T

1
TÜBERKÜLOZ
T.C.Saglik BakanligiTürkiye Halk Sagligi
KurumuTüberküloz Daire Baskanligi
2
Tüberküloz (verem) hastaligi nedir?
Mycobacterium tuberculosis isimli basilin
insanlarda yaptigi, tüm organlari tutabilen,
bulasici ve tedavi edilmezse ölümle
sonuçlanabilen bir hastaliktir.
3
Nasil bulasir?
Kaynak Hava yolu Saglam Insan Hasta
insan Öksürük, aksirik ve Solunumla aldigi
TB konusma ile çikardigi mikrobu
nedeniyle tüberküloz (TB) mikrobu ENFEKTE
olur
4
Bulasmada damlacik çekirdegi

• Konusma ile 0-210 partikül
• Öksürme ile 0-3.500 partikül
• Hapsirma ile 4.500-1.000.000 partikül çikarilir.

1
Bulasma, TB hastasinin çikardigi 1-5 mikron
büyüklügünde olan ve 1-3 canli basil içeren
taneciklerin (damlacik çekirdegi) solunmasiyla
olur.
2
Standart isi ve nemde damlacik çekirdegindeki TB
basillerinin 60-70i üç saat, 48-66si alti
saat, 28-32si dokuz saat canli kalabilmektedir.
3
1 Duguid J. Expulsion of pathogenic organisms
from the respiratory tract. Br Med J 19461245
2 Riley RL, OGrady F. Airborne infection
transmission and control. New York Macmillan,
1961
3 Loudan RG, Roberts RM.Droplet expulsion from
the respiratory tract. Am Rev Respir Dis. 196795
5
VEREM HASTALIGI NASIL OLUSUR?

• Solunum yoluyla alinan verem mikrobu verem
  enfeksiyonuna yol açar. Bu, bir hastalik durumu
  degildir. Vücutta verem basilinin sessiz durdugu
  ve adeta hapsedildigi bir durumdur.
• Enfekte olan kisilerin 5i 1-2 yil içinde aktif
  verem hastasi olur, 5inde ise verem mikrobu
  vücutta sessiz olarak bekler.
• Vücut direncinin düstügü durumlarda, vücutta
  beklemekte olan verem mikrobu çogalarak verem
  hastaligina yol açar.

6
(No Transcript)
7
Tedavi olmayan bir tüberküloz hastasi her yil
yaklasik 10-15 kisiyi enfekte eder
(tedavi olmayan dirençli bir hasta da dirençli
mikroplari bulastirir)
TB hastasi
8
(No Transcript)
9
Tüberküloz Enfeksiyonunun Tüberküloz Hastaligina
Dönüsmesini Kolaylastiran Faktörler

• 5 yas altindaki çocuklar, yaslilar,
• HIV enfeksiyonu olan kisiler,
• Bagisikligi baskilayan tedavi alan kisiler,
• Silikoz, diabetes mellitus, kronik böbrek
  yetmezligi, lösemi, lenfoma ya da bas, boyun,
  akciger kanseri olanlar,
• Sigara içenler, ilaç bagimliligi olanlar ya da
  alkol kullananlar.

10
Bulastiriciligi etkileyen faktörler

• Hastaya ait faktörler
• Balgamda basil sayisinin fazla olmasi bulasmayi
  artirir (yayma pozitifligi en fazla bulastirir).
• Balgamdan ya da diger materyallerden aerosol
  olusmasi (öksürük, sulu balgam, nebülizör
  kullanimi) bulasmayi artirir.
• Basilin canliligi bulasmayi artirir
  (anti-tüberküloz ilaçlarla bulasma azalir).
• Basilin virülansi bulasmayi etkiler.

10
11
Bulastiriciligi etkileyen faktörler

• Ortama ait faktörler
• Ortamin havalandirilmasi basili seyreltir.
• Havalandirma sisteminin ayni havayi HEPA
  filtreden geçirmeden ya da UV uygulamadan tekrar
  geri vermesi bulasmayi artirir.
• Ultraviyole, günes isigi canli basil sayisini
  azaltir.
• Kaynaga yakin olma karsilasilan basili artirir
  (aile bireylerinde latent enfeksiyon ve hastalik
  uzak temaslilara göre daha fazladir).

12
Bulastiriciligi etkileyen faktörler

• Hedef kisiye ait faktörler
• Hastaliga/basile kisisel direnç (önceki hastalik,
  koruyucu tedavi, BCG, TB disi mikobakteri
  enfeksiyonlari) bulasmayi azaltir.
• Hastalanmayi artiran durumlar ve diger
  hastaliklar bulasmayi artirabilir.
• Basil kaynagi ile birlikte geçirilen süre artinca
  bulasma artar.

13
TEMAS YAKINLIGINA GÖRE BULASMA
Suya düsen tas prensibi

Rastlantisal temasli
Aile
Kaynak hasta
Akraba, arkadas
Enfekte olmayan Enfekte olan
Veen 1992
Hans L. Rieder. Epidemiologic Basis of
Tubeculosis Control, IUATLD, 1999. S21
14
TÜBERKÜLOZ HALA ÖNEMLI BIR SORUN MUDUR ?
TÜBERKÜLOZ, ÜLKEMIZDE VE DÜNYADA ÖNEMLI BIR HALK
SAGLIGI SORUNU OLMAYA DEVAM ETMEKTEDIR
15
Dünyada Tüberküloz

• Dünyada her yil yaklasik 9 milyon yeni hasta
  ortaya çikmakta ve 1,5 milyon insan veremden
  ölmektedir.
• 2 milyar insan, yani dünya nüfusunun üçte biri TB
  basili ile enfektedir.
• Enfekte olanlarin 10unda, aktif hastalik
  gelismesi ihtimali vardir.
• Çok ilaca dirençli hasta sayisi her yil
  artmaktadir.

16
Dünyada Tüberküloz

• Dünyadaki TB vakalarinin yarisindan fazlasi
  Güneydogu Asya ve Bati Pasifik Bölgelerindedir.
• Hastalarin yaklasik 35i Hindistan ve Çinde
  bulunmaktadir.
• 2013 yilinda dünya genelinde tespit edilen 9
  milyon TB vakasinin yaklasik 13ünün (1,1
  milyon) HIV pozitif oldugu tespit edilmistir.
• TB/HIV birlikteligi özellikle Afrika Bölgesinde
  yüksektir.

17
Dünyada Tüberküloz Insidans Hizlari, 2013(DSÖ
2014 Raporu)
Türkiyenin 2013 yili TB Insidans Hizi Yüz binde
20
18
DSÖ Bölgelerine Göre Tahmini TB Hastalik Yükü,
2013 (DSÖ Küresel Tüberküloz 2014 Raporu)
BÖLGE Insidans (100.000'de) Prevalans (100.000'de) Mortalite (100.000'de)
Afrika Bölgesi 280 300 42
Güney Dogu Asya Bölgesi 183 244 23
Dogu Akdeniz Bölgesi 121 165 23
Bati Pasifik Bölgesi 87 121 5,8
Avrupa Bölgesi 39 51 4,1
TÜRKIYE 20 23 0,42
Amerika Bölgesi 29 38 1,5
DÜNYA GENELI 126 159 16
Türkiye, DSÖ Avrupa Bölgesinde yer almaktadir
18
19
Türkiyede Yillara Göre Yeni TB Olgu Sayilari
20
Yillara Göre TB Olgu Sayilari ve Olgu Hizlari,
2005-2013
Yillar Yeni Olgular Yeni Olgular Önceden Tedavi Görmüs Olgular Önceden Tedavi Görmüs Olgular Toplam Olgular Toplam Olgular
Yillar Yeni Olgu Sayisi Yeni Olgu Hizi (100.000 nüfusta) Önceden Tedavi Görmüs Olgu Sayisi Önceden Tedavi Görmüs Olgu Hizi (100.000 nüfusta) Toplam Olgu Sayisi Toplam Olgu Hizi (100.000 nüfusta)
2005 18.753 26,0 1.782 2,5 20.535 28,5
2006 18.544 25,4 1.982 2,7 20.526 28,1
2007 17.781 25,2 1.913 2,7 19.694 27,9
2008 16.760 23,4 1.692 2,4 18.452 25,8
2009 15.943 22,0 1.459 2,0 17.402 24,0
2010 15.183 20,6 1.368 1,9 16.551 22,5
2011 14.417 19,3 1.262 1,7 15.679 21,0
2012 13.535 17,9 1.156 1,5 14.691 19,4
2013 12.352 16,1 1.057 1,4 13.409 17,5
20
21
Yillara Göre TB Olgu Hizlari
21
22
Türkiyede 2013 Yilinda Kayit Edilen Hastalar
Türkiyenin 2013 yili toplam TB hasta sayisi
13.409
Yeni olgu 12.352 92
Önceden tedavi görmüs olgu 1.057 8
Erkek 7.881 59
Kadin 5.528 41
Akciger tüberkülozu 8.655 65
Akciger disi tüberküloz 4.754 35
Yabanci Ülke Dogumlu Hasta 491  3,7
23
Toplam TB Olgularinin Yas Gruplarina ve Cinsiyete
Göre Olgu Hizlari (100.000'de), 2013
24
Bölgelere Göre Toplam TB Olgu Hizi, 2013
25
Toplam Tüberküloz Olgularinda Illere Göre Olgu
Hizlari, 2013
26
Yeni, Önceden Tedavi Görmüs ve Tüm Olgularda
ÇID-TB Vaka Sayilari, 2005-2013
27
TB/HIV Birlikteligi
YIL Toplam TB Hastasi HIV Testi yapilan HIV Testi yapilan HIV () TB Hastasi HIV () TB Hastasi
YIL Toplam TB Hastasi Sayi Sayi
2009 17.402 ?   1 0,01
2010 16.551 581 3,5 14 0,08
2011 15.679 7.241 46,2 29 0,18
2012 14.691 8.646 58,9 45 0,31
2013 13.409 8.787 65,5 32 0,24
04.03.2011 tarihinde 2011/14 sayili
Tüberkülozlu hastalarda HIV tani testi
yapilmasi konulu Genelge yayimlanmistir.
Yüzdeler toplam TB hasta sayisi üzerinden
alinmistir.
28
Yeni ve Nüks TB Olgularinda HIV Prevalansi,
2013 (DSÖ 2014 Raporu)
Türkiyenin 2013 yili HIV pozitif TB hasta sayisi
32
29

• VEREM TANISI

30
TANI - Semptomlar

• Solunum Sistemi Bulgulari
• Öksürük
• Balgam çikarma
• Hemoptizi
• Gögüs agrisi, sirt-yan agri
• Nefes darligi
• Ses kisikligi

• Sistemik Bulgular
• Ates (intermittan)
• Gece terlemesi
• Istahsizlik, kilo kaybi
• Halsizlik, yorgunluk
• Hastaligin oldugu organa özgün bulgular (LAP,
  idrarda kan görülmesi, eklemde sislik vb.)

2-3 haftadan uzun süren öksürük sikayeti olan ve
akciger bulgulari antibiyotik tedavisi ile
düzelmeyen hastalarda tüberküloz arastirilmalidir.
31
TANI - Hastalik Öyküsü ve Temas Arastirilmasi

• Sikayetlerin baslangici ve seyri,
• Sikayetleri için daha önceden yapilan tetkikler
  ve uygulanan tedaviler,
• Daha önce TB tanisinin ve tedavisinin olup
  olmadigi,
• Aile ve yakin çevresinde TB hastasinin varligi,
• Hastalik için yatkinlik (HIV(), Diabetes
  Mellitus, silikozis, Kronik Böbrek Yetmezligi,
  steroid kullanimi, bazi kanser türleri ve
  tedavileri, alkol bagimliligi, beslenme durumu,
  stres, v.b..),
• Diger dis faktörler Cezaevinde, bakimevlerinde,
  siginma evlerinde kalma, evsizler, saglik
  çalisanlari, kapali ortamda fazla sayida insanin
  bulunmasi v.b.

32
TANI - Bakteriyoloji
Tüberkülozda bakteriyolojik tani esastir
Incelenebilecek Örnekler Balgam, indüklenmis
balgam, açlik mide suyu, bronkoskopik aspirasyon
sivisi, BOS, plevral mayi, idrar, eklem sivisi,
biyopsi materyali, vb.
Mikroskopi Arka arkaya 3 ayri günde çikarilmis
sabah balgaminda, ziehl-neelsen boyama ile ARB
incelemesi. Kültür Mikroskopisi yapilan
materyalin Löwenstein-Jensen kati ve/veya
otomatize sivi besiyerine ekilmesi. Ilaç
duyarlilik testi Üremis kültürde, tedavide
kullanilan antitüberküloz ilaçlara
duyarliliklarinin arastirilmasi.
33
TANIDA MIKROSKOPI - Yayma
Ziehl Neelsen boyasinda TB basillerinin
mikroskopik görünümü (kirmizi renkte)
Floresan mikroskopide parlak olarak görülen TB
basilleri
Asit ve alkolle yikandiginda boyasini vermedigi
için aside rezistan basil (ARB) denir
34
TANIDA KÜLTÜR INCELEMESI
Kültürde tüberküloz basilinin üretilmesi en kesin
tani yöntemidir.
Kültürde üreyen M. Tuberculosis kolonileri
Kaynak Core Curriculum on TuberculosisWhat
the Clinician Should Know, Fifth Edition 2011,
CDC

35
TANI - RADYOLOJI AKCIGER TÜBERKÜLOZU BULGULARI
Sol akcigerde infiltrasyon
PA akciger filmlerinin aktif TB tanisinda
duyarliligi 70-80dir. Yalniz radyoloji ile TB
tanisi konulamaz.
Sag üst alanda kavite
36
TÜBERKÜLIN DERI TESTI (PPD)

• Cilt içine enjeksiyon yapilir.
  48-72 saat sonra
• olusan kabariklik ölçülür
• PPD testinin pozitif olmasi kisinin mikrobu
  aldigini (enfekte oldugunu) gösterir.
• Kesin hastaligi göstermez.

Kaynak Self-Study Modules on Tuberculosis, CDC,
2010
37
Tüberkülin Deri Testinin Degerlendirilmesi
BCGlilerde
0-5 mm Negatif kabul edilir
6-14 mm BCGye ya da TDMlere bagli olabilir
15 mm ve üzeri Pozitif kabul edilir

BCGsizlerde
0-5 mm Negatif kabul edilir
6-9 mm TDMlere bagli olabilir
10 mm ve üzeri Pozitif kabul edilir

Bagisikligi baskilanmis kisilerde 5 mm ve üzeri pozitif kabul edilir Bagisikligi baskilanmis kisilerde 5 mm ve üzeri pozitif kabul edilir
TDM Tüberküloz disi mikobakteri
38
Hastaligin tuttugu organlar

• Akciger tüberkülozu Akciger parankimini veya
  trakeobronsial agaci tutan hastalik
• Verem hastaligi 60-70 oraninda ACleri tutar.
• Parankimde tutulum olmadan plevra efüzyonu veya
  mediastende lenf bezi büyümesi akciger disi kabul
  edilir.

• Akciger disi tüberküloz Akciger parankimi
  disindaki organlardan alinan örneklerde ARB
  gösterilen veya tüberkülozla uyumlu histolojik ve
  klinik bulgusu olan hastalar
• En sik akciger zarlari, lenf bezleri, kemikler,
  böbrekler, beyin zarlari tutulur.
• Vücudun bütün organlarinda hastalik yapabilir.

Bazi hastalarda hem akciger, hem de akciger disi
hastalik olabilir.
39
Bildirim ve Kayit

• Tüberküloz, bildirimi zorunlu bir hastaliktir.
• Tani konduktan sonra 24 saat içinde Halk Sagligi
  Müdürlügüne bildirilmesi gerekmektedir.
• Tani konulan verem hastalari VSDlerde
  kaydedilir.
• Ülkemizde DSÖ kriterlerine göre tüberküloz
  eliminasyon fazina girilmis durumdadir.
• Bu kapsamda TB sürveyansini güçlendirmek amaciyla
  2014/31 sayili Tüberküloz Aktif Sürveyansi
  Genelgesi yayimlanarak tüm illerde aktif
  sürveyansa geçilmistir.

40
TÜBERKÜLOZ TEDAVISI
41
TEDAVI

• Ilaç Tedavisinin Ilkeleri
• Kisa süreli standart tedavi rejimleri
  seçilmelidir.
• Ilaçlar dogrudan gözetimli tedavi (DGT) ile
  düzenli kullanilmalidir.
• Ilaçlar yeterli süre kullanilmalidir.
• Düzenli bir tedavi ile 95-99 iyilesme saglanir.
• Tedavi baslandiktan 15-20 gün sonra
  bulastiricilik ortadan kalkar.

42
Tüberküloz tedavisinde kullanilan birinci seçenek
ilaçlar

• Izoniyazid (H)
• Rifampisin (R)
• Pirazinamid (Z)
• Morfozinamid (M)
• Streptomisin (S)
• Etambutol (E)

43
Hastanede yatirilmasi önerilen hastalar

• Genel durumu bozuk olanlar, ilerlemis hastaligi
  olanlar,
• Menenjit tüberkülozlu hastalar,
• Önemli hemoptizisi olanlar,
• Diyabeti kontrol altina alinamayan olgular,
• Kronik böbrek ya da kronik karaciger hastaligi
  olanlar,
• Ilaç alerjisi, ilaca bagli hepatit ve diger
  hastane
• tedavisi gereken ilaç yan etkileri olan
  olgular,
• Yatis gerektiren ek hastaligi olanlar,
• Taninin kesinlestirilmesi gereken süpheli
  olgular,
• Evsizler, bakima muhtaç durumda olanlar.

44
Ilaç Direnci
Ilaca dirençli olgu En az bir tüberküloz ilacina dirençli basille hastalanmis olgu.
Yeni olgularda ilaç direnci (önceki adlandirmasi, primer ilaç direnci) Yeni olguda, yani daha önce tüberküloz ilaci kullanmamis ya da bir aydan daha az süre kullanmis hastada görülen ilaç direnci.
Tedavi almis olgularda ilaç direnci (önceki adlandirmasi, edinsel ya da sekonder ilaç direnci) Hastanin daha önce bir aydan uzun süre kullanmis oldugu ilaca karsi saptanan dirençtir.
Çok ilaca direnç (ÇID) (Ingilizcede multi-drug resistance MDR). Hem izoniyazide hem de rifampisine direnç olmasidir. Birlikte baska ilaç direnci de olabilir.
Yaygin ilaca direnç (YID) (Ingilizcede extensive-drug resistance XDR) ÇIDe ek olarak, bir kinolona ve bir parenteral ilaca (kapreomisin, kanamisin, amikasin) direnç olmasidir. Birlikte baska ilaç direnci de olabilir.
45
Çok Ilaca Dirençli TB (ÇID-TB)

• Çok ilaca direnç (ÇID) saptanan hastalarin,
  standart birinci grup ilaçlarla tedavi
  olasiliklari düsüktür.
• ÇID saptanan ve tedavi basarisizligi olan
  hastalar, halen Türkiyede belirlenmis 4 gögüs
  hastaliklari egitim ve arastirma hastanesinde
  (Ankara Atatürk, Istanbul Yedikule ve
  Süreyyapasa, Izmir Dr. Suat Seren GHEAH) ikinci
  grup ilaçlarla tedavi edilmektedirler.
• Türkiyede 2013 yilinda tespit edilen 13.409
  vakanin 228i ÇID-TB hastasidir.
• ÇID-TB orani tüm olgularda 4,1 yeni olgularda
  2,5 ve önceden tedavi görmüs olgularda 17,7dir.

46
DOGRUDAN GÖZETIMLI TEDAVI NEDIR ?

• Dünya Saglik Örgütü, tedavi basarisini arttirmak
  için, tüberkülozlu hastalarin her doz ilacinin
  her gün
• bir saglik çalisani veya egitilmis bir gönüllü
  tarafindan içirtilmesini esas almaktadir.
• Ülkemizde de Dogrudan Gözetimli Tedavi (DGT)
• uygulanmaktadir.

Dogrudan Gözetimli Tedavi paketi
Solda ilaç direnci olmayan hastanin bir günlük
ilaç poseti, sagda ilaç direnci olan hastanin
bir günlük ilaç posetleri görülmektedir.
46
47
Hastanin tedaviye uyumunu saglamada gereklilikler

• Bilgili, motive ve güler yüzlü saglik
  çalisanlari,
• Hastanin iyi egitimi ve bu egitimin devamliligi,
• Hasta ile gözetim plani yapilmasi ve uygulanmasi,
• Tedavide aile bireylerinden birisini
  görevlendirmek,
• Ev ziyareti yaparak sosyal ve ekonomik durum
  tespiti ve adres dogrulanmasi,
• Tedavi boyunca hastayi ödüllendirme, sosyal ve
  ekonomik destek saglamak,
• Ilaçlarin eksiksiz temini, ücretsiz tedavi.

48
Neden DGT?

• Tüberküloz mikrobu hava yolu ile bulasmaktadir.
• Hasta ile ayni havayi solumak, mikrobun bulasmasi
  için yeterlidir.
• Saglikli kisilerin tüm yasamlari boyunca
  kendilerini korumalari olanaksizdir.
• Bu nedenle hedefimiz
• Hastalanan kisileri en kisa sürede bulmak,
• Bunlarin tedavilerini garantileyerek çevresindeki
  kisilere bulastirmalarini önlemektir.

49
Dogrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS)

• Politik kararlilik,
• Kalite kontrollü balgam bakteriyolojisi ile olgu
  bulma,
• Kisa süreli kemoterapi ve gözetimli ilaç
  içirilmesi,
• Kesintisiz ilaç destegi,
• Standart kayit ve raporlama sistemi.

50
DGT uygulamanin temel nedeni, hastalarin tedaviye
uyumsuz olabilmeleridir.

• En az 6 ay süreyle her gün ilaç içilmesinin
  zorlugu,
• Tedavi basladiktan sonraki bir-iki ay içinde
  sikayetlerin geçmesi ve kendini iyi hissetme,
• Egitim durumu, sosyal konum, yasadigi ortam, yas,
  cinsiyet gibi degiskenler,
• Olasi yan etkilere karsi bilgilenmeme, vb.

Hastalar, bu gibi nedenlerle ilaçlarini düzensiz
kullanmakta ve tedaviyi terk etmektedirler.
51
Düzensiz tedavi ve tedaviyi yarida birakmanin
muhtemel sonuçlari

• Hastalik tablosunun tekrarlamasi,
• Iyilesememe,
• Bulastiriciligin devam etmesi,
• Ilaçlara direnç gelismesi ve dirençli mikrobun
  diger kisilere bulasmasi,
• Ölüm riskinin artmasi,
• Tedavi maliyetinin artmasi.

52
Tedavinin Sonlandirilmasi

• Hasta, hastaliginin özelliklerine uygun tedavi
  rejimindeki ilaçlari yeterli süre ve düzenli
  kullanmasi sonunda kontrol edilir.
• Iyilestigine karar verilen hastanin ilaçlari
  kesilir ve tedavi sonrasi kontrollere gelmesi
  söylenir.
• Tekrar benzer yakinmalari olursa, hemen saglik
  kurulusuna basvurmasi ögütlenir.
• Dispanserdeki tüm dosya ve kayitlari süresiz
  olarak arsivde saklanir.

53
Basarili Tedavi Sonuçlari
Kür Tedavi baslangicinda balgam yaymasi pozitif
olan bir TB hastasinin biri idame döneminde,
digeri tedavi sonunda olmak üzere iki defa balgam
negatifliginin gösterilmesidir. Tedavi tamamlama
Öngörülen tedavinin süresi içinde tamamlanmasi
(Akciger disi TB hastalarinda ve Akciger TBde
tedavi sonunda negatifligi gösterilemeden tedavi
süresinin tamamlanmasi durumunda kullanilir).
54
Diger Tedavi Sonuçlari
Tedaviyi terk Tedavisi sirasinda bir hastanin,
iki ay ya da daha fazla ilaçlarini
kullanmamasi. Tedavi basarisizligi Tedavinin
besinci ay veya sonrasinda balgam yayma
pozitifliginin saptanmasi. Ölüm Tedavi
sirasinda herhangi bir nedenle tüberküloz
hastasinin ölmesidir.
55
Tüberkülozdan Korunma

• Toplumsal korunma
• Bulasici olan tüberkülozlu hastalari bulmak ve
  bunlari etkin bir sekilde tedavi ederek
  bulastirici durumdan çikarmak.
• Kisisel korunma
• BCG ile asilama,
• Ilaçla koruma (kemoprofilaksi).

56
BCG ile asilama

• Asinin koruyuculugu çesitli çalismalarda 80e
  varan oranlarda bulunmustur.
• Bu koruyuculuk ortalama 5-6 yil sürelidir ancak
  15 yil devam ettigini de bildirenler vardir.
• Özellikle küçük yaslarda ölümcül seyreden miliyer
  tüberküloz ve menenjit tüberküloza karsi
  etkinligi daha fazladir.

Akkaynak S. Tüberkülozda asi ile immunizasyon,
Tüberküloz ve Toraks 31 40-49, 1983 Styblo K.
Epidemiology of Tuberculosis selected papers,
vol24 Royal Netherlands Tuberculosis
Association, The Hague (1991)
57
Ilaçla koruma

• Enfekte olmayan saglam kisilerde, bulastirici TB
  hastalarinin etrafa saçtiklari basillerle enfekte
  olma riskini azaltmak için.
• Enfekte olan fakat hastalanmamis kisilerde ise
  aktif tüberküloz hastaligi gelisme riskini
  azaltmak için uygulanan koruyucu tedavidir.
• Genellikle Izoniyazid kullanilir.
• Genelde toplam koruma tedavisi süresi 6 aydir.

58
Ilaçla koruma verilmesi gereken kisiler

• Bulastirici TB hastasi temaslisi ve 35 yasindan
  daha genç olanlar,
• 15 yasindan küçük TDT pozitif çocuklar,
• TDT konversiyonu olanlar (son iki yilda BCG
  yapilmama kosuluyla 6 mmden fazla artis ve
  pozitiflesme),
• TB riskini arttiran bagisikligi baskilanmis ve
  TDT pozitif kisiler (HIV pozitifligi, AIDS, KBY,
  uzun süre yüksek doz kortikosteroid almis ve
  diger bagisikligi baskilayan tedavi verilen
  durumlar, retiküloendotelyal sistem malignitesi
  olanlar).

59
TEMASLI MUAYENESI
Temasli muayenesinin amaci

• a) Kaynak vakayi,
• b) Hastanin basil bulastirdigi kisileri,
• c) Hasta ile ayni kaynaktan basil alip
  hastalanmis kisileri belirlemektir.

60
Temaslilar Kimlerdir?

• Ev içi yakin temaslilar Bulastirici hasta ile
  ayni evde yasayanlardir bunlar hasta ile ayni
  havayi paylasan kisilerdir.
• Ev disi yakin temaslilar Kaynak vaka ile düzenli
  bir sekilde, uzun süreli ayni havayi paylasan
  kisilerdir yakin arkadas, is arkadasi gibi
• Diger temaslilar Bulastirici hasta ile ayni
  ortamda belirli süreler birlikte zaman geçiren
  kisilerdir Sinifta, iste, dernekte birlikte
  olunan kisiler
• Okul, ögrenci yurdu, kisla, tutukevi ve cezaevi
  gibi toplu yasanan yerlerde tüberküloz hastasi
  belirlenince, ayni odayi paylasan insanlar da
  temasli kabul edilir.
• Bulastirici TB hastasi ile sekiz saatlik uçak
  yolculugu yapanlar da temasli kabul edilir,
  taranir.

61
Temas yakinligina göre bulasma

• Ev içi temasta 20
• Yakin arkadaslikta 3,7
• Is arkadasliginda 0,3

Van Geuns HA, etal. Results of contact
examination in Rotterdam 1967-1969. IUAT Bull
1975 50 107
Temasli muayenesinin önemi

• Tüberküloz hastasina tani konuldugunda
• Temaslilarin 41i enfekte bulunmus
• 6sinda aktif hastalik tespit edilmistir

Vidal R, Miravitles M, et al. Increased risk of
tuberculosis transmission in families with
micrepidemics.Eur Respir J 1997101327-1331
62
TB RISK GRUPLARI

• Tüberküloz hastalarinin temaslilari,
• Ceza ve tutukevlerinde kalanlar,
• Bagisikligi baskilayan hastaligi olanlar (AIDS,
  kronik böbrek yetmezligi vb.) ya da bagisikligi
  baskilayici tedavi uygulananlar (TNF alfa
  inhibitörü kullananlar, hemodiyaliz hastalari,
  vb).
• Saglik çalisanlari.

63
Risk Grubu Taramalari

• Yurt genelinde Halk Sagligi Müdürlüklerine bagli
  olarak 19 Mobil Tarama Ekibi faaliyet
  yürütmektedir.
• Bu birimler kendi hizmet bölgelerindeki yüksek
  risk gruplarinin (ceza ve tutukevleri,
  huzurevleri, çocuk yuvalari) yillik tarama
  programi dahilinde yilda en az bir kez tüberküloz
  yönünden taranmasini saglarlar.

63
64
ENFEKSIYON KONTROL ÖNLEMLERI Hasta Triyaji

• Öksüren hastalarin maske takmasini saglayiniz.
• Öksüren hastalara muayenede öncelik veriniz.
• Akciger grafisi vb. tanisal tetkiklerin sira
  bekletilmeden yapilmasini saglayiniz.

65
ENFEKSIYON KONTROL ÖNLEMLERI Ultraviyole
Lambalari

• Üst oda (korumali) UV cihazlari 24 saat açik
  birakilmalidir.
• Ultraviyole lambalarinin etkinligi UV metre ile
  düzenli olarak kontrol edilmelidir.
• Yetersiz ultraviyole saptandiginda lamba
  degistirilmelidir.
• Ultraviyole lambalari her ay 70lik alkol ile
  temizlenmelidir.
• Ultraviyole lambalarinin göze temas etmemesine
  dikkat edilmelidir.
• Çalisanlarin ve hastalarin aldiklari isin
  miktarinin maruziyet limitlerine uygunlugu UV
  metre ile kontrol edilmelidir.

66
ENFEKSIYON KONTROL ÖNLEMLERI Filtreli Maskeler
(FFP3 veya N95)

• Asagidaki durumlarda mutlaka filtreli maskenizi
  takiniz
• Yayma pozitif tüberküloz hastasiyla temas
  ederken,
• Tüberküloz hastasinda öksürüge neden olan
  islemler (bronkoskopi, balgam indüksiyonu vb.)
  sirasinda,
• Süpheli ya da kesin tanili bulastirici tüberküloz
  hastasinin nakli sirasinda,
• Süpheli ya da kesin tanili bulastirici tüberküloz
  hastasina acil cerrahi girisim ya da dis tedavisi
  sirasinda.