MILLI GELIR VE MODERN ISTIHDAM TEORISI

1
MILLI GELIR VE MODERN ISTIHDAM TEORISI
2
B. Modern Istihdam Teorisi

• Ingiliz Iktisatçi J.M. Keynes 1936 yilinda
  yayinladigi Istihdam, Faiz ve Paranin Genel
  Teorisi adli eserinde klasik teoriyi elestirmis
  ve yeni bir teori ileri sürmüstür. Keynes bu
  eserinde, ekonomiyi kendiliginden ve daima tam
  istihdamda dengeye getirecek bir mekanizmanin
  mevcut olmadigini ispata çalismistir. Keynese
  göre ekonominin tam istihdamda dengeye gelmesi
  özel bir haldir.
• Bu bakimdan klasik teori, ekonominin bu özel
  durumuna uygulanabilecektir. Dolayisiyla, serbest
  olarak isleyen bir ekonomide, ekonominin tam
  istihdamda dengeye gelmesi her zaman
  ulasilabilecek bir sonuç degildir.

3

• O halde arz ve talepteki dinamiklerle ortaya
  çikan fiyat mekanizmasi, tam istihdami otomatik
  olarak gerçeklestirmedigine göre, devlet
  ekonomiye müdahale etmeli ve bunu temine
  çalismalidir.
• Yani devletin bir iktisat politikasi olmalidir.
• Bu bakimdan Keynes, eksik istihdam ve gayri
  iradi issizlik konulari üzerinde önemle
  durmustur.

4

• Klasik iktisatçilardan farkli olarak Keynese
  göre ekonomi eksik istihdamda da dengeye
  gelebilir. Yani eksik istihdamda ekonomi
  potansiyelinin tümünü kullanamadigi halde, toplam
  talep toplam arza esit olmaktadir. Bu esitlik
  varsa denge var demektir.
• Klasik iktisatçilara göre ise denge ile tam
  istihdam ayri ayrilikta düsünülemez.
• Klasiklere göre her arz kendi talebini yaratir.
  Oysa Keynes, aksine talebin arzi yarattigini
  ileri sürmüs ve böylece Mahreçler Yasasini
  reddetmis ve onun yerine efektif talep teorisini
  getirmistir. Efektif talep, toplam arzin toplam
  talebe esit oldugu yerdeki talep hacmidir.
  Keynese göre efektif talep, girisimcilerin
  ürettikleri mallara gelecekte yapilacak tüketim
  ve yatirim harcamalari toplamidir.

5

• Klasikler faizin tasarruf arzi ile sermaye
  talebine göre olustugunu ve bu faiz oraninda
  tasarruflarin daima yatirimlara esit olacagini
  iddia etmislerdir. Buna karsilik Keynes, faizin
  para arz ve talebine göre olustugunu ileri sürmüs
  ve planlanan tasarruflarin planlanan yatirimlara
  her zaman esit olacagi görüsünü kabul etmemistir.
  Tasarruflar faiz oranlarina göre degil, gelir
  düzeyine baglidir. Faiz orani ne olursa olsun,
  geliri yetersiz olan kimseler tasarruf edemezler.
  Ayrica, tasarruf ve yatirim kararlari birbirinden
  bagimsiz oldugu için, tasarruflar yatirimlardan
  fazla olabilir.
• Keynese göre, bir ekonominin istihdam düzeyi
  tamamen o ekonominin gelir ve harcama düzeyine
  baglidir. Gelirler yüksek olunca harcamalar
  yüksek olacak, harcamalar yüksek olunca
  ekonomideki toplam talep de yüksek olacaktir. O
  halde gerek özel kesim ve gerek dese devlet
  tarafindan yapilan tüketim ve yatirim
  harcamalari, o ekonomideki gelir ve dolayisiyla
  istihdam düzeyini belirlemis olacaktir.

6

• Bütün bu söylenenleri özetleyecek olursak,
  Klasik Iktisatçilar tam istihdamdaki bir
  ekonominin sorunlarini incelemisler, Keynes ise
  tam istihdama ulasmanin kosullarini arastirmis ve
  issizligin ekonomik nedenlerini ortaya koymaya
  çalismistir.

7
Denge Geliri ve Istihdam Düzeyi

• Klasik iktisatçilardan farkli olarak Keynes
  ekonomini her zaman tam istihdam düzeyinde degil,
  eksik istihdam düzeyinde de dengeye
  gelebilecegini belirttiginden bahsetmistik.
• Acaba ekonominin tam veya eksik istihdamda
  dengeye gelmesini belirleyen faktörler nelerdir?

8

• Ekonominin nerede dengeye gelecegini, ya da
  denge gelirinin ve dolayisi ile istihdam hacminin
  hangi düzeyde olusacagini Keynesin ortaya attigi
  görüsler dogrultusunda iki ayri yöntemle
  açiklamak mümkündür.
• Bunlardan birincisi, dengeyi reel faktörleri
  esas alarak açiklayan toplam arz ve toplam talep
  yöntemi, ikincisi ise parasal faktörleri esas
  alan tasarruf yatirim esitligi yöntemidir.

9
Toplam Talep ve Toplam Arz Yöntemi

• Toplam Arz Fonksiyonu
• Mikro düzeyde ele alindiginda arz egrisi,
  mallarin farkli miktarlarinin kaçtan
  satilabileceklerini gösteren bir dizi arz fiyati
  olmaktadir. Diger bir ifadeyle, arz fonksiyonu,
  girisimcilerce farkli miktarlari gösteren ex-ante
  (planlanan, öngörülen) bir kavramdir.
• Makro düzeyde yapilan analizlerde ise toplam arz
  fonksiyonu kavrami kullanilmaktadir. Toplam arz
  egrisinde sadece bir mal veya hizmetin degil,
  fakat bir ekonomide üretilen tüm mal ve
  hizmetlerin farkli fiyatlardan piyasaya sürülecek
  farkli miktarlari söz konusu olmaktadir.

10

• Toplam arz fonksiyonu söz konusu oldugunda bu
  kavrami, üreticilerin gerçeklestirecekleri farkli
  farki istihdam düzeylerinde, üretecekleri mal ve
  hizmet karsiliginda elde etmek zorunda olduklari
  farkli toplam satis hasilati miktarlari olarak
  düsünmek gerekecektir.
• Keynese göre toplam arz egrisi, farkli istihdam
  düzeylerinde üretilecek farkli miktarlardaki mal
  ve hizmet maliyetlerinin hangi düzeyde oldugunu
  göstermektedir.
• Burada gözden kaçirilmamasi gereken en önemli
  nokta, toplam arz sedülünün veya egrisinin, kisa
  dönemde girisimcilerin farkli istihdam
  düzeylerini gerçeklestirmek için elde etmek
  zorunda olduklari asgari toplam satis hasilatlar
  dizisini gösterdigidir.

11
Toplam Arz SedülüÇalisma süresi haftalik 40
saat, yillik 50 haftaSaat basi ücret 4 dolar
Istihdam Milyon Kisi Yillik Isçi Ücreti Bin Dolar Toplam Arz Fiyati Milyar Dolar (Satis Hasilati)
24 8 192
25 8 200
26 8 208
27 8 216
28 8 224
29 8 232
12
Toplam Arz EgrisiToplam arz egrisi farkli
istihdam düzeylerinde, elde edilmesi beklenen
toplam satis hasilati ile istihdam arasindaki
iliskiyi ortaya koyar
Beklenen satis hasilati
224
208
192
O
Istihdam Milli Gelir
192
208
224
13
Toplam Talep Fonksiyonu

• Bir ekonomide, ekonomiyi olusturan karar
  birimlerinin, üretilen tüm mal ve hizmetleri
  satin almak üzere, farkli reel gelir düzeylerinde
  harcamaya hazir olduklari farkli miktarlari
  gösteren fonksiyona toplam talep fonksiyonu
  diyoruz.
• Burada dikkat edilmesi gereken husus, toplam
  talep egrisi ya da toplam talep egrisi, bize
  belli bir gelir düzeyinde ekonomiyi olusturan
  birimlerin satin aldiklari toplam mal ve
  hizmetler için fiilen yaptiklari harcamalari
  degil, fakat farkli gelir düzeylerinde söz konusu
  olacak talebi, diger bir deyisle karar
  birimlerinin yapmaya hazir olduklari muhtemel
  harcama miktarlarini göstermektedir. Bu nedenle
  de ex-ante bir kavramdir.

14

• Belli bir dönemde bir ekonomide toplam talebin,
  diger bir ifadeyle toplam harcamalarin o dönemde
  elde edilen gelire esit oldugunu düsünmek hatali
  olur. Eger bu gerçek olsaydi, toplam arz egrisi
  ile toplam talep egrisi birbirleri ile çakisirdi.
• Beli bir dönemde yapilan harcamalarin kaynaginin
  sadece o dönemde elde edilen gelirlerden olusmaz.
  Harcamayi yapan birimlerden her biri, o dönemde
  elde edilenden daha fazla harcamada
  bulunabilmektedir.

15
Denge Geliri ve Istihdam Düzeyi
Beklenen Top. Satis Hasilati Harcamalar
Toplam Arz Fonk.
C
Toplam Talep Fonk.
F
D
B
A
0
Milli Gelir Istihdam
Y1
Y0
Y2
16
Denge Gelirinin Olusumu
Toplam Arz Milyar Dolar Toplam Talep Milyar Dolar Fark Milli Gelir ve Istihdam Etkisi
0 196 TA?TT Arttirici Yönde
192 200 TA?TT Arttirici Yönde
200 204 TA?TT Arttirici Yönde
208 208 TATT DENGE
216 212 TA?TT Azaltici Yönde
224 216 TA?TT Azaltici Yönde
232 220 TA?TT Azaltici Yönde
17

• Toplam arz ve toplam tüketim düzeylerinin veya
  fonksiyonlarinin birbirine esit oldugu (sekilde D
  noktasi, tabloda ise 208 milyar dolarlik arz ve
  talep düzeylerinin oldugu) noktada girisimcilerin
  bekledikleri ve elde etmeyi umduklari (ex-ante)
  toplam satis hasilati ile fiilen elde ettikleri
  (ex-post) toplam satis hasilati birbirine esit
  olmaktadir.
• Artik bu milli gelir düzeyinde, milli geliri ne
  yukari çekecek bir harcama fazlasi, ne de asagi
  itecek bir harcama açigi vardir.
• Denge noktasi olarak kabul ettigimiz D
  noktasinin solunda talep fazlasi oldugu için bu
  durum milli geliri artirici, D noktasinin saginda
  ise arz fazlasi oldugu için bu durum milli geliri
  azaltici etkiler yaratacaktir.
• Iste Keynes bu talep fazlasi olmasi durumunda
  veya diger bir ifadeyle fazla talep yaratilarak
  klasik iktisatçilarin tersine talebin arzi
  yaratacagini söylemistir.

18
Tasarruf Yatirim Esitligi Yöntemi
I ve S
C
S
B
D
F
I otonom yatirimlar
A
0
K
Y1
Y0
Y2
Y
19

• Tasarruflarin yatirimlara esit oldugu (baska bir
  ifadeyle tasarruflarin tamaminin yatirima
  dönüstügü) D denge noktasi yani Yo miktarinda mal
  ve hizmet üretimi, milli gelirin miktarini ve
  dolayisi ile istihdam hacmini belirler. Bu denge
  tam istihdam dengesi de, eksik istihdam dengesi
  de olabilir.
• Yo gelir güzeyinin solunda yani I?S durumunda
  para arzinin arttirilmasi, borçlanma gibi
  kaynaklarla yatirimlar finanse edilmistir.
• Yo gelir güzeyinin saginda ise yani I?S
  durumunda ise yapilan tasarruflarin tümü çesitli
  nedenlerle yatirimlara kanalize edilememistir.