YONT-202%20

1
YONT-202 ÖRGÜTSEL DAVRANIS

• Kitap Örgütsel Davranis ve Yönetim Psikolojisi-
  Prof. Dr. Erol EREN
• Beta Yayinlari

2
BÖLÜM-1

• Psikolojisinin Yönetim ve Organizasyonlardaki
  Yeri ve Önemi

3

• Örgüt ne demek?
• Davranis ne demek?
• Bu kelimeler size neleri çagristiriyor?
• Neden bu konuyu ögreniyoruz?
• Akliniza ilk gelen durumlari anlatin..
• Isletme ve Yönetim?

4
Isletme ve Yönetim

• ISLETME Bir takim amaçlari gerçeklestirmek için
  bir araya gelen hammadde, makine, insan ve
  organizasyon gibi üretim araçlarinin uygun bir
  bilesiminden olusmus kuruluslardir.
• YÖNETIM Belirli hedefleri gerçeklestirmek için
  bir araya gelmis iki veya daha fazla kisinin
  meydana getirdigi bir grup faaliyeti yada sosyal
  bir olaydir. Insan davranislari ile ilgilidir.
  Insan hisleri ve akli ile hareket edebilen bir
  varliktir. Bu sebeple insan davranislarinin nasil
  olustugunu ögrenmek sart olmustur.
• NEDEN?
• Isletme ve Yönetim birbirlerini tamamlayan kavram
  ve yapilardir.

5

• Davranma isi, tutum, davranim, muamele, hareket
• Distan gözlemlenebilecek tepkilerin toplami
• DAVRANIS
• Örgütsel davranis disiplini, bize iliskilerin
  kurallarini ve
• prensiplerini tanitarak, kendimizi birlikte
  çalistigimiz
• insan ve gruplari anlamamiza yardimci olmaktadir.
  
• Amaci, örgüt içindeki insan davranislarini
  anlamak ve
• çalisani daha etkin ve basarili kilmaktir.

6
Örgütsel davranis kapsaminda

• 1- BIREY Merkezi bir elemandir.
• 2- GRUP Her grup bir çalisma grubunun
  üyesidir. 
• 3- ÖRGÜT Birey ve grup resmi bir örgüt yapisi
  içinde varliklarini sürdürürler. 
• 4- ÇEVRE Her örgüt onu saran dissal bir
  çevrenin fonksiyonudur. 

7
1. Psikolojinin Genel Yönetim ve Isletme Yönetimi
ile Iliskileri

• Isletme Nedir?
• (Amaçlar-hammadde, makina, insan, organizasyon)
• Yönetim Nedir?
• (Hedefler-2insan toplulugu-grup faaliyeti)
• Insanin Özellikleri
• Hedefe yönelmesi zor, sibernetik(güdüm bilim),
  organik, psisik yönü var. Hisleri ile hareket
  eder. (Eksik/Yanlistir)

8

• Insan hisleri ile hareket eder. (Eksik/Yanlistir)
• Insan hisleri 5 duyu organi ile ilgili
  algiladiklaridir.
• Insanda Akil ve Duygu vardir.
• Bunlarin birlesiminden de Düsünceleri olusur.
• Bunlara göre de hareket eder.

9

• Insan hisleri ile hareket eder. (Eksik/Yanlistir)
• Insan hisleri 5 duyu organi ile ilgili
  algiladiklaridir.
• Insanda Akil ve Duygu vardir.
• Bunlarin birlesiminden de Düsünceleri olusur.
• Bunlara göre de hareket eder.

10

• Tüm isletmelerin basarisi isletmeyi amaca
  ulastirma basarisi, yani yönetsel etkinlik ile
  ölçülebilir.
• Yönetsel etkinligi arttirabilmenin temel kosulu
  ise insangücü etmenini amaçlar dogrultusunda
  davranisa geçirebilme ve ondan iyi bir verim
  alabilmeyi gerektirir.
• Yönetsel etkinlik demek BASARI demektir.

11
B. Yönetimde Davranis Bilimleri ve Psikolojinin
Bu Bilimler Içindeki Yeri

• Davranis Bilimleri Insan davranislarinin
  NEDEN-SONUÇ iliskisini ve insanlari bu davranisa
  yönelten güdüleri incelemeye çalisan bir bilim
  dalidir.
• Olusmasina katkida bulunan 3 temel bilim
• Psikoloji (bireysel davranislari inceleyen
  (algilama, yargilama, düsünme, güdüleme, tutum
  olusumu) nedenlerini ve bireysel farkliliklari
  ortaya koyar)
• Sosyoloji(insan topluluklariaileden-devlete
  sosyal gruplari ve sosyal davranis süreçlerini
  inceler)
• Antropoloji (insanlarin yasayis biçimini ve
  eserlerini-ilkelden günümüze inceler-dil bilimini
  de kapsar)
• Ayrica tarih, iktisat, hukuk ve biyolojinin de
  katkilari vardir.

12
B. Yönetimde Davranis Bilimleri ve Psikolojinin
Bu Bilimler Içindeki Yeri

• Insan sosyal bir varliktir. Iste bireyin sosyal
  bir grup içindeki davranislarini inceleyen bilim
  dalina sosyal psikoloji denir. Sosyal ve
  psikolojiyi kapsadigindan buradaki önemini
  anlayabiliriz.

13
C. Yönetim ve Psikolojinin Belli Basli Iliskileri

• Psikoloji davranis bilimlerinden ayrilamaz. (90
  ini kapsar, amaçlara, hedeflere ulasim vb.)
• Faydalari
• Ise uygun personel tedariki Bireysel
  davranislarin nedenlerini bireysel nitelik ve
  özelliklerden hareket ederek inceleyen psikoloji
  , ise uygun personel aliminda bireysel
  özellikleri ortaya çikaracak bir takim bilimsel
  tekniklerle yöneticiye ve yönetime yardimci olur.
  
• Isyeri kosullarindaki düzensizlikler ve insanin
  bedensel ve zihinzel yapisina uygunsuzluklar
  (monotonluk, is kazalari, vb.)

14

• Faydalari (genel problemleri gidermek)
• c) Üretilen mali satmak/ satilacak mal üretmek
  (müsteriyi çok iyi tanimak, anlamak, bagli
  kilabilmek)
• Ast ve Üst Iliskilerini Iyilestirmek (Emir
  kumanda sistemi, otorite kurma, verimli ve mutlu
  çalisanlar)
• Güdüleme (motivasyon) bireysel davrnis
  nedenlerini arastirma, bireysel ihtiyaçlarin
  temeline inme ve özendirme araçlarini belirleme.
• Yöneticiye Karsi Tutumlar Ölçümler yapmak,
  olumsuzlari azaltip olumlulari artirabilmek.
• Yönetsel Yetke (otorite) nin kurulmasi sorununu
  azaltmak

15
D. Bilim ve Yasam Diyalogu

• Bilimsel Yaklasimin 2 yönü
• Bilimsel çabalar merak gidermek için Niçin ve
  Nasil
• sorularini dogada evrende cevaplamak için
  arastirirlar.
• Örn Göçmen kuslar kendiliklerinden göç etmeleri
  gerektigini
• nasil biliyorlar? Birçok arastirma ve deney
  yapilir ve
• sonuçlardan bir kuram olusacak sekilde bilgiler
  gruplanirlar.
• 2. Bu kuramlardan nasil yararlanilacaktir?
  Arilarin bali nasil
• buldugunu ögrenerek bal artirimi nasil
  yapilabilir. Kuslar ve
• uçak üretimi.

16
D. Bilim ve Yasam Diyalogu

• b) Yasam ile Bilimin Birbirine Iraksak Yaklasimi
• Iraksak yaklasim, kesfedilen bir bilimsel ilkenin
  yasamin
• birçok sorunlarinin çözümünde kullanilmasidir.
• Örn Her takrar ezberleme/ögrenme üzerinde
  faydasi var.
• Elektirklenme ilkesi, yasamin aydinlatma, isitma,
  haber
• iletme vb. Sorunlari çözer.
• Bedel Ödeyen Deger Bilir (DTÖ)
• Sayfa 8- Sekil-2

17
D. Bilim ve Yasam Diyalogu

• c) Yasam ile Bilimin Birbirine Yakinsak
  Yaklasimi
• Örn Iste tatmin sorunu ile basbasa kalan
  yönetici.
• Psikoloji, sosyoloji, iktisat, hukuk bilimleri
  çözüm ilkeleri hep
• birlikte çesitli yönlerden bir araya
  gelmektedirler. Çünkü bu
• ilkelerin her biri soruna çesitli açilardan
  yaklasirlar. Yakinsak
• yaklasimda bilimsel ilkeler yasamin bir sorunu
  çözümlemek için
• bir noktada birlesmeleridir. (Syf 8- Sekil3)
• Iraksak yaklasimda bir ilke yasamin birçok
  sorununa çözüm
• getirme amaci ile dagilmaktadirlar.

18
D. Bilim ve Yasam Diyalogu

• d) Yasam ile Bilimin Yakinlasmasi
• Yakinsak yaklasimda her zaman bilimler çözüm
• getiremeyebilirler bazen çözümsüzlük de
  getirebilir.
• Endüstrilerde bugün birçok problem mevcut.
  Psikolojik
• sorunlar agirlikta ise onlari saf psikolojik
  ilkelerle
• incelemek gerekir. Sosyal bilimlerle
  çözülemeyebilir.
• Durum yer, zaman, örgütsel kisisel özelliklere
  göre
• degisebileceginden diger bilimlerden de
  yararlanilir.

19
II. YÖNETIM VE ÖRGÜT PSIKOLOJISININ GELISMESI

• Tarihsel Yaklasim
• Teknolojik Degismelerin Beseri Yönü
• Sanayi Devrimi Etkileri
• El becerileri- ustaligi Mekaniklesme
• Makinelesme Ev ve el sanati, küçük dükkan,
• atölye, usta-çirak, kalfa iliskileri sona erdi,
  büyük fabrikalar
• kuruldu.
• 100 yilda ABD, japonya ve Bati Avrupa tarimsal ve
  El
• sanatalarindan Sanayi ekonomilerine geçtiler.

20
II. YÖNETIM VE ÖRGÜT PSIKOLOJISININ GELISMESI

• Tarihsel Yaklasim
• Teknolojik Degismelerin Beseri Yönü
• Sanayi Devrimi Etkileri
• Ustalik Sistemi Isim tüm süreçlerinde bilgi
  gerektiren
• Yerini Tek Islemde Uzmanlasmaya birakti.
• Uzmanlasma verimi artiriyor ancak üretimde
  isgören yerine makineler birinci plana geçmis
  oldu. Tek islem, ona yogunlasma monotonluk
  (psikolojik) problemi de olusturdu.

21

• Tarihsel Yaklasim
• Teknolojik Degismelerin Beseri Yönü
• Sanayi Devrimi Etkileri
• Isgören kendini daha az önemli, katkisi az, ise
  yaramayan
• Ve mutsuz hissediyor. Dolayisi ile sanayilesme
  insani daha
• mutlu çalisan haline getirmedi. Daha mutsuz yapti
  bu
• durum da Örgütsel Davranis gibi bilimlerin
  yönetimdeki
• önemini her geçen gün artiriyor. Çünkü insansiz
  fabrikalar
• gelisen teknoloji ile hizla artiyor. Gölcük
  FORD OTOSAN
• Fabrikasi.

22
Uzaktan lazer kaynagi
23

• Teknoloji ve sanayi gelisimi insani gelistirdi
  mi?
• Daha mutlu yapabildi mi?
• Daha Marifetli?
• Amaçlar Nedir? Sonuçlar Ne Oldu?

24

• Tarihsel Yaklasim
• b) Yönetsel ve Örgütsel Psikolojinin Dogusu
• Sanayi devrimi ve teknolojik gelismelerle olusan
  problemleri çözmek
• ile ilgili çalismalar20 yy psikoloji endüstride
  uygulaniyor.
• Daha Nitelikli Eleman Ihtiyaci Ise Alirken
  (kisilik ve yetenek belirleyici
• testler)
• Ilk kitap Münsterberg tarafindan yazildi.
• Sirasi ile
• - Personel Seçimi
• - Pazarlama ve Satis
• - Reklamcilik, alanlarinda yayildi ve
  kullanildi.

25

• Evvela 1. Dünya Savasinda Ordu Örgütleri
  Personel
• Testleri Uyguladi. Siniflandirma ve görevlendirme
  amaçlari
• ile kullanilmistir.
• 1930 larda ÖP sabitlesmis. Bundan sonra sorunlara
  verilen
• önem degisir .
• 1930-40 arasinda ise alma ve yerlestirmede
  testler gelistirilir
• ve daha yaygin kullanilir.
• 1940-50 Grup içi etki ve tepki, gözetim ve
  liderlik sorunlarina
• haberlesme sistemlerine inanç ve tutumlarin
  belirlenmesine iliskin
• çalismalar arti ve ÖP örgütsel yapilarda önemli
  bir araç haline geldi.

26

• 2. Dünya Savasi ve bugüne kadar psikoteknik bir
  bilim dali
• olarak gelismis ve yayginlasmistir.
• Psikoteknik
• - Islerde kullanilan araç ve gereçlerin insan
  yeteneklerine uygunlugunu ve kullanilisini
  kolaylastirmak,
• - Beseri yetenekleri ortaya çikarmak,
• - Sinirlari belirlemek alanlarinda hizmet verir.
  
• .

27

• 1950-60 larda Güdüleme kurami, uzmanlasmadan
  dogan monotonluk ve is tatminsizligi için
  önlemler. Dolayisi ile Is genisletme, is
  zenginlestirme ve is yapilandirma kavramlari
  ortaya atildi.
• 1960-70 ler Otorite(yetke) analizleri, önderlik
  arastirmalari, yönetim biçimleri yayginlasir.
  Yetki dagilimlari da önemli konulardan olur. Daha
  sonra da Endüstriyel Demokrasi ve Yönetime
  Katilma konusu güncellik kazanir.
• (insan faydali oldugunu bilmek ister)
• 1970-1980 Sistem yaklasimi moda olur.
• .

28

• B Yönetsel ve Örgütsel Psikolojinin Dogusuna
  Neden Olan
• Klasik Yönetim Görüsleri ve Dogurdugu Tepkiler
• Frederick W. Taylorun Bilimsel Yönetim Akimi
  (1911)
• Isçilerin verimli ve ekonomik kullanilmadigini
  savunur
• Gerekli olmayan bir takim hareketler yaptiklarini
  ve bosa harcanan emek ve zaman olustugunu basit
  islerin karmasik sekilde yapilarak yorgunlugu
  arttirdigini inceler. Insan sorunlarina bakislari
  mühendis gözüyle olmus, rutin ve alisilmis
  islerin etkin bir biçimde örgütlendirilmesi ve
  yürütülmesi için yöntemler gelistirdiler.
  (Gereksiz yapilan hareket, kullanilmaya çalisilan
  zaman eleme ve ast üst hiyerarsisini
  kesinlestirme. )

29

• b) Henri Fayolun katkilari (1916-Fransiz
  Mad.Muh.)
• Yönetim ve yöneticilikle ilgili çalismalar
  gerçeklestirir.
• Örgüt yönetmek ve yöneticilerin yapmasi
  gerekenleri islev, ilke ve kurallari açiklar.
• Isletmenin psiko-sosyal yönünü incelemistir.
• Taylor isletmelerin isçilerle odakli olarak
  psiko-teknik yönünü incelemistir.
• Fayol yönetim faaliyetlerini 5 isleve ayirmistir.
• Öngörme ve planlama,
• Örgütlenme,
• Emir-kumanda, haberlesme ve yürütme,
• Örgütsel birimlerin kendi aralarinda ve tepe
  yönetimi ile çalismalari (koordinasyon)
• Faaliyet sonuçlarini denetleme ve degerlendirme.

30

• b) Henri Fayolun katkilari (1916)
• Sayfa 15 Ilkelere bakiniz.
• Fayolun çalismalari klasik yönetim anlayisinin
  temellerini olusturmasi bakimindan da önemli ve
  ilginç olmaktadir.
• Fayolun kafasindaki ortalama insan tembeldir. Is
  yapmaktan kaçinir. Bu sebeple onlari yola
  getirecek kati disiplin ve ceza sistemi
  gerekliligini ortaya koyar. Yöneticiler astlarina
  güvenmemeli ve yapilan her ise nezaret etmemeli
  ve mutlaka kontrol etmelidirler.
• Insanlar sorumluluktan kaçmayi ve yönetilmeyi
  tercih ediyor. Sorumluluk korku kaynagidir. Bu
  nedenle onu yüklenebilenler cesurdurlar ve
  azdirlar. Onlari kahraman olarak nitelendirir.
• ????? Katiliyor musunuz???

31

• c) Max Weber Bürokrasi Modeli (Alman-Sosyolog)
• Yetke (Otorite ) konusunu inceler.
• Geleneksel yetke (aile-soyluluktan gelen)
• Karizmatik Yetke (Kisisel beceri ve
  yeteneklerden)
• Mesru Yetke (Hukuk Devletlerinde olabilen)
• Daha sonra demokrasi üzerine yogunlasir ve
  Bürokrasi Modelini gelistirir. Saglam bir örgüt
  yapisinin kurulmasi, bu yapida sadece belirli
  görevleri yerine getirmekten sorumlu olan
  kimselerin kendi alanlarinda uzmanlasmalari,
  kisisel arzu, hirs ve ihtiyaçlardan arinmis
  nesnel (objektif) ve akilci bir yönetim sistemi
  kurulmasi ve is basina geleceklerin seçimle
  demokratik olarak görevlendirilmeleri kurallarini
  içerir. (ancak asiri kuralcilik esneklik ve
  yaraticiligi yok edebiliyor, asiri bürokrasi
  hantallasma robotlasma, vb)

32

• C) Yönetsel ve Örgütsel Psikolojinin Önemini
  Ortaya Koyan Belli Basli Arastirmalar
• K.Lewin ve Arkadaslari Önderlik Arastirmasi (3
  tip önderlik - astlara otoriter, ne yapacaklarini
  nasil yapacaklarini gösteren ve isleri belirleyen
  yöneticidir, verimlilik yüksek, kalite düsük
  sonuç verdi. 2tip serbesti taninmis özgür çalisma
  sekli-verimlik ve kalite kötü, 3.tip demokratik
  ve katilimci yönetim yaklasimi sonuçlar daha iyi
  çikmistir.)
• Elton Mayor ve Howthorne Arastirmalari
• (Isiklandirma, Röle Montaj Odasi, Röle Montaj
  (tesvikli ücret), Mika yarma Test Odasi (ücret
  ), Mülakat programi ve Seri Baglama Gözlem Odasi
  deneylerini yapar. )
• Özet teknik ve fiziksel kosullar, grup
  olusturma, grupta arkadaslik ve sevgi baglari.
  Verimlilik artislari elde edilir.

33

• c) Yankee City Arastirmalari
• Nitelikli isçilerin degisen teknolojik
  gelismelerle, yeteneklerini kullanamaz hale
  gelince statü ve prestij açisindan da problem
  yasarlar. Planli degisimler olmasi
  gelistirilmistir.
• d) Harwood Imalat Isletmesi Arastirmalari
• e) Tawistock Enstitüsü Arastirmalari

34

• D) Yönetsel ve Örgütsel Psikolojinin Temellerini
  Olusturan Bazi Kuramsal Görüsler
• Douglas McGregor ve X ve Y Kuramlari
• X Kurami Ortalama insan isi sevmez ve isten
  kaçma yollari arar. Dolayisi ile yönetilmeye,
  disipline ve kurallara ihtiyaç duyar (Mayo ve
  Fayoldan esinlenir). Insan sorumluluktan kaçar,
  bencildir, yenilik istemez, kandirilabilir, vb.
  Daha sonra bunu elestirir ve Y Kuramini
  gelistirir. Bunu insana robot gibi bakan, kati
  kurallari ile insani duygu ve düsünceleri ile
  hareket ettigini önemsemeyen bir kuram olarak
  bulur.

35

• Douglas McGregor ve X ve Y Kuramlari
• Y Kurami Bireysel ve örgütsel amaçlarin
  kaynastirilmasi
• Ortalamaya göre bir insan isten nefret etmez, is
  bir basari ve tatmin kaynagidir. Is yerinde is
  görenin çaba harcamasi dogaldir. Insanlar isi ve
  arkadaslarini severse örgüte daha ayrarli
  davranislar sergiler, Baglilik ödüllerle
  gelistirilebilir, psiko-sosyal ve benligi doyurma
  en iyi ödüllerdir. Elverisli kosullara kisi
  sorumlulugu kaybetmez onu aramayi da ögrenir,
  yetenekler de memnuniyetle gelisebilir,
  uzmanlasma insanda sadece bir kismi gelistirir.
• b) Homanin Insan Grubu Yaklasimi
• 3 öge var faaliyetler karsilikli iliskiler
  duygular. Bunlar ayri olmalarina karsin siki
  iliskileri vardir ve birindeki degisim ötekileri
  de etkilemektedir.

36

• c) Chris Argyris Olgunlasma Kurami
• Argyrise göre kisinin sorumluluk alaninin
  artirilmasi, onu daha olgunlastirmaktadir ve hem
  kendisi hem de isletme için yararli faaliyetlerde
  bulunma olanagi vermektedir. (kisiyi önce pasif
  (bebek gibi) ve örenip tecrübelendirdikçe aktife
  geçecegini ve daha bagimsiz olacagini belirtir.
• d) Maslowun Insan Gereksinimleri Kurami
• Ilk kez insan ihtiyaçlari üzerine bilimsel
  çalisma yapan ve güdüleme (motivasyon) konusunun
  gelismesini saglayan Maslowdur.
• Insanlar neden fedakarlikla çalisir?
• Nasil itaat ederler? Arastirir.

37

• d) Maslowun Insan Gereksinimleri Kurami
• Bulgulari
• Insan biyolojik, sosyal ve psikolojik bir varlik
  olarak
• Fizyolojik gereksinimlerini karsilamalidir
  (yemek, içmek, barinmak)
• Güvenlik Gereksinimleri (hasta, yasli/kaza
  oldugunda biyolojik yasamini sürdürebilecegi
  güvenlik/ tasarruf/ sigorta vb. yapar)
• Sevgi ve Ait Olma (sosyallesme/aile, gruplara ait
  olma sevgisiz yasam çok acidir)
• Takdir ve Saygi
• Kendini Güncellestirme (yaraticilik)(bilim/sanat/f
  irmadaki buluslari ile kendini göstermesi/örnek
  olma)
• Sekil 5

38
1.Cil gereksinmeler
39

• Kurt Lewinin Güç Alani Analizi
• Örgüt birbirine zit olan iki grup gücün çarpisma
  alanidir. Bu güçler sosyal ve psikolojik baski
  unsurlaridirlar. Sürükleyici ve kisitlayici
  güçler vardir.
• Sürükleyici güçlerin toplaminin kisitlayici
  güçlerin toplamina esit oldugu noktada dengeye
  ulasildigini göstermektedir. Bu denge sürükleyici
  ve kisitlayici güçler arasindaki iliskiler ile
  azaltilir veya çogaltilir.
• Örn Sürekli baski kurup verimlilik artirilabilir
  ancak baskinin sonucu kayitsizlik/düsmanlikta
  artar.
• Sonuç olarak lehine degisen denge tekrar aleyhine
  döner.

40

• Blake ve Moutonun Yönetim Biçimleri
• Yönetsel Izgara Modeli (Managerial Grid)
• Bu yönetim modelinde 2 boyut vardir.
• Yönetici davranisinda
• insana dönüklük,
• Üretime dönüklük.
• Bunlarin kombinasyonlarindan 5 yönetsel davranis
  biçimi açiklarlar.

41
Insana Dönüklük
42
ÖRGÜTSEL SORUNLARIN ÜÇ BÖLÜMÜ

• KADRO
• Sorunlar incelenirken bireyleri faaliyette
  bulunduklari çalisma kadrolariyla birlikte ele
  almalidirlar.
• BIREY
• Birey randimani kisisel yetenek ve ruhsal
  durumuna baglidir. Yönetici astlari üzerinde
  olumlu /olumsuz etkide bulunur.

43
ÖRGÜTSEL SORUNLARIN ÜÇ BÖLÜMÜ

• GRUP
• Grup arzu ve ihtiyaçlarina göre objektif olarak
  davranabilmeyi gereklidir. Kendi hislerinden
  arinmalidir. Hakkaniyetli olmaya özen gerektirir.

44
BIREY VE ÖRGÜT arasindaki iliskiler

• Amaçlara Baglilik Yaratmak (Bireysel ve Kurumsal
  amaçlara ulasilirken kisilerin tatmin ve
  istekleri de ayni anda iyi yönetilebilmelidir)
• Grubu Benimseme
• Kisisel Deger Kazanma Istegi