Son D

1
Son Dönem Türkiye Ekonomisi

• 2003-2013

2
Ekonominin Genel Seyri

• 1980li ve 1990li yillarda, büyüme rakamlarini
  yüksek tutmak isteyen hükümetler, genisletici
  maliye politikalari (açik bütçe politikalari)
  uygulamis ve bu da Iç Borç Stoklarinin
  artmasina yol açmistir.
• Artan iç borç stoklari, faiz oranlarinin
  yükselmesine yol açmis (crowding-out) ve bu da iç
  borçlarin çevrilebilirligini olumsuz yönde
  etkilemistir. Borçlarin maliyeti yükselmistir.

3

• 2001 krizi ile birlikte, ülkeden önemli miktarda
  uluslararasi sermaye çikisi olmus (sicak para
  kaçisi) ve Türkiyenin dis borçlarinda da önemli
  artislar yasanmistir.
• Üretim düsmüs, istihdam daralmis (issizlik
  artmis), enflasyon yükselmis, rezervler
  azalmistir.
• Ülkeyi bu durumdan kurtarmak için GEGP (Güçlü
  Ekonomiye Geçis Programi) olusturulmustur.

4

• Bu programa göre1 Bütçe açiklari kapatilmali,
  mali disiplin saglanmalidir,
• 2 Yani, Faiz Disi Fazla verilmelidir.
• Verilecek faiz disi fazlalar, iç borç stokunun
  ödenmesinde kullanilacak ve böylece iç borç stoku
  azalacaktir.
• 3 Nominal (piyasa) faiz oranlari
  düsürülmelidir
• Iç borç stokunun faiz disi fazlalar ile ödenmesi
  zaten piyasa faiz oranlarini düsürecektir (ters
  crowding-out)

5

• 4 Enflasyon oranlari düsürülmelidir,
• Kamu mali disiplini saglaninca (yani bütçe
  açiklari önlenince) ve faiz oranlari düsünce
  (ters crowding-out) enflasyon oranlari da
  kendiliginden düsecektir.
• 5 Kaçan uluslararasi sermayeyi tekrar ülkeye
  çekmek için Reel Faiz Oranlari yüksek
  tutulmalidir.
• Bunun için Enflasyon oranindaki düsüsün,
  Nominal faiz oranlarindaki düsüsten daha fazla
  olmasi gerekmektedir.

6

• Çünkü,
• Reel Faiz Nominal Faiz Enflasyon
• 6 Yükselen reel faiz, ülkeye yeniden sicak
  para akisi saglayacak, böylece rezervler yeniden
  artacak ve dis borçlarin ödenmesi
  kolaylasacaktir.
• 7 Özellestirmeye hiz verilmeli, satislardan
  kamuya taze kaynaklar saglanmalidir.
• GEGP budur ve son dönem Türkiye ekonomi
  politikalarina bu program yön vermistir.

7
Peki, böyle mi oldu?

• Dönemin ilk yillari için evet. GEGP aynen
  uygulandi ve programin beklentileri gerçeklesti.
• Faiz Disi Fazla verilerek, kamunun iç borç
  stoku azaltildi bu da Nominal Faiz Oranlarinin
  azalmasina yardimci oldu.
• Bütçe denkligine önem verilmesi ve hatta faiz
  disi fazla verilmesi, parasal genislemeyi
  durdurdu.

8

• Özellestirme gelirleri de bütçeye ek kaynak
  yarattigi için Kamu Açiklari son buldu ve
  böylece Enflasyonda ciddi düsüsler yasandi.
• Hatta enflasyondaki düsüs piyasa faiz
  oranlarindaki düsüsten daha fazla oldugu için
  Reel Faiz Oranlari yükseldi.
• Yükselen reel faizler ülkeye yeniden uluslararasi
  sermayenin (sicak paranin) akmasina yol açti
  (GEGPnin öngördügü gibi).

9

• Ülkeye bolca akmakta olan sicak para, piyasada
  ABD Dolarinin bollasmasina, döviz kurlarinin
  düsmesine ve TCMB döviz rezervlerinin artmasina
  yol açti.
• Ayni tarihlerde FEDin (Amerikan Federal Merkez
  Bankasinin) uyguladigi Genislemeci Politikalar
  da dünya piyasalarinda ABD Dolarinin bollasmasina
  yol açtigi için, döviz akisinda (sicak para
  girisinde) herhangi bir sikinti yasanmadi.
• Yüksek getirilerden yararlanmak isteyen
  uluslararasi sermaye, tahvil, bono ve senede
  yatirim yapti. Tahvil ve bonoya yapilan yatirim
  rezervleri artirirken, senede yapilan yatirim
  IMKB (BIST) endeksinin artmasini sagladi.

10

• Kamu açiklarinin ortadan kalkmasi ve özellestirme
  gelirleri ile ek kaynak bulan dönemin
  yöneticileri, yüksek büyüme rakamlari için Alt
  Yapi Yatirimlarina yöneldi. Karayolu yapimi ve
  konut insaati en çok kamu yatirimi çeken alanlar
  oldu.
• Alt yapi yatirimlarinin önemli bir özelligi
  Çarpan Mekanizmasini harekete geçirmesi ve
  büyüme rakamlarini yüksek göstermesidir.
• Bu açilardan bakildiginda GEGP gerçekten de
  öngörülere uygun bir sekilde Basarili Olmustur!

11
Öngörülemeyenler !

• Özellestirmenin günün birinde mutlaka bitmesi
  gerektigi (satacak KIT kalmayinca mutlaka
  bitecektir)
• Altyapi yatirimlarinin üretimi artirmadigi,
  sadece çarpan vasitasiyla büyümeyi yüksek
  gösterdigi (istihdam yaratmadigi)
• FEDin genislemeci politikalarinin bir gün sona
  erecegi
• Ekonominin sicak para nedeniyle giderek Ticarete
  (Hizmetler Sektörüne) bel baglamak zorunda
  kalacagi (AVM ve Rezidans insasi)
• Enflasyon düsüslerinin bir noktada tikanacagi (en
  fazla tek haneye indirebilirsiniz, daha fazla
  indiremezsiniz) dolayisiyla bir noktada Reel
  Faizlerin de düsmek zorunda kalacagi
• Reel Faizler düsünce Sicak Paranin yeniden
  kaçacagi!
• Reel Faiz Nominal Faiz - Enflasyon

12
Sektörlerin Durumu

• Sektör 1998 2012
• --------------------------------------------------
  -
• (Imalat) Sanayi 23.9 15.6
• Tarim 12.1 7.7
• Hizmetler 64 76.7
• Yukaridaki tablo, sicak para girislerinin
  ekonomiyi nasil ticarete kaydirdigini, bollasan
  uluslar arasi sermayenin hizmetler sektörünü
  nasil sisirdigini açikça göstermektedir.

13

• Son açiklanan tablo, sanayi ve tarim
  sektörlerinde üretimin azaldigi seklinde
  yorumlanmamalidir.
• Sanayi üretimi ve tarimsal üretim artmaktadir.
  Ancak Hizmetler sektöründen elde edilen hasila
  o kadar çok artmistir ki, toplam GSYIH içerisinde
  Sanayi ve Tarim sektörlerinin payi azalmistir.

14
Büyüme

• 5.2
• 9.3 (GEGP isliyor)
• 8.4
• 6.8
• 4.6
• 0.6 (Küresel kriz)
• -4.7 (Teget geçmemis)
• 9.1 (KDV ve ÖTV indirimleri)
• 8.7
• 2.1 (Normale dönüs)
• Dönem ortalamasi 5.01

15
Maliye Politikasi

• GEGP çerçevesinde mali disipline önem verilmis
  olsa da ilerleyen yillarda bu politika terk
  edilmis, Faiz Disi Fazla verilememistir.
• Örnegin 2006 yili faiz disi bütçe açigi (Bütçe
  Gelirleri eksi Faiz Disi Bütçe Harcamalari) 18
  milyar TL iken, 2009 yili için 64 milyar TL, 2012
  için 149 milyar TL olmustur.
• Bu durumda ortaya çikan ilk beklenti Iç
  Borçlarin yeniden artmaya baslamasi olmalidir.
  Bakalim iç borçlar artmis mi?

16
Iç Borç Stoku

• 2003 yili toplam iç borç stoku 194 milyar TL iken
• 2013 yili toplam iç borç stoku 405 milyar TLdir.
• Faiz Disi Fazla politikasi terk edildigi için
  elbette iç borçlar azalmamis, tam tersine
  artmistir.

17
Dis Borç Stoku

• Toplam dis borç stokunda artis var. 2003 yili
  toplam dis borç stoku 144 milyar iken 2013 yili
  toplam dis borç stoku 367 milyar . Artis orani
  154
• Toplam borçlar içinde Kisa Vadeli borçlardaki
  artis 446. Kamunun payindaki artis 1047,
  Özel kesimin payindaki artis 481
• Toplam borçlar içinde Uzun Vadeli borçlardaki
  artis 99,5. Kamunun payindaki artis 34,
  Özel kesimin payindaki artis 375.
• Yani özetle toplam dis borçlar artarken, özel
  kesim çogunlukla Uzun Vadeli, kamu kesimi ise
  çogunlukla Kisa Vadeli borçlanmaktadir. Ama
  sonuçta ülkenin toplam dis borcu tartismasiz bir
  sekilde artmaktadir.

18
Enflasyon

• GEGP hatirlanacak olursa, reel faiz oranlarinin
  yükselmesi için enflasyonun süratle düsmesi
  gerektigini de hatirlarsiniz.
• Simdi enflasyon rakamlarina bakalim
• 2004 14
• 2005 6
• 2006 9
• 2007 6.8
• 2008 12
• 2009 1.2 (Küresel kriz yani durgunluk sebebiyle)
• 2010 8.7
• 2011 10.9
• 2012 6.2
• Enflasyon konusunda istikrarin yakalanamadigini,
  dalgali bir seyir takip ettigini ve dönem
  ortalamasinin 8.3 oldugunu görmekteyiz.

19
Dis Ticaret

• Ihracat rakamlari Cumhuriyet Tarihinin rekorunu
  kirmis ve ulastigi en yüksek seviyeye gelmistir !
• Ancak ithalat da ayni sekilde Cumhuriyet
  Tarihinin rekorunu kirmis ve ulastigi en yüksek
  seviyeye gelmistir !
• (Bu konuda Blogumdaki yaziyi okuyabilirsiniz!)
• Ancak, ithalattaki artis, ihracattaki artistan
  daha fazla oldugu için, Dis Ticaret Bilanço
  Açiklari ve dolayisiyla Cari Açiklar da rekor
  üstüne rekor kirmistir.

20
Hülasa (Sonuç)

• GEGP programi, ilk yillarda fena bir sekilde
  uygulanmamis, 2001 krizinden sonra ekonomi
  birazcik kendini toparlamistir.
• Ancak ilerleyen yillarda, programin ana
  ilkelerinden verilen tavizler nedeniyle, ekonomi
  giderek daha da agirlasan zor bir dönemece
  girmektedir.
• Ayrica,
• Programin kendi içerisinde de bir takim
  eksiklikler (gözden kaçmalar) söz konusudur!

21

• Özellestirmenin bir yerde bitecegi,
• Enflasyonun daha fazla düsürülemeyecegi bir
  noktaya inecegi ve
• FEDin bir gün genislemeci politikalara son
  verecegi
• GÖZ ARDI EDILMISTIR!