KISILIK ve BENLIK

1
KISILIK ve BENLIK

• Hazirlayan Ögr.Gör.FundaYORULMAZ

2
KISILIK NEDIR?

• KISILIK PERSONALITY
• Latincede tiyatro oyuncularinin yüzlerine
  taktiklari maske anlamina gelen persona
  kökünden gelmektedir.

3
TANIMI

• Kisinin toplumda oynadigi roldür.
• Bireysel farkliliklari vurgulamak için
  kullanilir.
• Geçmisin, mevcut zamanin ve gelecegin olusturdugu
  bir bütündür.
• Yasam tarzidir.
• Insanin ilgi alanlarini, tutumlarini,
  yeteneklerini, konusma tarzini, dis görünüsünü,
  çevreyle uyum biçimini kapsayan bir kavramdir.
• Kisilik, insanin, konusma, düsünme, hissetme,
  olaylara ve insanlara bakis sekilleriyle dogustan
  getirdigi ve sonradan kazandigi, onu diger
  insanlardan ayiran özelliklerin tümünün
  olusturdugu bir bütündür.

4
ÖZELLIKLERI

• Dogustan getirilen sonradan kazanilan
  özellikler
• Sosyal ortam içinde sergilenen davranislarin
  toplamidir.
• Bedensel zihinsel özellikler
• Davranislarin toplamindan olusur ve davranislara
  yön verir.
• Her kisilikte dogustan getirilen bir mizaç vardir
  ve bu mizaç kisiligin vazgeçilmez bir özelligini
  olusturur.
• Tutarli ve süreklidir.

5
KISILIGIN TEMEL ÖZELLIKLERI

• Her insan, baska insanlari sevmede etkili
  olabilen birçok kisilik özelligi siralayabilir.
  Yani, baska degiskenlerin esit olmasi kosuluyla,
  dürüst insanlari, dürüst olmayanlardan, yardim
  severleri yardim sevmeyenlerden, nazik olanlari,
  kaba olanlardan hem kolayca ayirt edebiliriz ve
  hem de daha fazla severiz. N.Andersonin 1960
  yilinda yaptigi arastirmaya göre üniversite
  ögrencilerinin en çok ve en az deger verdikleri
  özellikler sunlardir
• Samimiyet
• Dürüstlük
• Sadakat
• Gerçekçilik
• Güvenilirlik
• Baglanilabilirlik
• Yalancilik
• Sahtekarlik
• Dürüst olmama

6
KISILIGI OLUSTURAN ÖGELER

• Kalitimsal yapi faktörleri (göz rengi, ten rengi,
  boy, yürüyüs, durus biçimi)
• Kültürel faktörler
• Aile faktörü
• Sosyal yapi ve sosyal sinif faktörü
• Çevre ve arkadas faktörü
• Kitle iletisim araçlari

7

• Kalitimsal Yapi Faktörleri
• Insanlar kisisel özelliklerinin çogunu dogustan
  getirirler.
• 2. Kültürel Faktörler
• Kalitimsal olarak sahip olunan özelliklerin
  toplumun sekil vermesiyle insanlarin kisilik
  yapilari olusur. Insanlar içinde dogup
  büyüdükleri toplumun kültürlerinden çok
  etkilenirler ve bu etkileme neticesinde standart
  davranislara sahip olurlar.
• Aile Faktörü
• Kisilik olusumunda en önemli ve etkili faktör
  ailedir. Aile içi karsilikli iliski biçimi de
  kisiligin olusmasinda önemlidir. Anne ve baba
  iliskilerinde karsilikli saygi ve sevgi ön planda
  ise, çocuklar da saygi ve sevgiyle hareket eder.
  Anne ve babasi otoriter davranan çocuklarin insan
  iliskilerinde sert davrandiklari yapilan
  arastirmalarla dogrulanmistir.

8
4. Sosyal Yapi ve Sosyal Sinif Faktörleri
Kisilerin gelismesinde kisilerin ait olduklari
sosyal siniflar ve içinde bulunduklari alt
kültürler de etkili olmaktadir.bu farkli alt
kültürler degisik gruplarin ve buna bagli olarak
farkli kisilik tiplerinin olusmasina neden
olur. Her toplumun kültürel yapisi birçok alt
kültürden meydana gelmistir. Bu farkli alt
kültürler degisik gruplarin ve buna bagli olarak
farkli kisilik tiplerinin olusmasina neden
olur. Sosyo-ekonomik açidan iyi durumda olan bir
sinif içinde dogan bir çocuk, büyük ihtimalle
geliri, yasam tarzi, sosyal statüsü yüksek bir
meslek sahibi olacak ve bu konumuna göre davranis
sergileyecektir.
9
Kisilikle Ilgili Kavramlar

• Karakter Insanin içinde yasadigi çevrede geçerli
  olan deger yargilarini ve ahlak kurallarini
  kullanis biçimidir. (Allport)
• Ör Ikiyüzlü, dürüst, nankör, bencilvb.
• Mizaç (Huy) Bireyin duygusal denge durumunu
  ifade eden özelliklerin tümüdür.
• Ör neseli mizaç, sogukkanli mizaç, kizgin
  mizaç, melankolik mizaçvb.
• Yetenek Bireylerin davranislarini düzenlemede
  yararlandiklari zihinsel ve bedensel
  kapasiteleridir.

10
KISILIK KURAMLARI

• FREUDIAN TEORI (PSIKOANALITIK KURAM)
• ALFRED ADLERIN KISILIK KURAMI
• TREYT (ÖZELLIK) KURAMI
• CARL GUSTAV JUNGUN KISILIK KURAMI

11
FREUDIAN TEORI (PSIKOANALITIK KURAM)

• Bu kurama göre kisilerin bilinçli olarak fark
  edemedikleri bir takim bilinç alti etkiler
  vardir.
• Kisiligin üç temel birimi bulunmaktadir
• ID
• SUPEREGO
• EGO

12
ID

• Içgüdüsel olarak ortaya çikan bilinçsiz
  davranislarin kaynagidir.
• Kisiligin dogustan gelen yönüdür ve bitmez
  tükenmez istekleri vardir.
• Id ilkel dürtülerin (cinsellik ve saldirganlik
  dürtülerinin) kaynagidir ve davranisi büyük
  ölçüde etkilemektedir.
• Mantiksizdir. Sonuçlari düsünmeden hareket eder.

13
SUPEREGO

• Idin karsitidir. Toplumsal ve kültürel etkilerin
  içinde kisinin ne yapmasi gerektigini belirler,
  sansür koyar. Zaman içerisinde kazanilan deger
  yargilarinin benimsenmesidir.
• Superego ile id devamli bir çekisme
  içerisindedir. Bu çekisme ego tarafindan
  dengelenir.
• Superego kisinin vicdan yönüdür ve kisiyi ayip,
  günah gibi yasaklarla sürekli engellemeye çalisir.

14
EGO

• Idin koruyucusu, yöneticisi durumunda olan
  superego ile id arasinda denge kurulmasina yardim
  eder.
• Egonun basarisiz oldugu durumlarda davranis
  bozuklugu ortaya çikar. Idin sonsuz istekleriyle
  superegonun baskilari arasinda denge kurmaya
  çalisilir.

15
ALFRED ADLER

• Insanin temel dürtüsünün üstünlük elde etmek
  olduguna inanir.
• Yasamin temel amacinin kisinin benligini en
  mükemmel duruma getirmek ve çocuklugunda elde
  ettigi asagilik duygusundan kurtarmak oldugunu
  söyler.
• Satin alinan evler, arabalar benligi mükemmel
  kilmaya ve baskalarina göre daha az asagilik
  duymaya yöneliktir.

16
TREYT (ÖZELLIK) KURAMI

• Kisilik, kisinin sahip oldugu özelliklerin
  belirledigi bir yapidadir.
• Kisinin temel özellikleri bilinirse, kisiligi de
  ögrenebilir. Bu özelliklere sevimlilik,
  dürüstlük, çekingenlik örnek olarak verilebilir.
  Bu kuram niceliksel ve uygulamalidir.
• Kisiligin belli psikolojik özelliklere göre
  ölçülmesine önem verir.

17

• BENLIK
• Insanin kendi kisiligine iliskin kanilarinin
  bütünü, insanin kendisini tanima ve degerlendirme
  seklidir.
• Benlik kisiligin öznel yanidir.
• Benlik kavramini daha iyi anlamak için, insanin
  kendisine sordugu sorulara yine kendisinin
  içtenlikle cevap vermesi gerekir.
• Bu sorulardan bazilarini söyle siralayabiliriz

18

• Ben neyim?
• Insanin kendisini tanimasi için öncelikle bu
  soruya cevap aramasi gerekir. (Ör Çirkinim,
  Akilsizim, Güzelim, Akilliyim)
• Amaç ve Hedefim Nedir?
• Bu soru ile kisi toplumsal yasamdaki statüsü rolü
  ve sayginligini tespit etmektedir. Yani
  benliginde kendisini nasil görmek istedigini,
  kendisine nasil bir deger biçtigini belirlemeye
  çalismaktadir.
• Ne yapabilirim?
• Bu soruyla kisi kendi kapasitesini belirlemeye
  çalisir. (Ör Iyi kosarim, yüzerim, çok
  çalisirim,iyi espri yaparim, Kriz durumlarinda
  çözüm üretmekte basariliyimdir vb.)
• Dogru ve Yanlis Olanlar Nelerdir? Deger
  Yargilarim Nedir? Inançlarim Nelerdir?
• Bu sorulara verilen cevaplarla kisi içinde
  yasadigi sosyal çevreden kendisine göre edindigi
  degerler sistemini tanimaya çalisir.

19
Benligin günlük davranislarimizin ve yaptigimiz
islerin üzerinde önemli etkileri vardir. Çünkü
benlik içimizde bizi denetleyen, gözetleyen,
yargilayan, degerlendiren ve bunlarin sonucunda
nasil davranmamiz gerektigini belirleyen içsel
bir güçtür. Insanin ruh sagligi için, benlik
tasarimi (ideal benlik) ile gerçek yasantilar
arasinda bir dengenin saglanmasi gerekir. Insan
ideal benlige ne kadar uygun hareket ederse, o
derece sosyal yasaminda huzurlu olacaktir.
Insanin kendi deger yargilari ve ideallerine göre
hareket ve mücadele etmesi, onun hem ruhsal hem
de sosyal bakimdan kendisine olan saygisini ve
güvenini arttiracaktir. Kisacasi daha huzurlu
olacaktir. Aksi durumda çesitli huzursuzluklar
söz konusu olacaktir.
20
BENLIK

• Algilanan benlik,
• Ideal benlik,
• Özdeger,
• Sosyal kimlikler.

21
Algilanan Benlik

• 1. Algilanan Benlik Bireyin kendisini nasil
  gördügü, onun benlik kavraminin çok önemli bir
  boyutunu olusturur. Algilanan benligin de üç
  bileseni vardir
• a) Kisilik özellikleri Birey benzer durumlarda
  benzer sekilde davrandigi zaman, hem disardan
  bakanlar, hem de kisinin kendisi o davranisla
  kisilik özellikleri arasinda bag kurar Çabuk
  kizan biriyim böyle durumlara gelemem.
• b) Yetkinlikler Herkes sahip oldugu yetenek,
  beceri, yeti ve bilgi düzeyi hakkinda bir algiya
  sahiptir Kriz durumlarinda çözüm üretmekte
  basariliyimdir.
• c) Degerler Birey kararlarini ve eylemlerini
  degerlerinin yönlendirdigine inanir ve kendisini
  bu çerçevede algilar Haksizliga tahammül
  edemem.

22
Ideal Benlik

• 2. Ideal Benlik Her bireyin sahip olmak istedigi
  özellikler, yetkinlikler ve degerler vardir. Kisi
  bu özelliklere gerçekten sahip olduguna inanmak
  ve baskalarini da inandirmak ister.

23
Sosyal Kimlikler

• 3. Sosyal Kimlikler Insanlar ait olduklari ve
  deger verdikleri gruplar içinde kurduklari sosyal
  etkilesimler sonucunda sosyal kimlikler
  gelistirirler. Kisi, arkadas grubunda baska, spor
  yaptigi klüpte farkli, çalistigi dernekte farkli,
  is yerinde farkli roller üstlenir farkli
  rollerin gerektirdigi sosyal kimlige uygun
  davranislari sergiler.

24
Özdeger

• 4. Özdeger Özdeger, ideal benlikle algilanan
  benlik arasindaki farktir. Algilanan benlik ideal
  benlikle eslestigi zaman, özdeger oldukça
  yüksektir. Ancak ideal benlikle algilanan benlik
  arasindaki fark, yapilan ise ve elde edilen
  sosyal geribildirime bagli olarak sürekli
  degisir. Bu nedenle özdeger, benlik kavraminin
  dinamik bir bilesenidir ve sürekli degisim ve
  gelisim içindedir.

25
Benlik algisi

• Benlik algisi bireyin çevresiyle etkilesimi
  sonucunda olusur. Çevreden alinan tepkiler açik
  seçik ve tutarli oldugu zaman güçlü bir benlik
  algisi olusur. Bulanik, eksik ve tutarsiz
  tepkiler ise zayif benlik algisina neden olur.

26

• BENLIGIN GELISMESI
• Benlik toplumsal yasanti sonucunda kazanilan bir
  olusumdur. Çünkü çocuklar kendi varliklarinin tam
  olarak farkinda degildirler. Ancak sosyallesme
  süreci sonucunda kendilerini tanimaya baslarlar.
  Çocukluk döneminde önemli olan bedensel
  ihtiyaçlardir.
• Çocukluktan itibaren insanin yasadigi sayisiz
  olaylarla beraber benlik de olusmaya baslar.
  Çocuk öncelikle çevresindekileri ayirt etmeye
  baslar, zamanla akranlari ve onlarin dünyalarini
  kesfeder, daha sonra mahallesini, okulunu ve
  diger çevresini tanir ve ona göre davranislar
  sergiler.
• Insanin benligi asagidaki yollarla gelisim
  kaydeder

27
1.Baskalarinin Bizi Degerlendirmesi (Ayna
Benlik) Kisinin, baskalarinin kendisine karsi
disa vurulmus tutumlarina dayali olarak
olusturdugu, kendi kendisine iliskin yargilarinin
toplamidir. Diger insanlarin bizim hakkimizdaki
düsüncelerinin, davranislarimiz üzerindeki etkisi
inkar edilemez. 2. Çesitli Sosyal Roller
Üstlenme Sosyal hayatta insanlarin birden
fazla statüsü vardir. Ör evde anne-baba-çocuk,
is ortaminda isveren-isçi, okulda ögrenci vb. Bu
statülerin geregi olan davranislari
sergiledigimizde de rollerimizi gerçeklestirmis
oluruz. Bu rollerimizi yerine getirirken birçok
insanla sosyal iliski içinde oluruz ve burada en
iyi özelliklerimizi göstermeye çalisiriz. Bu
sekilde hareket ederken bile gerçek benligimize
ters davranmis olmayiz. Çünkü iyi yönlerimizi
gösterirken zamanla bunlar benligimizin bir
parçasi olur.
28
3. Diger Insanlarla Kiyaslama Yapma
Benligimizin olusmasinda ve gelismesinde,
kendimizi baska insanlarla kiyaslamanin da rolü
vardir. Bu karsilastirmayi genellikle kendimize
denk olarak gördügümüz kisilerle yapariz.
Kiyaslama kendimizi degerlendirmede bize önemli
kolayliklar saglar. Kiyaslamaya göre
belirledigimiz amaç ve hedeflerimizi
degistirebiliriz.
29

• Kaynak Tüketici Davranislari
• Prof.Dr. Yavuz ODABASI
• Yrd.Doç. Gülfidan BARIS