Persoonlijkheid en depressie

1
Persoonlijkheid en depressie

• Patrick Luyten
• Departement Psychologie, K.U.Leuven
• University College London, UK

2
Overzicht

1. Wat is depressie?
2. Wat is persoonlijkheid?
3. Interactie model
4. Behandeling

3
Wat is depressie?
4
Wat is depressie?

• Verschillende betekenissen
• Emotie/affect
• Stemming
• Stoornis
• Bevinden zich op een continuüm van normale emotie
  als reactie op verlies en/of falen tot klinische
  stoornis

5
(No Transcript)
6

• Maar omwille van pragmatische redenen
  onderscheidt men
• normale gevoelens van depressie
• Subklinische depressie
• Klinische depressie
• Depressie in engere zin
• Bipolaire stoornis
• Aanpassingsstoornis met depressieve of gemengd
  angstige en depressieve kenmerken
• Is grotendeels arbitrair
• Depressie is niet noodzakelijk maladaptief
• Maar kan het wel worden

7

• A. Gedeprimeerde stemming of verlies van
  belangstelling of genoegen
• Vier van de volgende symptomen
• Gedeprimeerde stemming gedurende het grootste
  deel van de dag.
• Duidelijke daling van belangstelling in aangename
  activiteiten.
• Veranderende eetlust en duidelijke
  gewichtstoename of gewichtsverlies.
• Verstoord slaappatroon of slapeloosheid of meer
  slapen dan normaal.
• Veranderingen in activiteitenniveaus,
  rusteloosheid of zich beduidend langzamer bewegen
  dan normaal.
• Vrijwel alle dagen vermoeidheid of
  energieverlies.
• Gevoel van schuld, hulpeloosheid, bezorgdheid,
  en/of vrees.
• Verminderde concentratie/besluiteloosheid
• Suïcidale gedachten.

8

• B. De symptomen voldoen niet aan de criteria voor
  een gemengde episode.
• C. Klinisch significant lijden of belemmering in
  sociale, beroepsmatige of andere belangrijke
  omstandigheden.
• D. Niet het gevolg van fysiologische effecten van
  middelengebruik of een somatische aandoening
• E. De symptomen kunnen niet beter worden
  verklaard door rouw

9

• Diagnostic and Statistical Manual of Mental
  Disorders (DSM)
• Vrijwel uitsluitend gebaseerd op beschrijvende
  kenmerken (symptomen, klachten)
• Assumpties hebben het slecht gedaan in onderzoek
• Dimensionele visie is beter
• DSM does not carve nature at its joints
• Continuïteit zowel op vlak van symptomen als van
  oorzakelijke factoren zoals persoonlijkheid

Luyten, P., Blatt, S. J., Van Houdenhove, B.,
Corveleyn, J. (2006). Depression research and
treatment are we skating to where the puck is
going to be? Clinical Psychology Review. Luyten,
P., Vliegen, N. (2005). Lost in translation.
De invloed van de ziektemetafoor op de
classificatie en behandeling van
psychopathologie Assumpties en bevindingen.
Tijdschrift Klinische Psychologie, 35, 243-252.
10
Depressie is echter niet de verkoudheid van de
psychopathologie

• Hoge comorbiditeit met andere stoornissen zoals
  angst, PTSS en vooral ook persoonlijkheidsstoornis
  sen
• Bijv. Kessler et al. (2003) 72 met life time
  diagnose depressie had minstens 1 andere stoornis
• Hoge hervalcijfers (20-30 in 3 jaar, 70-80 gt 3
  episodes, bijna 90 life-time, M 4 episodes)
• Chronisch in 10-30 van patiënten
• Nood aan levensloopperspectief

11
(No Transcript)
12
Niet zo makkelijk te behandelen

• Psychotherapie
• Korte behandelingen (12-16 sessies)
• 50 response (ITT 37)
• Beperkte evidentie voor theorie-specifieke
  effecten alle bona fide vormen van
  psychotherapie ongeveer even effectief
• Cognitieve gedragstherapie, psychodynamische
  therapie, cliëntgerichte en interpersoonlijke
  therapie

• Luyten, P., Blatt, S. J., Van Houdenhove, B.,
  Corveleyn, J. (2006). Depression research and
  treatment are we skating to where the puck is
  going to be? Clinical Psychology Review.
• Paykel, E. S. et al. (2005). Duration of
  relapse after cognitive therapy in residual
  depression. Psychol Med, 35, 59-68.

13

• Op lange termijn
• Relatief weinig studies
• 12-18 maanden slechts ongeveer 35 geen herval
• gt24 maanden slechts ongeveer 25 geen herval (8
  van gescreende patiënten)

14

• Medicatie vergelijkbare bevindingen
• Korte termijn
• 50-60 response
• Placebo 30-35
• Lange termijn langdurende medicamenteuze
  behandeling (gt6 maanden)?
• Vooruitgang vooral beperkt tot neveneffecten,
  niet effectiviteit
• Geen relatie tussen duur en uitkomst na stoppen
  van behandeling

• Williams et al. (2000). A systematic review of
  newer pharmacotherapies for depression in adults
  evidence report summary. Annals of Internal
  Medicine. 132 749-756.
• Barbui, C., Hotopf, M. (2001). Amitriptyline
  v. the rest Still the leading antidepressant
  after 40 years of randomised clinical trials.
  British Journal of Psychiatry, 178, 129-144.
• Fava, G. (2002). Long-term treatment with
  antidepressant drugs The spectacular
  achievements of propaganda. Psychotherapy and
  Psychosomatics, 71, 127-132.

15

• Conclusies
• Depressie kan chronisch worden/terugkeren in
  relatief grote groep van patiënten
• Kortdurende psychotherapie/medicatie is relatief
  effectief bij subgroep van patiënten
• Langdurende behandeling is echter aangewezen bij
  substantiële groep van patiënten
• Therapievormen focussen wellicht te weinig op
  onderliggende kwetsbaarheden voor depressie
• gt Onder andere persoonlijkheid????

16
Persoonlijkheid
17
Wat is persoonlijkheid?

• Geheel van psychologische kenmerken die relatief
  stabiel zijn doorheen de levensloop
• Wat iemand typeert
• Ook persoonlijkheidskenmerken zijn dimensioneel
• Van normale trekken tot persoonlijkheidsstoornis
  sen
• Bv. gewetensvol dwangmatig
• Bv. ambitieus extreem
  perfectionistisch
• Bv. bescheiden overmatig verlegen
• Bv. sociaal extreem afhankelijk

18

• Depressie en persoonlijkheid(stoornissen)
• Comorbiditeit met persoonlijkheidsstoornissen erg
  hoog (50-60 in klinische populaties)
• Zowel brede als meer specifieke
  persoonlijkheidsdimensies hangen samen met
  ontstaan, verloop en uitkomst van behandeling

19

• Brede persoonlijkheidsdimensies
• Basale temperamentfactoren
• Grotendeels biologisch bepaald
• Erg stabiel overheen de levensloop
• Big Five of OCEAN
• Openness to experience
• Conscientiousness
• Extraversion
• Agreeableness
• Neuroticism

20

• Specifieke persoonlijkheidsdimensies
• Ontstaan veel meer door specifieke
  (gehechtheids)geschiedenis
• Zelfkritisch perfectionisme
• De lat te hoog leggen
• het gras is altijd groener aan de overkant
• Niets kan blijvende tevredenheid brengen (de
  zondagsneurose ontspannen is een hel)
• Interpersoonlijke afhankelijkheid
• Te afhankelijk zijn van anderen
• Geen stabiel zelfwaardegevoel

21

• Mensen zijn niet uitsluitend passieve gasten
  voor een pathogen
• gen- en persoonsomgevingscorrelaties en
  interacties
• Mensen creëren en verergeren vaak grotendeels
  ongewild hun eigen maladaptieve omgeving
• Inzicht in dergelijke cycli is belangrijk voor
  behandeling, ongeacht het type van behandeling

22
Normale regulatie van stress in relaties
DISTRESS/FEAR
Down Regulation of Emotions
Exposure to Threat
Activation of attachment
Proximity seeking
23
Zelfkritisch perfectionisme en deactiverende
gehechtheidstrategie
Luyten, P., Fonagy, P., Lemma, A., Target, M.
(in press). Mentalizing and depression. In A.
Bateman P. Fonagy (Eds.), Mentalizing in mental
health practice. Washington, DC American
Psychiatric Association.
24
Afhankelijkheid en hyperactiverende
gehechtheidstrategie
Luyten, P., Fonagy, P., Lemma, A., Target, M.
(in press). Mentalizing and depression. In A.
Bateman P. Fonagy (Eds.), Mentalizing in mental
health practice. Washington, DC American
Psychiatric Association.
25
Vicieuze cirkels en reflectief vermogen
26
Relatie tussen aantal negatieve
levensgebeurtenis-sen (tussen 21-26 jaar) en
suïcidegedachten en -pogingen als functie van
5-HTT genotype
Caspi, Sugden, Moffitt et al. (2003), Science,
301, 386-389
27

• A Dynamic Interactionism Model of Depression

Macro system
Independent Life Stress
Fateful Life Stress
Genetic factors - Within-the-skin -
Outside-the-skin temperament
Personality/ Cognitive Affective Schemas -
Broad Neuroticism/NA - Specific -
Dependency - Perfectionism
Depression Other Disorders
Environmental factors - Early Life Stress
(ELS) - Parental Styles (PS)
HPA as dysfunction
Interpersonal Relationships
- Biographical variables (age, gender, etc.)
- Clinical variables (e.g., number of
previous episodes, etc.)
28
Behandeling
29
Persoonlijkheid en behandeling

• Beïnvloedt persoonlijkheid behandeling?
• Kan behandeling persoonlijkheid veranderen?
• Moet persoonlijkheid veranderen en in welke
  mate?

30

• Afhankelijkheid en perfectionisme hangen samen
  met verschillende noden én verwachtingen, vooral
  bij de aanvang
• Congruente themas beheersen therapie
• zorg, intimiteit, verlies, verlating
• autonomie, identiteit (macht, controle, agressie,
  schuld)

Blatt, S. J., Felsen, I. (1993). Different
kinds of folks may need different kinds of
strokes The effect of patients characteristics
on therapeutic process and outcome. Psychotherapy
Research, 3, 245-259.
31

• Gevoelig voor verschillende dimensies in
  therapie
• Als afhankelijkheid domineert
• Relationele/steunende dimensie belangrijk
• Duurt langer vooraleer inzicht tot werkelijk
  eigen, verworven inzicht wordt
• Als perfectionisme domineert
• Accent op inzicht, verklaring
• Therapeutische relatie wantrouwen, ambivalentie,
  nood aan controle, hebben meer tijd nodig om tot
  veilige relatie te komen
• Uiteindelijk doorwerken beide ontwikkelingsthema
  s
• ? Reinitiation of normal developmental process

32

• Vooral perfectionisme hangt samen met beperkt
  resultaat in kortdurende therapie
• Algemene ontevredenheid over bereikte resultaat
• Te weinig vertrouwen om goede therapeutische
  relatie op te bouwen
• Vooral naar het einde van de therapie

Blatt, S. J., Zuroff, D. C., Hawley, L. L.,
Auerbach, J. S. (2010). Predictors of sustained
therapeutic change. Psychotherapy Research, 20,
37-54.
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)
35
(No Transcript)
36

• Riggs-Yale Project (Blatt Ford, 1994)
• perfectionistische patiënten doen het beter in
  frequente (4 to 5 keer per week)
  psychoanalytische therapie dan afhankelijke
  patiënten
• Menninger Psychotherapy Research Project (Blatt,
  1992)
• perfectionistische patiënten doen het beter in
  psychoanalyse (5 keer per week) dan in
  psychodynamische psychotherapie (2 keer per
  week), en vice versa voor anaclitische patiënten

37

• Farmacologische behandeling
• Peselow et al. (1992), Blatt et al. (1995)
• Perfectionisme hangt samen met goede response
  (74), beter dan placebo (25)
• Afhankelijkheid hangt samen met lagere respons,
  geen significant verschil tussen medicatie (39)
  en placebo (32)
• Afhankelijkheid negatief effect op
  farmacologische behandeling (Mulder, 2002)

38

• Kortdurende psychotherapie of farmacologische
  behandeling heeft nauwelijks invloed op
  afhankelijke of perfectionistische trekken
• Langdurende therapie heeft dat duidelijk wel
• Totnogtoe vooral onderzocht voor langerdurende
  psychodynamische therapie

Blatt, S. J., Zuroff, D. C., Hawley, L. L.,
Auerbach, J. S. (2010). Predictors of sustained
therapeutic change. Psychotherapy Research, 20,
37-54. Luyten, P., Blatt, S. J., Mayes, L. C.
(in press). Process and outcome in psychoanalytic
psychotherapy research The need for a
(relatively) new paradigm. In R. A. Levy, J. S.
Ablon H. Kächele (Eds.), Handbook of
Evidence-Based Psychodynamic Psychotherapy.
Bridging the Gap Between Science and Practice
(2nd ed.). New York Humana Press/Springer. Leichs
enring, F., Rabung, S. (2008). Effectiveness of
long-term psychodynamic psychotherapy A
meta-analysis. Journal of the American Medical
Association, 300(13), 1551-1565.
39

• Maar medicatie kan invloed hebben op meer basale
  persoonlijkheidskenmerken
• SSRI (paroxetine) leidde tot verlaagde scores op
  neuroticisme en verhoogde scores op extraversie
• Placebo conditie leidde niet tot veranderingen

Tang, T. Z., DeRubeis, R. J., Hollon, S. D.,
Amsterdam, J., Shelton, R., Schalet, B. (2009).
Personality Change During Depression Treatment A
Placebo-Controlled Trial. Archives of General
Psychiatry, 66(12), 1322-1330.
40
(No Transcript)
41
Volgorde van verandering?
Depressie
42
Perfectionisme
43
Vier mogelijke modellen

• Verandering in symptomen en verandering in
  persoonlijkheid zijn niet gerelateerd
• Veranderingen in depressie veroorzaken
  veranderingen in persoonlijkheid
• Reciproke invloed tussen veranderingen in
  depressie en persoonlijkheid
• Veranderingen in persoonlijkheid veroorzaken
  veranderingen in depressie

44
Perfectionisme
Perfectionisme
Vliegen, N., Luyten, P., Besser, A., Casalin, S.,
Kempke, S., Tang, E. (2010). Stability and
Change in Levels of Depression and Personality A
Follow-up Study of Postpartum Depressed Mothers
That Were Hospitalized in a Mother-Infant Unit.
The Journal of Nervous and Mental Disease,
198(1), 45-51.
45
Perfectionisme en veranderingen in omgaan met
stress en reflectief vermogen
46
Perfectionisme en de capaciteit om met stress om
te gaan
47
Besluit

• Persoonlijkheid beïnvloedt
• De kans op depressie
• Het verloop van depressie
• Behandelrespons
• Veranderingen in persoonlijkheid zijn vaak
  nodig/wenselijk om beter gewapend te zijn tegen
  onvermijdelijke stress en tegenslagen
• Vooral in relatie tot zichzelf én anderen
• Beter reflectievermogen brengt ons wellicht al
  heel ver

48
Dank!