INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek

1
INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJJerzy Wilkin i
Dominika Milczarek

• Wyklad 9
• Prawa wlasnosci i ich znaczenie w gospodarce (cz.
  3)

2
PRAWA WLASNOSCI A WOLNOSC

• Kolejne wazne zagadnienia
• Czy posiadanie daje wolnosc?
• Wlasnosc jest niekiedy definiowana w kategoriach
  wolnosci.
• Czym rózni sie posiadanie rzeczy od posiadania
  wolnosci religijnej czy wolnosci slowa?
• Dlaczego ten drugi rodzaj wolnosci jest dzielony
  bardziej sprawiedliwie (równo?) niz ten pierwszy?
• Czy dystrybucja uprawnien wlasnosciowych w
  spoleczenstwie moze byc sprawiedliwa?

3
WLASNOSC JAKO PRAWO NATURALNE

• Prawo do wlasnosci jako prawo naturalne
• m.in. John Locke (XVII w.)
• prawo naturalne obok prawa do wolnosci i do zycia
• nawiazanie do teologicznych podstaw praw
  naturalnych
• prawo do zawlaszczania dóbr zewnetrznych przez
  prace.

4
WLASNOSC JAKO PRAWO NATURALNE

• Juz w pierwszych konstytucjach prawo do wlasnosci
  jako uprawnienie, które
• przyslugiwalo czlowiekowi juz w stanie natury
• i które nie powinno byc naruszane przez panstwo.
• Prawo do wlasnosci prywatnej gwarantowane przez
  wszystkie wspólczesne konstytucje panstw
  kapitalistycznych.

5
UMOWA SPOLECZNA A WLASNOSC

• Prawo do wlasnosci jako umowa spoleczna
• m.in. John Rawls i James Buchanan
• Wedlug Rawlsa
• Wlasnosc prywatna jest jednym z kilku
  podstawowych praw jednostki wynikajacej z zasady
  sprawiedliwosci, która ma swe korzenie w umowie
  spolecznej.

6
UMOWA SPOLECZNA A WLASNOSC

• Wedlug Rawlsa (cd.)
• Podstawa sprawiedliwosci spolecznej sa
• jednakowe, podstawowe wolnosci obywatelskie, ale
  takze
• demokracja wlascicielska, umozliwiajaca jak
  najwiekszej liczbie obywateli posiadanie srodków
  produkcji.

7
UMOWA SPOLECZNA A WLASNOSC

• Wedlug Buchanana
• Prawo wlasnosci ma podstawowe znaczenie nie tylko
  dla wolnosci jednostki, ale tez dla efektywnosci
  gospodarowania.
• Paradoksem socjalizmu bylo to, ze
• odwolujac sie do potrzeby poprawy efektywnosci i
  ograniczenia wlasnosci prywatnej
• doprowadzono zarówno do ograniczenia wolnosci,
  jak i do niesprawnej i nieefektywnej gospodarki.

8
UMOWA SPOLECZNA A WLASNOSC

• W wyniku umowy spolecznej jednostki konstruuja
  prawa na wzór praw naturalnych.
• Od czasów Lockea do wspólczesnosci zakres
  podstawowych praw czlowieka nie ulegl zmianom
• Naleza do nich
• prawo do zycia,
• wolnosci
• i wlasnosci.

9
ZWIAZKI MIEDZY WLASNOSCIA A WOLNOSCIA

• Richard Pipes Wlasnosc a wolnosc Warszawa
  2000
• Moja hipoteza stanowiaca punkt wyjscia jest
  stwierdzenie, ze istnieje bardzo bliski zwiazek
  miedzy publicznymi gwarancjami posiadania a
  wolnoscia jednostki
• ze jesli istnienie jakiejs formy wlasnosci jest
  mozliwe bez wolnosci, to sytuacja odwrotna jest
  niewyobrazalna

10
ZWIAZKI MIEDZY WLASNOSCIA A WOLNOSCIA

• Argumenty za wlasnoscia (R. Pipes)
• Polityczny wlasnosc pomaga w stabilizacji i
  ogranicza uprawnienia rzadu (jesli nie jest
  rozdzielana w razaco nieuczciwy sposób).
• Moralny wlasnosc jest uprawniona, poniewaz kazdy
  ma prawo do korzystania z owoców swojej pracy.
• Ekonomiczny jest to najskuteczniejszy sposób
  tworzenia dobrobytu.
• Psychologiczny wartosc wzbogaca poczucie
  tozsamosci i godnosci wlasnej jednostki.

11
ZWIAZKI MIEDZY WLASNOSCIA A WOLNOSCIA

• James Madison (filozof, polityk, prezydent USA w
  XIX w.)
• Wlasnosc w ujeciu waskim
• Np. wlasnosc ziemi, towarów, pieniedzy
• Wlasnosc w ujeciu szerokim (i bardziej
  wlasciwym)
• Wyznawane poglady, swobodna ich wymiana,
  zapatrywania religijne, praca zawodowa, obyczaje,
  poczucie bezpieczenstwa, wolnosc osobista.
• Slowem, jesli wiec czlowiek posiada jakoby prawo
  do swej wlasnosci, moze tez wlasnoscia uczynic
  swe prawa.