? rond / V C
• ? rond
• regel goed, maar onbevredigend noemt irrelevante
  C
• regel drukt niet het inzicht uit dat Cs voor dit
  proces irrelevant zijn

55
Underspecification

• C V
• P.Place P.Place (redundant/specificied)
• S.Place S.Place
• (redundant/unspecified)

56
Underspecification

• C V C V
• P.Place P.Place P.Place P.Place
• S.Place S.Place S.Place S.Place

57
Underspecification

• C V C V
• P.Place P.Place P.Place P.Place
• S.Place S.Place

58
Underspecification

• C V C V
• P.Place P.Place P.Place P.Place
• S.Place S.Place

59
LCP prohibits C-Harmony

• C V C V
• P.Place P.Place P.Place P.Place
• S.Place S.Place

60
Opdracht

• Underspecification Theory (verschillende versies)
• Contrastive Underspecification (Steriade, 1987)
• Radical Underspecification (Kiparsky, 1982
  Pulleyblank, 1983 Archangeli, 1984, 1988, 1989)
• Modified Contrastive Specification (Dresher,
  Pigott Rice, 1994 Avery, 1996, 1997
  Shiraishi, 2006)
• Beschrijf de verschillen
• Wat is de link met fonetiek?

61
Contrastive Underspecification

• Contrastive Underspecification (Steriade, 1987)
• reintroduces binary marking for features which
  are used contrastively

62
Radical Underspecification

• Radical Underspecification (Kiparsky, 1982
  Pulleyblank, 1983 Archangeli, 1984, 1988, 1989)
• all features are strictly unary
• leaves the opposite value of the marked member
  in a contrast unspecified in underlying
  representations
• the feature value can be introduced in the
  course of derivation by so-called complement rules

63
Nederlands

• onwel ??
• omweg ?? niet ??
• inkopen ??
• omkopen ?? niet ??
• inmaken ?? ? ?
• ringmodule ?m niet ?? ? ?

64
Input
coronaal ongespe-cificeerd

• onwel omweg
• n ? m ?
• CV-tier
• place tier

65
Output

• onwel omweg
• n ? m ?
• CV-tier
• place tier
• ?? ??

66
Place specification

• /n/ is ongespecificeerd voor plaats van
  articulatie en neemt in processen de plaats van
  articulatie van de context over
• /m/ en /?/ zijn daarentegen wel gespecificeerd
  voor plaats van articulatie
• In Radical Underspecification wordt de default
  waarde voor place (coronaal) na de toepassing van
  fonologische processen ingevuld met behulp van
  complement rules
• De volledig ingevulde structuur is input voor de
  fonetische component

67
Modified Contrastive Specification

• Modified Contrastive Specification (Dresher,
  Pigott Rice, 1994 Avery, 1996, 1997
  Shiraishi, 2006)
• all features are strictly unary
• leaves the opposite value of the marked member
  in a contrast unspecified in underlying
  representations
• the feature value cannot be introduced in the
  course of derivation there are no complement
  rules

68
Phonological inertness and dimensional invariance

• Phonological inertness (Avery Idsardi, 2001)
• If a member in a contrast is never referred to
  by phonological rules or constraints, that member
  is inactive, or inert, in the phonology of that
  language
• ? underspecify it

69
Phonological inertness and dimensional invariance

• Dimensional invariance (Avery Idsardi, 2001)
• If an asymmetry exists between the members of a
  contrast in which a particular feature value
  exhibits stable acoustic/auditory cues among a
  large number of contexts (dimensional invariance)
  (the specified member)
• The opposite feature value is expected to not
  exhibit such stable phonetic cues but varies its
  realization from context to context ?
  underspecify the latter

70
English /p/ /b/

• De fonetische cues voor initiële /p/ in een
  beklemtoonde syllabe zijn consistent aspiratie
  (specified member)
• /b/ daarentegen is soms volledig stemhebbend,
  soms gedeeltelijk stemhebbend en soms volledig
  stemloos (unspecified member, realisatie
  afhankelijk van context)
• Er zijn geen regels/constraints die refereren aan
  de laryngale specificatie van /b/ (phonological
  inertness)
• Direct verband asymmetrische specificatie
  features en fonologische inactiviteit

71
Nivkh (Shiraishi, 2006)

• fortis obstruenten (geaspireerde stops en
  stemloze fricatieven)
• lenis obstruenten (niet-geaspireerde stops en
  stemhebbende fricatieven)
• ?? ?? ?? ?? ??
• ? ? ? ? ?
• ? ?? ? ? ?
• ? ? ? ? ?

72
Nivkh (Shiraishi, 2006)

• fortis obstruenten (geaspireerde stops en
  stemloze fricatieven) dimensional invariance
  (specified members)
• lenis obstruenten (niet-geaspireerde stops en
  stemhebbende fricatieven) realisatie afhankelijk
  van context (unspecified members)
• Direct verband asymmetrische specificatie
  features en fonologische inactiviteit

73
Realisatie van plosieven in het Nivkh (Shiraishi,
2006)

• ??? ??? lt t?? doghouse
• ??? ???? lt ???? our soup
• ??? ?? lt ?? dogs footwear
• ??? ???? lt ???? our saw
• ??? ??? lt ??? sun ray
• ??? ???? lt ???? our spear

74
Opdracht Nivkh

• ???? window ??? stone ??? our
• ??? sledge ?? lake
• ???? sun ??? whale
• maak ons raam, etc.
• wat verwacht je als vorm als een nasaal
  voorafgaat aan
• ?? to live ?? to go ??? to bake ?? to
  drink
• ?? to put on clothes ?? to buy ?

75
Opdracht Nivkh

• ???? window ??? stone ??? our
• ??? sledge ?? lake
• ???? sun ??? whale
• maak ons raam, etc. ??? ???? ??? ???
• wat verwacht je als vorm als een nasaal
  voorafgaat aan
• ?? to live ?? to go ??? to bake ?? to
  drink
• ?? to put on clothes ?? to buy ?
• antw. geen verandering

76
Nivkh (Shiraishi, 2006)

• Twee features (spread glottis en voice)
  onnodig
• alleen een actief feature triggert processen
• ?? ?? ?? ?? ?? fortis?
• ? ? ? ? ?
• ? ? ? ? ? fortis?
• ? ? ? ? ?

77
Nederlands

• alleen een actief feature triggert processen
• obdoeken lapland
• avdoen aflaat
• meedbaar eetlepel
• azbak prijslijst
• za?doek bakla
• edela?baar lee?loop

78
Nederlands

• alleen een actief feature triggert processen
• obdoeken lapland
• avdoen aflaat
• meedbaar eetlepel
• azbak prijslijst
• za?doek bakla
• edela?baar lee?loop

voicing inherentaan sonorant/l/ cf. nas