M

1
málvísi Orðmyndun og orðhlutar
Minnsta eining í gerð orðs sem hefur ákveðið
hlutverk eða merkingu kallast orðhluti. Orðhlutar
eru rót, viðskeyti, forskeyti, stofn og
beygingarendingar.
2
Málvísi Orðmyndun og orðhlutar

• Helstu hlutar orða eru rót, forskeyti, viðskeyti,
  stofn og beygingarending.
• Nokkrar orðmyndir fín, fínn, fínt, fínar, örfín,
  örfínn, örfínt, örfínar
• fínleg, fínlegur, fínlegt, fínlegar

Dæmi rót -fín- forskeyti ör- viðskeyti -le
g- stofnar fín-, örfín-, fínleg- beygingarendin
gar -n, -ur, -t, -ar
3
málvísi Orðhlutar rót, viðskeyti, forskeyti,
stofn og beygingarending

• Rót
• Merkingarkjarni orðs, aðrir orðhlutar bætast við
  hana.
• Dæmi farangur
• Sá hluti orðs sem er sameiginlegur öllum skyldum
  orðum.
• Dæmi fara, farangur, farmur
• Rætur orða geta tekið ýmsum hljóðbreytingum.
• Dæmi fara, ferð, för
• Í samsettum orðum eru fleiri en ein rót.
• Dæmi farþegi, farmiði
• Rót er alltaf eitt atvæði, hún getur verið
  sjálfstætt orð en oftast er einhverju bætt við
  hana.
• Dæmi far, för, fær, fer

4
málvísi Orðhlutar rót, viðskeyti, forskeyti,
stofn og beygingarending

• Viðskeyti
• Orðhlutar sem skeytt er aftan við rótina til þess
  að mynda ný orð.
• Viðskeyti í íslensku eru mjög mörg.
• Nokkur algeng viðskeyti eru -að, -ald, -an,
  -and, -ar, -ing, -ling, -ug, -ótt, og -un.
• Dæmi
• hagn að ur hrúg ald
• líð an gef and i
• bak ar i setn ing
• dýr ling ur göf ug
• fjöll ótt ur ætl ar

5
málvísi Orðhlutar rót, viðskeyti, forskeyti,
stofn og beygingarending

• Forskeyti
• Orðhlutar sem skeytt er framan við rótina til
  þess að mynda ný orð.
• Forskeyti er alltaf eitt atkvæði.
• Helstu forskeyti eru al-, and-, mis-, ó-, van-,
  tor- og ör-.
• Dæmi
• al heimur
• and vaka
• mis stór
• van búinn
• tor veldur
• ör endur

6
málvísi Orðhlutar rót, viðskeyti, forskeyti,
stofn og beygingarending

• Stofn
• Sá hluti orðs sem er sameiginlegur í beygingu
  þess.
• Stofn getur tekið ýmsum hljóðbreytingum en helst
  hann helst stöðugur í stafsetningu.
• Rót ásamt viðskeyti eða forskeyti myndar stofn.
•  
• Dæmi
• breyt a
• skaft fell sk ur
• sí þreyt a

7
málvísi Orðhlutar rót, viðskeyti, forskeyti,
stofn og beygingarending

• Beygingarending
• Orðhluti sem bætist við stofninn til að sýna
  mismunandi beygingarmyndir orðsins.
• Helstu beygingarendingar eru fallendingar,
  persónuendingar og nafnháttarendingar.
• Dæmi
• breyt a nafnháttarending
• Guðmund ur beygingarending
• skaftfellsk ur beygingarending
• himin n beygingarending
• les um persónuending