SINH L

1
SINH LÝ H? N?I TI?T

• NGUY?N TRUNG KIÊN

2
M?C TIÊU

• Trình bày du?c các khái ni?m v? hormon, mô dích,
  receptor.
• Phân lo?i hormon và nêu du?c d?c di?m chung trong
  quá trình sinh t?ng h?p, bài ti?t, v?n chuy?n,
  tác d?ng c?a hormon.
• Trình bày các co ch? tác d?ng c?a hormon.
• Trình bày các co ch? di?u hoà ho?t d?ng h? n?i
  ti?t

3
Ði?u hoà ch?c nang co th?

• Co ch? th?n kinh
• H? th?n kinh
• Co ch? th? d?ch
• H? n?i ti?t
• Thành ph?n và n?ng d? các ch?t trong huy?t tuong
• Áp su?t th?m th?u
• Th? tích d?ch n?i bào, ngo?i bào
• pH

4
TUY?N N?I TI?T
TUY?N N?I TI?T
TUY?N NGO?I TI?T
5
Ð?c di?m h? n?i ti?t

• N?m r?i rác
• Kích thu?c nh?
• Nhi?u lo?i
• - Co quan n?i ti?t riêng
• - Ðám t? bào trong co quan
• - Co quan làm ch?c nang n?i ti?t
• - Co quan n?i ti?t mà ch?c nang chua rõ

6
Các tuy?n n?i ti?t chính

• - Tuy?n yên thùy tru?c và thùy sau
• - Tuy?n giáp nang giáp và t? bào c?nh nang
• - Tuy?n c?n giáp 4 tuy?n, có tính sinh m?ng
• - Tuy?n t?y n?i ti?t d?o Langerhans
• - Tuy?n thu?ng th?n ph?n v? (l?p c?u, l?p bó và
  l?p lu?i) va ph?n t?y, co tinh sinh ma?ng
• - Tuy?n sinh d?c tinh hoàn, bu?ng tr?ng
• - M?t s? hormon khác

7
1
Thùy tru?c Thùy sau
2
3
Tuy?n c?n giáp
V? thu?ng th?n T?y thu?ng th?n
5
Nang noãn Hoàng th?
7
T? bào k? Tinh trùng
8
8
1. HORMON

• Khái ni?m
• - Hormon
• - Mô dích
• - Receptor

9
1.1. Hormon

• - Quan ni?m c? di?n Hormon chung (General
  hormon)
• Trung gian hoá h?c - Tuy?n n?i ti?t bài ti?t
• - Máu phân ph?i - Tác d?ng sinh h?c trên t? bào
  dích
• Quan ni?m hi?n nay
• Hormon chung (General hormon)
• Ho?t ch?t sinh h?c Trung gian hoá h?c Không
  do tuy?n n?i ti?t bài ti?t - Máu phân ph?i - Tác
  d?ng sinh h?c trên t? bào dích
• Hormon d?a phuong (Local hormon) Trung gian
  hoá h?c Không do tuy?n n?i ti?t bài ti?t
  Không du?c máu phân ph?i - Tác d?ng sinh h?c trên
  t? bào dích

10
Phuong th?c c?n ti?t
Phuong th?c t? ti?t
11
Tóm l?i

• Hormon
• Là m?t ch?t trung gian hoá h?c du?c bài ti?t vào
  trong d?ch co th? b?i m?t ho?c m?t nhóm t? bào và
  có tác d?ng sinh h?c trên mô dích

12
1.2. Mô dích

• Mô ch?u s? tác d?ng c?a hormon mô?t cach d?c
  hi?u
• Ð?c bi?t
• Có nh?ng hormon ma mô dích là t?t c? t? bào
  trong co th? (somatomedin, T3-T4)
• Có th? tuy?n n?i ti?t này là mô dích cho hormon
  c?a tuy?n n?i ti?t khác
• Tuy?n yên ACTH V? thu?ng th?n

13
1.3. Receptor

• Thành ph?n ti?p nh?n hormon ? mô dích
• Receptor có tính d?c hi?u (chuyên bi?t) v?i
  hormon
• B?n ch?t protein
• S? lu?ng 2.000-100.000/t? bào. Ði?u ch?nh s?
  lu?ng tang ho?c gi?m tu? theo lo?i hormon
• V? trí
• Màng bao tuong
• Trong bào tuong
• Trong nhân

14
(No Transcript)
15
2. PHÂN LOA?I VA ÐA?C ÐIÊ?M

• 2.1. Phân lo?i
• Hormon lipid
• Hormon acid amin
• Hormon peptid

16
Hormon peptid

• Là các hormon có các liên k?t peptid

COOH-R1-N-H HO-C-R2-NH2 H
O
COOH-R1-N C-O-R2-NH2 H2O H O
17

• N?u 2 chu?i liên k?t nhau b?ng c?u n?i disulfur
• S
• S
• M?t s? hormon có thêm g?c carbohydrat t?o thành
  glycoprotein FSH, TSH, LH, HCG, Erythropoietin

18
Qui u?c

• 1 acid amin acid amin
• 2-20 acid amin peptid
• 21-100 acid amin polypeptid
• gt100 acid amin protein

19
Hormon acid amin

• Là d?n xu?t c?a các acid amin
• Acid amin tyrosin HO CH2CHCOOH
• 
  NH2
• T3-T4
• Catecholamin
• Acid amin tryptophan melatonin, serotonin
• Acid amin histidin histamin
• Acid amin glutamic GABA

20
Hormon lipid

• Hormon acid béo là các d?n xu?t c?a acid béo
• Hormon steroid là các d?n xu?t c?a steroid
• Nhân Cyclopentanoperhydrophenanthrene

21
2.2. Sinh t?ng h?p và bài ti?t hormon

• Hormon peptid
• Preprohormon Prohormon
• Hormon
• Prohormon Hormon

22
Hormon acid amin

• Catecholamin d? tr? s?n trong các túi
• T3-T4
• T3-T4
• Thyroglobulin

23
Hormon steroid

• T?ng h?p ? lu?i n?i bào tuong tron
• D?ng ti?n ch?t
• Nguyên li?u Cholesterol ho?c Acetyl CoA
• (Cholesterol cung c?p ch? y?u t? LDL)
• Các hormon steroid có chung m?t ngu?n g?c, do quá
  trình chuy?n hoá t?o nh?ng hormon khác nhau (m?ch
  nhánh khác nhau, nhân gi?ng nhau)

24
Nh?n xét

• Hormon peptid và catecholamin t?ng h?p và d? tr?
  s?n, bài ti?t nhanh
• Hormon T3, T4 và hormon steroid t?ng h?p và d?
  tr? du?i d?ng ti?n ch?t, bài ti?t ch?m

25
2.3. V?n chuy?n hormon trong máu

• 2 d?ng v?n chuy?n
• - D?ng t? do d?ng tác d?ng
• - D?ng k?t h?p d?ng d? tr? (d? phân ly)
• 2 protein v?n chuy?n
• - Protein v?n chuy?n d?c hi?u Globulin
• - Protein v?n chuy?n chung Albumin
• Ý nghia d?ng k?t h?p
• - V?n chuy?n
• - Tránh b? l?c ? th?n
• - D? tr? (d?m)

26
3. CO CH? TÁC D?NG C?A HORMON

• Hai co ch?
• Co ch? tác d?ng thông qua ch?t truy?n tin th? hai
• Co ch? ho?t hóa h? th?ng gen c?a t? bào

27
3.1. Co ch? tác d?ng thông qua ch?t truy?n tin
th? hai

• Truy?n tin
• T? bào n?i ti?t
• 
  T? bào dích
• Ch?t truy?n tin th? nh?t
• Ch?t truy?n tin th? hai

28

• Hormon tan trong nu?c peptid và catecholamin
• Receptor n?m trên màng t? bào
  

A
B
A
C
B
D
C
D
Ðáp ?ng sinh lý
29

• Cùng m?t ch?t truy?n tin th? hai nhung các hormon
  khác nhau tác d?ng trên các t? bào dích khác nhau
  gây ra nh?ng tác d?ng khác nhau. Do b?n ch?t, s?
  lu?ng h? th?ng enzym
• Ðáp ?ng sinh lý thay d?i tính th?m màng t? bào,
  co ho?c dãn co, t?ng h?p protein, bài ti?t

30
Các ch?t truy?n tin th? hai

• AMPc hay GMPc
• Ca-Calmodulin
• Inositol triphosphat (IP3) và Diacylglycerol

31
AMPc hay GMPc

• () ATP ?
  5'-AMP
• Hormon-Receptor ? Adenyl cyclase ? ?
  phosphodiesterase
• 
  AMPc
• ? ()
• Protein kinase A
• ? Phosphoryl hóa
• Phospho Protein ? Phosphoprotein
• ?
• Ðáp ?ng sinh lý

32
Ca-Calmodulin

• Hormon-Receptor ? M? c?ng kênh Ca
• ?
• Ca vào t?
  bào Calmodulin
• Ca-Calmodulin
• ?
• Ho?t hóa enzym
• ?
• Ðáp ?ng sinh lý

Ca
Calmodulin
33
Inositol triphosphat (IP3) và Diacylglycerol

• () Phosphatidyl
  inositol 4,5-Diphosphate
• Hormon-Receptor ? Phospholipase C ?
  
• Inositol Triphosphat
  Diacylglycerol
• (Khu?ch tán vào bào tuong)
  (? t?i màng t? bào)
• Ty th? MLNBT
  ()
• Ca
  Protein kinase C
• Protein ?
  Phosphoryl
• hóa
• Ca-Protein
  Phosphoprotein
• ? ?
• Ðáp ?ng sinh lý
  Ðáp ?ng sinh lý

34
3.2. Co ch? ho?t hóa h? th?ng gen t? bào

• Hormon tan trong lipid steroid và T3-T4
• Receptor n?m trong bào tuong ho?c trong nhân t?
  bào

ARNm
ARNVC
D?ch mã
ADN ?ARNm Sao mã
protein
Ðáp ?ng sinh lý
35
Nh?n xét

• Hormon peptid và catecholamin
• Tác d?ng thông qua ch?t truy?n tin th? hai
• Tác d?ng nhanh, ng?n

• Hormon steroid và T3-T4
• Tác d?ng trên h? th?ng gen t? bào
• Tác d?ng ch?m, dài

36
Tóm l?i
Hormon peptid và catechomin Hormon steroid và T3-T4
Tan Nu?c Lipid
T?ng h?p-d? tr? Hormon Ti?n hormon
Bài ti?t Nhanh Ch?m
VC trong máu D?ng t? do D?ng k?t h?p
Receptor Màng t? bào Trong t? bào
Co ch? tác d?ng Ch?t TT th? hai Gen
Th?i gian tác d?ng Nhanh, ng?n Ch?m, dài
37
4. ÐI?U HOÀ HO?T Ð?NG H? N?I TI?T

• N?ng d? hormon trong máu bình thu?ng r?t th?p
  ch? kho?ng vài picogram d?n vài microgram/mL và
  ch?u ?nh hu?ng c?a nh?ng y?u t? sau
• S? bài ti?t can b?n do tr?c vùng ha? d?i-tuy?n
  yên-tuyên nô?i tiêt di?u khi?n
• S? bài ti?t theo nh?p sinh h?c
• S? bài ti?t do kích thích
• S? bài ti?t theo co ch? feedback
• - Feedback âm
• - Feedback duong

38
4.1. Bài ti?t can b?n theo tr?c vùng ha?
d?i-tuy?n yên-tuyên nô?i tiêt

• Tr?c vùng ha? d?i - tuy?n yên - gan
  TRH?TSH?T3-T4.
• Tr?c vùng du?i d?i - tuy?n yên - tuy?n giáp
  TRH?TSH?T3-T4.
• Tr?c vùng du?i d?i -tuy?n yên-v? thu?ng th?n
  CRH?ACTH?Cortisol.
• Tr?c vùng du?i d?i-tuy?n yên-tuy?n sinh d?c
  GnRH?LH?hormon sinh d?c.
• Ngoai ra renin-angiotensin-aldosteron

39
4.2. S? bài ti?t theo nh?p sinh h?c

• Tr?c vùng ha? d?i - tuy?n yên - v? thu?ng th?n
  (CRH?ACTH?Cortisol) cortisol du?c bài ti?t nhi?u
  nh?t lúc 9 gi? sáng.

40
4.3. S? bài ti?t do kích thích

• Tác nhân kích thích có th? là th?n kinh, hormon
  khác ho?c các tác nhân v?t lý, hóa h?c. Ví d?
• N?ng d? glucose trong máu cao kích thích bài ti?t
  insulin.
• Kích thích th?n kinh giao c?m gây bài ti?t PTH.

41
4.4. S? bài ti?t theo co ch? feedback

• Quan tr?ng, 2 ki?u feedback âm va duong

Ðuong mau tang
feedback (-)
Ð?o Langerhans (t?y) ? insulin ? ? du?ng máu

-
Ðuong mau gia?m
feedback (-)
42
4.4.1. Co ch? feedback âm

• Thuong ga?p
• Ch? y?u, nhanh nh?y
• Ô?n di?nh nông dô? hormon

43
Ví d?

• Co ch? feedback có th? nhi?u c?p
• Vùng du?i d?i ? TRH
• ? ()
• Tuy?n yên ? TSH
• ? ()
• Tuy?n giáp ?T3, T4

Feedback (-) vòng cu?c ng?n
Feedback (-) vòng dài
Feedback (-) vòng ng?n
Feedback (-) vòng dài
44
4.4.2. Co ch? feedback duong

• It g?p.
• Ch? x?y ra trong m?t th?i gian ng?n sau dó quay
  l?i ki?u feedback âm bình thu?ng.
• V? b?n ch?t làm m?t s? ?n d?nh c?a n?ng d?
  hormon nhung l?i r?t c?n thi?t

45
Ví d?

• Co ch? feeback duong x?y ra vào gi?a chu k? kinh
  nguy?t gây phóng noãn
• Vùng du?i d?i ? GnRH ?
• ? ()
• Tuy?n yên ? LH ?
  Feedback ()
• ? ()
• Bu?ng tr?ng ? Estrogen ?
• Co ch? feedback duong x?y ra khi co th? b? stress
  giúp co th? ch?ng stress
• Vùng du?i d?i ? CRH ?
• ? ()
• Tuy?n yên ? ACTH ?
  Feedback ()
• ? ()
• V? thu?ng th?n ? Cortisol ?