Polityka gromadzenia zbior

1
Polityka gromadzenia zbiorów elektronicznych - od
samofinansowania do licencji krajowych

• Jolanta Stepniak
• Biblioteka Glówna
• Politechnika Warszawska

2
W skrócie

• Zasady gromadzenia zbiorów w bibliotece naukowej
  / Polityka gromadzenia zbiorów elektronicznych
• Finansowanie bibliotek / zasobów elektronicznych
• Konsorcja i pakiety sposób na kryzys
• Licencje krajowe korzysci i obawy

3
Polityka gromadzenia w bibliotekach naukowych

• Zasady gromadzenia
• Just in time Just in case
• Ocena potrzeb czytelników brak badan w latach
  2006-2010 w Polsce w aspekcie polityki
  gromadzenia zbiorów elektronicznych
• Zakres zbiorów / profil dzialania jednostki
  macierzystej
• specjalizacja dziedzinowa
• interdyscyplinarnosc / powiazanie z dyscyplinami
  pomocniczymi
• wypozyczenia miedzybiblioteczne
• Czasopisma i ksiazki rózne podejscia
• Czasopisma ciagi wieloletnie
• Ksiazki
• tytuly unikalne ksiegozbiór naukowy
• wieloegzemplarzowosc ksiegzobiór dydaktyczny
• Selekcja zbiorów zasada zerowego przyrostu

4
Strategiczne decyzje dotyczace polityki
gromadzenia zbiorów elektronicznych

• Wersja drukowana, elektroniczna czy obie
• decyduje forma - sposób udostepniania - nie
  tresc,
• mozliwosci i warunki archiwizacji just in case
• swiadome nie zawsze zamierzone - dublowanie
  zbiorów (tytul w róznych bazach)
• Zakup z prawem archiwizacji (na wlasnosc) czy
  licencja na dostep na czas okreslony
• mozliwosc egzekwowania prawa archiwizacji
• warunki dostepu okreslone w licencji i warunkach
  archwizacji
• Uzaleznienie od konkretnej platformy dostepu
  oferowanej wraz z trescia
• rezygnacja z platformy dostepu moze spowodowac
  utrate posiadanych praw archiwizacji do tresci
• Aktualnosci a cena zakupu (wybór dostawcy uslugi)
• embargo czasowe wplywa na ograniczenie kosztów
  zakupu

5
Model sprzedazy publikacji elektronicznych a
zasady gromadzenia

• Ujednolicenie zasad gromadzenia dla róznych typów
  zbiorów (ksiazki, czasopisma)
• Pakiet zamiast pojedynczych tytulów (just in
  case)
• Pakiety wielodziedzinowe a specjalizacja zbiorów
• wybór pakietu w obrebie kolekcji
• Zmiany tytulów w pakiecie niezalezne od
  biblioteki
• brak mozliwosci selekcji (wyjatek baza Safari)
• Brak gwarancji dostepu po uplywie terminu licencji

6
Pakiety zawartosc - przydatnosc

• Na podstawie dziedzin z 44 baz objetych w BGPW
  Lista A-Z - liczba tytulów czasopism i ksiazek
  elektronicznych z zakresu
• Podstawowej specjalizacji PW 20 183
• Dziedzin pokrewnych 7 880
• Tytulów zbednych 33 130
• Np. literatura 3 796
• filozofia i religia 2 569
• Korzysci
• Badania interdsycyplinarne / wielodziedzinowe
• Na podstawie SCOPUS publikacje z afiliacja PW
• Medycyna 249
• Nauki spoleczne 160
• Sztuka N.Humanist. 3

7
Polityka finansowania bibliotek

• Botswana (2000-2004)
• Budzet bibliotek jako budzetu Uczelni 8-10
• Adekanmbi, Arinola Rebecca Boadi, Benzies Y.
  Budgeting for library resources in colleges of
  education Some findings from Botswana. Library
  Collections, Acquisitions and Technical Services
  2008 vol 32 no 2 p. 68-75
• Polska (na podstawie AFBN 2002-2008)
• - budzet biblioteki jako budzetu uczelni
• 2002 4,23
• 2006 2,44
• 2008 2,81
• wydatki na zbiory elektroniczne jako wydatków
  na zbiory ogólem
• 2005 27,85
• 2008 41,16 (uczelnie techniczne 51,88)

8
ALA_2009_charts66-07 Dokument elektroniczny
dostep 30_05_2009 www.arl.org/bmdoc/charts66-07
.pdf
9
Konsorcja w Polsce 1

• 1999 r. Springer Verlag Politechnika
  Warszawska
• Dostep z serwera wydawcy
• 2000 r. Elsevier Science Direct Uniwersytet
  Warszawski (dostep on-site)
• 2000 r. polityka panstwa w zakresie
  dofinansowania zakupu komercyjnych wydawnictw
  elektronicznych
• 2009 r. lacznie ponad 25 konsorcjów
  organizowanych
• dla jednego wydawnictwa, pakietu, dziedziny
• przez rózna liczbe bibliotek (od 10 do 140)
• na róznych zasadach organizacyjnych i
  finansowych
• 2010 licencje krajowe

10
Konsorcja w Polsce 2

• ICM UW
• organizator najwiekszej liczby konsorcjów - BWN /
  Wirtualna Biblioteka Nauki (WBN)
• wspólpraca z liderami konsorcjów wylonionymi z
  bibliotek (UEKr, PL)
• organizacja dostepu do zasobów z prawem do
  archiwizacji preferowany model dostep on-site
  serwer wydawcy
• PCSS (Poznan)
• dostep do baz na serwerach dostawców
  agregatorów
• EBSCO - Proquest
• Politechnika Wroclawska unikalny tytul
• SciFinder Chemical Abstracts wczesniej dostep
  on-site, od 2009 roku z serwera wydawcy
• UMK Torun unikalny tytul
• Mathematical Review

11
Konsorcja w Polsce 3
2009 rok

• Bazy pelnotekstowe
• Wielodziedzinowe Elsevier ScienceDirect (95),
  Springer (68), EBSCO (135), Proquest (38)
• Specjalistyczne IEEE (14), Emerald (35), ACS
  (35), AIP (27), LWW (16), Mathematical Reviews
  (39)
• Bazy bibliograficzno-abstrakatowe
• SCOPUS (34), Web of Science (SCI Exp 34?),
• INSPEC (21), CSA (13), Math (10)
• Jednostkowe tytuly
• Science (24)
• Nature (30)
• Bazy faktograficzne / pelnotekstowe
• ISI Emerging Markets (15), ABI Inform Complete
  (25)
• Beilstein (28) i Gmelin (12)

12
Ciekawostka

• Dla polskiego pismiennictwa w wersji
  elektronicznej nie ma opcji zakupu konsorcyjnego
• Np. baza ksiazek - ibuk
• W wiekszosci nie oferuja nawet opcji zakupu dla
  sieciowego dla uczelni np. Lex, SIGMA-NOT,
  normy
• Brak dostepu na Proxy lub grupe adresów IP, a nie
  haslo z mozliwoscia korzystania z domu
• Cena dostepu sieciowego wielokrotnie
  przewyzszaja standardowa cena 3 równoleglych
  uzytkowników

13
Podstawy dofinansowania

• Ustawa z dnia 8 pazdziernika 2004 roku o zasadach
  finansowania nauki (Dz. U. 2008 nr 169 poz. 1049
  tekst ujednolicony)
• SPUB (Specjalne Urzadzenie Badawcze)
• Program rozwoju infrastruktury informatycznej
  nauki okresla polityke panstwa w zakresie
  wdrazania i zasad finansowania nowych
  technologii informatycznych sluzacych dla badan
  naukowych
• 2006-2009 - ograniczajacy liste jednostek
  uprawnionych do ubiegania sie o dofinansowanie
  wymienione 23 jednostki tworzace siec MAN
• 2007-2013 wprowadzajacy zasade maksymalnie 50
  dofinansowania, rozszerzenie listy uprawnionych
  wystepowania do wszystkich instytucji naukowych
• Program okresla zasady dofinansowania licencji i
  zakupu dostepu do baz pismiennictwa naukowego
  pelnotekstowych oraz bibliograficzno-abstraktowych
  
• maksymalne dofinansowanie 50

14
Jak zdecydowano o licencjach krajowych 1

• Kryzys finansowy 2008/2009 spadek wartosci
  zlotego spowodowal wzrost biezacych oplat za
  bazy na rok 2009 o ponad 1/3
• Postulat bibliotek, KRASP i liderów konsorcjów
• Zapewnienie ciaglosci dostepu do baz (koszt
  ScienceDirect)
• Zapewnienie dostepu do baz WoK (WoS) wymaganych w
  procesie oceny jednostki dla wszystkich
  instytucji naukowych dostep dla 23 instytucji
• Rozwój BWN o nowe bazy od kilku lat liczba baz
  dofinansowywanych nie wzrastala
• Zapewnienie finansowania dla nowych uczestników
  konsorcjów
• Stworzenie warunków dla wyzszego dofinansowania
  baz wielodziedzinowych szczególnie kosztownych

15
Jak zdecydowano o licencjach krajowych 2

• Podjete dzialania
• Wystapienie KDBASP do MNiSW oraz do ICM UW
• Powolanie w przez Ministra Zespolu
  Specjalistycznego ds. przygotowania propozycji w
  sprawie modyfikacji zakresu tematycznego
  Biblioteki Wirtualnej Nauki (sierpien 2009)
• Przygotowanie opinii / rekomendacji (wrzesien
  2009)
• 1 pazdziernika 2009 MNiSW zapowiada finansowanie
  licencji krajowych
• styczen 2010 przyznanie dotacji na zakup licencji
  na rok 2010 (trwa realizacja)
• Brak podstaw formalnych dla 100 finansowania

16
2010 Licencje krajowe cel tworzenia

• Pozwala na wyrównanie szans w zakresie dostepu do
  pismiennictwa naukowego dla wszystkich instytucji
  naukowych
• Wskazano do zakup licencji bazy pelnotekstowe,
  których konsorcja mialy ponad 60 uczestników
• Kuriozum nie dot bibliotek naukowych w
  rozumieniu Ustawy o bibliotekach MKiDN
• Wspiera badania interdyscyplinarne oraz jednostki
  z zakresu nauk spolecznych i humanistycznych
  wczesniej rzadko korzystajace z dofinasowania
• Stwarza warunki stabilnosci dostepu do literatury
  naukowej
• Ogranicza koszty ponoszone przez koordynatora
  konsorcjum

17
2010 Licencje krajowe ciekawostka?

• Zapewnia dostep do narzedzi stosowanych w
  zarzadzaniu nauka (WoS SCI AHCI, SSCI CPCI)
  (wraz z archiwami) JCR (2010)
• 25.05.2010
• Rozporzadzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa
  Wyzszego zmieniajace rozporzadzenie w sprawie
  kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania
  srodków finansowych na dzialalnosc statutowa
• pkt. 8.6 liczba cytowan na podstawie WoS lub
  Google Scholar???

18
2010 Licencje krajowe - warunki

• 100 dofinansowanie dotyczy wskazanych pakietów 4
  pakietów
• Zachowano 50 dofinansowanie dla pozostalych baz
• Postulat zróznicowania dofinasowania np. 80 dla
  specjalistycznych wielodziedzinowych, 30 dla
  nowych lub malych konsorcjów
• Umowa dotyczy
• roku 2010 i uzupelnienia licencji do 1996
  (Elsevier i Springer)
• WoS 2009 i 2010
• Archiwa - WoS, Springer, (Elseivier?)
• Prawo do archwizacji Springer Open Choice,
  (Elsevier?)
• Ksiazki
• Warunkiem uczestnictwa- zgloszenie koordynatorom
  (ICM, PCSS) adresów IP i podpisanie licencji /
  upowaznien

19
Obawy

• Licencje zakupiono ze srodków na 2010
• Koniecznosc zagwarantowania finansowania
  wyprzedzajacego
• Koszt zakupu moze nie odzwierciedlac
  rzeczywistego zapotrzebowania na bazy
• Liczba pracowników naukowych zainteresowanych
  dostepem a cena
• Zakup uwzglednia oferte Springer Open Choice /
  udostepnienie Open Access publikacji
  publikowanych przez Springer (opcja juz dostepna
  do konca 2010)
• Licencje krajowe sa stosowane w krajach
  rozwijajacych sie i postkomunistycznych

20
Podsumowanie

• Pakiety a potrzeby brak badan dotyczacych
  wykorzystania baz
• Czy wielodziedzinowosc szkodzi bibliotekom czy je
  wzbogaca
• Nie ma odwrotu od zakupów pakietów /
  konsorcyjnych
• Obawy budzi odwrót od zakupu licencji krajowej

21

• Dziekuje za uwage
• j.stepniak_at_bg.pw.du.pl