Stadijum formalnih operacija prema Pija

1
Stadijum formalnih operacijaprema Pijažeovoj
teoriji intelektualnog razvoja

• (zapocinje oko 11-12 godina, a ravnotežu dostiže
  oko 14-15 godina

2
Formalne (propozicionalne) operacije

• Formalne operacije su operacije koje se izvode na
  verbalnim iskazima (propozicijama), vodeci racuna
  o formi, a ne sadržaju mišljenja.
• Odvajanjem forme od sadržaja osoba postaje
  sposobna da pravilno razmišlja polazeci od
  hipoteza (iskaza u koje ne veruje, ili za koje
  još ne zna da li su istiniti), pa se zbog toga to
  naziva hipoteticko-deduktivnim mišljenjem.

3
Struktura mišljenja na stadijumu formalnih
operacija

• Pijaže strukturu mišljenja na stadijumu formalnih
  operacija objašnjava koristeci dva logicka
  modela
• Kombinatoriku
• Grupu dveju reverzibilnosti (grupa INCR) Ona
  objedinjuje reverzibilnost pomocu inverzije (ili
  negacije) i reciprocnosti koje su na stadijumu
  konkretnih operacija razdvojene. Grupu INCR cine
  cetiri transformacije I-identicna, N-inverzna,
  R-reciprocna i C-korelativna transformacija (na
  primerima zadataka koji slede ilustrovacemo
  znacenje ovih transformacija)
• Ove logicke strukture ne opisuju eksplicitno
  znanje osobe, vec strukturu njenog mišljenja. To
  znaci da adolescent ne može recima da iskaže
  principe kombinatorike i operacije grupe ali da u
  rešavanju problema on funkcioniše u skladu sa
  njima.

4
Tipovi intelektualnih zadataka cije rešavanje
omogucavaju formalne operacije

• Kombinatorika objekata i kombinatorika iskaza
• Proporcije
• Dvostruki sistem referenci
• Razumevanje hidrostaticke ravnoteže
• Pojmovi verovatnoce
• Eksperimentalno mišljenje
• itd.

5
Kombinatorika objekata

• Npr. damo detetu žetone u više razlicitih boja
• OOOOOOOOOOOOOOOO zahtevajuci od njega da ih
  kombinuje u grupama dva po dva.
• Dete na na nivou konjretnih operacija ce uspeti
  da napravi samo nekoliko kombinacija, radeci
  pokušajima i pogreškama. Npr. OO OO OO
• Dete na nivou formalnih operacija ce pristupiti
  problemu sistematski i realizovati sve
  kombinacije OO OO OO
• OO OO
• OO

6
Kombinatorika iskaza

• Osoba na stadijumu formalnih operacija je
  sposobna da kombinuje ideje, ili hipoteze, u
  obliku afirmacija, ili negacija i da tako
  upotrebljava logiku iskaza operacije kao što su
  implikacija (ako...onda...), disjunkciju
  (ili...ili... Ili oba), ekskluziju (ili...ili...)
  itd.

7

• 1. Kada su Maja, Vesna i Sonja birale karijeru,
  svaka je izabrala ili pravo ili medicinu.
• Ili je Maja izabrala medicinu, ili je Vesna
  izabrala medicinu, ali ne obe.
• Vesna je izabrala medicinu ako i samo ako je
  Sonja izabrala medicinu.
• Samo jedna žena je izabrala prava.
• Ko je izabrao prava?

8

• 2. Kada Ognjen, Luka i Aleksa idu u restoran,
  svaki pije ili sok ili pivo.
• Ognjen pije sok ako i samo ako Luka pije pivo.
• Ili Ognjen ili Aleksa pije pivo (ili obojica).
• Luka i Aleksa ne piju isto pice.
• Ko pije sok?

9
Proporcije

• Pojam proporcije se javlja od 11-12 godina u
  razlicitim podrucjima najpre u kvalitativnom,
  logickom obliku, a zatim u kvantitativnom obliku.
• Primer vage Dete pocinje da shvata da se
  polazeci od dve jednake težine (T) na istom
  rastojanju (D) od centra, ravnoteža održava pri
  smanjivanju, ali udaljavanju jedne i pri
  povecanju i približavanju centru druge velicine
  (T/D2T/2D)

10
Dvostruki sistem referenci

• Dete na stadijumu formalnih operacija shvata da
  igracka koja se krece u jednom smeru po dašcici
  koja se krece u suprotnom smeru ostaje nepomicna
  u odnosu na spoljašnju tacku zato što kretanje
  dašcice kompenzuje kretanje igracke

I-kretanje igracke u desno, R-kretanje daske u
levo, N-kretanje puža u levo, C-kretanje daske u
desno
?
?
?
?
11
Razumevanje hidrostaticke ravnoteže

• U jedan krak cevi oblika slova U koja je do
  polovine napunjena tecnošcu razlicite gustine
  (voda, alkohol, glicerin) stavimo klip i
  opterecujemo ga razlicitim težinama, a ispitanik
  treba da predvida podizanje nivoa tecnosti u
  drugom kraku.
• Mala deca ne razumeju akciju i reakciju, tj.
  misle da ce težina tecnosti delovati u istom
  smeru kao i težina klipa.
• Na nivou formalnih operacija osoba razlikuje i
  koordinira delovanje težine klipa I, njenog
  inverza N (uklanjanje težine), reakciju tecnosti
  R, koja deluje suprotno od I i inverza C
  (smanjivanje težine tecnosti) koje deluje u istom
  smeru kao I.

12
Pojmovi verovatnoce

• Osobe na stadijumu formalnih operacija postaju
  sposobne da procene verovatnocu da se iz kutije
  koja sadrži npr. 3 crvene, 2 plave i 4 žute
  kuglice izvuku dve kuglice iste boje. Ovo je
  moguce na osnovu kombinatorike koja pruža uvid u
  sve moguce asocijacije datih elemenata i
  shvatanja proporcija (shvatanje da je npr.
  verovatnoca 3/6 jednaka 2/4)

13
Eksperimentalno mišljenje

• Propozicionalne kombinacije predstavljaju osnovu
  eksperimentalnog duha koji se formira na ovom
  stadijumu, a koji predstavlja sposobnost osobe da
  diferencira faktore, postavlja i proverava
  hipoteze i tako vrši indukciju zakona.
• Ovo se može ilustrovati u eksperimentu sa klatnom
  i u eksperimentu o elasticnosti (naredni
  slajdovi).

14
Eksperiment sa klatnom

• Od deteta tražimo da odredi od kojih faktora
  zavisi frekvencija oscilacije klatna. Pokažemo mu
  da se kratko,teško klatno brzo njiše, a da se
  dugacako, lagano klatno sporo njiše.

15
Eksperiment sa klatnom (nastavak)

• Deca na preoperacionom stadijumu obracaju pašnju
  samo na jedni dimenziju reci ce da se krace
  klatno njiše brže, ili da se teže klatno njiše
  brže (zavisno od toga šta im se opažajno namece)
• Deca na stadijumu konkretnih operacija ce reci da
  se krace i teže klatno njiše bržem jer to
  opažaju, ali ovo nije tacan odgovor, jer je
  težina zapravo irelevantna.

16
Eksperiment sa klatnom (nastavak)

• Deca na stadijumu formalnih operacija se
  oslobadaju od prevlasti dva posmatrana slucaja
  (kratko/teško i dugacko/lako) i vide ih kao dve
  od 4 moguce kombinacije varijabli težine i
  dužine, od kojih svaka ima po dve vrednosti. Oni
  ce reci da odgovor mogu dati kada empirijski
  provere i dve prethodno neisprobane kombinacije
  (kratko/lako i teško/dugacko). U osnovi njihovog
  rezonovanja je sistematska kombinacija faktora,
  iz koje izvode hipoteze i proveravaju ih.

17
Eksperiment o elasticnosti

• Detetu damo nekoliko metalnih šipki i tražimo da
  odredi uzroke njihove razlicite savitljivosti
  (moguci uzroci su dužina šipki, debljina, oblik
  preseka, materijal)
• Na nivou konkretnih operacija, dete ne razdvaja
  cinioce, vec uzima npr. dugacku i široku šipku i
  poredi je sa kratkom i uskom, da bi proverio
  ulogu dušine i sl.
• Na nivou formalnih operacija, osoba razmatra sve
  cinioce, proverava ih jednog po jednog, držeci
  ostale konstantnim.

18
Opšte psihološke posledice pojave formalnih
operacija

• Na stadijumu formalnih operacija se saznajno
  polje proširuje sa domena realnosti na domen
  mogucnosti (stvarnost se shvata kao jedna od
  mogucnosti) što dovodi do osobenosti ponašanja
  adolescenata u celini osporavanje postojeceg,
  bunt, isprobavanje raznih uloga, traženje licnog
  identiteta, stvaranje teorija (npr. filozofskih,
  socioloških, religioznih) itd.

19

• According to Elkind (1967), adolescent
  egocentrism, which includes a belief by teenagers
  that they are special and unique, accompanies the
  attainment of new mental abilities. Specifically,
  Elkind proposed that adolescents construct an
  "imaginary audience," giving rise to heightened
  self-consciousness. Adolescents believe that
  others, especially peers, are watching them,
  thinking about them, and interested in all their
  thoughts and behaviors. Elkind suggested that
  this is due, in part, to emerging formal
  operational thought, which allows adolescents to
  think about their own thinking and that of
  others. Adolescent egocentrism actually
  represents a flaw in their thinking that is
  characteristic of early formal operations.
  Adolescents assume that since they spend a
  considerable amount of time thinking about
  themselves, others must be doing the same thing,
  namely, thinking about and monitoring them. They
  fail to realize that while they may be
  preoccupied with themselves, others are not so
  inclined.