T

1

• TÜRKIYEDE TURUNÇGIL YETISTIRICILIGINDE
  KARSILASILAN FUNGAL HASTALIKLAR, ÇÖZÜM ÖNERILERI
  VE YENI EGILIMLER
• Hazirlayan Hüseyin Gültekin

2
GIRIS

• TURUNÇGIL TARIMI
• Turunçgiller esas itibariyle meyveleri için
  yetistirilen bitkilerdir. Bu meyveler vitamin
  (özellikle C vitamini) ve mineral maddeler
  içerir. Turunçgiller Rutaceae familyasina bagli
  bitkilerdir.
• Bu bitkiler pratik anlamda minimum
  sicakligin -4 C0 nin altina düsmedigi ve bu
  minimum düzeyin uzun süre kalmadigi iklim
  kosullarina sahip her yörede ticari anlamda
  narenciye yetistiriciligi yapilabilir.
• Dünya narenciye kusagi genellikle 40 kuzey
  ve 40 güney enlemleri arasindaki genis bir
  kusaktir. Dünya genelinde narenciye üretiminin,
  her iki yarimkürede 16-35 enlemler arasindaki iki
  bantta yogunlastigi kabul edilmektedir
• Genel olarak turunçgillerin anavatani Asya
  kitasinin güney bölgeleri yani Hindistan, Malaya,
  Güney Dogu Çin ve Kosin-Çindir.

3
GIRIS

• TURUNÇGILLERIN EKONOMIK ÖNEMI
• Dünyada 133 ülkede yaklasik 7.174.201
  hektarlik alanda 68 milyon ton turunçgil
  üretilmektedir. Brezilya, ABD, Çin, Meksika,
  Ispanya, Hindistan, Akdeniz Ülkeleri (Türkiye,
  Italya, Yunanistan), Israil, Japonya, Kore, Küba,
  Arjantin ve Güney Afrika turunçgil üreten önemli
  ülkelerdir.
• Dünya turunçgil üretiminin yaklasik 10u taze
  olarak ihraç edilmekte, 90i üretildikleri
  ülkede tüketilmektedir.Taze tüketiminin yaninda
  turunçgil meyveleri, meyve suyu ve pasta
  sanayisinde de degerlendirilmektedir.

4
TURUNÇGILLERIN EKONOMIK ÖNEMI
5
TURUNÇGIL ILE ILGILI ÇALISAN FAAL KURULUSLAR

• ALATA BAHÇE KÜLTÜRLERI ARASTIRMA ENSTITÜSÜ/
  MERSIN
• BATI AKDENIZ TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜ/ANTALYA
• ÇUKUROVA ÜNIVERSITESI SUBTROPIK MEYVELER
  ARASTIRMA ve UYGULAMA MERKEZI/ ADANA
• ÇUKUROVA ZIRAI ARASTIRMA ENSTITÜSÜ/ ADANA
• EGE ÜNIVERSITESI/ IZMIR
• TAGEM

6
ÖNEMLI TURUNÇGIL HASTALIKLARI

• ALTERNARIA YANIKLIGI
• KAHVERENGI ÇÜRÜKLÜK
• UÇ KURUTAN
• DEPO ÇÜRÜKLÜKLERI

7
ALTERNARIA YANIKLIGI

• Hastalik Etmenleri
• Alternaria citri Ell and Pierce.
• Alternaria alternata (fr) Keisler
• Son yillarda narenciye alanlarimizda sorun olan
  Alternaria hastaliklari, özellikle son yillarda
  ülkemize giren bazi mandarin çesitlerinde
  (özellikle Minneola) ciddi bir sorundur.

8
Alternaria citri Ell and Pierce

• ÖNEMI
• Kaba limon ve Limelarin önemli bir yaprak
  hastaligidir. Genç fidanlarin yapraklarini dökmek
  ve lekeler meydana getirmek suretiyle büyük
  zararlar meydana getirmektedir.
• BELIRTILERI
  
• Yapraklarin orta ve kenarlarinda 2,5 cm kadar
  genislikte olabilen lekeler köseli olup kenarlari
  sinirlidir. Tek tek bulunan bu lekeler bazen
  birleserek yapragin tümünü kaplarlar. Yogun
  enfeksiyonlarda yapraklari dökülen agaç veya
  fidanlar karsidan bakildiginda çiplak görünürler.
  

9
Alternaria citri Ell and Pierce

• BIYOLOJISI
• Alternaria funguslari turunçgillerde dokularin
  zayifladigi durumlarda enfeksiyon yapmaktadirlar.
  Seralardaki suni inokulasyon denemelerinde
  Alternaria citri genç turunçgil yapraklarinda
  tipik alternaria lekelerini meydana getirmistir.
  Enfeksiyondan 4 gün sonra yapraklarda ortasi
  kahverengimsi olan pembemsi yesil renkte küçük
  lekeler vermekte ve 4 hafta sonra ise aynen
  bahçede oldugu gibi tipik lekeler
  olusturmaktadir.
• MÜCADELESI
• Kültürel Önlemler Yeni kurulan bahçelerde
  sik dikimden kaçinilmali, hava sirkülasyonunun
  kolayca saglanabilecegi dikim sekli
  uygulanmalidir. Hizli sürgün gelisimini tesvik
  eden sik ve asiri azotlu gübrelemeden
  kaçinilmalidir. Sik sik sulama ve yaprak
  yüzeyinde uzun süre islaklik olusturacak sekilde
  yagmurlama sulama yapilmamalidir.

10
Kimyasal Mücadele

• Ilaçlamalara sürgün gelisimi ve iklim
  özellikleri dikkate alinarak, ilkbaharda
  sürgünler gelismeye basladiginda, yaklasik 5-10
  cm oldugunda veya yeni sürgünler ve yeni
  yapraklar üzerinde ilk hastalik belirtisi
  görüldügünde baslanmalidir. Özellikle genç
  sürgün, yaprak ve meyvenin ilaçlanmasina dikkat
  edilmelidir. Özellikle hizli sürgün gelisme
  döneminde büyüyen yeni sürgün ve yapraklarin yeni
  olusan kisimlarinin ilaçsiz kalmamasi için
  ilaçlamalar, ilacin etki süresi dikkate alinarak
  sik sik yapilmalidir. Ilaçlamalara meyve yaklasik
  4 cm çapa ulasincaya kadar devam edilmelidir.
• Özellikle fidanliklarda kaba limon ve
  Limeler iki haftada bir bakirli ilaçlarla
  ilaçlanmalidir. Ayrica Captanli ve Zinebli
  organik preparatlarda olumlu sonuç vermektedir.

11
Alternaria alternata (fr) Keisler

• HASTALIK BELiRTiLERI
• Hastalik pratik anlamda iki dönemde ortaya
  çikabilir
• 1)Hasat öncesi meyvelerde
• 2)Hasat sonrasi depo çürüklügü seklinde
• Yukarida belirtilen ikinci belirti tipi,
  özellikle mandarinlerde görülmektedir.
• Hastalik etmenleri yapraklar, yaprak saplari ve
  meyvelerde infeksiyon yapabilir. Küçük, hafif
  çökük siyah lekeler seklinde baslayan hastalik
  belirtileri hastalik tablosu agirlastikça
  genisleyip, kahverengine dönüsür.
• Hastalik siddeti, asiri gübre, su uygulanan
  bahçelerde daha fazla olmaktadir.

12

• MÜCADELESI
• Asiri gübreleme (özellikle Azot), asiri sulama
  ve asiri budamadan kaçinilmalidir.
• Hastaligin ilaçli mücadelesi için ilk
  belirtiler görülür görülmez baslanmak üzere,
  meyveler 4cm çapa ulasincaya kadar,
  Metiram-Komplex, Propineb, Teboconazole...vb
  terkipli ilaçlar için etiket tavsiyesine göre
  uygulanmalidir.
• Tavsiye edilen ilaçlar
• Bakir hidroksit 50 WP 300g
  preparat/100 lt suya
• Propineb 70 WP 250g
  preparat/100 lt suya

13
KAHVERENGI ÇÜRÜKLÜK HASTALIGI

• Hastalik Etmeni
• Phytophthora citrophtora
• ÖNEMI
• Ülkemizde Kahverengi meyve çürüklügü
  hastaligi ve Kökbogazi hastaligi olarak
  bilinmektedir.
• Bu fungal hastalik etmeni meyvelerde çürüklük
  nedeni olabildigi gibi, ayrica turunçgillerde kök
  bogazi çürüklügüne de sebep olmaktadir.
• Hastaliga en hassas kültür siralamasi söyledir
  Limon, greyfurt, portakal ve mandarindir.
• Ancak her kültürdeki çesitlerin duyarliligi
  farklidir. Örnegin, portakal çesitleri arasinda
  Washington çesidi en duyarlidir.

14
HASTALIGIN ILK BELIRTILERI VE BELIRTILERIN SEYRI

• a) Meyvelerde Sonbahar yagislarindan sonra
  topraga yakin alt dallardaki meyveler üzerinde
  açik kahverengi lezyonlar olusur. Bu lezyonlar
  hizla genisler ve meyvenin büyük bölümünü veya
  tamamini sarar. Daha sonra nekroze olmus bu
  dokular üzerinde bir küf tabakasi olusur.

15

• Meyveler üzerinde hastalik yagmur sularinin
  topraktan etmen propagüllerini bitki yüzeyine
  siçratmasi nedeniyle ilk olarak yere yakin
  dallarda baslar ve bu yolla 1-1,5 metre yukariya
  kadar ulasabilir. Ancak ayni fungusun baska bir
  türü (P. hibernalis)nün infeksiyon alani çok
  daha yukaridaki meyveleri de etkileyebilir.
  Hastalikli meyvelerin çogunlugu dökülürken, bir
  kismi agaçta asili kalabilir.
• Farkli sulama sistemlerinin hastalik çikisini
  etkiledigi yapilan çalismalar ile tespit
  edilmistir.
• En yüksek infeksiyon orani alttan yagmurlama
  sisteminde 43.55 olarak bulunmustur. Hastaligi
  en aza indiren sulama sistemi ise damlama sulama
  yöntemidir.

16
b) Kök ve kökbogazinda

• Asi yerinin üzerindeki gövde üzerindeki
  yaralar, kabuklardaki kalkmalar ile bu alanlarda
  görülen zamk salgisi, bu hastaligin habercisidir.
  Bu dokular zamanla kararir ve çatlar.

17
HASTALIGIN KONTROLU

• Hastalik nedeniyle yere dökülmüs meyvelerin
  toplanip bir çukura gömülmesi tavsiye edilir.
• Yeni tesislerde fidanlarin derin dikilmemesi,
  taban suyu sorunu olan topraklarda tesis
  kurulmamasi ön sarttir.
• Sulamalarda suyun gövdeye degmemesi için gerekli
  tedbirlerin alinmasi gerekir.
• Hastaligin kimyasal mücadelesinde kök ve
  kökbogazi, kabuk infeksiyonlarina karsi,
  kökbogazi açildiktan sonra ilaç uygulanmalidir.
• Yesil aksam ilaçlamasi, sonbahar
  yagislarindan hemen önce veya en geç ilk yagistan
  hemen sonra baslatilmali ve 15-20 gün ara ile 2-3
  ilaçlama yapilmalidir.
• Tavsiye edilen ilaçlar
• Bordo bulamaci 1
• Captan 50 WP 0,3

18
TURUNÇGILLERDE UÇKURUTAN HASTALIGI

• Hastalik Etmeni
• Deuterophoma tracheiphila

19
ILK BELIRTILER ve BELIRTILERIN SEYRI

• Bu hastalik tüm turunçgil kültürlerinde görülür
  ise de bunlar arasinda en hassas kültür
  limondur.
• Hastaligin ilk belirtisi, agacin bir dalinda
  veya bir yönünde yapraklarin aniden solmasi ile
  fark edilir. Daha sonra yaprak ayasinda
  dökülmeler baslar. Yaprak ayasi tamamen dökülse
  bile yaprak sapi bir süre daha kalabilir.
  Yapraklari dökülmüs bir dalda bir biçak ile bir
  çentik açilirsa, kambiyumda turuncu-pembe bir
  renk görülür.

20
MÜCADELESI

• KÜLTÜREL ÖNLEMLER
• Hastalik bitkide açilan yaralardan kolayca
  girebilir. Bu nedenle bitkilerde kök ve saçak
  tahribatina neden olacak toprak islemelerinden
  sakinmak gerekir. Ayrica rüzgar ve firtina sonucu
  dal yaralanmalarina sebep olan dikenli limon
  çesitleri yerine dikensiz çesitlerin
  yetistirilmesi tavsiye edilir.
• Hastalikli fidanlar sökülüp imha edilmeli,
  agaçlarda hastalikli dallar budanmalidir. Bu
  islemler Agustos ayinda yapilmalidir,
  ayiklamalara temmuz ayindan itibaren
  baslanmalidir.
• Sertifikali fidan kullanilmalidir.
• Hastaliktan dolayi kurumus dallar ve sürgünler
  yaz ortalarinda (Temmuz-Agustos) kesilip
  yakilmalidir. Bu esnada budama makaslari sik sik
  5lik sodyum hipoklorit çözeltisine
  bandirilmalidir.

21
KIMYASAL MÜCADELE

• Hastaligin kimyasal mücadelesi için ilk alinacak
  tedbir, dolu, don ve firtinali havalar, agaçlarda
  çatlama, yaralanma ve yaprak dökülmesine sebep
  oldugundan hemen agaçlar 0,4 (100 litre suya
  400 gr)lük bakirli bir ilaç ile ilaçlanmalidir.
• Ekim, Aralik ve Mart ayi baslarinda olmak üzere
  agaçlar 3 defa yesil aksam ilaçlamasi olarak
  Benomyl içeren bir fungisit ile 0,06 dozunda
  ilaçlanmalidir. Agir infeksiyonlara ugramis
  agaçlara Ekim ayinda bir defa olmak üzere
  topraktan 100 lt suya 120 gr Benomyl (Agacin taç
  büyüklügüne göre agaç basina yaklasik 25-50 lt
  ilaçli su ) verilmelidir.
• Tavsiye edilen ilaçlar
• Bakir oksiklorid 50 WP 400g preparat/
  100 lt suya
• Benomyl 50 WP 60g
  preparat(yapraktan) / 100 lt suya
• Yazlik yag (850g/l) 1500g / 100
  lt su

22
KARANTINA LISTELERINDE BULUNAN BAZI TURUNÇGIL
HASTALIKLARI

• Iç Karantina Listesinde Bulunanlar
• Phytophthora citrophthora üretim
  materyalinde
• Alternaria citri
  üretim materyalinde
• Alternaria alternata üretim
  materyalinde
• Verticillum alboatrum üretim
  materyalinde bulundugu zaman bunlar iç
  karantinaya tabii tutulur.
• Dis karantina Listesinde bulunanlar
• Elsinoe spp.
• Guignardia citricarpa

23
DEPO ÇÜRÜKLÜKLERI

• TURUNÇGIL MEYVELERINDE ÖNEMLI HASAT SONRASI
  HASTALIKLAR

24
PENICILLIUM ÇÜRÜKLÜKLERI

• Hasat dönemi yaklastikça yere dökülen meyvelerde
  yesil veya mavi küflerin olusumu ile kendini
  gösteren hastalik depolama kosullarinda da ortaya
  çikabilir.
• Hastaligin en önemli iki etmeni
• Penicillium digitatum Sacc. (Yesil küf
  çürüklügü)
• Penicillium italicum Web. (Mavi küf
  çürüklügü)

25
Ilk Belirtiler ve Belirtilerin Seyri

• Hasat öncesi dökülen meyvelerin yarali ve bereli
  dokularina giren funguslar mavi ve yesil renkte
  küf olusturan belirti gösterirler.
• Bu funguslar hasat esnasinda meyvelerde sebep
  olunacak her çesit mekanik yara ve bereler ile
  uygun enfeksiyon ortami bularak depoya
  tasinabilir. Depoda ortaya çikacak hastaliklar
  konunun en tehlikeli ve en ciddi bölümünü
  olusturur.

26

• TURUNÇGILLERDE HASAT SONRASI KAYIPLARIN EKONOMIK
  ÖNEMI
• Turunçgillerde hasat sonrasi kayiplar 23-33
  arasindadir. Bu oranin büyük kismini hasat
  sonrasi hastaliklar olusturmakla beraber
  fizyolojik ve mekanik kayiplar da etkilemektedir.

27
MÜCADELESI

• KÜLTÜREL ÖNLEMLER
• Meyveler olgunlastiktan sonra hasat
  geciktirilmemelidir
• Hasat öncesinde yere düsen meyveler düzenli
  araliklarla toplanmalidir.
• Meyve hasadi çok dikkatli yapilmali (hasat elle
  yapilmalidir),meyvelerde herhangi bir zedelenme
  veya yaralanmaya sebep olunmamalidir.
• Paketleme esnasinda sandiklara konulacak meyve
  miktari iyi ayarlanmali, sikistirma
  yapilmamalidir.
• Paketleme evlerine gelen meyveler hemen kontrol
  edilmeli, çürük olanlar ayrilarak topraga derin
  gömülmelidir.
• Depolama ve pazarlama zincirinde çürüklüklerin
  artmamasi için meyveler yagisli günlerde ve islak
  olarak toplanmamalidir.

28

• Hastalikli dal ve sürgünler zamaninda
  budanmalidir.
• Sarartma odasi temiz olmali ve önceden dezenfekte
  edilmelidir.
• Meyveler paketleme evlerinde yigin haline
  getirilecekse 3-4 siradan fazla yigin
  yapilmamalidir.
• Ihraç edilecek meyveler diphenil emdirilmis
  kagitlara sarilmalidir.
• Ambalaj kaplari kapatilirken meyvelere basinç
  yapilmamalidir. Meyveler ambalaj kaplarina düzgün
  siralanmalidir. Tasinma, yükleme ve bosaltma
  sirasinda kaplar fazla sallanmamalidir.

29

• HASAT SONRASI HASTALIKLARIN KONTROLÜNDE
  BIYOLOJIK SAVASIMIN YERI VE TÜRKIYEDEKI DURUMU
• Son yillarda, hasat sonrasi hastaliklarin
  kontrolünde kullanilan sentetik fungisitlere
  alternatif olabilecek uygulamalara yönelik
  arayislar büyük bir artis göstermistir. Bunlar
  içerisinde mikrobiyal antagonistlerin kullanimina
  yönelik çalismalar büyük bir yer tutmaktadir. Bu
  çalismalarin sonucu olarak aspire, yield-plus,
  biosave 100 ve 110 gibi maya ve bakteri kökenli
  bazi biyopreparatlar piyasaya sunulmustur. Yine
  birçok biyopreparat piyasaya sunulma asamasina
  getirilmistir.
• Bu gelismelere bagli olarak ülkemizdede
  turunçgillerde önemli bazi hasat sonrasi
  hastaliklara karsi mikrobiyal antagonistlerin
  kullanimina yönelik çalismalarda oldukça basarili
  sonuçlara ulasilmistir. Çalismalar daha çok
  mayalar üzerine yogunlasmistir. Turunçgillerde
  Metschnikowia pulcherrima, Pichia guilliermondii
  maya türleri söz konusu ürünlerde hasat sonrasi
  bazi hastaliklara karsi etkili bulunmuslardir.
  Halen turunçgillerde bazi antagonist mayalarla
  biyoformülasyon çalismalari sürdürülmektedir.

30

• HASAT SONRASI HASTALIKLARIN SAVASIMINDA
  MIKROBIYAL ANTAGONISTLERIN KULLANILMASI Çalismalar
  son yillarda büyük bir artis göstermistir.
  Ürünlerin tasinmasi ve özellikle depolanmasi
  sirasinda ortam kosullarinin uygunlugu ve
  antagonist mikroorganizmalarin etki yerine
  kolayca uygulanabilmeleri gibi nedenlerle, bu
  çalismalardan basarili sonuçlar alinmistir. Bu
  amaçla yapilan pek çok çalismada ürünlerin
  yüzeyinden olasi antagonist mikroorganizmalar
  izole edilmis ve bunlarin farkli hasat sonrasi
  etmenlerine karsi etkinlikleri ve etki yollari
  belirlenmistir. Bu çalismalarda, bakteriler ve
  bazi hifli funguslar yaninda, özellikle maya ve
  maya benzeri organizmalar, sahip olduklari
  avantajlar nedeniyle, bu alanda dikkati
  çekmislerdir. Mayalar uygulandiklari ürün
  yüzeyinde kolayca kolonize olabilmekte ve
  canliliklarini uzun süre koruyabilmektedirler. P.
  guilliermondii, birçok Candida türü(C. sake, C.
  saitoana, C. oleiphila), Cryptococcus spp. (C.
  infirmo-miniatus, C.laurentii) ve Rhodotorula
  spp. gibi türlerle yürütülen çalismalar, bunlarin
  hasat sonu hastaliklarla biyolojik savasta etkili
  sekilde kullanilabilecegini isaret etmektedir.

31

• Bütün bu çalismalar sonucunda bazi bakteri ve
  maya kökenli biyopreparatlar gelistirilmis,
  özellikle turunçgil ve yumusak çekirdekli
  ürünlerin önemli hasat sonrasi hastaliklarina
  karsi ticari olarak kullanimina sunulmustur.
  Aspire(Candida oleiphila) ve Yiel Plus
  (Cryptococcus albidus) su anda ticari olarak
  kullanilabilir durumdadir. Pseudomanas syringae
  içerikli Bio-Save 100 ve 110da bazi hasat
  sonrasi hastaliklarin kontrolü için kullanima
  sunulan diger biyopreparatlardir. Örnegin,
  bunlardan Aspire ve Bio-save 100 ABDde
  turunçgillerde yesil ve mavi küf çürüklüklerine
  karsi önerilen sentetik fungisitlerle birlikte
  listelerde yer almaktadir. Çalisma sonuçlarinda
  basarili bulunan yine birçok biyolojik ajanin
  pilot testleri, patent ve ruhsatlandirma isleri
  sürmektedir.

32

• Diger yandan,antagonist organizmalarin hasat
  sonrasi hastaliklarin kontrolünde kullanilmalari,
  sentetik fungisitlerden etkilenmeyen
  populasyonlarin getirdigi sorunlarin çözümü
  açisindan önemlidir. Ayrica ikinci nesil
  biyokontrol ajani mayalardan çok farkli kosullar
  altinda hasat sonrasi hastaliklarin çok az
  degisiklik göstererek kontrol etmesi
  beklenmektedir. Bütün bunlara ek olarak,
  sentetik fungisitlerde oldugu gibi, var olan
  enfeksiyonlari engelleyebilen antagonist
  organizmalara gereksinim duymaktadir. Ancak pek
  çok biyolojik ajan hasat sonrasi hastaliklarin
  kontrolünde basarili oldugu halde yari ticari
  kosullar altindan etkililikleri, sentetik
  fungisitlerden daima daha düsük düzeyde
  olmaktadir. Bu nedenle, biyolojik ajanlarin
  degisik uygulamalarla entegrasyonu,
  etkiliklerinin yükseltilmesi açisindan büyük
  öneme sahiptir.

33
Turunçgillerde Hasat Sonrasi Hastaliklarin
Biyololjik Kontroluna Yönelik Örnekler
34

• SICAKLIK UYGULAMALARI
• Sicaklik bir fiziksel yöntem olarak, bitki
  korumada uzun süreden beri bilinen bir
  uygulamadir. Ancak, son yillarda taze ürünlerin
  hasat sonrasi fizyolojik ve patolojik kayiplarini
  azaltmada, sonuçta ürünün depo ve raf ömrünü
  uzatmada, kimyasal olmayan uygulamalar içinde
  önemli bir islev yüklenmistir. Bu yöntem, hasat
  sonrasi teknolojide umut verici uygulamalar
  arasinda yer almaktadir. Hasat sonrasinda
  kullanilan yüksek sicakliklar, fungal organizma
  üzerinde dogrudan öldürücü etki yaparak, patojen
  gelisimini engellemektedirler. Hasat edilen
  ürünlere, sicaklik uygulamalari degisik
  biçimlerde yapilabilmektedir. Bir tanesi, ürünün
  sicak suya daldirilmasi veya ürüne sicak suyun
  püskürtülmesi biçiminde olmakta ve daha çok
  fungal patojenlere karsi kullanilmaktadir.
  Sicaklik uygulamalari, sicak hava ve sicak buhar
  biçiminde de yapilabilmektedir.

35

• Ilk uygulamada ürün birkaç dakika süreyle konukçu
  yüzeyinin zarar esiginin biraz altinda fungal
  enfeksiyonlardan korunmaktadir. Pekçok meyve ve
  sebze 50-60Co sicakligi, 10 dakika süreyle tolere
  edebilmektedir. Örnegin, fortune
  mandarinlerinin depolama öncesi 3 dakika süreyle
  30-54 Colik sicak suya daldirilmasi hem depolama
  ve hem de raf ömrünün uzamasini saglamis ve
  ayrica üsüme zararini önemli ölçüde azaltmistir.
  Sicak su uygulamalari, kisa süreli daldirmalar
  (2-3 dakika, 50-55Code) biçiminde yapilmaktadir.
  Bu uygulama biçimiyle, pek çok turunçgil
  meyvesinde hastaliklara ve düsük sicakliklardan
  dogan zararlara duyarlilik azalmaktadir.

36

• Sicak suyla firçalama tekniginde ise 10-30 saniye
  süreyle 55-64 Co de firçalanmaktadir. Bu sistem
  Israilde 116965 numara ile patentlenmis olup,
  degisik ürünlerde ticari olarak kullanilmaktadir.
  Bu teknoloji, Israilde organik turunçgiller
  için ticari olarak uygulanmaktadir. Bu uygulama
  biçimiyle organik olarak üretilen turunçgillerde,
  çürüklük gelisimi 45-55 oraninda
  geriletilmistir. Bütün bu olumlu sonuçlara
  ragmen, yüksek sicaklik uygulamalari, mikrobiyal
  antagonistlerde oldugu gibi, hasat sonrasi
  hastaliklarin kontrolünde tek basina yeterli
  görünmemektir. Bu nedenle sicaklik uygulamalari
  diger yöntemlerle entegre edilerek, etkinligin
  arttirilmasi istenmektedir. Sicak su
  fungisitlerle birlikte uygulandiginda
  fungisitlerin etkinligini arttirdigi
  bilinmektedir.
•  

37

• Imazalil ve TBZ içeren 54 Codeki sicak suya 3
  dakika süreyle daldirilan turunçgil meyvelerinde
  üsüme zarari ve fungal çürüklüklerin azaldigi
  saptanmistir. Benzer sonuçlara ülkemizde
  yürütülen bazi çalismalarda da ulasilmistir.
  Hatta Satsuma mandarininde, imazalillin düsük
  dozlari 54 Colik sicak su ile birlikte
  uygulandiginda, çürüklük gelisimi önemli ölçüde
  kontrol edilmistir. Benzer sonuçlar biyolojik
  ajan Pseudomonas syringaenin sicaklikla
  entegrasyonundan da elde edilmistir. Bütün
  bunlar, sicakligin diger uygulamalarla
  birlikteliginde ticari olarak kabul edilebilir
  bir hastalik kontrolünü saglayabilecegini
  göstermektedir.

38

• KONUKÇUDA SAVUNMA SISTEMININ UYARILMASI
• Taze sebze ve meyveler, olgunlasmaya bagli
  olarak yaslanmanin etkisiyle çürüklük etmenlerine
  karsi daha duyarli bir hal alirlar. Bu durum,
  dokulardaki inhibitör maddelerin sentezinin
  azalmasi ve dayanililikta rol alan maddelerin
  parçalanmasiyla açiklanmaktadir. Bunun sonucu
  olarak meyvedeki latent enfeksiyonlar da etkin
  hale gelmektedirler. Bu nedenle hasat sonrasi
  çürüklüklerin azaltilmasi için muhafaza sürecinde
  meyve ve sebzelerde yaslanmanin geciktirilmesi ve
  dolayisiyla ürünün kendisini savunacak maddeleri
  üretmesini desteklemek gerekmektedir. Bu amaçla,
  hasat sonrasi hastaliklarin kontrolünde, bazi
  fiziksel ve biyolojik elisitörler kullanarak,
  konukçu dayanikliligi uyarilmakta ve böylece
  ürünler hastaliktan korunabilmektedir. Bu
  elisitörler arasinda, sicaklik, yaralama, gamma
  radyasyonu, UV-C isigi, antagonistler, virulensi
  düsük irklar ve dogal bilesikler sayilmaktadir.

39

• Özellikle UV-C isigi üzerinde yogun çalismalar
  yapilmis ve sonuçta turunçgiller, elma, seftali,
  biber ve domates gibi bazi ürünlerde düsük doz
  UV-C uygulayarak dayaniklilik uyarilmis ve bu
  ürünler hasat sonrasi çürüklüklerden basariyla
  korunmuslardir.
• UV-C uygulamasindan sonra, söz konusu ürünlerde
  fenilalenin amonyum liyaz ve peroksidaz enzim
  aktivitelerinin arttigi gözlenmistir. Bu iki
  enzimin, patojenlere karsi dayaniklilikta rol
  aldigi düsünülmektedir. UV-C uygulamalariyla
  bazi taze ürünlerin hasat sonrasi hastaliklarin
  kontrolünde basarili sonuçlar alinsa da, bu
  teknoloji henüz yeterince gelistirilememistir.
  Zamanla bu uygulamalarin ticari amaçla
  kullanilabilecegi düsünülmektedir.
• Ayrica, hasat edilen üründe, sicaklik ve
  Pichia guilliermondiide oldugu gibi bazi
  biyolojik ajanlar, kitosan gibi bazi organik
  maddeler dayanikliligi uyararak, hasat sonrasi
  hastaliklara karsi sebze ve meyvelerde
  koruyuculuk saglamaktadirlar.

40
MEYVE DAYANIKLILIGIN KORUNMASI VE YARA ONARIMI

• Bahçelerde gibberellik asit uygulamalariyla,
  altintoplarda yaslanma geciktirilmekte, bu da
  hasat sonrasi çürüklük kayiplarini azaltmaktadir.
  Yine kaliforniada limon üreticilerinin
  çogunlugu, 2,4-Dnin isopropyl esterini
  depolamadan önce kapsülün yaslanmasini
  geciktirmek amaciyla kullanmaktadirlar.
• Özet olarak, 2,4-Dnin 500 ppmlik mum içindeki
  formülasyonu, Alternaria Citrinin limon ve
  portakallarda hasat sonrasi neden oldugu sap dibi
  çürüklügünün engellenmesi amaciyla
  kullanilmaktadir.

41

• HASAT SONRASI ENFEKSIYONLARA YÖNELIK KIMYASAL
  UYGULAMALAR
• Hasat sonrasi enfeksiyonlarin engellenmesine
  yönelik iki temel strateji bulunmaktadir.
• Bunlardan ilki, hasat öncesi olusabilecek
  yaralarda patojen gelisimini engelleyici bir
  fungisitle, hasat öncesi meyve yüzeyinin
  kaplanmasidir. Ikincisi ise, hasat sirasinda ve
  daha sonraki islemler sirasinda ortaya
  çikabilecek yaralarda patojen gelisimini
  engelleyici ilaçlamalardir.
• Hasat Öncesi Koruyucu Uygulamalar
• Hasat Sonrasi Uygulamalar
• Enfeksiyonlarin Önlenmesinde Fungisit
  Uygulamalarinin Zamanlamasi

42

• TURUNÇGILLERDE HASAT SONRASI HASTALIKLARIN
  KONTROLUNDA IZLENMESI GEREKLI STRATEJILER

43
DIGER UYGULAMALAR

• Yukarida sözü edilenler disinda, degisik tuz
  çözeltileri ve dogal bazi bilesiklerde hasat
  sonrasi hastaliklarin kontrolünde
  kullanilmaktadir. Sodyum karbonat, sodyum
  bikarbonat gibi bazi tuz çözeltileri
  kullanilarak, turunçgillerde yesil küf
  çürüklügünün basariyla kontrol edildigi
  bilinmektedir. 50Coye kadar çözeltilerin
  sicakliginin yükseltilmesi, etkinligi
  arttirmistir.
• Bu çözeltiler imazalil ve biyolojik kontrol
  ajanlariyla birlikte basariyla uygulanmislardir.
  Kalsiyum ve magnezyum iyonlari, hasat sonrasi
  çürüklük funguslarina toksik oldugu ve
  elementleri içeren çözeltilerin Aspirein
  biyolojik etkinligini arttirmada
  kullanilabilecegi, degisik arastirmalarda ortaya
  konmustur.
• Ince bir film tabakasi seklinde yapilan mumlama
  islemi hasat edilen meyvelerin su kaybi ve
  fizyolojik bozukluklarini önlemek açisindan önem
  tasimaktadir. Ayrica mumlara fungisitler
  eklenerek patojenlerin hastalik olusturmasi
  engellenmektedir.

44

• Simdiye degin sözü edilen alternatiflerin,
  hasat sonrasi hastaliklari kontrol etmede, tek
  baslarina sentetik fungisitler kadar basarili
  olmadiklari görülmektedir. Ancak, yine pekçok
  örnekte görülebilecegi gibi, iki veya daha fazla
  yöntem birlikte kullanildiginda, kabul edilebilir
  düzeyde bir hastalik kontrolünün saglanabilecegi
  görülmektedir

45
SONUÇ

• Türkiye Narenciye üretim alanlarinda bitkisel
  üretim sürecinde kaydi yapilan fungal hastalik
  etmenlerinin tüm bölgelerde epidemi yapacak
  seviyede olmadiklari, zararlarinin yetistiricilik
  yapilan bölgedeki toprak, iklim-çevre ve
  uygulanan üreticilik kosullarina bagimli olarak
  sinirlandigi tespit edilmistir.
• Karantina listesinde yer alan fungal hastalik
  etmenleri sadece üretim amaçli materyalde
  kontrolü yapilarak takip edilmektedir.
• Hasat sonrasi fungal çürüklük etmenleri, yüksek
  zarar ve kontrolü amaciyla kullanilan
  kimyasallarin riskleri nedeniyle özellikle son
  yillarda dikkati çekmis, çalismalar hasat sonrasi
  fungal hastalik etmenleri ve alternatif savasim
  yöntemleri konusunda yogunlasmistir.

46
SONUÇ

• Dayanikliligin uyarilmasi ve fiziksel yöntemler
  yaninda, özellikle mikrobiyal antagonistlerin
  hasat sonrasi hastaliklarla savasimda
  kullanilmasina yönelik arastirmalar büyük bir
  ivme kazanmistir. Bu baglamda, bazi maya ve
  bakteri esasli biyopreparatlar piyasada kullanima
  sunulmustur.
• Biyopreparatlarin kullaniminda ve basarilarinda
  bazi eksiklikler bulunmaktadir. Bu nedenle
  çalismalar, seçilen antagonistlerin etkinligini
  arttirici bazi fiziksel uygulamalarla
  bütünlestirilmesi yönüne kaydirilmistir. Farkli
  antagonistlerin birlikte uygulanmasi,
  antagonistlerin kitosan, sodyum bikarbonat,
  potasyum sorbat, kalsiyum propiyonat ve kalsiyum
  klorür gibi maddelerle entegre edilmesi, ürüne
  UV-Isik ve sicaklik uygulamasi sayilabilir.
• Depolama yöntemlerinin maliyetinin yüksek olmasi
  sebebiyle bugün turunçgiller özellikle dissatimin
  kisitli oldugu yillarda dallarinda çürümeye terk
  edilmektedir. Depolama maliyetlerinin makul
  seviyelere çekilmesi, yeterli ve efektif depolama
  tesisleri kurulmasi suretiyle ürünlerde, ihracat
  sinirli olsa dahi büyük piyasa dalgalanmalari
  engellemek açisindan fayda saglayacagi yadsinamaz
  bir gerçektir.

47
TESEKKÜRLER