Bug

1
Bugünkü anlamiyla internetin tarihi 1960'li
yillara dayanir. ABD Savunma Bakanligi 1969
yilinda ARPANET (Advanced Research Projects
Agency Network) adinda bir bilgisayar agi kurdu.
Bu agin amaci bir savas durumunda hiç kesintiye
ugramayacak bir iletisim mekanizmasi
gelistirmekti. Agin temel çalisma prensibi,
herhangi bir dügümün devre disi kalmasi durumunda
iletisimin diger dügümler üzerinden saglanarak
agin çalismaya devam etmesi üzerine kuruluydu.
Daha sonra üniversitelerin de katilimiyla
ARPANET dünya çapinda bir aga dönüserek internet
adini aldi. 1983 yilinda TCP/IP (Transmission
Control Protocol/Internet Protocol) protokolünün
kabul edilmesi ve 1992 yilinda www (World Wide
Web, dünya çapinda ag) olusmasiyla internet
bugünkü halini almistir.
2
Türkiye Internet'e Nisan 1993'ten beri baglidir.
Ilk baglanti ODTÜ'den gerçeklestirilmistir.
64kbit/san hizinda olan bu hat, çok uzun bir
süre, tüm ülkenin tek çikisi olmus ve bu alanda
çalisanlar büyük bir özveriyle Internet'i tüm
Türkiye'de (öncelikle akademik ortamlarda)
yayginlastirmaya çalismislardir. Ege
Üniversitesi'nden olan baglanti ise, 1994
baslarinda, yine 64kbit/san. hizi ile
gerçeklestirilmistir. Ardindan sirayla, Bilkent
Ün.(1995 Eylül), Bogaziçi Üniv. (1995 Kasim) ve
ITÜ (1996 Subat) baglantilari gerçeklesmistir.
3
Internet Nedir? Internet, bilgisayarlardan
olusan bir iletisim ortami olan sebekelerin
sebekesi olarak anilir. Internette insanlar,
sayisiz sosyal konularda her çesit fikir
alisverisi yaparlar. Arastirma ve bilgi oradan
oraya durmaksizin akar. Akiskan ve dinamik bir
ortamdir. Belli bir siniri yoktur, yalniz varolan
yazilim ve donanim teknolojisi tarafindan
kisitlanmistir. Bütün bilgi ve servisler,
interneti olusturan çesitli aglara dagitilmistir
ve geçerli bir internet adresi ve fiziksel
baglantisi olan herhangi bir yerden ulasilabilir
durumdadirlar.
4
Internet Büyüme Trendi

• 1977 111 hosts on Internet
• 1981 213 hosts
• 1983 562 hosts
• 1984 1,000 hosts
• 1986 5,000 hosts
• 1987 10,000 hosts
• 1989 100,000 hosts
• 1992 1,000,000 hosts
• 2001 125 million hosts
• 2002 162 million hosts
• 2004 285 million hosts
• By 2010, about 50 of the planet will be on the
  Internet

5
TCP/IP Bilgi Agi üzerindeki bilgi iletimi ve
paylasimi bazi kurallar dahilinde yapilmaktadir.
Bu kurallara kisaca internet protokolleri ya da
TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet
Protocol) protokoller ailesi denir. Bilgisayarlar
ile veri iletme/alma birimleri arasinda
organizasyonu saglayan, böylece bir yerden
digerine veri iletisimini olanakli hale getiren
pek çok veri iletisim protokolüne verilen genel
addir. Yani TCP/IP protokolleri bilgisayarlar
arasi veri iletisiminin kurallarini koyar.
TCP/IP sistemi, bir ag üzerinde bir bilgisayar
programinin bir hizmet talep etmesi ve diger
bilgisayar programinin da bu hizmet talebini
yerine getirmeye çalismasi üzerine kurulu
istemci/sunucu (client/server) iletisim modelini
kullanir. Bu standardin önemli kismi IPdir.
Internetteki her makine tek bir IP adresiyle
kimliklendirilir. Insanlar için bu adres
genellikle noktalarla ayrilmis dört sayi
(193.140.164.24) ile gösterilir. Domain Name
System (DNS) olarak adlandirilan hiyerarsik bir
isimlendirme sistemi ile (internet adresi),
internete bagli bilgisayarlara ve bilgisayar
sistemlerine isimler verilir. DNS de, bir TCP/IP
servis protokolüdür. DNS, host olarak
adlandirilan internete bagli tüm birimlerin yerel
olarak bir ag yapisi içinde gruplandirilmasini
saglar. Her internet adresinin ilk kismi
bulundugu domainin network adresini, son kismi
ise makinanin (host) numarasini verecek sekilde
ikiye bölünür.
6
Örnek olarak ODTÜ Bilgisayar Merkezi Alan ismi
olan cc.metu.edu.tr dört seviye ile gösterilir
ve her bir seviyeye de Domain adi verilr. En alt
seviye olan cc (computer center) bilgisayar
merkezini göstermektedir. Üçüncü seviye metu,
ODTÜnün Domain ismidir. Bir üst seviye edu
(education) ise bu domainin bir egitim kurumuna
ait oldugunu gösterir. En üst seviye tr ise ISO
(international standarts organization) tarafindan
belirlenen Türkiyenin ülke kodudur. En üst
seviyede kullanilan bazi domain isimleri
söyledir .com ticari kuruluslar
(commercial) .edu egitim kuruluslari
(education) .gov devlet kuruluslari
(government) .mil askeri kuruluslar
(military) .net ag organizasyonlari
(network) .ülke kodu ISO standart ülke kodu
7
E-MAIL (ELECTRONIC MAIL) (ELEKTRONIK POSTA) _
1 Elektronik posta (e-posta) diger bilgisayar
kullanicilarinin hesaplarina mesaj veya dosya
göndermek için kullanilan bir sistemdir. Gönderen
ve alici ayni veya degisik bilgisayarlarda
olabilir. Elektronik posta PTT postasina benzer
bir sekilde çalisir. Sebekedeki her kullanici
özel bir posta kutusuna sahiptir. Posta
alindiktan sonra, siz atmaya karar verene kadar
saklanir. PTT postasindaki gibi, mesaj göndermek
için kullanicinin adresini bilmeniz gerekir. Eger
posta sistemi mesajinizi ulastiramazsa, size geri
göndermek için elinden geleni yapar. Fakat yanlis
adresli mesajlarin yolda kaybolma olasiligi da
vardir. Elektronik posta haberlesmenin yaninda,
döküman aktarimi, kitaplarin elektronik
kopyalarini elde etmek, elektronik haber
hizmetlerine veya dergilere abone olmak ve
bilgisayarda saklanan herhangi bir seyi elde
etmek için kullanilabilir. Elektronik posta
internette kullanilan ana iletisim aracidir.
8
E-Posta_2 E-posta gönderme protokolü (Simple
Mail Transfer Protocol), bir e-posta göndermek
için sunucu ile istemci arasindaki iletisim
seklini belirleyen protokoldür. Sadece e-posta
yollamak için kullanilan bu protokolde, basitçe,
istemci bilgisayar SMTP sunucusuna baglanarak
gerekli kimlik bilgilerini gönderir, sunucunun
onay vermesi halinde gerekli e-postayi sunucuya
iletir ve baglantiyi sonlandirir. E-posta almak
için POP3 ya da IMAP protokolü kullanilir. Ücrets
iz hizmet veren büyük e-posta servisi
saglayicilari da SMTP ve diger e-posta gönderim
ve kontrol protokollerini desteklemeye
baslamislardir. Outlook, Eudora, Kmail,
Thunderbird, Evolution, Sylpheed gibi e-posta
istemcileri, e-postalarinizi gönderilmek üzere
sunucunuza iletirken SMTP servisinden
faydalanirlar. 25 numarali port SMTP sunucusu
için ayrilmistir.
9
E-Posta Adresi Internet e-posta adresleri,
kullaniciadi ve alan adinin _at_ isareti ile
ayrilmasindan olusur. (kullaniciadi_at_anasistemadi.
alanadi) Kullaniciadi (username) alicinin
bilgisayardaki e-posta kutusu, yüklenmeadi veya
kullanici kimligidir. Alan adi (domain name),
noktalarla ayrilmis birkaç kisimdan olusur. Son
kisim cografi bölge için veya kurum türü için
kisaltmadir. Örnegin Avustralyadaki ana
sistemler için au veya egitim kurumlari için
edu gibi. Cografi bölge ve/veya kurum türünden
önce kurumun adi gelir. Bundan önce de eger varsa
kurumun altalanlari gelir ve en sonunda hesabin
bulundugu bilgisayarin adi veya anasistemadi
(hostname) gelir. Örnegin, benim internet
adresim myaman_at_baskent.edu.tr'dir. Burada
myaman kullanici adi, baskent Baskent
Üniversitesinin alan adi, edu egitim kurumu
oldugunun bir isareti, tr ise Türkiyenin alan
adidir.
10
TELNET, UZAK SISTEMLERE BAGLANMAK Telnet,
internet agi üzerindeki bir makinaya uzaktan
baglanmak için gelistirilen bir TCP/IP protokolü
ve bu isi yapan programlara verilen genel addir.
Baglanilan makinaya girebilmek (login) için orada
bir kullanici isminizin (user name) olmasi
gerekir. Tabii ki, bir de telnet erisim programi.
Telnet erisim programlari, ünümüzdeki isletim
sistemlerinin çogunda isletim sistemi ile
birlikte gelmektedir. Telnet ile bir makinaya
baglanmak için genellikle Telnet lttelnet
yapilacak makina adi (ya da IP adresi)gt seklinde
bir komut vermek gerekir. Daha sonra,
baglanacaginiz bilgisayarin giris ekrani
karsiniza gelir. Burada kullanici adi (user name)
ve parola (password) yazilip makinaya girilir.
Telnet ile bilgi servislerine veya kütüphanelere
erisebilirsiniz. Internet üzerindeki pek çok
kütüphane telnet ile baglanilip tarama
yapilmasina olanak tanimaktadir. Bu durumda,
ilgili kütüphane adresine telnet ile baglandiktan
sonra belirli bir kullanici numarasi yazilip
etkilesimli bir tarama ortamina girilir.
11
FTP NEDIR?, NASIL YAPILIR? FTP (File Transfer
Protocol) (Dosya Aktarim Protokolü) internete
bagli bir bilgisayardan digerine dosya aktarimi
yapmak için gelistirilen bir internet protokolü
ve bu isi uygulama programlarina verilen genel
addir. Ilk gelistirilen internet protokollerden
biridir. FTP protokolü ile bir bilgisayardan
baska bir bilgisayara dosya aktarimi yapilirken,
o bilgisayar ile etkilesimli-ayni anda baglanti
kurulur ve protokol ile saglanan bir dizi
komutlar yardimiyla iki bilgisayar arasinda dosya
alma/gönderme islemleri yapilir. FTP ile bir
bilgisayara baglanmak için baglanacagimiz
bilgisayarin internet adresini (numerik veya
sembolik) bilmemiz, kullanici numarasi ve varsa
sifresi, üzerinde FTP yazilimi olan bir
bilgisayarin olmasi gerekir. Genel kullanimi
ftpltftp yapilacak makinanin adresigt seklindedir.
Mesela Beyaz Sarayin ftp adresi
ftp.whitehouse.govdur. Adrese baglandiktan sonra
bir takim komutlar kullanilarak iki bilgisayar
arasinda dosya islemleri yapilabilir.
12
FTP NEDIR?, NASIL YAPILIR?_2 FTP islemi
sirasinda güvenlik olarak, baglanacaginiz
makinadaki kullanici ismi (user name) ve parola
(password) bilgilerini bilmemiz gerekir.
Baglanilan makina, kisiye özel ve parolasini
sadece bizim bildigimiz bir makina olabilecegi
gibi, herkese açik bir arsiv merkezi de olabilir.
Böyle merkezlere herkesin kolayca erisip dosya
almasini saglamak için tek tip bir kullanici ismi
tanimlanmistir. Bunun adi anonymousdur. Son
zamanlarda ftp yapmanin en kolay yolu web
kullanilarak yapilanidir. I just finished
FTP'ing the last of the files." veya, "I FTP'ed
the new images to the site last night."
13
WWW, HTTP, HTML ve URL NEDIR? Internet
kullanicilari tarafindan www olarak anilan web,
müsteri/hizmetçi (client/server) modeline dayali
çalisir. Müsteri porgrami, bir pc, macintosh veya
unix istasyonu olan yerel uç biriminde çalisir.
Program, ekranda bilgiler, görüntüler, bastiginiz
tuslari ve fare tiklamanizi alir ve istediginiz
bilgiyi getirir. Bu program bilgiyi hizmetçiden
getirir. Hizmetçi programi web bilgisi saglayan
bir bilgisayarda çalisir. Bu program durarak bir
bilgi istegi bekler. Bir istek geldigi zaman da
müsteriye istenen bilgiyi saglar. WWW ya da web
yazi, resim, ses, film gibi pek çok yapidaki
verilere kompakt ve etkilesimli bir sekilde
ulasmamizi saglayan bir çoklu hiper ortam
sistemidir. Hiper ortam, bir dökümandan baska bir
dökümanin çagrilmasina (navigate) olanak saglar.
Bu ortamdaki her veri (object), baska bir veriyi
çagirabilir (link). Link, ayni döküman içinde
baska bir yere olabildigi gibi, fiziksel olarak
baska bir yerde de olabilir. Bütün bu veriler bir
web listeleyicisinde (web browser)
görüntülenebilir. Webin bir diger islevi de,
öteki bazi internet servislerini kendi içerisinde
barindirmasidir (ftp, gopher, news gibi). Web
sayfalari, baska sayfalara ve degisik türden
verilere hiper linkler içermektedir. Buralara
mouse (fare) ile tiklayarak, baska sayfalara,
oradan da baska sayfalara geçeriz.
14

• Bir web dökümanina ulasildiginda hersey dört
  basamakta gerçeklesir.
• Baglanti
• Ne istenildiginin web servisine iletilmesi
• Cevap
• Yapilan baglantinin kesilmesi
• Bu basamaklar, web üzerinde iletisimin
  kurallarini tanimlayan bir protokolü
  olustururlar. Bu protokole de, Hyper Text
  Transfer Protocol (HTTP) denir. Baglanti
  safhasinda, web erisiminde kullanilan browser,
  ilgili bilginin oldugu web servisine baglanir. Bu
  servislere HTTP servisleri de denir. Baglanti
  saglandiktan sonra web browserimiz http
  servisine ne istedigini bildirir. Bu istek http,
  ftp, e-mail gibi bazi protokol kurallarini içerir
  ve bu islemlere genel olarak navigate de denir.
  Http servisi de, istedigimiz islemi yapar ve
  cevabi bize gönderir. Biz de gelen cevabi web
  browserimizda görürüz.

15
Web tarayicilari (Microsoft Internet Explorer,
Netscape, Opera, Mozilla) navigate islemini HTML
(Hyper Text Markup Language) denen bir tür düsük
seviye programlama dili kullanarak yaparlar. HTML
bir döküman formatlama dilidir. Bu dil, daha çok,
yazili bir dökümani formatlamak ve bir objeden
baska bir objeye linkler (hyperlink) saglamak ile
ilgili komutlar içerir. Son yillarda, HTML
içinde, salt döküman formatlama disinda isler
yapan FLASH, CGI, JAVA ve JAVASCRIPT gibi
unsurlar da kullanilmaktadir. URL (Uniform
Resource Locator), web browserlar içinden bir
web servisine ya da diger bazi internet
servislerine yönlendirme yapilabilmesini saglayan
bir komut formatidir. URLler bir bakima,
internet üzerinde erisebilecegimiz servisleri
belirtmek, tanimlamak için kullandigimiz
adreslerdir. URL satirlarinin genel formati
asagidaki gibidir. ltservisgt//ltadresgtport
numarasi/ltdizingt/dosya adi http//www.sony.com ht
tp//www.baskent.edu.tr/myaman/links/links.html
16
Bir web servisine baglandiktan sonra tek seferde
transfer ettigi kompozit, tüm verilerden olusan
html sayfasina web sayfasi denir. Bu sayfalardan
baska dökümanlara linkler olabilir. Web
sayfalarinda metinler, resimler ve bir takim
yazilim dosyalari bulunur. Bu bilgileri kendi
bilgisayarimiza download (yükleme isleme)
edebiliriz. Saklamak istedigimiz resmin üzerine
gelip mouseun sag tusuna basinca, karsimiza bir
menü sistemi çikacaktir. Buradan, save image as
seçenegine tiklayarak ilgili resmi kendi
makinamizda saklayabiliriz. Ayni sekilde web
sayfalarinda freeware, shareware, adware ve
download gibi ibareler görebiliriz. Freeware
yazilimlar limitsiz bir sekilde bunlari alan
kisiler tarafindan kullanilabilir. Bu yazilimlar
parayla satilmazlar. Shareware yazilimlarda ise
kullan, eger begenirsen bana belli bir miktar
para öde felsefesi geçerlidir. Programi alan
kisi genellikle 1 ay kullanir, eger kullanmaya
devam etmek istiyorsa istenilen parayi gönderir.
Shareware programlar genellikle süresi dolunca
çalismazlar.
17
WEB ÜZERINDE POPÜLER ARAMA/SORGULAMA
SISTEMLERI Internet üzerindeki kaynaklari
sorgulamak ve aradigimiz bilgilere ulasmak için
kullandigimiz web üzerindeki tarama mekanizmalari
konu kataloglari ve web search engines
seklinde iki türlüdür. En çok kullanilani search
engineler (arama motorlari) yardimiyla yapilan
sorgulama sistemleridir. Burada, kullanici
seçtigi bazi anahtar kelimelere uyan bilgileri
kolayca tarar ve web arayüzü içinde aradigi
bilgilerin bulundugu site adresleri arasinda
gezinerek (navigate) aradigi bilgiye ulasmaya
çalisir. Bu sistem konu katalogu seçenegini de
kullanicisina sunar. Bu servislerden en yaygin
olarak kullanilanlar sunlardir http//www.yahoo.
com http//www.google.com http//www.altavista.com
http//www.lycos.com http//www.excite.com http/
/www.webcrawler.com