Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus

1
Dieet bij coeliakie en
diabetes mellitus

• Mw. dr. Erica Hopman, diëtist,
• Leids Universitair Medisch Centrum

2
Inhoud presentatie

• Even voorstellen
• Dieet bij coeliakie
• Wet en etiket
• Dieet bij diabetes mellitus
• Koolhydraten
• De combinatie
• Knelpunten / aandachtspunten
• Uw vragen

3
Dieet bij coeliakie

• Doel van behandeling
• Korte termijn
• verminderen en voorkomen van klachten

4
Doel van de behandeling

• Middellange termijn
• daling antistoffen,
• goede voedingstoestand.
• Lange termijn
• voorkomen van complicaties.

5
Behandeling

• Hoe
• Glutenvrij dieet
• Volwaardige voeding

5
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
6
Gluten

• Eiwit in granen
• tarwe,
• rogge,
• gerst,
• spelt,
• kamut.

7
Glutenbevattende voedingsmiddelen
8
Functionele eigenschappen van gluten

• Structuur / stevigheid.
• Bindmiddel.
• Glansmiddel.
• Vochtregulator.
• Daarom veelvuldig gebruikt in voedingsmiddelenindu
  strie.

9
Gluten vind je ook in

10
Gluten ook in

• Niet-voedingsmiddelen
• Medicijnen, vitamine-mineralensupplementen,
  knutselmateriaal, spaarzegels, cosmetica
  (lippenstift), rokerstandpasta of kleefpasta.

11
Wat zijn de mogelijkheden

• Drie categorieën voedingsmiddelen
• Van nature glutenvrij, onbewerkt.
• Op basis van ingrediënten geen gluten.
• Speciaal gemaakt voor glutenvrij dieet
  glutenvrije dieetproducten.

12
1. Van nature glutenvrij

• Glutenvrije voedingsmiddelen
• aardappel, groente, fruit, melk, kaas, olie,
  roomboter, vlees, vis, wild, gevogelte, ei,
  peulvruchten, noten, zaden, pitten, thee, koffie,
  suiker, honing, verse en gedroogde kruiden en
  specerijen.
• Glutenvrije granen
• rijst, mais, gierst, haver, boekweit, teff,
  amarant, quinoa, sorghum.

13
Gras families
Kagnoff. J Clin Invest 200711741-9
14
2. Op basis van ingrediënten geen gluten

• Warenwet
• 14 Allergenen, waaronder tarwe en gluten,
  verplichte vermelding op verpakking, ongeacht
  hoeveelheid.
• Maltose, malto-dextrine en glucosestroop
  vrijstelling van etikettering.
• Voor coeliakie soms verwarrend
• Ingrediënten geven aan bevat tarwe ? toch
  glutenvrij logo,
• Clausule geproduceerd in een omgeving waar
  tarwe wordt verwerkt.

15
Etiket glutenvrij voedingsmiddel, verwarring
tarwe
16
Etiket glutenvrij voedingsmiddel met
besmettingsrisico
17
Etiket glutenvrij voedingsmiddel
18
Hulpmiddelen

• Glutenvrije merkartikelenlijst, Voedingscentrum.
• www.livaad.nl.
• Valkuilen
• Geen gluten analysetest.
• Contaminatie wordt niet op etiket vermeld.

19
3. Glutenvrije dieetproducten

• Europese verordening 41/2009, voorheen Codex
  Alimentarius 200 mg gluten/kg ? verlaagd naar 20
  mg gluten/kg
• 2 categorieën
• 20 mg gluten/kg glutenvrij
• 20-100 mg gluten/kg laag in gluten

20
Glutenvrije dieetproducten

• tekst glutenvrij
• en /of

21
Etiket glutenvrij dieetproduct
22
Wat geeft vaak onduidelijkheid

• Gewoon tarwezetmeel / glutenvrij tarwezetmeel.
• Wel of niet gebruiken? ? Vermijden bij
  aanhoudende klachten.
• Diverse glutenvrije logos.
• Glutenvrij logo op van nature glutenvrije
  voedingsmiddelen, zoals aardappelen, melk, etc.

23

24
Volwaardige voeding

• Extra aandacht voor
• Vitamine B1 en foliumzuur (B11),
• IJzer,
• Voedingsvezel,
• Jodium,
• Calcium,
• Vitamine D.

25
Dieet bij diabetes

• Doel van de behandeling
• Korte termijn
• beperken acute klachten van hypo- en
  hyperglycemie.
• (Middel-)lange termijn
• goede diabetesinstelling,
• goede voedingstoestand.
• Lange termijn
• voorkomen of uitstellen van late van
  complicaties.

26
Behandeling

• Hoe
• Volwaardige voeding.
• Rekening houdend met koolhydraatinname, goede
  vetsoorten en natrium.
• Diabetesmedicatie.

26
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
27
Koolhydraten

• Zetmeel
• Vruchtensuiker

27
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
28
Koolhydraten

• Melksuiker
• Suiker

28
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
29
Koolhydraten

• Glucose

29
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
30
Koolhydraat-insuline ratio
hoeveelheid koolhydraten per
maaltijd -----------------------------------------
------------ aantal eenheden kortwerkende
insuline
30
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
31
Rekenen met koolhydraten

• koolhydraten (gram)
• 2 sneden bruinbrood 32
• halvarine 0
• 1 plak 48 kaas 0
• 1 jam 9
• 1 beker halfvolle melk 11
• Totaal 52 gram

31
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
32
Koolhydraat-insuline ratio

• Ratio berekenen
• 52 gram koolhydraten
• 10 EH kortwerkende insuline
• 52/10 5
• koolhydraat-insuline ratio 5
• ? dus 1 EH insuline op 5 gram koolhydraten

32
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
33
Koolhydraat-insuline ratio
Voorwaarde stijging bloedsuiker 2 mmol na de
maaltijd. De ratio kan per maaltijd verschillen.
33
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
34
De combinatie Richtlijnen Goede Voeding

• 6-7 sneetjes glutenvrij brood
• 2 ons groente
• 2 stuks fruit
• 3-4 aardappelen, rijst, glutenvrije pasta,
  peulvruchten
• 450 ml melkproducten 1,5 plak kaas
• 100-125 g vlees, - vervanging, vis, kip, ei
• 30-35 g halvarine
• 1 eetlepel vloeibaar bak-en braad vet
• 1,5-2 liter vocht

35
Lijkt heel veel..

• Totale energie Richtlijnen Goede Voeding 1400
  kcal
• Advies
• Mannen 2500 kcal/d
• Vrouwen 2000 kcal/d

35
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
36
Natrium

• Gemiddelde Nederlander 9 gram zout/dag 3600
  mg natrium
• Aanbeveling max. 6 gram zout/dag 2400 mg
  natrium
• Natriuminname speelt rol bij bloeddruk ? risico
  hart en vaatziekten

36
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
37
Vetten

• Vet is nodig
• goede en slechte vetsoorten
• Risico hart- en vaatziekten
• Overgewicht

37
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
38
38
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
39
Gewicht

• goed gewicht BMI 20-25 kg/m2

39
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
40
Snel te zwaar

• 140 kcal per week te veel ?
• gewichtstoename 1 kg per jaar
• 1 handje pindas
• 1 glas zoete witte wijn
• 1 glas dubbeldrank
• 1 glas chocolademelk
• 1 croissant
• 1 chocolade koekje

41
Beweging

• Om 140 kcal te verbranden
• 14 minuten hardlopen
• 19 minuten fietsen
• 21 minuten zwemmen
• 35 minuten wandelen

42
Nederlandse Norm Gezond Bewegen

• Tenminste 5 dagen per week gedurende een half uur
  matig intensief bewegen.

42
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
43
Voordelen lichaamsbeweging

• ? cholesterol
• ? insulinegevoeligheid
• ? bloeddruk
• Ondersteunt
• gewichtsreductie

43
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
44
Knelpunten - koolhydraten

• Glutenbevattend koolhydraatbevattend ? effect
  op bloedglucose ? evt. aanpassing medicatie.
• Koolhydraatgetallen op verpakkingen.
• Zelf gebakken koolhydraten vanuit ingrediënten
  berekenen.

44
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
45
Knelpunten - hypo

• Eerst snelle suikers
• druivensuiker (dextro, hypofit), limonade, sap
• Indien nodig langzame suikers
• (gedroogd) fruit, glutenvrije repen, crackers,
  toast, tussendoorbiscuit.

45
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
46
Samengevat

• Gluten.
• Koolhydraten.
• Hypo.
• Niet te weinig vitamine B1, foliumzuur,
  voedingsvezel, ijzer, jodium, calcium, vitamine
  D.
• Niet te veel natrium, vet.
• Ongewenst gewichtstoename.

46
Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC
47
Dank voor uw aandacht
48
Verdere informatie

• Voor patiënten
• ? www.glutenvrij.nl info_at_glutenvrij.nl
  dietist_at_glutenvrij.nl
• ? www.dvn.nl info_at_dvn.nl Diabeteslijn
  033-4630566
• ? www.voedingscentrum.nl
• Voor diëtisten of andere professionals
• Diëtisten Info Netwerk Coeliakie (DINC)
• ? www.dinc-online.nl info_at_dinc-online.nl
• ? www.dnodietist.nl dno_at_nvdietist.nl
• ? www.voedingscentrum.nl