T

1
Türkiye'de Bölgesel Politikalarda Paradigma
Degisimi ve Izmir Örnegi

• Nese Kumral
• Ege Üniversitesi
• Iktisat Bölümü

2
Içerik

• Bölgesel Politikalarda Paradigma Degisimi
• Türkiyede Bölgesel Politikalarda Paradigma
  Degisimi
• Izmir

3
Bölgesel Politikalarda Paradigma Degisimi

• 1980 öncesi ithal ikamesi büyüme politikalarinin
  uygulandigi dönemde bölgesel politikalar,
• Bölgeler arasi gelismislik farkliliklarinin
  kaldirilmasina yönelik dengeli ekonomik kalkinma
  anlayisina dayalidir.
• Bu dönemde geri kalmis bölgelere yönelik çesitli
  yardimlarla gelismislik farkliliklari ortadan
  kaldirilmaya çalisilmis ve bu süreç,
• Merkezi hükümet tarafindan yürütülmüstür.

4
Bölgesel Politikalarda Paradigma Degisimi

• Ancak geleneksel bölgesel politikalar bölgesel
  gelismislik farkliliklarini ortadan kaldirma
  konusunda beklenen sonuçlari saglayamamis ve,
• Devlet yardimlarinin uzun dönemdeki faydasi
  sorgulanmaya baslanmistir. Yardimlarin bölgeleri
  pasiflestirdigi, girisimciligi baskiladigi,
  ekonomik yatirimi çekmis olmasina ragmen
  yatirimin nitelik ve derinligini artirmadigi
  yönünde elestiriler gelmistir.

5
Bölgesel Politikalarda Paradigma Degisimi

• Bu sorunlar, bölgesel politikalarda yeni bir
  paradigma arayisina yol açmis, ve sonuçta,
• 1980 sonrasi küresel ekonomi döneminin
  dinamikleriyle uyumlu,
• Endojen Büyüme Kuramina dayali ve,
• Bölgelerin rekabet gücünü arttirmaya odaklanan,
• yeni bir paradigma gelistirilmistir .

6
Bölgesel Politikalarda Paradigma Degisimi

• Yeni paradigmanin strateji, hedef, araç ve
  aktörleri su sekilde özetlenebilir
• Strateji Bölgesel gelisme politikalari, mekansal
  özellikler göz önünde tutularak hazirlanmis,
  entegre kalkinma stratejilerine, dayali
  olmalidir.

7
Bölgesel Politikalarda Paradigma Degisimi

• Hedef Bölgesel politikalar sadece geri kalmis
  bölgelere yönelik olmamalidir. Bu bölgeler kadar
  gelismis bölgeler de politika hedefleri içinde
  yer almali ve bu bölgelerin rekabet avantaji
  korunmaya ve artirilmaya çalisilmalidir.

8
Bölgesel Politikalarda Paradigma Degisimi

• Araçlar Dogrudan yardimlar bölgenin kaynaklarini
  harekete geçirerek sürdürülebilir bir gelisme
  sürecini baslatacak, ve rekabet gücünü artiracak
  politikalarla uyumlu olmalidir.
• Bu dogrultuda kamu yatirimlarinin spesifik
  hedefleri arasinda geleneksel altyapi
  yatirimlari (havaalani, otoban vs.), bilim ve
  teknoloji parklari, arastirma enstitüleri,
  teknoloji merkezleri tarafindan saglanan
  hizmetlerin gelistirilmesi yer almalidir.

9
Bölgesel Politikalarda Paradigma Degisimi

• Aktörler Izlenen politikalarin tasarimi,
  uygulanmasi, denetimi asamalarina o bölgede
  yasayanlarin katilimi ve seffaflik/sorumluluk
  ilkeleriyle bütünlestiren yönetisim anlayisi
  benimsenmelidir (bottom-up).

10
PARADIGM SHIFT IN REGIONAL POLICIES
11
Türkiyede Bölgesel Politikalar

• 1960 sonrasinda DPT 5 yillik kalkinma planlari
  çerçevesinde bölgesel politikadaki öncelikleri
  belirlemistir.
• Bu dönemde öne çikan kavramlar sektörel
  yaklasim, az gelismis bölgelere dogrudan
  yardimlar, dengeli kalkinma, bölgesel
  farkliliklarin giderilmesi.
• AB 1980 lerden sonra içsel büyüme kuramina
  dayali bölgesel politika yaklasimini
  benimsemistir ancak Türkiyede benzer bir gelisme
  olmamistir.

12
Geographic disparities
13
Index of Per Capita GDP for the Most Developed 10
NUTS2 Regions of EU25 (According to PPP, EU25
100, 2002).
14
Index of Per Capita GDP for the Least Developed
NUTS2 Regions of EU25 (According to PPP, EU25
100, 2002).
15
Türkiyede Bölgesel Politikalar

• Türkiyede bölgesel politikalarda 1999 Helsinki
  süreci ile birlikte önemli adimlar atilmistir.
• IBBS(NUTS) siniflamasina geçilmis
• Kalkinma ajanslari kurulmustur,
• Ön ulusal kalkinma plani hazirlanmis ve
• AB destekli bölgesel kalkinma programlarina
  baslanmistir

16
Türkiyede Bölgesel Politikalar

• 9. 5 Yillik Kalkinma Planinda bölgesel politika
  alaninda belirlenen,
• Temel Amaç Içsel potansiyelin harekete
  geçirilmesi ve yerel kaynaklarin verimli
  kullanimi için bölgesel gelisme politikasinin
  hayata geçirilmesinde AB bölgesel gelisme
  araçlarindan en üst düzeyde yararlanarak etkin
  koordinasyon yapisinin olusturulmasi, bunun için
  gerekli kurumsal kapasitenin ve insan
  kaynaklarinin gelistirilmesi, temel amaçtir.

17
Türkiyede Bölgesel Politikalar

• 9. 5 Yillik Kalkinma Planinda bölgesel politika
  alaninda belirlenen,
• Temel Politikalar
• Istikrarli ve sürdürülebilir büyüme politikasi
• Küresel piyasalarda sürekli ve önemli bir yer
  saglayacak olan, yeniliklere dayali
  sürdürülebilir rekabet politikasi
• Bölgeler arasi gelismislik farkliliklarinin
  azaltilmasina yönelik bölgesel gelisme politikasi

18
Türkiyede Bölgesel Politikalar

• 9. 5 Yillik Kalkinma Planinda bölgesel politika
  alaninda belirlenen temel amaç ve politikalara
  yönelik 4 öncelik alani
• Bölgelerin içsel potansiyellerinin harekete
  geçirilmesi ve yerel kaynaklarin verimli
  kullanimi yolu ile rekabet gücü kapasitelerinin
  artirilmasi ve sürdürülebilir gelismenin
  saglanmasi.
• Bölgesel gelisme politika uygulamalarinin ve
  uygulama araçlarinin birbirleri ile
  uyumlastirilmasi ve çok düzeyli ve aktörlü
  etkin bir koordinasyon yapisinin saglanmasi.

19
Türkiyede Bölgesel Politikalar

• Yerel ve merkezi düzeyde kurumsal kapasitenin
  artirilmasi ve insan kaynaklarinin
  gelistirilmesi.
• Bölgesel politika uygulamalarina yönelik etkin
  bir izleme ve degerlendirme mekanizmasinin
  olusturulmasidir.

20
Izmir

• Belli Basli Sosyo- Ekonomik Göstergeler Itibari
  Ile Izmir

21
GDP pc in PPPs(thousand USD)/Kisi Basi GSYIH (bin
USD)
22
Izmir-Labour productivity/isgücü verimliligi
(thousand USD/bin USD)
23
Türkiye/Izmir Nüfus Artis Hizi (2004)(binde)
(Population Growth Rate 2004)
24
Net Göç Hizi (Net Immigration Rate)
25
Issizlik Oranlari 2004 (Unemployment Rates)
26
Iktisadi faaliyet kollarina göre GSYIHnin
Sektörel Dagilimi (2000)
27
Izmir/Hizmetler

• Izmir, Istanbul ile birlikte, Türkiyede
  hizmetler sektörünün en yogun faaliyet gösterdigi
  bölgedir.
• Öne çikan hizmet sektörleri,
• Mali Araci Kurulus Faaliyetleri
• Saglik
• Ulastirma, Depolama ve Haberlesme
• Toptan ve Parakende Ticaret
• Egitim
• Insaat
• Gayrimenkul, Kiralama ve Is faaliyetleri
• Oteller ve Lokantalar

28
Izmir- Sanayi

• Öne çikan imalat sanayileri,
• Gida ürünleri ve içecek imalati (low-tech)
• Tekstil ürünleri imalati (low-tech)
• Tütün ürünleri imalati (low-tech)
• Bitkisel üretim (low-tech)
• Imalat sanayinin teknoloji temeline dayali
  siniflamasi ArGe yogunluguna bagli olarak
  yapilmaktadir. Buna göre toplam brüt üretim
  degeri içinde ArGe harcamalarinin payi 5den
  fazla olan sektörler yüksek teknoloji, 1.5-5
  arasinda olan sektörler yüksek-orta teknoloji,
  0.7-1.5 arasinda olan sektörler orta-düsük
  teknoloji, 0.7den olan sektörler ise düsük
  teknoloji grubu içinde siniflandirilmaktadir
  (OECD, Science, Technology and Industry
  Scoreboard, 2005).

29
Izmir-genel degerlendirme

• OECD tarafindan belirlenen 78 metropol bölgeler
  içinde kisi basina GSYIH ve isgücü verimliligi
  açisindan en alt siralarda yer almaktadir.
• Kisi basina gelir refah düzeyinin, isgücünün
  verimliligi ise rekabet gücünün en önemli
  göstergeleridir.

30
Izmir-genel degerlendirme

• Nüfus artis hizi ve net göç orani çok yüksektir.
• Düsük teknolojili sanayiler faaliyet
  göstermektedir,
• Bölgedeki yüksek ögretim kurumlarindan mezun olan
  yüksek kaliteli isgücü, sanayideki düsük
  teknolojiye dayali uzmanlasma nedeniyle is
  bulmada güçlük çekmekte veya niteliklerine uygun
  çalisma kosularinda is bulamamaktadir.
• Bu durum yüksek kaliteli isgücünün bölge disina
  göç etmesine neden olmaktadir.

31
Izmir- genel degerlendirme

• Buna karsilik iç göç olarak, düsük kaliteli
  uzmanlasmamis isgücü bölgeye gelmektedir.
• Bu yöndeki göç hareketi Izmirde,
• Yaratici sinifin (creative class)
  gelismesine,
• Yenilikçilik kapasitesinin artmasina ve
• Ileri ve ileri/orta teknoloji
  (high-techhigh/medium tech) içeren iç ve dis
  yatirimlarin bölgeye gelmesine engel olmaktadir

32
Izmir- genel degerlendirme

• Yaratici Sinif (creative class) Mühendislik,
  mimarlik, sanat, tip, ekonomi, egitim, fen gibi
  alanlarda egitim veren kurumlar , bir bölgenin
  yaratici sinifinin olusmasini saglar.
• Yaratici sinifin varligi ve özellikle de
  heterojen yapisi farkli fikirlerin bir araya
  gelerek yeni fikirlerin ve bakis açilarinin
  dogmasini, dolayisi ile bölgenin yenilikçilik
  kapasitesinin artmasini saglayabilir.

33
Izmir- genel degerlendirme

• Dogrudan dis yatirimlarda öne çikan sektörler
• Tütün Ürünleri Imalati (low-tech)
• Motorlu Kara Tasiti, Römork ve Yari Römork
  Imalati (medium-high)
• Plastik ve Kauçuk Ürünleri Imalati (medium-low)

34
Vizyon

• Izmirin vizyonu
• Zengin dogal, tarihi, kültürel ve insan
  kaynaklarini koruyan ve sürdürülebilir kilan,
  yenilik ve teknoloji ile bütünlestiren, rekabet
  gücüne sahip, bölge içi ve bölgeler arasi
  gelismislik farkini azaltmis, yasam kalitesi
  yüksek bir dünya kenti olmaktir .
• (Izmir Kalkinma Ajansi Ön Bölgesel Gelisme
  Plani 2006)

35
Izmir- Öneriler

• 1.Izmir Kalkinma Ajansinin Yeniden Faaliyete
  Geçmesi
• Izmir bölgesel kalkinma konusunda oldukça zengin
  kurumsal alt yapi ve deneyime sahiptir. Bu alanda
  çok sayida çalisma yapilmistir ve , uzman
  yetismistir (critical mass).
• Ancak bu kapasitenin etkin bir sekilde
  kullanilabilmesini ve kurumlar arasinda sinerjik
  isbirligini saglayacak olan Izmir Kalkinma
  Ajansinin faaliyeti durdurulmustur. Bu konudaki
  yasal sorunlarin çözülüp, Ajansin en kisa süre
  içinde faaliyete geçmesi Izmirin sosyo-ekonomik
  kalkinmasinda en önemli adim olacaktir.

36
Izmir- Öneriler

• 2. Bölge Bilim Konseyinin (regional science
  council) Kurulmasi
• Bilim konseyinin amaci Bölgede bilim, teknoloji
  ve yeniliklere dayali bir sosyo-ekonomik büyüme
  stratejisi izlenmesi ve bu sekilde bölgenin sahip
  oldugu bilimsel ve teknolojik varliklarin, sosyal
  ve ekonomik yarar saglayacak sekilde kullanilmasi
  olmalidir.

37
Izmir- Öneriler

• Bilim Konseyi sanayi, üniversite ve ekonomik
  kalkinma konusunda faaliyet gösteren kurumlarin
  isbirligi ile kurulmali ve bölgeye özgü ortak
  bir bilim vizyonu ve bu vizyonun hayata gecmesi
  için gerekli stratejiyi olusturmalidir.

38
Izmir- Öneriler

• Bilim Konseyinin olusturdugu sanayi, üniversite
  ve ekonomik kalkinma kurumlari arasindaki
  isbirligi, bölgedeki bilgi (knowledge) havuzunun
  genislemesine yol açar.
• Bilgi tabaninin genislemesiyle birlikte bu bilgi
  tabanina dayali uygulama alanlari artar
  (yenilikler/innovations) ve sonuçta yerel
  endüstriyel faaliyet çesidi çogalir.
• Genis bir bilgi tabani büyük çapta üretim yapan
  ve farkli bilgi parçalarini bir araya getirerek
  katma degeri yüksek ürünler üreten firmalarin
  bölgede kurulmasini ve bölgeye çekilmesini saglar.

39
Izmir- Öneriler

• Bir incubator haline dönüsen bu bölgeler,
  özellikle farkli alanlarda faaliyet gösteren ve
  katma degeri yüksek ürünler üreten KOBIlerin
  kurulmasi yönünde önemli bir tesvik saglar.
• Türkiyenin büyüme motorlarindan biri olan Izmir
  metropol bölgesi bilim,teknoloji ve yeniliklere
  dayali kalkinma politikasi ile küresel ölçekte
  bilgiye dayali sanayileri ile rekabet gücüne
  sahip bir dünya sehri olabilir.

40
Izmir- Öneriler

• 3. Mevcut Sektörel Yapiya yönelik öneriler
• 3.1.Organik tarim ve buna dayali sanayi
• Izmirin organik tarim açisindan Türkiye içindeki
  payi (2006)
• Çiftçi sayisi16.36
• Üretim alani (ha)24
• Üretim miktari (ton) 7.56
• Islenmis ürün miktari (ton) 7.38
• Islenmis ürün ihracati (ton) 6.33

41
Izmir- Öneriler

• 3.2.Biyoteknoloji
• 3.2.1.Tarim biyoteknolojisi
• Nitelikli / fonksiyonel gida üretimi, Bitki
  hastaliklari ve zararlilarinin tani ve
  mücadelesinde moleküler biyoloji tekniklerinin
  gelistirilmesi, nitelikli tohumlar gelistirmek ve
  hastalik ve zararlilardan,arindirilmis bitki
  materyallerinin (tohumluk, fide, fidan gibi)
  kitle üretimlerini gerçeklestirmek

42
Izmir- Öneriler

• 3.2.2. Endüstriyel Biyoteknoloji
• Alternatif enerji kaynaklarinin gelistirilmesi
  (biyokütleden etanol, aseton, butanol, metan,
  hidrojen vb. alternatif enerji kaynaklarinin
  üretimini),
• Çevre dostu endüstriyel üretim (Bioremediation),
• Verimi düsük, çevre kirletici etkisi ve toksik
  atik orani fazla, yan reaksiyonlari çok ve enerji
  yogun kimyasal proseslerin yerini alacak,
  biyokatalizörlerin kullanildigi çevre dostu
  üretim özellikle gida,tekstil ve kagit sanayi.
• (TUBITAK vizyon 2023 biyoteknoloji alanindaki
  öncelikler)

43
Izmir- Öneriler

• 3.3.Turizm ve deneyim ekonomisi(experience
  economy/meaningful experience),
• Mutfak turizmi (culinary tourism), organik tarim
  çiftlikleri /gourmet institute kurulmasi dünyaca
  ünlü seflerin yetistirilmesi, gida festivali,vs./
• Konferans, festival, konser, sergi, fuar, spor,
  kültür vs. turizmi (event tourism),
• Saglik turizmi vs.

44
Izmir- Öneriler

• 3.4.Nanoteknoloji Tabanli Tekstil
• Nanomalzemeler kullanilarak çok çesitli
  fonksiyonlara sahip akilli tekstil ürünlerinin
  üretimi.
• 3.5. Tibbi Aletler Hassas ve Optik Aletler ile
  Saat Imalati (high- tech)
• Yüksek teknolojiye dayali bu imalat sanayinde
  Izmir, isyeri ve istihdam sayisi itibariyle
  yüksek bir yogunlasma katsayisina sahiptir baska
  bir ifade ile Türkiye ortalamasi üzerinde bir
  degere sahiptir.

45
Izmir- Öneriler

• Motorlu Kara Tasiti, Römork ve Yari Römork
  Imalati (medium-high tech),
• Özel sektör verimlilik yogunlasma katsayisi
  (isgücünün verimliligi Türkiye ortalamasinin
  üzerinde) ve yabanci sermaye yatirimlarinin
  yüksek oldugu bir sektör.

46
Izmir- Öneriler

• ICT-Bilgi ve Haberlesme Teknolojileri
• ICT kullaniminin artmasi Izmirin mevcut
  geleneksel sanayi alt yapisinin daha yüksek katma
  deger yaratan modern bir yapiya dönüsmesinde çok
  önemli bir rolü vardir.
• Izmir bu açidan önemli bir potansiyele sahip
  çünkü sahip oldugu 5 üniversitesinde ICT alaninda
  tüm mühendislik bölümlerine sahiptir ve
  ögrenciler yüksek kalitede egitim almaktadir.

47

• TESEKKÜRLER