Slajd 1

1
Koncepcja klastrów
Mariusz Zbadynski
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
2
Pierwotne teorie rozwoju regionalnego

• Teorie
• lokalizacji (A.Weber),
• osrodków centralnych (W. Christaller),
• bazy ekonomicznej ((W. Sombart),
• biegunów rozwoju (F. Perroux, J.R. Boudeville),
• dyfuzji innowacji (T. Hagerstrand),
• rozwoju endogenicznego (J. Friedman, C. Weaver,
  W.B. Stohr)

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
3
Koncepcje wtórne rozwoju regionalnego

• Koncepcje wtórne - rozwijaja i udoskonalaja
  pierwotnie sformulowane teorie. Przykladem moze
  byc opierajaca sie na teorii biegunów rozwoju
  wzrostu koncepcje takie jak m.in. koncepcja
  geograficznych centrów wzrostu (A. Hirschman),
  koncepcja blednego kola (G. Myrdal), oraz
  koncepcja rdzenia i peryferii (J. Friedman).
• produktu podstawowego (staple theory),
• cyklu produkcyjnego (produkt-cycle theory),
• uczacego sie regionu (the learning region),
• elastycznej produkcji (flexible production),
• wielkiego pchniecia (big push theory).

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
4
Teoria biegunów rozwoju
W rozumieniu tej teorii rozwój gospodarczy
jest skoncentrowany w najbardziej rozwinietych
przedsiebiorstwach, galeziach przemyslu i
sektorach, które stanowia? tzw. bieguny wzrostu
dla calej gospodarki. Wymienione bieguny
charakteryzuje sie najsilniejsza pozycja na
rynku, szybkim tempem wzrostu dzialalnosci
gospodarczej i wieloma powiazaniami
kooperacyjnymi. Stanowia sile napedzajaca rozwój
gospodarki regionu. Zgodnie z ta teoria takie
bieguny wplywaja pózniej na lokalizacje nowych
przedsiebiorstw oraz dzieki szybkiemu rozwojowi
wplywaja na sasiednie podmioty i przy wysokim
poziomie komunikacji proces rozwoju w sposób
naturalny szybko sie rozprzestrzenia.
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
5
Koncepcja geograficznych centrów wzrostu
Wedlug Hirschmana rozwój gospodarczy
dokonuje sie nierównomiernie i jest
skoncentrowany w tzw. geograficznych centrach
wzrostu (geographical growth centers). Pózniej
jednak nastepuje naturalne rozprzestrzenianie sie
rozwoju z centrów na obszary sasiadujace. Dlatego
podobnie jak w teorii biegunów wzrostu, Hirschman
zaleca wzmacnianie rozwoju regionów centralnych i
wspieranie pózniejszej dyfuzji rozwojowej przez
budowanie np. infrastruktury komunikacyjnej.
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
6
Koncepcja blednego kola
Gunnar Myrdal równiez opisywal
nierównomierny przestrzennie rozwój gospodarczy.
Jest to wedlug uczonego dlugi proces historyczny,
uwarunkowany nie tylko czynnikami ekonomicznymi,
ale równiez spolecznymi i kulturowymi. Wg Myrdala
zróznicowanie regionalne rozwoju poglebia sie
wraz z uplywem czasu. Jest to spowodowane
kumulowaniem sie i wzajemnym oddzialywaniem
przyczyn ekonomicznych, politycznych i
kulturowych (cumulative causation). W ten sposób
obszary bogate rozwijaja sie coraz szybciej,
natomiast biedne pograzaja sie w stagnacji. Jest
to wiec mechanizm blednego kola.
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
7
Koncepcja rdzenia i peryferii
Podobna koncepcja rozwoju jest model rdzenia
i peryferii (core and peripheries). Zdaniem
Friedmanna dzialalnosc wytwórcza i uslugowa
najbardziej konkurencyjnych przedsiebiorstw jest
lokowana w najsilniej rozwinietych regionach,
glównie duzych osrodkach metropolitalnych.
Jednoczesnie centra gospodarcze dominuja nad
swoimi peryferiami. Wprawdzie przyczyniaja sie do
zainicjowania trajektorii rozwoju tych terenów,
ale jest on podporzadkowany i uslugowy wobec
obszarów centralnych. Ponadto centra daza do
dominacji nie tylko w sferze gospodarczej, ale
równiez politycznej i kulturowej.
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
8
Teoria dystryktów przemyslowych
Wedlug A. Marshalla dystrykt przemyslowy
stanowi przestrzennie wydzielony obszar, na
którym koncentruja swoja lokalizacje zaklady
przemyslowe. Struktura gospodarki regionalnej
jest oparta na malych i srednich
przedsiebiorstwach, produkujacych glównie na
rynek regionalny. Cecha charakterystyczna
dystryktu przemyslowego jest niezwykla ruchliwosc
sily roboczej. Zdaniem Marshalla pracownicy sa
bardziej zwiazani z regionem, anizeli z
konkretnym zakladem produkcyjnym, i czesto
zmieniaja pracodawce. Zapleczem sa wysoko
wykwalifikowane instytucje uslugowe,
przystosowane do specjalistycznej produkcji
regionalnej. W ramach tego zaplecza funkcjonuja
takze instytucje finansowe, które podejmuja sie
dlugofalowego kredytowania produkcji, nawet
stanowiacej powazne ryzyko handlowe.
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
9
Czynniki wyznaczajace klastry

• koncentracja na okreslonym obszarze
  przedsiebiorstw, dzialajacych w tym samym,
  badz pokrewnych sektorach przemyslu lub uslug,
• wystepowanie interakcji i funkcjonalne
  powiazania pomiedzy firmami,
• wspólna trajektoria rozwoju,
• ponadsektorowy wymiar klastra, obejmuje on swym
  zasiegiem zarówno poziome jak i pionowe
  powiazania pomiedzy przedsiebiorstwami.
• Klastry róznia sie od tradycyjnych lokalnych
  systemów produkcyjnych tym, ze istotne jest tam
  partnerstwo i wspólpraca nie tylko miedzy
  firmami, ale równiez miedzy firmami i swiatem
  nauki i badan.

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
10
Terminy okreslajace koncepcje klastra

• Lokalne systemy produkcji (locaux systemes
  productifs),
• Kompleksy przemyslowe,
• Skupiska,
• Cluster grono, kisc (Teoria gron),
• Wiazki przemyslowe,
• Klaster.

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
11
Definicja klastra
Klaster to geograficzne skupisko wzajemnie
powiazanych firm, wyspecjalizowanych dostawców,
jednostek swiadczacych uslugi, firm dzialajacych
w pokrewnych sektorach i zwiazanych z nimi
instytucji (na przyklad uniwersytetów, jednostek
normalizacyjnych i stowarzyszen
wspólpracujacych). Klastry osiagaja mase
krytyczna (niezbedna liczba firm i innych
instytucji tworzace efekt aglomeracji) i
odnoszace niezwykle sukcesy konkurencyjne w
okreslonych dziedzinach dzialalnosci. Klastry sa
cecha niemal kazdej gospodarki narodowej,
regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej,
glównie w krajach gospodarczo rozwinietych.
(M. E. Porter 2001)
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
12
Przyklady klastrów

• Dolina Krzemowa (pólprzewodniki i technologie
  informatyczne),
• Lombardia (przemysl teleinformatyczny i
  chemiczny),
• Cambridge (biotechnologia, przemysl komputerowy
  i informatyczny),
• Austin, Montpellier (telekomunikacja,
  oprogramowanie, biotechnologia),
• Klastry przemyslowe w pólnocnych Wloszech
  (wloskie dystrykty przemyslowe),
• Technopolis Oulu w Finlandii (telekomunikacja).

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
13
Przyklady klastrów w Polsce

• Quasi-klaster automatyki przemyslowej w
  Gdansku,
• Klaster poligraficzny w Warszawie,
• Klaster budowlany w regionie swietokrzyskim,
• Tarnowski Klaster Przemyslowy Plastikowa
  Dolina,
• Klastry wiejskie na Lubelszczyznie
  (agroturystyka).

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
14
Typologia klastrów
Kryterium podzialu Typy klastrów
Stadium rozwoju Podzial analogiczny do teorii cyklu zycia produktu, mozna wyróznic klastry embrionalne, wzrostowe, dojrzale oraz schylkowe
Zdolnosc do kreowania miejsc pracy Klastry o rosnacym, stabilnym badz malejacym zatrudnieniu.
Zasieg terytorialny klastra W zaleznosci od umiejscowienia wzajemnie powiazanych podmiotów tworzacych klaster mozemy wyróznic klastry o zasiegu lokalnym, regionalnym, krajowym, ponadnarodowym.
cd.
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
15
Typologia klastrów cd.
Kryterium podzialu Typy klastrów
Liczba poziomo powiazanych sektorów Klastry waskie badz szerokie.
Liczba stadiów lancucha produkcyjnego Klastry glebokie i plytkie.
Pozycja konkurencyjna Klastry bedace liderami swiatowymi, krajowymi, lub posiadajacymi przecietna badz slaba pozycje konkurencyjna,
Zanczenie technologiczne Klastry wysokich, srednich lub niskich technologii. (wysoko badz niskoinnowacyjne).
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
16
Korzysci wewnetrzne z
funkcjonowania klastrów

• wzrost produktywnosci lokalnych
  przedsiebiorstw,
• wzrost innowacyjnosci - stymulowany i wspierany
  przestrzenna bliskoscia podmiotów gospodarczych,
• dynamiczny wzrost liczby nowych przedsiebiorstw
  - rozwijajacy sie klaster charakateryzuje sie
  dynamicznym wzrostem liczby narodzin nowych
  przedsiebiorstw (nowe miejsca pracy),

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
17
Korzysci zewnetrzne funkcjonujacego klastra

• wzrost dostepnosci uslug okolobiznesowych,
• inwestycje w infrastrukture,
• zwiekszenie dochodów ludnosci,
• klaster - motor rozwoju regionalnego.

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
18
Podzial klastrów wedlug Meyera-Stamera

• Klastry pokrewne wloskim dysktryktom przemyslowym
  (Dolina Krzemowa) dominacja malych i srednich
  przedsiebiorstw, silna specjalizacja oraz silna
  wzajemna rywalizacja z jednoczesnym systemem
  powiazan sieciowych oraz przede wszystkim
  zaufaniem,
• Klaster typu hub-and-spoke os i szprycha (
  Seattle Boeing, Toyota City) wspólistnienie na
  danym terenie duzych przedsiebiorstw powiazanych
  hierarchicznie z rozlegla grupa firm sektora MSP
• Klaster satelitarny z dominujacym udzialem malych
  i srednich przedsiebiorstw uzaleznionych od firm
  zewnetrznych, którego przewaga lokalizacyjna
  opiera sie z reguly na nizszych kosztach (region
  Manaus w Brazylii)

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
19
Metody wykorzystywane w procesie badania
klastrów.
Metoda Opis metody
Metoda przeplywów miedzygaleziowych (Input-Output) Opiera sie na analizie powiazan pomiedzy sektorami. W tradycyjnym podejsciu wykorzystuje sie macierze przeplywów produkcji.
Metoda badania skupien (high points) Wspólczynnik lokalizacji Podstawa tej analizy jest obliczenie wspólczynnik lokalizacji. (LQ Location quotient) E zatrudnienie w przemysle (wartosc dodana, dochody, liczba firm)
Metoda ekspercka (Case study) Opiera sie na analizie danych jakosciowych. Informacje sa zbierane za pomoca wywiadów kluczowymi aktorami paneli, bialego wywiadu itp.
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
20
Cele polityki rozwoju opartej o klastry

• Trwale podnoszenie poziomu konkurencyjnosci
  lokalnej, regionalnej i narodowej
  gospodarki,
• Wzrost innowacyjnosci przedsiebiorstw i poprawa
  ich pozycji konkurencyjnej,
• Uzyskanie efektów synergicznych,
• Przeksztalcenie klastrów w regionalne systemy
  innowacyjne.

Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr
21
Dziekuje za uwage.
Katedra Gospodarki Regionalnej
www.ae.jgora.pl/kgr