Sj

1
Sjúkdómar í hreyfikerfi

• Stoð- og vöðvakerfi

2
Hlutverk stoðkerfis

• halda líkamanum uppi.
• hreyfa líkamann
• vera festing fyrir vöðva
• vera kalkforðabúr
• vernda líffæri
• mynda blóðfrumur

3
Hlutverk vöðvakerfis

• dæla blóði
• móta lögun
• hreyfa líkamann
• mynda varma
• flytja fæðuna

4
Forsendur heilbrigðis

• Rétt mataræði
• Nægjanleg hreyfing
• Kjörþyngd
• Hvíld og svefn
• Rétt beiting líkamans

5
Liðamót

• Bandvefsliðamót
• Beinendar tengjast með bandvef.
• Liðamót mjaðmarbeins og spjaldbeins
• Brjóskliðamót
• Beinendar tengdir saman með brjóski
• Liðamót rifja og bringubeins, hryggjarliðir
• Eiginleg liðamót
• Beinendar tengdir saman með liðpoka, mikil
  hreyfigeta, mynda liðvökva.
• fingurliðir, axlarliður, mjaðmaliður

6
Helstu flokkar gigtarsjúkdóma

• Bólgusjúkdómar
• Iktsýki, rauðir úlfar, hryggikt, Psoreasis
  liðagigt, fjölvöðvabólga, æðabólga
• Slitgigt
• Kristallagigt
• Þvagsýrugigt
• Vöðva-og vefjagigt
• Beinþynning
• Liðbólgur tengdar sýkingum (veirur, bakteríur))

7
Bólgusjúkdómar

• Bólgumyndandi gigtarsjúkdómar stafa af truflun í
  ónæmiskerfinu.
• Þessi truflun er misvel skilgreind eftir
  sjúkdómum.
• Flestir þessara sjúkdóma eru svokalllaðir
  sjálfsónæmissjúkdómar.

8
Sjálfs(ó)næmi

• Þá getur ónæmiskerfið við vissar aðstæður ekki
  greint milli eigin vefja og framandi vefja og
  myndar mótefni gegn eigin vefjum.
• Þá fer bólgusvörun í gang í ýmsum vefjum.

9
Sjálfsónæmissjúkdómar

• Í þeim koma fram sjúkdómseinkenni eins og
  langvarandi bólguviðbrögð og hátt magn mótefna í
  blóði, sem rekja má til sjálfsónæmis.
• Mótefni geta fallið út í ýmsum líffærun og
  valdið skaða.

10
Iktsýki ( Arthritis rheumatoides)

• er langvinnur bólgusjúkdómur á sjálfsónæmisgrunni,
  sem getur gefið einkenni frá mörgum
  líffærakerfum, en áhrif hans á stoðkerfið mest
  áberandi.
• Einkennum skipt í
• Liðeinkenni
• Almenn einkenni

11
Iktsýki

• Liðeinkenni,bólga, vökvasöfnun, stirðleiki og
  verkir í liðum
• Geta komið fram í flestum liðum
• Algengust í smáliðum handa, fóta og mjaðmarliðum,
  hnjáliðum og ökklaliðum.
• Bólgan yfirleitt samhverf.

12
Iktsýki

• Almenn einkenni
• Eru einkenni utan liða.
• Þau geta verið frá húð, augum, lungum, æðum o.fl.
• Haldast í hendur við sástand sjúkdóms.

13
Iktsýki

• Orsakir
• Óþekktar
• Tilgátur um tengsl við veirusýkingar og
  ónæmisveilu, sem leiðir til langvarandi
  bólguviðbragða og sjálfsónæmis.
• Greining
• Sjúkdómseinkenni, mótefni í blóði,
• ( rheumatoid faktor pósitívur)

14
Meðferðarmarkmið í gigtarsjúkd.

• Draga úr sársauka/verkjum
• Hægja á sjúkdómsþróun
• Viðhalda hreyfingu í liðum og vöðvastyrk í
  aðliggjandi vöðvum
• Koma í veg fyrir liðskemmdir
• Auðvelda einstaklingi að takast á við breytingar
  á lifnaðarháttum.

15
Iktsýki

• Meðferð
• Bólgueyðandi lyf bæði um munn og beint í liði
• Ónæmisbælandi lyf
• Liðskurðlækningar
• Sjúkra-og iðjuþjálfun, hjúkrun, fræðsla
• Breyting á mataræði gagnast sumum
• Forðast ákv prótein (mjólk, kjöt) og hv. sykur
• Velja fisk, grænmeti, ávexti (gulrætur, perur)

16
Rauðir úlfar (Lupus)

• Tvö afbrigði
• S.L.E og D.L
• S.L.E. einkenni frá mörgum líffærakerfum.
• D.L. eingöngu einkenni frá húð.

17
Rauðir úlfar (SLE)

• Sjálfsónæmissjúkdómur einkennist af mikilli bólgu
  og mótefnaframleiðsu
• Mótefni geta fallið út í mörgum líffærum og
  valdið skemmdum
• Sjúkdómurinn gengur í bylgjum, er misvirkur

18
Helstu einkenni skv. rannsóknum

• Liða-og vöðvaverkir (95)
• Húðútbrot (80)
• Hiti (50-70)
• Brjóstverkur v. brjósthimnubólgu (30-50)
• Höfuðverkur, þunglyndi (30-50)
• Nýrnabólga (10-50)

19
Orsakir

• Ónæmisveila, arfgeng?
• Samspil erfða og umhverfis
• Hormónatengt? 9 af 10 tilfellum, konur
• Áhættuþættir
• Útfjolubláir geislar, sum lyf
• Greining, kjarnamótefni í blóði (anti-DNA)
• Meðferð
• Ónæmisbælandi lyf, bólgueyðandi lyf, sterar.

20
Hryggikt (Spondylitis ankylopoietica)

• Arfgengur (sjálfsmótefni í blóði, flestir í
  vefjaflokki HLA B27)
• Leggst aðallega á spjaldliði, hryggjarliði,
  brjóskliði rifja, stundum smáliði handa, fóta og
  mjaðmaliði
• Veldur mikilli hreyfiskerðingu í hryggsúlu og
  öndunarerfiðleikum.
• Verkir og eymsli við vöðvafestur
• Meðferð
• Ónæmisbælandi lyf, hreyfing og liðvernd

21
Psóreasis liðagigt

• Einkenni
• Samhverfar bólgur, geta komið í flesta liði.
  Áberandi í Dip liðum, spjaldliðum. Minni sársauki
  en í RA en liðskemmdir oft miklar
• Belgbólga, augnroði, naglbreytingar
• Orsakir
• Arfgengt, genaveila 17. litningi
• Greining
• Einkenni, rheumatoid factor neikvæður

22
Fjölvöðvagigt / Fjölvöðvabólga

• Einkenni
• Miklir verkir og stirðleiki í stórum burðarliðum
  og aðliggjandi vöðvum.
• Mjaðmir, axlir, herðar, lærvöðvar.
• Hreyfigeta skerðist, erfitt að standa upp.
• Algengari í kvk og greinist eftir 60 ára
• Blóðmynd hátt sökk (40-60)

23
Fjölvöðvagigt

• Orsakir Óþekktar
• Tilgáta sjálfsónæmi eftir veirusýkingar
• Meðferð Sterar í stórum skömmtum
• Temporal arteritis (æðabólga í gagnaugabeinsslagæð
  ) getur komið fram í sjúkdómnum
• Einkenni höfuðverkur, þykknun á æð
• Afleiðingar möguleg blinda, heilaskemmd