T

1
TÜRKIYEDE PARAZITER ARI HASTALIKLARI

• Doç.Dr.Levent AYDIN
• Parazitoloji Anabilim Dali

2
(No Transcript)
3
Baslica Paraziter Ari Hastaliklari ve Zararlilari

• Varroa
• Nosema
• Petek Güveleri
• Trachea akari ?
• Küçük Kovan Böcegi ?

4

• Varroosis
• Varroa jacobsoni (Java) 1904 A.mellifera
• Varroa underwoodi (Nepal) 1987 A.cerana
• Varroa rindereri (Borneo) 1996 A.koschevnikovi
• VARROA DESTRUCTOR (Akdeniz-Ortadogu) 2000
• Varroa jacobsoni 2000 yilinda yapilan
  analizlerde(mt DNA) yöntemi ile 20 alt tür
  saptanmistir.
• Apis cerana bulunan 2 tip parazit anlaminda
  önemlidir.
• Bunlardan biri Varroa destructor olarak
  isimlendirilmistir.

5

• Varroa destructor
• A.Kore hatti B.Japon/Tayland hatti
• Avrupa Japonya
• Ingiltere Tayland
• Rusya Kuzey-Güney Amerika
• Akdeniz Kanada
• Ortadogu Brezilya
• Afrika
• Asya
• Kuzey-Güney Amerika
• Kanada
• Yeni Zelanda

6

• Varroa destructor
• Büyüklügü 1.1-1.2 mm x 1.6-1.7 mm
• Gelismesi 5 6 gün
• Yerlesim Yeri Tüm yavru gözleri
• Kisin Disi döllenmis, kovanda yumurtlamaya
  hazirdir
• Tedavi Ilaçlara daha dirençli
• Yumurtlama Daha fazla yumurta birakir
• Yayilis Tüm Akdeniz ve Ortadoguya yayilmistir

• Varroa jacobsoni
• 0.9-1 mm x 1.4-1.5 mm
• 7 8 gün
• Erkek yavru gözleri
• Disi döllenmemistir
• Ilaçla tedaviye duyarlidir
• Daha az yumurta birakir
• Sadece Güneydogu Asyada kalmistir

7
Varroa spp.
8

Varroa spp.
9
Varroa spp.
10
Varroa
11
Varroa spp.
12

• Koruma ve Kontrol
• Varroosisten süpheli kolonilerde kimyasal
  kontrol daima erken ilkbahar ve geç sonbaharda
  tamamlanmalidir.
• Biyolojik Kontrol
• a- Isitma yöntemi
• b- Yavru gözleri
• c- Polen çekmecesi
• Agresif ari irklarinda Varroanin yayilisi
  daha kisitlidir.

Varroanin disileri sicak ve tropikal kusakta
daha az yumurta birakir
13

• B. Kimyasal Kontrol
• Klasik Ilaçlar
• Amitraz 12.5 3-4 gün ara
  ile 3 kez fumigant
• Coumaphos 3.2 1 hafta ara ile 3
  kez dökme
• Flumethrin 1 Strip
• Fluvalinat Strip

14

• Yeni Ilaçlar
• Okzalik asit 4.5 1 hafta ara ile
  3 kez 95
• (Balda kalinti)
• Laktik asit 1 hafta
  ara ile 3 kez 50 (Koruma amaçli)
• Formik asit 60- 85
• - Uzun süreli
• - Kisa süreli
• - Jel (Poliakrilik asit)

15

• Esansiyel Yaglar
• Kanola, Yonca (Tirfil)
• Tek baslarina kullanimda tedavi amaçli yeterli
  degildir. Yavru gelisimine (asiri doz) negatif
  etki göstermistir
• Mentol 50 gr
• Erken ilkbahar geç sonbaharda 14 gün ara ile 2
  kez

16

• Nosemosis (Bahar Ishali)
• Etken Nosema apis (5-7 mikron)
• - Tek hücreli parazitlerin mide ve barsaklarina
  yerlesir. - Sporlanarak çogalir.
• Belirtileri
• - Etken ari diskisinda 2 yil, ölü arida 1 yil
  ve ari mide
• sivisinda 7 yil canli kalabilir.
• - Tedavi edilmezse ölüm orani 30dan 100e
  kadar
• ulasir.
• - Hasta arilar larvalari besleyemez ve koloni
  zayiflar.
• - Hasta arilarda Siskin ve mat-beyaz bir mide,
  igneleme
• refleksinin yoklugu ve kanat düsüklügü
  gözlenir.

17
Nosema apis
(spor)
18

Nosema apis
A
B
19

• Yayginlik
• - Bursa yöresi balarilarinin yaklasik
  23ünde
• subklinik, 4ünde ise klinik
  olarak saptanmistir.
• Teshis
• - Belirtiler ve laboratuvar muayenesi ile
  yapilir.
• Tedavi
• - 1 kisim su 2 kisim seker 3.8 lt seker
  surubuna 100mg Fumagillin ilkbahar ve
  sonbahar emlemesinde verilir.
• - Itraconazole 0.01 mikrogr/ml
• - Monensin-lasolocid 0.2 ml/10ml
• - Tanen 3-4 gr/5 lt
• - Nane ekstrati
• - Vit.C 200mg/1 koloniye
• - 1/1 Surup 10 gr oksalik asit sprey ( 1-2
  kez kisin)

20
Mum (Petek) Güvesi

• Etken Galleria melonella
• - 3.5 cm., iki çift kanatli, arkadaki
  kanatlari
• çati seklinde
• Gelismesi
• - Yumurta- 7 Larva dönemi- Olgun
• - Larva döneminde petekleri ve bali tahrip
  ederler.
• - Kovan pis kokar.
• Yayilisi
• - Ülkemizde Kars disinda özellikle Ege, Marmara
  ve
• Karadeniz bölgesinde yaygindir.
• - En sik Eylül-Ekim aylarinda görülür.

21
Galleria melonella
22
Galleria
melonella
23

• Koruma ve Kontrol
• 1- Kolonili Kovanda
• a- Standart kovan ve malzeme
• b- Kraliçe kontrolü
• c- Koloni güçlendirilmesi
• d- Bahar bakimi
• e- Genetik özellik
• f- Ogul kontrolü

24

• Koruma ve Kontrol
• 2- Depoda Kontrol
• a- Depo uygunlugu
• b- Kovan çerçeve kontrolü
• c- Petek-Alet malzeme temizligi

25

• Koruma ve Kontrol
• 3- Mücadele
• a- Kimyasal
• - ParaDiclorbenzen
• - Kükürt
• - Etilen dibromid
• - Chlorsol
• b- Fiziksel isitma ve sogutma
• - Isitma......49C... 40 dk.
• - Sogutma..0C....270 dk.
• c- Biyolojik
• - Bacillus thuringiensis 1 (Certan)

26
Trachea Akari
27
Trachea Akari
28
(No Transcript)
29
ARI BITI (Braula caeca)

• 1 x 1.5 mm
• Yumurta ? Larva ? Pupa ? Olgun
• Bulasma Yagmacilik , Ogul verme
• Belirtileri Bal sirlarinin bozulmasi, ari
  gidasina ortak olma, açlik, kovan sönmesi
• Tedavi 6-10 sigara tütünü sicak duman olarak
  verilir. Dip tahtasindan toplanip imha edilir.

30
(No Transcript)
31
KÜÇÜK KOVAN BÖCEGI (Small hive bettle)
Aethina tumida

• Siniflandirilmasi
• Anaç Artropoda
• Anaç Bölümü Antennata
• Sinif Insekta
• Dizi Coleoptera
• Aile . Nitidulidae
• Cins Aethina
• Tür Aethina tumida

32

• Afrika kitasinda Büyük Sahranin güneyinde kalan
  bölümde yerlesmis bir böcektir. Çilek ve fidan
  seklinde bitkilere saldiran süprüntülerle
  (artiklarla) beslenen böceklerle yakin akraba
  ve/veya onlardan biridir. Meyve zararlisi olarak
  tahmin edilmektedir. Dr. Lundie tarafindan
  1940da Güney Afrikada ari kovanlarinda tespit
  edilmistir. Afrika kitasinda depolanmis peteklere
  ve zayif kolonilere büyük zarar vermekle beraber
  güçlü kolonilerde sorun olusturmamaktadir.
  Amerika Birlesik Devletlerine meyve ve sebze
  ithalati yoluyla girdigi sanilan A.tumida ilk kez
  1998 yilinin Mayis ayinda Florida eyaletinde
  tespit edilmis, 2 yil içinde 20 odakta saptanmis,
  7 eyalete yayilmistir. Gerek iklimsel özellikler
  gerekse bu kitada dogal düsmanlarinin olmamasi
  nedeniyle Afrika kitasindan daha zararli olmus ve
  ABDde ariciligi tehdit eder bir boyuta
  ulasmistir.

33
MORFOLOJI

• Olgun Yaklasik 5-7 mm uzunlukta 3 çift bacakli
  ve 2 çift kanatlidir. Koyu kahverenginden siyaha
  kadar bir renktedir. Vücudu güçlü bir kitin
  tabakasi ile kapli oldugu için, arilar sokamaz.
  Böcegin dorsal yüzü (sirti) tüycük ve küçük
  dikenle kaplidir. Bu yüzden kolayca arilar
  tarafindan disari atilamazlar. Güçlü kanatlari
  oldugu için bir ariliktan digerine uçarlar. Son
  yapilan çalismalarda 15 mil civarinda uçtuklari
  ve bu yüzden etkenin bir bölgede hizla yayildigi
  tespit edilmistir. Bacaklari genis ve düzdür.

34
(No Transcript)
35

• Yumurta Yumurtalar çok sayida ve kovanin
  ulasilmasi zor dip köselerine düzensiz bir
  sekilde birakilir. Sekilsiz ve düzensizdir.
  Yumurtalar inci beyazi renkte ve balarisi
  yumurtalarindan hafif küçüktür.
• Larva Larvalar uzun, oval, yaklasik 11 mm
  uzunlukta beyazimtirak açik kahve renklidir.
  Petek güvesinin larvalari ile benzerdir. Küçük
  kovan böceginin 3 çift iyi gelismemis bacagi ve
  dorsal yüzde (sirtta) iyi gelismis dikenleri
  mevcuttur. Polen ve balla beslenir. Petekler
  üzerine diskilarini biraktigi için fermantasyon
  sonucu bal insan ve ari tüketimine uygunsuz hale
  gelir. Petekler delik, yipranmis ve arilar
  tarafindan bal ve yavru için kullanilamaz
  durumdadir. Güçlü kitin yapisi nedeniyle arilar
  sokamazlar.

36
(No Transcript)
37
Yasam Döngüsü

• Gelismesinde 4 dönem vardir ve bu gelisme 38-82
  günde tamamlanir. Iliman iklimli bölgelerde yilda
  5 nesil olusturabilir. Çok sayida yumurta
  birakabildigi için kovanin sönmesine neden
  olabilir.

• Yumurta (Kovanda)
• ? 2-3 gün
• ?
• Larva (Kovanda)
• ? 10-16 gün
• ?
• Pupa (Toprakta)
• ? 3-4.5 hafta
• ?
• Olgun (6 ay yasar) (Kovan serbest)
• ? 1 hafta
• ?
• Yumurtlar (Kovan)

38
Belirtileri ve Zararlari

• Afrika kitasinda dogal düsmanlari ve Afrika
  arilarinin hijyenik davranislari (agresif)
  nedeniyle büyük kayiplar olusturmamis ve A.tumida
  popülasyonu kontrol altindadir. Ancak yeni
  bulastigi iliman bölgelerde (ABD gibi) birinci
  derece zararli konumuna geçebilir.
• Balin kirlenmesi ve mücadelede ilaç kullanimi
  ekonomik kayiplara yol açmakta, koloni
  zayiflamasi veya sönmesi nedeniyle hem kovanin
  devami hem de tozlasma yoluyla bitkisel üretim
  tehlikeye girmektedir.
• A.tumida bulunan kolonilerde petekler tahrip
  olmakta, ari larva ve yumurtalari böcek
  tarafindan tüketilmekte, çikardiklari diski
  nedeniyle fermantasyon sonucu eksimsi çürük
  portakal (narenciye) kokusu hissedilmektedir.
  Arilar yavrulu ve balli petekleri terk
  etmektedirler. Ballar kovan disina
  birakildiklarinda bile diger ari ve böcekler
  tarafindan tüketilmemektedir. Petek gözlerinde
  çok sayida A.tumidanin larva ve yumurtalarina
  rastlanmaktadir.

39
Koruma ve Kontrol

• A.tumidaya karsi birçok kimyasal madde
  kullanilmasina karsin henüz tam bir basari
  saglanamamistir. Ancak Coumaphosun strip
  uygulamalari nispeten olumlu sonuç vermistir.
  Kovanlar yerden en az 20-30 cm yüksege konmali ve
  4 derece öne egimli olmalidir.
• Küçük kovan böcegi bulunan petekler -12 0Cde 24
  saat ya da -20 0Cde 6-8 saat bekletildiginde tüm
  gelisme dönemlerinin yok oldugu görülmüstür.
• Ülkemizi bu ari zararlisindan korumak için,
• Bulasik ülkelerden her türlü aricilik malzemesi
  ve damizlik alimi kontrol altinda tutulmali,
• Süpheli kovanlar Tarim il, ilçe, laboratuar
  müdürlükleri ile ilgili arastirma kurumlari ve
  üniversitelere bildirilmeli,
• Üretici ve teskilatlar bu etken ile ilgili
  bilgilendirilmeli,
• Özellikle aricilarin sezonda toplama bölgeleri
  (Trakya, Mugla v.b.) kontrol altinda
  tutulmalidir.