DIETRICH BONHOEFFER

1
DIETRICH BONHOEFFER

• Theoloog christen - tijdgenoot

2
De ouders van Dietrich, Karl Bonhoeffer en Paula
von Hasen.Pa Bonhoeffer was professor in de
psychiatrie en neurologie, eerst in Breslau,
later in Berlijn. Moeder Paula was van adel.
3
Het geboortehuis van Dietrich in Breslau. Zijn
vader schreef hierover We hadden het geluk een
groot huis te kunnen huren met een grote tuin,
vlakbij een berkenbos. De kinderen hadden er alle
ruimte om te spelen. Er was een tennisveld bij
dat we in de winter onder water zetten voor de
kinderen om te schaatsen. In een grote garage
hielden we allerlei dieren.
4
De zeven oudste kinderen van het gezin. Van
rechts af Karl Friedrich, Walter, Klaus (die
later ook aan het verzet tegen Hitler meedeed),
Ursula, Christine en de tweeling Dietrich en
Sabine. Later zou nog een meisje, Suzanne,
geboren worden. Dietrich staat hier 2e van links.
5
Hier weer de tweeling Dietrich en Sabine. Ze
werden geboren op 4 februari 1906
6
De kinderen speelden natuurlijk allerlei
spelletjes met elkaar. Ze werden gelovig
opgevoed. Hun moeder vertelde hen van jongs af
aan bijbelverhalen. Ook groeiden ze op met
kerkelijke plechtigheden. Hier spelen ze doopje
in de tuin.
7
De vier jongens op de keukentrap en vader staat
er trots naast. De bovenste is Dietrich.
8
Pa Bonhoeffer had een goede baan, dus kon hij
zich een vakantiehuis veroorloven. Hij schreef
eroverHet ligt in een klein zijdal, aan de voet
van de Urnitzberg, onmiddellijk aan de beboste
helling met een wei, een kleine beek, een oude
schuur en een fruitboom. In de brede takken was
een boomhut voor de kinderen.
9
De Bonhoeffers waren een hecht gezin en ze deden
veel samen. Vader las regelmatig voor, o.a. uit
de boeken van Dostojevski en Schiller. De
kinderen waren er dol op en leefden erg mee met
de figuren in de verhalen.
10
Hier Dietrich, 2e van links, tezamen met broers,
zusjes en vrienden
11
Ook hier weer spelend met anderen in een soort
bolderkar.
12
Toen Dietrich 10 jaar was, in 1916, verhuisden de
Bonhoeffers naar Berlijn, naar deze grote villa.
Pa Bonhoeffer schreefVanaf 1916 kregen we
steeds meer zorgen om voldoende voedsel voor acht
opgroeiende kinderen. Omdat er een tekort was aan
melk, vet en eieren besloten we geiten en kippen
te gaan houden. Daarom kochten we dit huis met
een grote tuin.
13
Er was een grote tuin waarin veel werk te doen
was. Iedereen moest af en toe een handje helpen,
dus ook Dietrich en Sabine.
14
Het huis had een grote woonkamer waarin ook een
vleugel stond. Alle kinderen kregen muziekles
want dat hoorde bij de opvoeding. Dietrich leerde
piano spelen en oefende aan deze vleugel. Iedere
zondagavond werd er gemusiceerd en moesten de
kinderen voorspelen. Meestal begonnen de jongens
Karl Friedrich piano, Walter viool en Klaus
cello. Ursula begeleidde haar moeder bij het
zingen
15
Hier een foto van Bonhoeffer toen hij 34 jaar oud
was.
16
Kerstmis 1940. Nog steeds werd er met
familieleden samen muziek gemaakt.
17
Dietrich was zeer muzikaal en speelde ook gitaar.
18
Hier zien we Dietrich als 11-jarige jongen
19
Hier zien we hem in de 2e klas van het gymnasium,
13 jaar oud.
20
Zijn rapport, einde 2e klas. Hij was ijverig,
maar tegelijkertijd ook een sloddervos. Ordnung
mangelhaft(3e van boven) Godsdienst zeer goed.
Ook in turnen was hij zeer goed.
21
Een nieuwe fase in zijn leven. Na zijn
gymnasium-examen ging hij theologie studeren. Zo
zag hij er als eerstejaars student uit.
22
Dit is zijn studentenkaart.
23
Bonhoeffer hield van reizen. Hij had een grote
belangstelling voor andere mensen en culturen.
Als 18-jarige student ging hij een paar weken
naar Italië en dus ook naar Rome. Hij was erg
onder de indruk van de pracht en praal van de
Sint Pieter. In Rome heeft hij, zo zegt hij, voor
het eerst de term Kerk begrepen.
24
Een toeristische foto uit de periode dat hij
vicaris in Barcelona was.
25
In Barcelona was hij predikant voor de Duitsers
die daar woonden. Hij had, naar hij zei, veel
tijd voor hobbys zoals tennissen en schaken.
26
Op zijn 25e ging hij voor een jaar naar Amerika.
Hij gaf lessen aan de Universiteit van New York.
s Zondags ging hij vaak naar een zwarte kerk
in Harlem. Hij schreef hieroverIk heb in de
negerkerken het ware evangelie horen
prediken.Let trouwens op de etalage van de
groenteboer naast de ingang van de kerk. Hij
maakt dankbaar gebruik van deze locatie door
Temple- oranges te verkopen.
27
Aan het eind van zijn jaar in Amerika maakt hij
een rondreis door Mexico met Jean Lasserre met
auto en tent.
28
Na Amerika ging hij les geven aan de Universiteit
van Berlijn. Hier zien we hem met een aantal van
zijn studenten.
29
Hij hield ervan om met zijn studenten wandelingen
in de natuur te maken.
30
Ook gaf hij godsdienstles aan kinderen uit de
achterbuurten van Berlijn. Bij hen voelde hij
zich het meest op zijn gemak.
31
En toen was het 1933 het jaar waarin Adolf
Hitler werd gekozen tot Rijkskanselier. Op deze
foto, die door heel Duitsland werd verspreid,
zien we hem als trouwe kerkganger de kerk
verlaten. In feite was hier sprake van
propaganda, teneinde ook de christenen in
Duitsland voor zich te winnen.
32
Dat dit aardig lukte blijkt uit deze foto, waarop
een altaar is te zien met een hakenkruis erop.
Bonhoeffer was een van de weinige dominees die
van meet af aan de nazis heeft bestreden.
33
De overgrote meerderheid van het Duitse volk
stond achter Hitler
34
Hier een reclamezuil met daarop de tekst Duits
volk. Verweer je. Koop niet bij Joden!
35
Tijdens massa-bijeenkomsten waren de volgende
leuzen te lezen De joden brengen ons ongeluk
en Vrouwen en meisjes, de Joden hebben een
verderfelijke invloed op jullie.
36
Ook een groot aantal bisschoppen stond achter
Hitler. Bonhoeffer zegde zijn lidmaatschap van de
kerk op. Hij wilde niet langer horen bij een kerk
die meedeed aan het discrimineren van Joden.
37
Samen met anderen, richtte Bonhoeffer een nieuwe
kerk op De bekennende Kirche (de belijdende
kerk), die haar dominees ging opleiden aan een
seminarie te Finkenwalde, aan de kust van de
Oostzee.
38
Dit is het seminarie
39
Hier een foto van Bonhoeffer als 29-jarige
directeur van het seminarie.
40
De gymnastiekzaal werd omgebouwd tot huiskapel.
Aan de muur hangt de tekst Eén Heer, één
geloof, één doop.
41
Hier zijn eerste groep studenten
42
In die tijd had hij een briefwisseling met
Ghandi, die toen al wereldberoemd was vanwege
zijn geweldloos verzet tegen de Britse
kolonisatiepolitiek. Bonhoeffer had al een
afspraak met hem om hem in India te bezoeken,
maar daar is het niet meer van gekomen.
43
Drie jaar na de oprichting werd de Bekennende
Kirche verboden. Als reden werd in deze brief
opgegeven dat de leden zich niet hielden aan de
wet waarin de theologie-opleiding geregeld werd.
De werkelijk reden was dat leden van de
Bekennende Kirche kritiek hadden op het
nazi-bewind.
44
Dan reist Bonhoeffer naar Amerika in 1939. Hij
blijft echter niet lang want hij wil de problemen
in Duitsland niet ontvluchten. Hij ziet voor
zichzelf een belangrijk taak weggelegd om, na de
oorlog, in Duitsland het kerkelijk leven weer op
te bouwen. Maar dan wil hij ook samen met zijn
vrienden de beproevingen van de oorlog doorstaan.
45
Bonhoeffer aan boord van het passagierschip dat
hem naar Duitsland terugbrengt.
46
Een onderdeel van het leger tijdens een parade
ter gelegenheid van de verjaardag van Hitler.
47
Inmiddels werd de discriminatie van Joden steeds
erger. Zij moesten een zgn. Jodenster dragen op
hun kleren. Er verschenen affiches met daarop de
tekst Wie dit teken draagt is een vijand van
ons volk.
48
Tijdens de oorlog leerde Dietrich Maria von
Wedemeyer kennen en verloofde zich met haar. Na
de oorlog zouden zij gaan trouwen.
49
Na zijn arrestatie in 1943 werd Bonhoeffer
opgesloten in de gevangenis. Zo zag zijn cel
eruit.
50
Hier zien we hem tijdens het luchten, samen met
enkele medegevangenen en een bewaker.
51
Begin 1945 werd hij overgeplaatst naar
concentratirkamp Flossenbürg. Dit is de plaats
waar hij op 9 april 1945 werd opgehangen