Sk

1

• Skóli án aðgreiningar
• Samskipan í skólamálum
• í hvers þágu
• Guðni Olgeirsson
• Sérfræðingur í skóla- og símenntunardeild
  menntamálaráðuneytisins
• 15. október 2005

2
Í allra þágu !!!!

• Allra nemenda
• Foreldra allra barna
• Kennara og annars starfsfólks
• Skólans í heild
• Sérfræðiþjónustu
• Samfélagsins
• Menntunar
• Lýðræðis
• Einu orði sagt skóli án aðgreiningar í allra þágu

3
Sveigjanlegt menntakerfi

• Menntakerfið á að vera sveigjanlegt til að mæta
  nýjungum og breyttum kröfum
• Höfuðskylda þess er að veita nemendum góða,
  alhliða menntun og styrkja einstaklinga í
  almennri lífsleikni sem miðar að því að búa þá
  undir líf og starf í lýðræðisþjóðfélagi

4
Skóli fyrir alla- án aðgreiningar

• Leikskólar og grunnskólar eiga að taka við öllum
  börnum hvernig sem á stendur um atgervi þeirra
  til líkama og sálar, félagslegt og
  tilfinningalegt ásigkomulag eða málþroska, fötluð
  börn og ófötluð, afburðagreind og greindarskert
  og börn af innlendum sem erlendum uppruna
• Allir sem lokið hafa grunnskólanámi eða hlotið
  jafngilda undirstöðumenntun, skulu eiga kost á að
  hefja nám í framhaldsskóla

5
Leikskóli

• Leikskólinn er fyrsta skólastigið
• Börn á leikskólaaldri, sem vegna fötlunar,
  tilfinningalegra eða félagslegra erfiðleika þurfa
  sérstaka aðstoð og þjálfun, eiga rétt á henni
  innan leikskólans undir handleiðslu sérfræðinga
• Börn sem búa við erfiðar aðstæður, eða eru illa á
  vegi stödd að öðru leyti, eru forgangshópur.
  Engir sérskólar eru starfandi á leikskólastigi á
  Íslandi en nemendur með sérþarfir eru í almennum
  leikskólum

6
Grunnskóli

• 10 ára skyldunám frá 6-16 ára
• Grunnskólum er skylt að mennta börn á
  árangursríkan hátt samkvæmt aðalnámskrá
• Grundvallarviðmið er jafnrétti til náms sem er
  fólgið í því að bjóða nemendum nám og kennslu við
  hæfi og gefa þeim tækifæri til að spreyta sig á
  viðfangsefnum að eigin vali
• Skólar eiga að byggja sérhvern nemanda upp sem
  heilsteyptan einstakling
• Um 0,4 nemenda í grunnskólum eru í sérskólum og
  0,4 í sérhæfðum sérdeildum við almenna grunnskóla

7
Framhaldsskóli

• Fyrir alla sem lokið hafa grunnskólanámi eða
  hlotið jafngilda undirstöðumenntun
• Engir sérskólar fyrir nemendur með sérþarfir en
  framhaldsskólinn á að vera fyrir alla
• Sérdeildir við 17 af 29 framhaldsskólum og hefur
  fjölgað mikið á undanförnum árum
• Framlög vegna sérkennslu hafa vaxið mjög
  hratt,190 millj. kr. 2002 en 300 millj. kr. 2004

8
37. gr. grunnskólalaga

• Í 37. gr. grunnskólalaga segir að börn og
  unglingar sem eiga erfitt með nám sökum sértækra
  námsörðugleika, tilfinningalegra eða félagslegra
  örðugleika og/eða fötlunar eigi ótvíræðan rétt á
  sérstökum stuðningi í námi.
• Kennslan getur verið einstaklingsbundin eða farið
  fram í hópi innan eða utan almennra
  bekkjardeilda, í sérdeildum eða í sérskóla

9
37. og 38. gr. grunnskólalaga

• Meginstefnan skal vera sú að kennsla fari fram í
  heimaskóla án aðgreiningar
• Telji foreldrar barns eða forráðamenn, kennarar
  eða aðrir sérfræðingar að barnið fái ekki notið
  kennslu við sitt hæfi í heimaskóla geta
  forráðamenn sótt um skólavist fyrir það í
  sérskóla
• Í grunnskólalögum er ekki talað um sérkennslu
• Skv. 38. gr. skulu sveitarfélög annast rekstur
  sérdeilda/sérskóla fyrir nemendur sem ekki geta
  notið kennslu við hæfi í almennri bekkjardeild

10
Reglugerð um sérkennslu

• Sérkennsla felur í sér verulega breytingu á
  námsmarkmiðum, námsefni, námsaðstæðum og/eða
  kennsluaðferðum miðað við það sem öðrum nemendum
  á sama aldri er boðið upp á
• Lágmarksbreyting á reglugerðinni við flutninginn
• Sveitarfélög hafa víða aukið fjármagn til
  sérkennslu eftir flutning til sveitarfélaga
• Heildarupplýsingar liggja ekki fyrir

11
Ágreiningur um skólavistun í heimaskóla eða
sérskóla

• Grunnskólalögin kveða ekki á um úrræði eða
  sérstakan úrskurðaraðila ef aðstandendur nemanda
  eru ósammála því mati sérfræðinga að barn fái
  ekki notið kennslu við sitt hæfi í heimaskóla
• Slíkum ágreiningi verður ekki skotið til
  menntamálaráðuneytisins þar sem ekki er í
  grunnskólalögum heimild fyrir slíku málskoti

12
Lykilatriði á sviði sérkennslu- Leiðarvísir fyrir
stefnumótandi aðila

• Öll aðildarlönd Evrópumiðstöðvar fyrir þróun i
  sérkennslu, 22 viðurkenna að nám án aðgreiningar
  sé afar mikilvæg undirstaða þess að tryggja fólki
  með sérþarfir jöfn tækifæri á öllum sviðum (í
  námi, starfsmenntun, starfi og félagslífi). Nám
  án aðgreiningar krefst þess að menntakerfin séu
  sveigjanleg og komi til móts við ólíkar og oft
  margþættar þarfir einstakra nemenda.
• European Agency for Development in Special Needs
  Education
• (Evrópumiðstöð fyrir þróun í sérkennslu)
• www.european-agency.org

13
Lykilatriði á sviði sérkennslu- Leiðarvísir fyrir
stefnumótandi aðila

• Löggjöf á sviði menntamála ætti hvarvetna að hafa
  nám án aðgreiningar að markmiði. Löggjöfin ætti
  að hafa aðgerðir í för með sér sem hraða því
  þróunarferli að nám án aðgreiningar verði að
  veruleika. Fyrst og fremst ætti sami lagaramminn
  að ná til alls skyldunáms í skóla.
• European Agency for Development in Special Needs
  Education (Evrópumiðstöð fyrir þróun í
  sérkennslu)

14
Lykilatriði á sviði sérkennslu- Leiðarvísir fyrir
stefnumótandi aðila

• Forysta er afar mikilvægur þáttur þegar innleiða
  á stefnu. Stjórnvöld og stefnumótandi aðilar
  innan sveitarfélaga, skólahverfa eða skóla sem og
  skólastjórnendur gegna mikilvægu hlutverki við
  að útfæra og innleiða stefnu stjórnvalda í verki.
  Framlag þeirra ætti að vera dyggilega stutt
  stefnu sem hefur verið ítarlega kynnt og nýtist
  þeim í forystuhlutverkinu.
• European Agency for Development in Special Needs
  Education (Evrópumiðstöð fyrir þróun í
  sérkennslu)

15
Sveigjanleg úrræði

• Sveigjanleg úrræði til stuðnings námi án
  aðgreiningar verða að vera fyrir hendi í öllum
  geirum menntakerfisins. Gefa þarf aðlögun nemenda
  með sérþarfir jafnmikinn gaum á
  framhaldsskólastigi, við umskipti úr skóla og út
  í atvinnulífið, í námi að loknu skyldunámi og í
  fullorðinsfræðslu, eins og á leik- og
  grunnskólastigi.
• European Agency for Development in Special Needs
  Education (Evrópumiðstöð fyrir þróun í
  sérkennslu)

16
Aukið aðgengi og fleiri tækifæri

• að allir kennarar séu hvattir til að axla ábyrgð
  á öllum nemendum, sama hvaða sérþarfir þeir hafa.
  Þetta er mikilvægur liður í því að koma á námi án
  aðgreiningar og ætti að vera órofa hluti af
  stefnumálum. Afgerandi atriði í þessu samhengi er
  að veita kennurum faglega þekkingu og færni til
  að takast á við slíka áskorun.
• European Agency for Development in Special Needs
  Education (Evrópumiðstöð fyrir þróun í
  sérkennslu)

17
Vaxandi spenna

• Það er vaxandi spenna milli þeirrar kröfu annars
  vegar að skólar sýni aukin akademísk afköst og
  hins vegar stöðu nemenda með sérþarfir. Þetta er
  málefni sem þarfnast athugunar bæði nú og til
  framtíðar. Taka þarf fullt tillit til þess
  ávinnigns sem námsárangur nemenda með sérþarfir
  skilar.
• European Agency for Development in Special Needs
  Education (Evrópumiðstöð fyrir þróun í
  sérkennslu)

18
Starfið í kennslustofunni

• Nám án aðgreiningar fer fram í kennslustofum um
  alla Evrópu
• árangursrík kennsla nemenda með sérþarfir kemur
  öllum til góða
• kennarar gegna lykilhlutverki við að auka
  mikilvæg félagsleg tengsl meðal nemenda
• Foreldrar ættu að vera samstarfsaðilar í
  námsferlinu, taka þátt í skipulagi, útfærslu,
  mati, uppbyggingu og innihaldi námsins, þar á
  meðal þróun einstaklingsáætlunar fyrir barnið

19
Árangursríkar náms- og kennsluaðferðir

• Samvinna í kennslustörfum
• Samvinna í námi
• Samstarf við lausn vandamála
• Sundurleitir hópar (jafnaldrar, nemendur með
  mismunandi námsgetu eru saman í bekk)
• Skilvirk kennsla -einstaklingsáætlanir
• Skilvirkt nám byggist á eftirliti, mati,
  útreikningum og því að setja markið hátt.
  Mikilvægt er að nám allra nemenda byggist á
  almennri námskrá. Aðlaga námið að þörfum allra
  nemenda.
• Heimsavæði
• Öðruvísi námsaðferðir

20
Dakarmarkmið 3 Að tryggja að námsþörfum alls
ungs fólks og fullorðinna sé mætt með jöfnu
aðgengi að námi við hæfi og kennslu í lífsleikni

• Ungt fólk með fötlun, þ.e. þroskaheftir/seinfærir,
  geðfatlaðir og líkamlega fatlaðir, þ.e.
  hreyfihamlaðir og sjónskertir.
• Fylgja þarf betur eftir þeim lögum og reglugerðum
  sem í gildi eru um aðgengi og aðbúnað. Tryggja
  þarf betur aðgengi fyrir alla eftir eðli þarfa.
  Auk þess þarf að tryggja aukinn stuðning og
  aðgengi að sértækum búnaði sem nauðsynlegur er
  hluta hópsins til að hann geti sem best nýtt sér
  almenna þjónustu, kennslu og tækjakost skólanna.
• (Úr skýrslu Íslands. Menntun fyrir alla. 2002)

21
Dakarmarkmið 6 Auka skal gæði menntunar á öllum
sviðum og tryggja að allir nái markverðum og
mælanlegum árangri, einkum á sviði læsi,
stærðfræðiog lífsleikni

• Á næstu árum er brýnast að beina sjónum að innra
  starfi skóla á öllum skólastigum, t.d.
  starfsháttum, kennsluaðferðum, skólabrag og
  inntaki náms með það að markmiði að auka gæði
  skólastarfs, bæði á sviði náms ogkennslu og ekki
  síður hvað varðar almenna lífsleikni og velferð
  nemenda. Skólar ættu að eiga kost á skilvirkari
  sérfræðiþjónustu og auka þarf samstarf við ýmsa
  aðila sem bjóða íþrótta-, tómstunda- og
  æskulýðsstarf. Einnig ber að auka samstarf
  heimila og skóla allt frá leikskóla til loka
  framhaldsskóla og ber skólum að hafa frumkvæði að
  því að bjóða foreldra velkomna til samstarfs.
• (Úr skýrslu Íslands. Menntun fyrir alla. 2002)

22
Pælt í Písa

• Íslensk ungmenni eru í 10.-14. sæti miðað við
  allar OECD-þjóðir. Finnar eru með besta
  árangurinn af öllum þátttökuþjóðum en Ísland
  næstbesta árangur Norðurlandaþjóða
• Íslenskir nemendur eru vel ofan við meðaltal OECD
  í stærðfræði og við meðaltal í lestri og
  náttúrufræði
• Íslenskar stúlkur eru í áttunda sæti. Ísland er
  eina landið þar sem stúlkur eru verulega betri en
  piltar í stærðfræði við 15 ára aldur
• Hvergi er minni munur á niðurstöðum milli
  einstakra skóla en á Íslandi

23
Pælt í Písa

• Milli 2-3 nemenda á Íslandi tóku ekki þátt í
  Písa, sem er lægra hlutfall en á Norðurlöndum
• Þjóðir sem hafa heildstæðan grunnskóla standa sig
  að jafnaði betur
• Þjóðir sem leggja árherslu á skóla án
  aðgreiningar standa sig að jafnaði betur
• Jákvæður skólabragur og áhersla á aga
• Námsáhugi nemenda

24
Andreas Schleicher. Forstöðumaður
Námsmatsstofnunar OECD -PISA

• PISA does not show which policies or practices
  cause success, but it does reveal some common
  characteristics of students, schools and
  education systems that do well.
• For example, PISA suggests that success is
  associated with a positive learning environment
  that is oriented towards results. Students and
  schools working in a climate characterised by
  high expectations and the readiness to invest
  effort, the enjoyment of learning, good
  teacher-student relations and high teacher morale
  tend to achieve better results.

25
Andreas Schleicher. Forstöðumaður
Námsmatsstofnunar OECD -PISA

• Linking PISA results with qualitative evidence on
  the characteristics of some of the best
  performing countries can also give clues about
  educational improvement.
• While, traditionally, learners tend to receive
  knowledge through standardised curricula, some of
  the best performing PISA countries have gone a
  long way towards individualising learning
  pathways and enabling students to learn together
  and from each other.
• Furthermore, while many education systems
  traditionally seek to select good and poor
  learners early on, with good learners being
  permitted to continue, many of the most
  successful PISA countries provide open and
  integrated learning opportunities that meet a
  broad range of interests and capacities of
  different learners and engage constructively with
  a heterogeneous student body.

26
Nokkrar mikilvægar stoðir stefnu

• Viðmiðunarreglur SÞ um jöfn tækifæri fyrir
  fatlaða. 1993. Sameinuðu þjóðirnar
• Salamancayfirlýsingin og rammaáætlun um aðgerðir
  vegna nemenda með sérþarfir. 1994. UNESCO
• Lúxemborgarstofnskráin. Skóli fyrir alla. 1996.
  Framkvæmdastjórn ESB, DGXX11
• Menntun fyrir alla yfirlýsing sett fram á
  alþjóðaráðstefnu UNESCO í Dakar árið 2000
• Lykiatriði á sviði sérkennslu. Leiðarvísir fyrir
  stefnumótandi aðila. Evrópumiðstöðin fyrir þróun
  í sérkennslu. 2003.