KOKU FIZYOLOJISI

1
KOKU FIZYOLOJISI

• Dr. Özge Bozkurt

2
Koku duyusu

• Günlük hayatta sürekli olarak kullanilan önemli
  bilgiler saglar
• Yiyeceklerin varligi, alinan zevk ve tehlike
  hakkinda bilgi verir
• Yiyeceklerin sindirimi ve kullanimi için
  gerekecek olan fizyolojik degisiklikleri baslatir

3
Koku duyusu

• Buck ve Axel 1991, genlerde 1000 kadar koku
  reseptörü
• Insanlar, hayvanlardan daha fazla koku ayirt etme
  yetisine sahip
• Koku moleküllerini ayirt etmede egitimli olan
  koku uzmanlari, 300-5000 farkli koku
• Degustatörler 100den fazla tad bilesenini ayirt
  edebiliyor

4
Koku duyusu

• Tad olarak algiladigimiz lezzet çesitleri,
  çigneme ve yutma sirasinda burun boslugun
  arkasindaki olfaktör sisteme ulasan uçucu
  moleküllerle aci , tatli, tuzlu , eksi
  moleküllerin karmasik karisimlarindan olusur

5
Koku duyusu komponentleri

• Algi ve tanima
• Adaptasyon
• Hafiza
• Emosyon

6
Koku duyusu- Algi ve tanima

• Burun solunan havayi,
• Filtre eder
• Isitir
• Nemlendirir

7
Koku duyusu - Algi ve tanima

• Koku almak için suda ya da yagda eriyebilen
  bilesiklerin burun mukozasina temasi gerekir
• Yüksek oranda emilen kimyasallar, düsük koku
  olusturma etkinligine sahip
• Etkin bir koku uyarimi için burun hava akimi
  gerekmektedir

8
Koku duyusu - Algi ve tanima

• Koku sirke gibi keskinse, trigeminal sinir uçlari
  ile algilanir ve agri cevabina yol açar
• Koku sinyallerinin, yemek alimi, isi regülasyonu
  ,uyku siklusu, görme, isitme ve tat alma ile
  ilgili bölgelere iletilir

9
Koku duyusu - Algi ve tanima

• Koku algilama hücreleri
• Dis dünya ile direkt iliskidedir, bariyer yoktur
• Beyinle direkt iletisim kurar
• Kokuyu ileten sinirler organizmadaki en ince ve
  yavas sinirlerdir, diger duyulara oranla algi
  biraz gecikir

10
Koku duyusu - Algi ve tanima

• Koku algisinin retinasi koku epiteli
• 3 çesit hücre
• destek hücreleri
• bazal hücreler
• koku algi sinirleri

11

• Koku reseptörü siniri

Destek hücre
Bazal hücre
12
Koku duyusu- Algi ve tanima

• Her sinir hücresi yalniz bir tür koku resptörünü
  algilar

13
Koku duyusu - Algi ve tanima

• Koku duyusu sinirleri koku yakalamak için
  özellesmistir
• Mukus,
• Gerekli molekülleri ve iyonik ortami saglar
• Çözünebilir, koku baglayan proteinler bulunur
• Molekül yogunlastirma, tasima uzaklastirma
  görevini

14
Koku duyusu - Algi ve tanima

• Koku duyusunun ilk basamagi burundaki koku duyu
  sinirlerinde baslar.
• Bu sinirler burun boslugunun arkasinda 5 cm2 lik
  bir alani kaplayan özellesmis bir yapida
  bulunmaktadir

15
Olfaktör bulbus
Kribriform kemik
Olfaktör sinir
Olfaktör epitel
mukus
Burun boslugu
Burun Iç Kesiti
16
Olfaktör Bölge
17
Olfaktör sinir
Olfaktör bulbus
Mitral hücreler
Mitral hücreler
Olfaktör Traktus
Glomerül
Olfaktör sinir filamanlari
Kribriform kemik
Aksonlar
Olfaktör reseptör nöronlari
Olfaktör epitel
Silya
mukoza
Hava ve Koku Molekülleri
18
Koku duyusu - Algi ve tanima

• Koku bilgisi beyindeki koku merkezine ulastiginda
  , beyin daha önceki deneyimlerle belirlenmis
  olan sifreleri çözerek kokunun taninmasini saglar

19
Koku duyusu Algi ve tanima

• Beyine ulasan koku bilgisi
• duygusal ve dürtüsel merkezlerle de iletisir
• Kokunun davranis ve duygular üzerindeki
  etkileri bu baglantilarla açiklanabilir

20
Koku duyusu - Adaptasyon

• Reseptörün hissizlesmesi
• Hos olmayan bir kokuya sürekli maruz kalinirsa
  bir süre sonra fark edilmez olur
• Temiz havada bir süre kaldiktan sonra ayni koku
  tekrar ayirt edilebilir

21
Koku duyusu - Hafiza

• 100 000 farkli koku etkenini nasil
  algilayabiliyoruz?

22
Koku duyusu - Hafiza

• Beyin, insan yasaminda önemli kabul ettigi
  kokulari unutmaz
• Özellikle çocukluk döneminde gençlik dönemlerinde
  alinan kokular unutulmaz
• Kokular anilari canlandirabilir

23
Koku duyusu - Duygulanim

• Kokular hafiza için en iyi uyaran midir?
• Görme, dokunma ve tat alma da hafizayi uyaran
  duyulardir
• Koku ile ortaya çikan hafizanin duygulanimda
  ayri bir yeri vardir

24
Koku duyusu - Duygulanim

• Olfaktör hedoni (koku alma hazzi)
• Asina olma ve yogunluk
• Önceden defalarca koklanan kokulardan hoslanma
  egilimi
• Yogunlugun kokudan hoslanma ile ilginç bir
  iliskisi vardir

25
Koku duyusu - Duygulanim

• Olfaktör hedoni (koku alma hazzi)
• Dogustan mi, ögrenilir mi?
• Çocuklukta sahit olunan olaylar
• Kültürel yapi
• Yas , cinsiyet
• Ögrenilmis nefret
• Deneyim
• çagrisim
• kokular arasinda güçlü etkilesim vardir

26
Koku duyusu - Duygulanim

• Olfaktör hedoni (koku alma hazzi)
• Dogustan mi, ögrenilir mi?
• Trigeminal uyaranlardan kaçma
• Mensturel senkron

27
Koku duyusu - Duygulanim

• Bazi türler feromon adi verilen türe özgü
  kimyasallar salarlar
• Feromonlar kendi türlerinden olan diger
  bireylerin cinsel ve toplumsal davranisi ile
  üreme fizyolojisi üzerinde çok önemli rol oynarlar

28
Koku duyusu - Duygulanim

• Feromonlar bazi türlerde (sigir domuz fare..vs)
• Puberte zamanini ayarlar
• Erkek ve disinin üreme ile ilgili davranislarini
  etkiler
• Disinin yavrusuna karsi davranislarinda rol oynar
• Kaynagi idrar ve bazi dis salgilardir

29
Koku duyusu - Duygulanim

• Insanlarda ter ve vajinada feromonlar oldugunu
  gösteren çalismalar var
• ABD de yapilan bir arastirma da insanlarin
  feromonlar salgiladigi, karsi cins üzerindeki
  cazibeyi artirdigini göstermektedir

30
Koku duyusu - Duygulanim

• Vemoronazal organ
• Feromonlarin algilanmasini saglayan, temel koku
  sisteminin disinda bir de aksesuar koku sistemi
  vardir.
• Insanda vemoronazal sistemin anne karninda iken
  var oldugu ancak gelisim sürecinde geriledigi
  düsünülmektedir.

31

• Insanlarin beden kokulari ile iletistigi
  bilinmektedir.