PROGRAM DEGERLENDIRME

1
PROGRAM DEGERLENDIRME
CURRICULUM EVALUATIONMODELS AND METHODS

• Prof.Dr. Mustafa Ergün
• Afyon Kocatepe Üniversitesi
• Egitim Fakültesi

2
Ögretimi planlama adimlari
1. Ögrencilerin neyi bilmelerini istiyorsun?
3. Herkes için etkili ögrenmeyi nasil
düzenleyeceksin?
2. Bu ögrenmenin oldugunu nerden anlayacaksin?
Ögretimi planlarken cevaplandirilacak üç soru
vardir.
Ralph W. Tyler. Basic Principles of
Instructional Design. 1949
3
Ögretimi planlama adimlari
Temel sorular
Program
Siniftaki planlama
Siniftaki ders planlamasi, program önceliklerini
yansitir.
Grant Wiggins and Jay McTighe. Understanding by
Design. 1999
4
Ögretimi planlama adimlari
(Cont'd)
MEB ve Talim Terbiye Dairesi
Genel durum
Beklenen is ve ölçütler
Ögrenme deneyimlerinin planlanmasi, ögretmenlerin
durumu degerlendirme ve yeniden düzenlemelerine
yardimci olur.
5
Degerlendirmeyi kim yapar

• Sinif ögretmeni
• Program gelistirici
• Disardan bir degerlendirici

Kim?
6
Degerlendirme (evaluation) nedir?
7
Degerlendirme, bilgi toplama isidir. Bu
bilgilerle...
program tanimlanir ve kalitesi ölçülür, programin
güvenilirligi ve ise yararligi ortaya çikar.
8
Degerlendirmenin amaçlari

• Hangi hedeflere ulasilmis oldugunu tespit etmek
• Maliyetini tespit etmek
• Programin tek tek parçalarini degerlendirmek
• Egitimin bilimsel temellerine katkida bulunmak

9
Ne toplanacak?

• Programa kaç kisi (ve kimler) katiliyor?
• Katilanlar programi ne kadar sevdiler?
• Egitsel hedeflere hangi boyutlarda ulasildi?
• Diger hedeflere ne ölçüde ulasildi?
• Programin tamamlanmasi kaça maloldu?

10
Nasil toplanacak

• Degerlendirme desenleri
• Bilgilerin kimden ve ne zaman toplanacagini
  planlayiniz.
• Degerlendirme teknikleri
• Bilgi toplamak için kullanacagin metodlari belirle

11
Degisik degerlendirme tipleri

• Patton, 100 farkli degerlendirme tipi tespit
  etmesine ragmen, bu tipler arasindaki temel
  farklara göre Scriven 1967 yilinda iki gruba
  ayirdi
• Biçimlendirici degerlendirme (Formative
  evaluation)-yapilmakta olan islemlere odaklanir
• Düzey belirleyici degerlendirme (Summative
  evaluation)- egitimin en son ürününe odaklanir
• Ama her iki tip de bir degerlendirme metodolojisi
  kullanir.

12
Dört degerlendirme tipi

• Teshis edici (Diagnostic)
• Öncelikle ihtiyaçlar tespit edilir
• Biçimlendirici (Formative)
• Ögretim sirasinda süreci gözetim altina alir
• Süreç (Process)
• Planlandigi gibi yürüyüp yürümedigini kontrol
  eder
• Düzey belirleyici (Summative)
• Sonunda çikti veya etkiye bakar

Ne zaman?
13
Teshis edici degerlendirme

• Ögrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarini belirlemek
• Basta ögrencilerin bilgi ve becerileri nedir
• Güdüleyici ve pekistirici faktörler
• Kolaylastirici sartlar
• Ya önce ya da ögretimin baslangicinda yapilir

14
Teshis edici degerlendirme

• Bu degerlendirme için veri toplanir
• Ilgili kisilerle mülakatlar yapilir, raporlar
  düzenlenir
• Literatür taramasi yapilir, veri tabanlari ve
  arastirmalar incelenir
• Hayatin belli dönemleri incelenir
• Bütün veriler analiz edilir, öncelikler tespit
  edilir

15
Biçimlendirici degerlendirme

• Ögrencinin gelisimini ölçme
• Onlar istenilen hedeflere ulasiyorlar mi
• Süreç içinde degerlendirme
• Program desenini sistematik degerlendirme
• Teorik çerçevedeki amaç ve hedefleri kontrol etme
• Amaç ve hedeflerle ögrenme deneyimlerini kontrol
  etme

16
Biçimlendirici Degerlendirme

• Ihtiyaçlari ölçme
• Bu programa kim ihtiyaç duyuyor, ihtiyaç ne kadar
  büyük, bu ihtiyaclari ne karsilar
• Degerlendirilebilecegi ölçme
• Degerlendirme madden yapilabilir mi, eger öyle
  ise kim yapacak
• Degerlendirmeyi yapma
• Program dogru olarak yürütülüyor mu?
• Süreç degerlendirme
• Programin mümkün farkli islenislerinden yarar
  saglanabilir mi?

17
Düzey belirleyici (summative) degerlendirme

• Etkileme
• Davranis degistirmeyi saglayacak yakin çiktilar
  nelerdir
• Egitim programi bitince hemen ölçme yapilir
• Sonuç
• Ögretimin uzak sonuçlari nelerdir
• Uzun zaman sonra ulasilacak etkileri ölçmek zordur

18
Düzey belirleyici degerlendirme

• Sonuç degerlendirme
• Programin görülebilir bir sonucu var mi? Önceden
  belirlenen hedeflerin ötesinde öngörülmeyen
  etkileri var mi?
• Maliyet-ürün degerlendirmesi
• Programa harcanan para ile elde edilen sonuç
  birbiriyle uyumlu mu?
• Son analizler
• Daha önce toplanan verileri yeni yöntemlerle
  degerlendirme
• Meta-analizler
• Bu gibi program degerlendirmelerini toplu olarak
  esle alma

19
Süreç degerlendirme

• Planlandigi gibi yürüyor mu?
• Kaç ögretmen, ne kadar sik degerlendiriyor?
• Tamamini mi, parçalarini mi?
• Programin ne kadari, ne kadar siklikla
  degerlendiriliyor?
• Uygulamayi engelleyen faktörler
• Çevresel, lojistik

20
CIPP

• Stufflebeam bu modeli 1985te ileri sürmüstür.
• Bas harfleri olusturan temel elemanlar
• Context (baglam)-hedefleri ortaya çikaran tüm
  ihtiyaçlar ve mevcut durum
• Input (girdi)- ulasilabilir kaynaklar, mümkün
  baska stratejiler, belirlenen hedefler en iyi
  nasil karsilanabilir
• Process (islem)-planin nasil yürütüldügünün
  incelenmesi
• Product (ürün)-elde edilen ürün planlandigi gibi
  mi? Yoksa hata hangi bölümde ise basa orada
  düzeltilmelidir

21
Niteliksel / Antropolojik Degerlendirme Modelleri

• Bunlarin baslicalari sunlardir
• Stakein Uygunluk (Countenance) Modeli
• Scriven's Goal-Free Model
• Eisner's Connoisseurship Model

22
Uygunluk Modeli

• Robert Stake tarafindan 1967 yilinda
  gelistirildi. Degerlendirmenin iki yüzü var
  tasvir ve karar verme.
• Degerlendirmede iki tür veri toplanir
  degerlendirmecinin tasviri gözlemleri ve
  degerlendirilecek faaliyetlerle ilgili uygun
  ölçütlerin listesi.
• Sonunda iki veri mukayese edilerek, hedeflenen
  amaçlara ulastirmaya uygunluk açisindan farklar
  yorumlanir.

23
STAKEIN UYGUNLUK-OLASILIK (CONGRUENCE-CONTINGENCY
) MODELI

• Üç çesit veri toplanir
• Önceki durum (giris)
• Islemler (ögretim yapma)
• Çiktilar
• Uygunluk
• Hedeflerle çiktilar arasindaki uygunluk derecesi
• Olasilik
• Degiskenler arasi iliski. Mesela ögrenme süresi
  ve becerilerin ögrenilmesi

24
Hedefsiz (Goal-Free) Model

• Michael Scriven tarafindan 1972de gelistirildi.
  Tümevarim yoluyla degerlendirme programin
  çiktilarini inceler ve bunlarin istenen hedeflere
  uygun olup olmadigini anlamaya çalisir.
• Degerlendirmeciler programi hazirlayan ve
  yönetenlerle degil, uygulamaya fiilen
  katilanlarla görüsürler. Önceden belirlenen
  hedeflerle (explicit) gözlenen hedefler birbirine
  uygun mu? Varsayilan hedeflerin o kadar pesinde
  degil.

25
Uzmanlik (Connoisseurship) Modeli

• Michael Eisner tarafindan 1979da gelistirildi.
  Elestiricilik presiplerine dayanir. Bir uzmanin
  seviyesinden programi algilayip, anlayip
  elestirmeye dayanir.
• Çok subjektif bir metottur. Uzmanlik gerektiren
  cerrahi, spor, tiyatro, müzik gibi alanlarda
  kullanilir.

26
EISNERIN EGITSEL UZMANLIK MODELI

• Egitsel anlami olan olaylari degerlendirme
  sanati, uzmanligi
• Derin, genis kapsamli gözlemler yapma.
  Sonuçlarini yazili olarak rapor etme
• Tasvir etme
• yorumlama
• degerlendirme

27
Katilimci Yönlendirmeli Degerlendirme

• Cevap veren modeli ("responsive models) de
  denir. Degerlendirmeye katilabileceklerin
  iddialari, kaygilari ve yazip kaydettiklerine
  dayanir. Bu katilimcilar
• Programi yapanlar ve destekleyenler
• Programdan yararlananlar (hedef gruplar)
• kurbanlar (programdan atilanlar)

28
Katilimci Yönlendirmeli Degerlendirme

• Bu modeli uygulayan büyük örnekler
• Parlettin Aydinlatici (Illuminative)
  Degerlendirmesi
• Wolfun Düsmanca (Adversarial) Degerlendirmesi
• Guba ve Lincolnün Dördüncü Nesil
  (Fourth-Generation) Degerlendirmesi

29
Aydinlatici Degerlendirme (Illuminative
Evaluation)

• Malcolm Parlett tarafindan 1972de gelistirildi.
  Model, katilimcilar tarafindan yasanmis ve rapor
  edilen çesitli durumlardaki gizli ve açik olmayan
  durumlari aydinlatmaya dayanir.
• Su anda Ingilterede insan-bilgisayar iliskileri
  ve BDE alaninda yaygin olarak kullaniliyor.
• Donald Normanin program uygulanirken yasanan
  günlük seylerin psikolojisine dayanan çalismalari
  da aydinlatici degerlendirme olarak görülebilir.

30
Dümanca (Adversarial) Degerlendirme

• Wolf, 1975te adli tipte bir degerlendirme modeli
  gelistirdi
• Konu gelistirme, Içlerinden seçim yapmak için
  bazi konular gelistirilir, içinden seçim yapilir
  ve gelistirilir
• Olay hazirlama (deliller aranir ve tezler ortaya
  konur)
• Hangi islemlerin yapilacagi konusunda toplantilar
  düzenlenir
• Uygun talimatlar hazirlanir
• Olayin karsitlarini ortaya getirme, taniklari
  çagirma
• Yargilama usulünü yürütmek için dinleme
  randevulari verme
• Bir kurban belirlemek için bir jüri seçme veya
  panel düzenleme

31
Dördüncü Nesil Degerlendirme

• Egon Guba ve Yvonne Lincoln, degerlendirme
  kusaklari denen listelemelerini adlandirmak için
  bu kavrami kullanmislardir.
• Ilk kusak" degerlendirmeciler katilimcilari
  seçerler
• Ikinci kusakdegerlendirmeciler katilimcilari
  tasvir ederler
• Üçüncü kusak" degerlendirmeciler katilimcilari
  yargilarlar (degerlendirirler)
• Dördüncü kusak" degerlendirmeciler katilimcilara
  cevap verirler