Diagnostiek in de psychiatrie

1
Diagnostiek in de psychiatrie

• Frans RJ Verhey

2
Opbouw lezing

• Wat is een psychische stoornis ?
• Uit welke onderdelen bestaat een diagnose ?
• Psychiatrisch onderzoek, hulpmiddelen
• DSM-IV

3
Psychische stoornis definitie (APA)

• Syndroom van psychologische en/of
  gedrags-symptomen
• Klinisch relevant
• Leidend tot ongemak, handicap, en/of toegenomen
  risico op dood, pijn, handicap, of belangrijke
  mate van verlies van vrijheid

4
Psychische stoornis definitie

• Geen normale, cultureel gesanctioneerde reactie
  op gebeurtenissen (bv rouw)
• Grenzen tussen psychisch en lichamelijk
  arbitrair
• Niet afwijkend gedrag (politiek, relegieus of
  sexueel), tenzij gebaseerd op psychische of
  gedragsststoornis bij individu
• Classificatie van stoornissen, niet van personen

5
Diagnostiek

• Symptomen (signs en symptoms)
• Bv somberheid
• Syndroom (geheel van symptomen, beloop)
• Bv depressieve stoornis

6
Diagnostiek

• Structuurdiagnose (bevat ook verklaring)
• Bv depressie nav overlijden partner bij 70
  jarige vrouw met afhankelijke trekken
• Differentiaal diagnose
• Bv dd aanpassingsstoornis, angststoornis
• Diagnostische hulpmiddelen
• Rating scales, zelfinvulijsten, tests
• Classificatie
• DSM-IV, ICD

7
Diagnose in de psychiatrie

• Dia-gnos??n
• ???????????

8
Diagnose in de psychiatrie

• Toestandsbeeld
• Anamnese, heteroanamnese, mentale status
• Verklaring
• Stress-diathese-model (draaglast, -kracht)

9
Kwetsbaarheden

• Genetisch
• Bv bij depressie, schizofrenie, dementie
• Somatisch
• Bv geboortetrauma, hormonaal
• Psychologisch
• Bv gebrek zelfvertrouwen, dwangmatigheid,
  traumata
• Maatschappelijk
• Bv beperkt netwerk, relationele spanningen

10
Voorbeeld psychiatrische diagnose

• Eerste periode van depressie, ontstaan na
  conflict op werk bij 42 jarige gescheiden matig
  begaafde en lichamelijk gezonde vrouw, met
  persoonlijkheid met afhankelijke trekken en met
  verschillende sexuele psychotraumata in
  voorgeschiedenis

11
DSM-IV

• Diagnostic and Statistical Manual of mental
  Disorders, 4e editie
• Standaard classificatie van psychische
  stoornissen uitgegeven door APA
• Toepasbaar voor verschillende situaties
• Kliniek/research verschillende richtingen
  settings disciplines
• Zoveel mogelijk gebaseerd op empirische gegevens
  en/of consensus
• Daarom geen Neurose, Homosexualiteit
• Voortdurend in ontwikkeling

12
Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders

• Versie 1 1952
• Versie 2 1968
• Versie 3 1980
• Versie 3-revised 1986
• Versie 4 1994
• Versie 5 2010

13
Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders

• Omvat
• Classificatie van psychische stoornissen met
  codes
• Diagnostische criteria
• Informatie over prevalentie, familiair voorkomen,
  leeftijds-, sex- en cultuurspecifieke aspecten
• Doel bevorderen van communicatie tussen
  professionals in GGZ (gemeenschappelijke taal)

14
DSM-IV uitganspunten

• Descriptieve, atheoretische benadering
• Diagnostische criteria
• Systematische beschrijving
• Diagnostische regels als info niet toereikend
• Beslisbomen voor differentiaal diagnose

15
DSM-IV 5 assen

• As I klinische stoornis
• As II persoonlijkheidsstoornis, mentale
  retardatie
• As III lichamelijke stoornis oorzakelijk of
  als gevolg
• As IV Psychosociale stressoren
• AS V Globaal sociaal functioneren

16
DSM as I

• ALLE KLINISCHE STOORNISSEN
• ANDERE OMSTANDIGHEDEN DIE KLINISCHE AANDACHT
  BEHOEVEN

17
DSM-IV as 1

• Stoornissen voor het eerst gediagnosticeerd in
  kinder of jeugdperiode
• Cognitieve stoornissen
• Psychische stoornissen gerelateerd aan
  lichamelijke aandoening
• Stoornissen gerelateerd aan middelengebruik

18
DSM-IV as 1 vervolg

• Schizofrenie en andere psychotische stoornissen
• Stemmingsstoornissen
• Angststoornissen
• Somatoforme stoornissen
• Nagebootste stoornissen
• Dissociatieve stoornissen

19
DSM-IV as 1 vervolg

• Sexuele en gender-identiteitsstoornissen
• Eetstoornissen
• Slaapstoornissen
• Impulscontrole-stoornissen
• Aanpassingsstoornissen
• Andere omstandigheden die klinische aandacht
  vereisen

20
DSM-IV as II

• PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
• Langdurig patroon van waarnemen van, omgaan met
  en denken over de omgeving,
• Tot uiting komend in reeks van sociale en
  persoonlijke omstandigheden
• Leidend tot aanzienlijke mate van ongemak of
  handicap in sociale, beroepsmatige of andere
  belangrijke persoonlijke omstandigheden
• Stabiel en aanwezig vanaf adolescentie
• Niet als gevolg van as 1 stoornis
• Niet als gevolg van lichamelijke stoornis

21
DSM-IV as II

• Paranoide persoonlijkheidsstoornis
• Schizoide persoonlijkheidsstoornis
• Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
• Antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Borderline persoonlijkheidsstoornis
• Histrionische persoonlijkheidsstoornis
• Narcistische persoonlijkheidsstoornis
• Vermijdende persoonlijkheidsstoornis
• Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
• Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis
• Mentale retardatie

22
DSM-IV as III

• LICHAMELIJKE STOORNIS OF ANDERE LICHAMELIJKE
  TOESTAND
• Oorzakelijk (bv nierinsufficientie)
• Als gevolg (bv gastritis bij alcoholmisbruik)

23
DSM-IV as IV

• PSYCHOSOCIALE EN OMGEVINGS-PROBLEMEN DIE
  BIJDRAGEN AAN ONTSTAAN VAN STOORNIS
• Gebaseerd op inschatting door gemiddelde
  persoon onder zelfde omstandigheden
• Criteria
• mate waarin leidend tot verandering,
• wenselijkheid,
• mate waarin onder controle,
• aantal

24
DSM-IV as V

• GLOBALE INSCHATTING VAN FUNCTIONEREN
• Sociaal, beroepsmatig en psychologisch
• Global Assessment of Functioning schaal 1-100

25
DSM-IV GAF score

• 100 In alle opzichten goed functionerend
• 80 Voorbijgaande symptomen, te verwachten
  reacties op psycho- sociale stressoren
• 60 Matig ernstige verschijnselen
• 40 Enige stoornissen in realitietszin of
  communicatie, of enrstige tekorten op werk
  gezin of sociaal
• 20 Gevaar zichzelf of andere te beschadigen

26
DSM-IV diagnose, voorbeeld

• As I
• 296..23 depressieve stoornis, eerste episode,
  ernstig, zonder psychotische kenmerken
• 305.00 alcohol afhankelijkheid
• As II
• 301.6 afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
• As III
• Lichte gastritis, vitamine B1 deficientie
• As IV
• Scheiding
• AS V GAF score 40

27
DSM-IV opmerkingen

• Niet alle patienten met dezelfde classificatie
  zijn ook hetzelfde, of hebben baat bij dezelfde
  behandeling
• Geen classificatie betekent niet geen
  psychiatrische aandoening, wel geen klassieke
  presentatie (bv ouderen)
• Vervangt psychiatrische diagnose niet helemaal
• DSM-IV vooronderstelt kennis en ervaring met
  vaststellen van verschijnselen GEEN kookboek