P I C O

1
P I C ONiet-farmacologische behandeling van
slaapstoornissen bij psychiatrische patiënten

• Pepijn Booltink
• AIOS Psychiatrie

2
P I C O

• P MeSH Psychiatric patient / mental disorder
• Sleeping disorder
• (comorbid) insomnia
• I MeSH Cognitive behavior therapy
• Sleeping hygiene / habits
• Non-pharmacological treatment
• C MeSH Benzodiazepines
• Sedatives
• O MeSH Amount of hours sleep
• Sleep quality

3
Artikelen

• (Comorbid insomnia AND mental disorder Mesh
  AND Non-
• pharmacological treatment Mesh)
• 0 artikelen
• (Insomnia Mesh AND Cognitive behavior
  therapy Mesh)
• 100 artikelen voornamelijk primaire insomnia,
  beperkte evidentie
• comorbide insomnia (maligniteit, chronische
  pijn, depressie, PTSS)

4
Resultaten 100 artikelen

• Cognitieve gedragstherapie (CGT) vs
  Benzodiazepine bij insomnia
• Op korte termijn benzodiazepine en CGT (na enkele
  sessies) gelijke positieve resultaten
• (Midden-)lange termijn CGT beste resultaat
• CGT ? gunstig effect inslapen én doorslapen
• CGT is eerste keuze in behandeling primaire
  insomnia

5
I P C O ipv P I C O

• I MeSH Cognitive behavior therapy
• P MeSH Primary insomnia
• C MeSH Comorbid insomnia
• Psychiatric patient / mental disorder
• Sedatives
• O MeSH Amount of hours sleep
• Sleep quality

6
CGT bij primaire insomnia vs comorbide insomnia

• Cognitive Behavioral Therapy for Patients with
  Primary Insomnia or
• Insomnia Associated Predominantly with Mixed
  Psychiatric Disorders a
• Randomized Clinical Trial Edinger et al, SLEEP
  2009
• Doel vergelijken effectiviteit CGT primaire
  insomnia vs comorbide insomnia bij gemixte groep
  psychiatrische patiënten
• Methode Gerandomiseerd, geblindeerd onderzoek
• Stratificatie naar sexe, leeftijd,
  benzodiazepine-gebruik, ernst van insomnia
  a.d.h.v. dagboek, en primaire vs comorbide
  insomnia
• Exclusiecriteria terminale ziekte,
  hospitalisatie, suïcidaliteit, acuut
• ontstane pijn of onbehandelbare chronische
  pijnsyndromen

7
CGT bij primaire insomnia vs comorbide insomnia

• 2 Non-farmacotherapeutische interventies CGT of
  slaaphygiëne (SH)
• 40 deelnemers primaire insomnia (32,5
  sedativagebruik)
• 41 deelnemers comorbide insomnia 18 PTSS 16
  stemmingsstoornis
• 3 middelengebruik 3 chronisch pijnsyndroom 1
  angststoornis (61,0
• sedativagebruik)
• Beide groepen uiteindelijk elk 33 deelnemers met
  6 maanden follow-up
• Polysomnografie, actigrafie, slaapdagboek vóór
  onderzoek, direct na onderzoek, en na 6 maanden

8
CGT bij primaire insomnia vs comorbide insomnia

• Insomnia Symptom Questionnaire (ISQ) en
  Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) om
  veranderingen in slaapkwaliteit te monitoren
• Dysfuntional Attitudes and Beliefs About Sleep
  Scale (DBAS) om veranderingen in attitudes en
  cognities t.a.v. slapen te monitoren
• Data polysomnografie, actigrafie, slaapdagboek
  vergeleken via lineaire
• mixed models 2-richtingen- (behandeling en
  tijd) en 3-richtingen-interactie (behandeling,
  tijd en insomniatype)
• 1. CGT vs SH
• 2. Vóór behandeling vs direct na behandeling
  vs 6 mnd follow-up
• 3. Primaire insomnia vs comorbide insomnia

9
Resultaten

• 2-richtingen-interactie (behandeling en tijd)
• CGT geeft significant Slaap-latentietijd CGT
  significant beter dan SH (3 min minder)
• CGT geeft significant meer slaap-efficiëntie
  ((totale tijd slapend totale tijd bedlegerig) x
  100) dan SH
• CGT geeft op lange termijn (T 6 mnd)
  significant minder bewegingen tijdens slaap dan
  SH
• CGT geeft op korte en lange termijn significante
  reductie van slaap-interfererende cognities en
  attitudes
• 3-richtingen-interactie (behandeling, tijd én
  insomnia-type)
• Geen significant verschil data slaapdagboek en
  actigrafie tussen primaire insomnia vs
  comorbide insomnia

10
Conclusies aanbevelingen

• CGT is 1e keuze therapie bij zowel primaire als
  comorbide insomnia
• CGT (niet alleen slaaphygiëne!) effectief voor
  bepaalde poliklinische patiënten
• - Geen onderzoek gehospitaliseerde psychiatrische
  patiënten
• met insomnia
• - Relatief kleine onderzoeksgroepen
• - Weinig variatie mixed psychiatric disorders
  vnl. depressie en PTSS
• - CGT blijft tijdrovend op de korte termijn
  vergeleken met benzos

11
CGT bij insomnia

• CGT kost tijd en moeite, en bestaat uit de
  volgende onderdelen
• Slaapeducatie (geen dutjes overdag, effect
  leeftijd, circadiane ritme)
• Cognitieve controle (elimineren negatieve
  gedachten tijdens/over slaap)
• Slaaprestrictie (maximaal 10 uur slaap per nacht)
• Restrictie passief wakker (piekeren over niet
  kunnen slapen kan je wakker houden)
• Stimulus control (verwijderen factoren die
  conditioneren tot wakker-zijn slaapkamer alleen
  gebruiken voor slapen en seks)
• Slaaphygiëne (levensstijlveranderingen geen
  koffie na 20u00, geen lichamelijke inspanning
  voorafgaand aan slapen, voorkomen dutjes overdag,
  consistent slaap-schema, ontspannen in de uren
  voor slapen, opstaan bij langer dan 15min wakker.
  Slaaphygiëne alleen niet effectief ¹)
• Relaxatietraining (meditatie, hypnose,
  spierontspanning)
• Biofeedback (apparaat dat o.a. spierspanning en
  hartfrequentie meet)
• Slaapdagboek (om slaappatronen te herkennen)
• ¹ Psychological and pharmacological therapies
  for insomnia Morin et al, SLEEP 2006 29

12
Bedankt voorde aandacht!