Onderzoekgegevens betreffende de Psycho-Sociale Aspecten van Aangepaste Bewegingsactiviteiten

1
Onderzoekgegevens betreffende de Psycho-Sociale
Aspecten van Aangepaste Bewegingsactiviteiten

• Prof. H. Van Coppenolle,

2
De psychosociale aspecten zijn misschien wel de
meest belangrijke aspecten van APA

• maar misschien worden die ook wel het meest
  vergeten!

3
Fysieke handicap

• Wat zijn de voordelen van sportactiviteiten op
  psychologisch en sociaal vlak voor iemand met een
  fysieke handicap? (blind, doof, geamputeerd ,
  hartziekten, enz.)
• zeer goed beeldmateriaal de bekroonde film
  ( Medal of Peace van de United Nations)
  Ik ben niet gehandicapt

4
Psychologische problemen

• Wat zijn de voordelen van deelname aan aangepast
  bewegen en sporten (Psychomotorische therapie)
  voor iemand met psychologische problemen?
  (depressie, anorexia nervosa, schizofrenie) ?

5
Verstandelijke handicap

• Wat zijn de positieve aspecten van sport en
  aangepast bewegen bij personen met een
  verstandelijke handicap?

6
Deze drie groepen personen met een handicap

• zullen het onderzoeksonderwerp zijn binnen dit
  psychosociaal domein

7
Onderzoeksgegevens zijn meestal gebaseerd op
vragenlijsten

• Als ik wil weten wat een persoon met een handicap
  denkt over deelname aan sporten, dan moet ik hem
  dit vragen
• dus, omdat dit de enige manier is, zijn alle
  gegevens gebaseerd op de meningen van die
  personen zelf
• maar deze impressies zijn de enige die betekenis
  hebben, aangezien niemand anders daar in hun
  plaats over kan oordelen

8
Anderzijds zijn er ook nadelen verbonden aan
vragenlijsten

• vertellen de personen de waarheid?
• begrijpen zij de vragen?
• zijn ze voldoende gemotiveerd om de vragenlijsten
  op een ernstige manier in te vullen?

9
Persoonlijkheid, gedrag en sociale aanpassing bij
personen met een handicap

• R. Shephard (Fitness in Special Populations)
  Human Kinetics, 1990, pp.201-221)

10
Sociale Problemen bij personen met een handicap

• Het individu met een handicap wordt vaak
  ontmoedigd tijdens activiteiten in het dagelijks
  leven. Het onderwijs wordt belemmerd,
  tewerkstellingsvooruitzichten zijn beperkt, en
  het individu moet vaak het hoofd bieden aan
  stigmatisatie en stereotypering.

11
Stigmatistie

• Een fysieke handicap creëert een zichtbaar stigma
  dat het sociaal leven vaak in diskrediet brengt,
  en dat anderen ertoe aanzet de gehandicapte te
  mijden (Aufesser, 1982, Hunt, 1966)
• vaak worden gehandicapten beschouwd als
  onproductieve personen of personen met sociaal
  afwijkend gedrag. Bepaalde beschavingen
  beschouwden hen als door de godheid of door een
  heks gestraft, of als bezeten door de duivel
  (Adedoja,1987, Goffman, 1963)

12
Helaas blijken ook kinderen vaak negatieve
stereotiepe gedachten te hebben over gehandicapten

• Over het algemeen worden sensoriële handicaps het
  minst gestigmatiseerd
• fysieke handicaps zijn de volgende in de rij, en
  personen met mentale handicaps worden het meest
  uitgesloten
• de oorzaak van de handicap beïnvloedt eveneens de
  visie erop
• verrassend genoeg kan dit proces ook
  plaatsgrijpen binnen de gehandicapten onderling

13
Stereotypering

• Vaak zijn stereotiepe gedachten een waargenomen
  tekort aan fysieke aantrekkingskracht,
  intelligentie en bekwaamheid
• in vele gevallen is het hele stereotype onjuist
  en ongepast
• de gehandicapten worden naar speciale scholen en
  beschermde werkplaatsen gestuurd, hoewel ze
  eigenlijk goed zouden kunnen functioneren in
  normale onderwijssystemen en tewerkstellingsplaats
  en

14
negatieve stereotypes hebben mede geleid tot
conflicten over eigendomsrechten van
atletenwedstrijden

• Sommige valiede atleten wilden rolstoelatleten
  uitsluiten van evenementen als de marathon
• zon uitsluiting heeft onmiddellijk een nadelige
  effect op de meeste gehandicapte deelnemers, die
  beoordeeld willen worden op hun globale
  competitieve prestaties, eerder dan als blinde of
  paraplegische patiënten

15
Levensstijl en Handicap

• De sociale problemen waar gehandicapten mee
  geconfronteerd worden, zijn vaak oorzaak van
  reactieve depressie en deze kan leiden tot een
  ongezonde levensstijl (tabak-, alcohol- en
  drugmisbruik) (Nelipovich, 1983 Nelipovich
  Parker, 1981)

16
Tewerkstelling

• Ondanks negatieve vooroordelen van vele
  werkgevers, zijn veel zogezegdekreupelen beter
  gemotiveerd en productiever dan hun gezonde
  collegas
• niettemin blijven de tewerkstellingskansen voor
  het gemiddeld gehandicapte individu toch relatief
  gering

17
activiteiten (habitual activities)

• Over het algemeen daalt het plezier in
  vrijetijdsbesteding bij individuen die een
  ruggemergletsel opliepen (Price, 1987)
• deelname aan sportactiviteiten daalde meestal
  evenredig met de situatie waar het individu zich
  vóór het trauma in bevond

18
invloed van sportorganisaties voor personen met
een handicap

• Onder de verschillende klinische types van
  handicaps, was de minst actieve groep deze van de
  multiple sclerosis- patiënten (misschien omdat
  er voor deze groep geen speciale
  sportorganisaties bestaan)

19
Rookgewoontes

• Het aantal rokers onder de rolstoelpatiënten
  overschreed het gemiddelde in hoge mate
• de zware rokers waren voornamelijk die met een
  type B persoonlijkheid op de Rosemann schaal
  zij hadden meestal een externe controle locus, ze
  waren ook goedgelovig , verlegen en hadden een
  laag-gemiddelde intelligentie

20
alcohol verbruik

• Het is heel moeilijk om accurate informatie te
  verkrijgen over alcoholverbruik door middel van
  zelf-rapportering
• Kofsky en Shephard vonden dat 68 van hun
  steekproef van paraplegiekers zichzelf beschreven
  als niet meer dan gelegenheidsdrinkers
• slechts 12 gaf toe meer dan zes glazen alcohol
  per week te drinken

21
Persoonlijkheid van de gehandicapte persoon

• Onvermijdelijk hebben de sociale problemen
  meestal een slechte invloed, zowel op de
  levensstijl als op de manifeste persoonlijkheid
  van de gehandicapte persoon
• hoewel sommige gehandicapte atleten een even hoog
  niveau van zelfverwezenlijking hebben als de
  gezonde atleten

22
gestoorde persoonlijkheid

• Vele gehandicapte individuen vertonen kenmerken
  van slechte aanpassing, vertraagde emotionele
  ontwikkeling, sociale vervreemding, depressieve
  gevoelens, enz.
• Onmiddelijk na het ruggemergletsel is de sterkte
  van het ego zwak en de depressiescore zeer hoog
• in de daaropvolgende maanden hebben ze grote
  problemen om zich aan hun handicap aan te passen

23
Fysieke activiteiten zouden een aanzienlijk
therapeutisch en psychologisch nut kunnen hebben

• Tijdens de vroege rehabilitatie-fase helpen ze de
  patiënt een gevoel van zelfdoeltreffendheid te
  ontwikkelen
• en het bewustzijn dat hij niet noodzakelijk een
  leven in totale inactiviteit en afhankelijkheid
  moet aanvaarden
• Deelname in sportcompetitie is ook belangrijk
  voor vele gehandicapte personen, niet alleen
  omwille van de fysieke voordelen

24
Maar omwille van het sociaal aanzien,
goedkeuring en prestige die ermee gepaard gaan

• Deelname aan sportactiviteiten geeft uitzicht op
  desinstitutionalisatie en reïntegratie in de
  maatschappij van de niet gehandicapten
• Tucker stelde vast dat de Cattell
  persoonlijkheidstest bij fysiek gehandicapte
  personen een hogere intelligentie, meer
  introversie en een minder practische denkwijze
  aantoonde dan bij gezonde subjecten

25
Harper gebruikte de Minnesota Multiphasic
Personality Inventory (MMPI)

• En stelde vast dat gehandicapten bijzonder
  vatbaar waren voor problemen van sociale
  aanpassing
• andere studies betrokken standaard psychologische
  tests, lichaamsbeeldschalen, locus of control
  tests en de norm van blinde atleten op
  angst-niveaus en gemoedstoestanden
• uiteraard waren de resultaten van deze
  potlood-en papiertesten afhankelijk van de
  betrouwbaarheid van de subjecten

26
Aangezien de meeste studies cross-sectioneel waren

• is er geen bewijs of de verhoogde fysieke
  activiteit verantwoordelijk is voor de gunstige
  psychologische karakteristieken van groepen als
  rolstoelatleten
• dan wel of initieel gunstige psychologische
  karakteristieken zulke subgroepen hebben
  toegelaten om meer energieke activiteiten te
  ondernemen, aan het begin van hun handicap

27
Cattell Test Scores

• Bij deze persoonlijkheidstest konden Goldberg en
  Shephard geen significante verschillen in test
  scores vinden ten opzichte van de normale
  populatie
• rolstoelatleten werden echter onderscheiden van
  meer sedentaire paraplegiekers op de factoren
  intelligentie, zin voor avontuur en
  vasthoudendheid

28
Rolstoelatleten verschilden van de algemene
rolstoelpopulatie op factor H (verlegen versus
stoutmoedig)

• Dit zou als gevolg kunnen hebben dat veel
  prestaties die de gehandicapte atleet kenmerken,
  niet te wijten zijn aan de eigenheid van een
  fysiologische gave
• maar eerder aan een sterke persoonlijkheid
• en een prestatie-gerichte oriëntering die gezorgd
  heeft voor de vaste wil om die zware trainingen
  vol te houden

29
Lichaamsbeeld

• Testen met het lichaamsbeeld geven ons een
  numerieke uitdrukking van hoe men zichzelf
  waarneemt, zowel op fysiek als op sociaal vlak
• als het lichaamsbeeld laag is, ontstaat er een
  belangrijke kloof tussen het ideaal en het
  waargenomen lichaamsbeeld
• vroegere onderzoeken suggereerden zelfdepreciatie
  bij verschillende types handicaps

30
Harper (1978) stelde vast dat gehandicapten vaak
problemen hadden met zelfperceptie en een slecht
lichaamsbeeld

• Hoewel men geen verschil kon vaststellen tussen
  diegenen met congenitale en diegenen met
  traumatische letsels
• Brinkmann and Hoskins noteerden een laag
  zelfconcept bij hemiplegische patiënten
• na een trainingsperiode rapporteerden de
  onderzoekers significante winst op verscheidene
  subschalen van de Tennessee self-concept schaal

31
Deze subschalen waren identiteit, het fysieke
ik, het persoonlijke ik en het sociale ik

• Patrick paste de aanvaarden-van-de-handicap-schaa
  l en de Thennessee-self concept-schaal toe
• 5 maanden na hun eerste wedstrijd, vertoonden
  beginnende rolstoelatleten een significante
  verbetering op deze schaal

32
Het Kenyon/Mc Pherson instrument is één manier om
het lichaamsbeeld te meten

• Het ontwikkelt scores voor items als Mijn
  lichaam is zoals ik het wil dat het is en De
  echte ik uit een serie Likert schalen, die
  contrasterende adjectieven omvatten, zoals mooi
  en lelijk

33
Goldberg en Shepard (1982) stelden vast dat

• De kloof tussen het vastgesteld en gewenste
  lichaamsbeeld groter was bij gemiddeld actieve
  gehandicapten met een ruggenmergletsel dan bij
  hen die de status van rolstoelatleet bereikt
  hebben

34
Locus of Control

• de locus of control schaal onderzoekt de mate
  waarin iemand denkt zijn of haar omgeving te
  kunnen controleren
• Men spreekt van externe locus of control wanneer
  iemand een gebeurtenis beschouwt als
  onvoorspelbaar, of als het resultaat van toeval,
  kans of het lot
• we kunnen spreken van interne locus of control
  wanneer gebeurtenissen gezien worden als
  afhankelijk van persoonlijk gedrag

35
De locus of control bij rolstoel-afhankelijke
individuen is gewoonlijk extern

• De gemiddelde score is bijna tweemaal zo hoog als
  deze beschreven bij jonge, gezonde mensen
• de locus of control bij mensen met een
  ruggenmergletsel werd niet beïnvloed door het
  niveau van de lesie of door de fysieke
  activiteiten die het individu gewoonlijk doet

36
Zelfverwezenlijking

• Formele metingen van zelfverwezenlijking bij
  elite ISOD deelnemers door middel van de
  persoonlijke-oriëntatievragenlijst van
  Shostrom toonden aan dat er een redelijk hoog
  niveau van zelfverwezenlijking was
• in vergelijking met niet-elite deelnemers
  scoorden deze proefpersonen hoger

37
Angst

• Vele groepen gehandicapten zoals de blinden zijn
  ontzettend angstig in de beginperiode van hun
  handicap
• ze zijn bang dat ze niet in staat zullen zijn het
  alleen vol te houden
• verschillendene rapporten suggereren dat de
  blinde deelnemers in het bijzonder angstig zijn
  tijdens een wedstrijd omwille van een tekort aan
  normale visuele informatie

38
Profile of Mood States (POMS)

• De POMS test is een eenvoudige vragenlijst van
  één bladzijde lang die onmiddellijk de
  gemoedstoestand onderzoekt
• gehandicapte atleten vertoonden het
  ijsbergprofiel, typisch voor een gezonde
  deelnemer
• een hoge score op kracht en lage scores op
  spanning, depressie, vermoeidheid en verwardheid

39
Trainingseffecten

• Het spreekt vanzelf dat een gunstige
  persoonlijkheid de mogelijkheid een training te
  ondergaan verhoogt
• en dat een verhoogde capaciteit om dagelijks
  activiteiten te ondernemen en een onafhankelijk
  leven te leiden een positieve invloed zou hebben
  op het lichaamsbeeld en op het psychologisch
  profiel...
• Bij kinderen met een mentale achterstand had
  deelname aan competitie (Special Olympics) een
  heel positieve invloed op zelfbeeld en sociale
  interacties

40
Voor de fysiek gehandicapten

• Veel hangt af van de organisatie van een
  trainingsprogramma met realistische doelen en
  verwachtingen
• begeleiders moeten rekening houden met inherente
  veranderingen in de gemoedstoestand en ze moeten
  vermijden excessief fysieke of emotionele eisen
  te stellen die een zelfbeeld dat al fragiel is,
  zouden kunnen verwoesten

41
Bewegingsmotivatie

• De initiële recrutering van een activiteitenklas
  en het blijven trainen vormen een groot probleem,
  zelfs bij gezonde personen
• goed opgezette programmas trekken minder dan 20
  tot 30 aan van de volwassenen die in aanmerking
  komen
• en de helft van de gerecruteerde deelnemers geven
  de georganiseerde activiteiten op binnen 6 maanden

42
Houding ten opzichte van fysieke activiteiten

• Het Kenyon instrument onderzoekt de instrumentele
  waarde voor het individu van een globaal concept
  van beweging in zeven specifieke domeinen
• een serie contrasterende adjectieven (bv.
  goed/slecht) bepaalt de overeenkomende concepten
  (bv. Beweging als middel voor fitness en
  gezondheid)

43
Delforge ( 1973) kon geen verschillen vaststellen
tussen gehandicapte en niet-gehandicapte studenten

• Goldberg and Shephard (1982) stelden vast dat
  paraplegiekers vijf van de zeven schalen
  waarnemen, net als gezonde individuen
• rolstoelatleten waren méér dan de gewone
  populatie geïnteresseerd in beweging om een kick
  op te doenen beweging als een ascetische
  ervaring

44
De waargenomen motieven om deel te nemen

• M. Cooper (1986) gebruikte een gepaarde
  vergelijkingstest om de belangrijkste motieven te
  rangschikken waarom een gehandicapt individu aan
  sport doet.
• De eerste zeven redenen waren in volgorde de
  wedstrijd-uitdaging, plezier en vreugde, liefde
  voor de sport, fitheid en gezondheid, kennis en
  vaardigheden i.v.m. sport, deelname aan sport en
  de team sport atmosfeer

45
Deze zeven items waren allemaal significant
belangrijker dan items als

• Sympathie voor de andere teamleden
• reizen
• sympathie voor de coach en
• status

46
Socializatie in en via Sport

• Gehandicapten hebben meestal slechts geringe
  sociale contacten en een beperkte integratie in
  hun directe omgeving
• mogelijke uitdrukking van slechte aanpassing zijn
  schuchterheid en verlegenheid, angstig gedrag
  en andere vormen van zich terugtrekken, zich
  verbergen, de werkelijkheid ontkennen en
  effectief zelfbedrog

47
Deelname aan sport kan het integratieproces soms
positief beïnvloeden

• Maar of het effectief is, in het bijzonder op
  lange termijn, is niet enkel afhankelijk van de
  houding van het gehandicapt individu
• maar ook van de reacties van de begeleiders
  lichamelijke opvoeding en van de hele maatschappij

48
De belangrijkste waargenomen stimuli tot deelname
aan sport bij een groep gehandicapte atleten
waren

• 1. Het initiatief van de individuele deelnemer
  (29)
• 2. De aanmoediging door gehandicapte vrienden
  (27)
• 3. Door gezonde, normale vrienden (27)
• 4. Of door de familie (9)

49
Toch suggereerde Hopper (1986) dat

• Nog andere factoren zoals carrière en gelukkige
  familiale omstandigheden nog een groter impact
  zouden kunnen gehad hebben op zelfwaardering dan
  succes in de rolstoelcompetitie