Title: KAM 215: MIKRO IKTISAT DERS 1
1KAM 215 MIKRO IKTISATDERS 1
- Konu Tüketici Davranislari (Consumer Behavior)
2Bu Derste Tartisilacak Konular
- Tüketici Tercihleri (Consumer Choice)
- Bütçe Kisiti, Marjinal Fayda ve Tüketici
Tercihleri (Marginal Utility and Consumer
Choices) - Fiyat Endeksleri (Cost-of-Living Indexes)
3Tüketici Davranislari (Consumer Behavior)
- Tüketici Davranislari Genellikle Üç Asamada
Incelenir. - 1) Tüketici tercihleri
- Tüketici bir mali neden ve nasil
digerine tercih eder. - 2) Bütçe Kisiti
- Tüketiciler sinirli bir gelire sahiptir.
- 3) Tüketici tercihlerini belirlemek için
bütçe dogrusu ve farksizlik egrilerini
birlestiriyoruz. - Tüketici faydasinin maksimum yapmak
için hangi mal bilesimlerini satin alacaktir?
4Tüketici Tercihleri
Mal Sepetleri
- Bir mal sepeti bir veya daha fazla mal
bilesimidir. - Bir mal demeti farkli mal bilesimine sahip diger
mal demetine tercih edilebilir.
5Tüketici Tercihleri
Mal Demetleri
- Üç Temel Varsayim
- 1) Tamlik (Completeness).
- 2) Geçislilik (Transitivity)
- 3) Doyumsuzluk (Non-satiation)
6Tüketici Tercihleri
Mal Demeti Gida Miktari(X) Giyecek Miktari(Y)
- A 20 30
- B 10 50
- D 40 20
- E 30 40
- G 10 20
- H 10 40
7Tüketici Tercihleri
Farksizlik Egrileri
- Farksizlik Egrileri (Indifference curves)
tüketiciye ayni tatmin (fayda) düzeyini saglayan
mal demetlerinin bilesimidir.
8Tüketici Tercihleri
Giyim(Y) (adet/hafta)
50
40
30
20
10
Gida(X) (Kg/hafta)
10
20
30
40
9Tüketici Tercihleri
Giyim(Y) (adet/hafta)
50
40
30
20
10
Gida(X) (kg/hafta)
10
20
30
40
10Tüketici Tercihleri
- Farksizlik Egrileri (Indifference Curves)
- Farksizlik Egrileri sol yukaridan sag asagiya
dogru uzanirlar (negatif egimlidirler). - Pozitif egimli olsalardi doyumsuzluk (çogu her
zaman aza tercih etme) varsayimi ihlal edilmis
olur.
11Tüketici Tercihleri
- Farksizlik Egrileri
- Farksizlik egrisinin saginda ve üzerinde yer alan
tüm mal demetleri, farksizlik egrisinin üzerinde
yer alan tüm mal demetlerine tercih edilir.
12Tüketici Tercihleri
Farksizlik Paftasi
- Farksizlik Paftasi (haritasi) iki mal
bilesiminden olusan tüm mal demetlerini gösteren
farksizlik egrileri ailesine farksizlik paftasi
veya haritasi adi verilir. - Farksizlik paftasinda yer alan her bir farksizlik
egrisi bireyin farksiz oldugu mal bilesimlerini
göstermektedir.
13Tüketici Tercihleri
- Farksizlik Egrileri
- Son olarak, farksizlik egrileri kesismezler.
- Kesisecek olurlarsa doyumsuzluk (daha çogu daha
aza tercih etme) varsayimi ihlal edilmis olur.
14Tüketici Tercihleri
Giyim(Y) (adet/hafta)
Gida(X) (adet/hafta)
15Tüketici Tercihleri
Farksizlik Egrileri Kesismezler
Giyim(Y) (adet/hafta)
Gida(X) (adet/hafta)
16Tüketici Tercihleri
Giyim(Y)
16
14
12
10
Soru Bu iliski giyim elde etmek için
vazgeçilecek gida miktari için geçerli mi?
8
6
4
2
Gida(X) (adet/hafta)
2
3
4
5
1
17Tüketici Tercihleri
Marjinal Ikame Orani
- Marjinal ikame orani (marginal rate of
substitution, MRS) bir maldan bir birim elde
etmek için bireyin diger maldan vermeye razi
olacagi miktari ölçer. - MRS, farksizlik egrisinin egimi ile ölçülür.
18Tüketici Tercihleri
A
Giyim(Y)
16
14
MRS 6
-6
12
10
B
1
8
-4
D
MRS 2
6
1
E
-2
G
4
1
-1
1
2
Gida(X) (adet/hafta)
2
3
4
5
1
19Tüketici Tercihleri
Marjinal Ikame Orani
- Su anda varsayimlarimiza bir dördüncüsünü
ekliyoruz - Bir farksizlik egrisi boyunca azalan marjinal
ikame orani söz konusudur. - AB için MRS6 iken DE için MRS2 oldugunu
animsayalim.
20Tüketici Tercihleri
Marjinal Ikame Orani
- Farksizlik egrileri orijine disbükeydir. Bunun
nedeni birey bir maldan daha çok tükettikçe ayni
maldan daha fazla elde etmek için diger maldan
vermeye razi olacagi miktar azalacaktir. - Yani tüketici daha dengeli mal demetlerini
digerlerine tercih eder.
21Tüketici Tercihleri
Marjinal Ikame Orani
- Tam Ikame ve Tam Tamamlayicilik
- Marjinal ikame orani sabit ise bu iki mal tam
(mükemmel) tamamlayici mallardir (perfect
substitutes).
22Tüketici Tercihleri
Marjinal Ikame Orani
- Tam Ikame ve Tam Tamamlayicilik
- Farksizlik egrileri kösegen ise bu iki mal tam
(mükemmel) tamamlayici mallardir (perfect
complements).
23Tüketici Tercihleri
Elma suyu (bardak)
4
Tam Ikame
3
2
1
Portakal Suyu (bardak)
2
3
4
1
0
24Tüketici Tercihleri
Sol Tek
4
Tam Tamamlayici
3
2
1
2
3
4
1
0
Sag Tek
25Tüketici Tercihleri
- Kötü Mallar (BADS)
- Azi çoga tercih edilen mallara kötü mallar adi
verilir. - Örnekler
- Hava kirliligi
- Asbes (amyant)
26Tüketici Tercihleri
- Kötü mallara iliskin düsünceniz nedir?
- Tüketici tercihleri teorisinde kötü mallar nasil
dikkate alinabilir?
27Tüketici Tercihleri
- Fayda
- Fayda (Utility) Verilen mal demetinden
tüketicinin elde ettigi tatminin sayisal bir
ölçüsü olarak tanimlanabilir.
28Tüketici Tercihleri
- Fayda
- Bir T-Shirt satin almak yerine 2 mikro iktisat
kitabi satin aliyorsaniz Mikro iktisat sizi
T-sörtten daha çok mutlu ediyor demektir. Bu
durumda mikroiktisat kitabinin size daha çok
fayda sagladigini rahatlikla söyleyebiliriz.
29Tüketici Tercihleri
- Fayda Fonksiyonlari (Utility Functions)
- Varsayimlar Gida (X) ve Giyim (Y) için
fayda fonksiyonu söyle olsun U(X,Y) X 2Y - Mal Demetleri X birim Y birim U(X,Y)
X 2Y A
8 3 8 2(3) 14
B 6
4 6 2(4) 14 C
4 4 4 2(4)
12 Tüketici A ve B arasinda farksizdir.
Tüketici A Byi Cye tercih eder.
30Tüketici Tercihleri
Fayda Fonksiyonlari Farksizlik Egrileri
Giyim (Y)
15
10
5
Gida (X) (adet/hafta)
10
15
5
0
31Tüketici Tercihleri
- Ordinal ve Kardinal Fayda
- Ordinal Fayda Fonksiyonu mal demetlerini en çok
arzu edilenden en aza dogru siralar, ancak bir
demetin digerinden ne kadar çok tercih edildigi
hakkinda bir sey söylemez. - Kardinal Fayda Fonksiyonu(Cardinal Utility
Function) bu fayda fonksiyonu bir mal demetinin
digerine göre ne kadar arzu edildigini tanimlar.
32Tüketici Tercihleri
- Ordinal ve Kardinal Siralama
- Faydanin ölçü birimi önemli degildir, siralama
önemlidir. - Dolayisiyla, ordinal siralama bireylerin nasil
karar aldiklarini açiklamak için yeterlidir.
33Bütçe Kisiti (Budget Constraint)
- Tercihler tek basina tüketici davranislarini
açiklamaya yetmez. - Bütçe kisiti Tüketici faydasini maksimize
etmeye çalisirken bir kisitla karsilasir. Bu
kisit tüketicinin geliridir. Tüketicinin geliri
ve mallarin fiyatlari verili iken tüketicinin
satin alabilecegi mal bilesimlerinin geometrik
yeri bütçe dogrusu olarak tanimlanir.
34Bütçe Kisiti
- Bütçe Dogrusu
- Bütçe dogrusu tüketicinin mevcut geliri ile satin
alabilecegi mal bilesimlerini gösterir.
35Bütçe Kisiti
- Bütçe Dogrusu
- X satin alinan gida miktarini ve Y satin alinan
giyecek mallari miktarini göstersin - Gida mallarinin fiyati PX ve giyeceklerin
fiyati PY olsun - Bu durumda, PX X , gida mallarina yapilan
harcamalari gösterirken, PY Y giyecek için
yapilan toplam harcama miktarini gösterecektir.
36Bütçe Kisiti
- Bu durumda bütçe dogrusu söyle yazilabilir
37Budget Constraints
Mal Demetleri Gida (X) Giyim (Y) Toplam
Harcama PX (1) PY (2) PXX PYY I
- A 0 40 80
- B 20 30 80
- D 40 20 80
- E 60 10 80
- G 80 0 80
38Bütçe Kisiti
Giyim (Y)
PY 2 PX 1 I 80
(I/PY) 40
30
10
20
20
10
Gida (X) (adet/hafta)
40
60
80 (I/PX)
20
0
39Bütçe Kisiti
- Bütçe Dogrusu
- Bütçe dogrusu üzerinde hareket ettikçe tüketici
bir mal için daha çok harcama yaparken, digeri
için daha az harcama yapar. - Dogrunun egimi bize gida ve giyecek mallarinin
göreli maliyetlerinin bir ölçüsünü verir. - Egim iki malin fiyatlari oraninin negatifine
esittir.
40Bütçe Kisiti
- Bütçe Dogrusu (Budget Line)
- Dogrunun egimi bize harcanan para miktari
degismeden, bir malin digeri yerine ikame
edilebilme oranini vermektedir.
41Bütçe Kisiti
- Bütçe Dogrusu
- Dikey kesen bize (I/PY), I geliri ile satin
alinabilecek maksimum Y mali miktarini ifade
eder. - Yatay kesen (I/PX), I geliri ile satin
alinabilecek maksimum X mali miktarini verir.
42Bütçe Kisiti
- Gelir ve Fiyatlarin Degismesi
- Gelirin Degismesi
- Gelirin artmasi bütçe dogrusunun disa dogru
paralel kaymasina yol açar (çünkü fiyatlar sabit).
43Budget Constraints
- Gelir ve Fiyat Degismelerinin Etkileri
- Gelirin Degismesi
- Gelirde bir düsme bütçe dogrusunu içe dogru
paralel kaydirir (fiyatlar sabit)
44Bütçe Kisiti
Giyim (Y)
80
60
40
20
Gida(X)
80
120
160
40
0
45Bütçe Kisiti
- Gelir ve Fiyat Degismelerinin Etkileri
- Fiyat Degisimleri (Price Changes)
- Bir malin fiyati degisirse, bütçe dogrusu döner
(egim degisir)
46Budget Constraints
Giyim (Y)
40
Gida (X)
80
120
160
40
47Bütçe Kisiti
- Gelir ve Fiyat Degismelerinin Etkileri
- Fiyat Degisimleri (Price Changes)
- Fiyatlar, fiyat orani degismeyecek biçimde bir
degisiklik gösterirse bütçe dogrusunun egimi
degismez.
48Tüketici Dengesi
- Tüketici gelir kisiti altinda faydasini maksimize
edecek mal bilesimini tercih edecektir.
49Tüketici Dengesi
- Faydayi Maksimum Yapan Mal Demeti Iki Kosulu
Yerine Getirmelidir - 1) Bütçe dogrusu üzerinde yer almalidir.
- 2) Tüketiciye en çok tercih edilen mal
bilesimini saglamalidir.
50Tüketici Dengesi
- Farksizlik Egrisinin Egimini Hatirlayalim
Bütçe Dogrusunun egimi ise
51Tüketici Dengesi
- Dolayisiyla, dengenin saglandigi noktada
asagidaki esitlik geçerli olacaktir
52Tüketici Dengesi
- Marjinal ikame orani, mallarin fiyatlari oranina
esit oldugu noktada tüketicinin faydasini
maksimum yaptigi söylenebilir.
53Tüketici Dengesi
Giyim (Y)
40
30
20
40
80
20
0
Gida (X)
54Tüketici Dengesi
Giyim (Y)
PY 2 PX 1 I 80
40
30
20
40
80
20
0
Gida (X)
55Tüketici Dengesi
PY 2 PX 1 I 80
Giyim (Y)
40
30
20
40
80
20
0
Gida (X)
56Tüketici Dengesi
Köse Çözümü
- Köse çözümü (corner solution) tüketici bir maldan
çok miktarda satin alip diger maldan hiç satin
almazsa ortaya çikar. - Bu durum farksizlik egrileri eksenlere teget
oldugunda ortaya çikar. - MRS fiyat oranlarina (PA/PB) esit degildir.
57Köse Çözümü
Eskimo
A
B
Dondurma
58Tüketici Dengesi
- Köse Çözümü
- B noktasinda, MRSgt bütçe dogrusunun egimi
(fiyatlar orani). - Tüketici dondurma elde etmek için elindeki tüm
eskimolari vermeye razi. - Böylece, verecek eskimo kalmiyor!
59Tüketici Dengesi
- Köse Çözümü
- Köse çözümünde marjinal ikame orani fiyatlar
oranina esit olmak durumunda degildir. - Kisaca
60Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
Marjinal Fayda
- Marjinal Fayda (Marginal utility) bir maldan ek
bir birim tüketildiginde tüketicinin elde ettigi
ek fayda miktarina denir.
61Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
Marjinal Fayda
- Örnek
- Tükettigimiz gida miktari 0dan 1e yükseldiginde
marjinal fayda 9 olabilir. - 1den 2ye MU 7
- 2den 3e MU5
- Gözlem Marjinal fayda azalmaktadir
62Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
Azalan Marjinal Fayda Ilkesi
- Azalan marjinal fayda ilkesi (the principle of
diminishing marginal utility) bir maldan
tüketilen miktarlar arttikça yapilan ek
tüketimler bireyin faydasina giderek daha düsük
katkilar saglar.
63Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
- Marjinal Fayda ve Farksizlik Egrisi
- Farksizlik egrisi üzerinde hareket ettigimizde,
birinci maldan (gida, X) tükettigimiz miktar
arttikça elde edilen ek fayda diger maldan
(giyim, Y) vazgeçilen miktarin getirdigi fayda
kaybini karsilamalidir.
64Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
65Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
66Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
kisaca
olacaktir.
67Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
- Tüketiciler faydalarini maksimize ettiklerinde
- MRS ayni zamanda mallarin marjinal faydalari
oranina esit oldugu için su ifadeyi yazabiliriz
68Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
- Bu ifade bize fayda maksimizasyonu için gerekli
sarti verecektir
69Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri
- Toplam fayda, gelir her tüm mallar için harcanan
son para biriminin (, YTL vs) sagladigi ek fayda
esit oldugunda maksimum olur. - Bu ilke es-marjinallik ilkesi olarak bilinir
(equal marginal principle).
70Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Tüketici fiyatlari endeksi (TÜFE) tüketim
mallarindan olusan tipik bir mal demetinin
maliyetinin baz yili maliyetine orani biçiminde
hesaplanir.
71Hayat Pahaliligi Endeksleri Cost-of-Living
Indexes
- Örnek
- Sirin ile Asli benzer (ayni) tercihlere sahip iki
kardestir. - Sirin 2000 yilinda üniversiteye basladiginda
bütçesi 500 YTL idi. - Asli 2005 yilinda üniversiteye basladi ve ailesi
ona satin alma gücü olarak Sirine verilen
miktara esit para verecekleri sözü vermistir.
72Hayat Pahaliligi Endeksleri
2000 (Sirin) 2005 (Asli)
- Kitap fiyatlari 20/kitap 100/kitap
- Kitap Sayisi 15 6
- Yiyecek Fiyatlari 2.00/kg. 2.20/kg
- Yiyecek Miktari 100 300
- Harcamalar 500 1,260
73Hayat Pahaliligi Endeksleri
74Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Asli için ayni fayda düzeyini yakalamak ancak 760
YTL fazla vermek ile mümkün olur. - Bu durumda ideal yasam pahaliligi endeksi (ideal
cost-of-living index)1,260/500 2.52 veya yüzde
olarak 252 olacaktir. - Bunun anlami, geçen süre içinde yasam yüzde 152
daha pahali hale gelmistir.
75Hayat Pahaliligi Endeksleri
Kitaplar (dönem)
25
20
15
10
5
Gida (kg/dönem)
450
0
600
50
100
200
250
300
350
400
550
500
76Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Ideal yasam standardi endeksi (ideal cost of
living index) kisaca belli bir fayda düzeyini
elde etmek için baz yilina (2000) kiyasla cari
yildaki (2005) maliyetini gösterir.
77Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Bu basit hesaplamalari ekonomi genelinde yapmak,
büyük ölçüde bilgi toplanmasini gerektirir. - Tüketici Fiyatlari Endeksi (TÜFE) gibi Fiyat
endeksleri (Price indexes), baz yili için sabit
bir mal sepeti kullanir. - Buna Laspeyres fiyat endeksi adi verilir.
78Hayat Pahaliligi Endeksleri
Laspeyres Endeksi
- Laspeyres endeksi
- Tüketicinin baz yilinda seçtigi mal sepetini
satin almak için cari yilda satin almak için
gerekli olan para miktarinin, ayni mal demetini
baz yili fiyatlariyla satin almak için gerekli
para miktarina bölünmesiyle elde edilir.
79Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Aslinin Laspeyres hayat pahaliligi endeksini
hesaplayalim - Satin alinan miktarlari ablasinin 2000 yilinda
satin aldigi miktarlar olarak sabit tutarak ve
fiyatlari cari fiyatlarla yani 2005 fiyatlariyla
harcamalari 1,720 (100 x 2.20 15 x 100)
80Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Bu durumda yasam maliyetleri için uyarlanma 1,220
YTL olmaktadir. - Laspeyres endeksi 1,720/500 344.
- Bu endeks yasam pahaliligindaki gerçek artisi
abartmaktadir.
81Cost-of-Living Indexes
kitaplar (dönem)
25
20
15
10
5
l2
Gida (kg/dönem)
450
0
600
50
100
200
250
300
350
400
550
500
82Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Sizce
- Laspeyres endeksi yasam pahaliligindaki artisi
her zaman oldugundan fazla mi gösterir? - Evet!
- Laspeyres endeksi fiyatlar degistikçe
tüketicilerin buna tepki vermedigini ve ayni
miktarlari satin almaya devam ettiklerini
varsaydigi için yasam pahaliligini oldugundan
fazla gösterir.
83Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Evet!
- Tüketici göreli olarak daha ucuz hale gelen
mallardan satin aldigi miktarlari arttirarak ve
pahali hale gelen mallardan satin aldigi
miktarlari azaltarak ayni fayda düzeyini ayni mal
demetini satin almadan elde edebilir.
84Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Paasche Endeksi
- Alternatif olan bu endeks cari yildaki mal
demetini cari fiyatlarla satin almak için gerekli
harcamalarin, ayni mal demetini baz yili
fiyatlariyla satin almak için gerekli harcamalara
bölerek elde edilir.
85Hayat Pahaliligi Endeksleri
Bu Iki Endeksin Karsilastirilmasi
- Her iki endeks baz yili ve cari yil fiyatlarini
kullanir. - Bununla birlikte, Laspeyres endeksi baz yili
tüketim miktarlarini baz alir. Paasche endeksi
cari yilin tüketim miktarlarini baz alir (Xt ve
Yt)
86Hayat Pahaliligi Endeksleri
- Laspeyres ve Paasche endeksleri asagidaki
denklemlerle ifade edilebilir
Y
P
X
P
b
Yt
b
Xt
LI
Y
P
X
P
b
Yb
b
Xb
87Hayat Pahaliligi Endeksleri
Endeksleri Karsilastirma
- Iki tip ürün tükettigimizi kabul edelim
- Yiyecek (X) ve Giyecek (Y)
88Hayat Pahaliligi Endeksleri
Endeksleri Karsilastirma
- Verilenler
- PXt PYt cari yil fiyatlarini
- PXb PYb baz yili fiyatlarini
- Xt Yt cari yilda tüketilen miktarlari
- Xb Yb baz yilinda tüketilen miktarlari
- ifade etmektedir.
89Hayat Pahaliligi Endeksleri
Endeksleri Karsilastirma
- Sirin (2000)
- Cari fiyatlarla, baz yilinda satin alinan
miktarlarin maliyeti 1,720 (100 kg x 2.20/kg
15 kitap x 100/kitap) - Ayni mal sepetinin baz yili fiyatlariyla maliyeti
500 (100 kg x 2.00/kg 15 kitap x 20/kitap)
90Hayat Pahaliligi Endeksleri
Endeksleri Karsilastirma
91Hayat Pahaliligi Endeksleri
Endeksleri Karsilastirma
- Sirin (2000)
- Cari yildaki mal demetini cari fiyatlarla satin
almanin maliyeti 1,260 (300 kg x 2.20/kg 6
kitap x 100/kitap) - Ayni mal sepetinin (cari yil) baz yili
fiyatlariyla maliyeti 720 (300 kg x 2/kg 6
kitap x 20/kitap)
92Hayat Pahaliligi Endeksleri
Endeksleri Karsilastirma
93Hayat Pahaliligi Endeksleri
Paasche Endeksi
- Paasche endeksi de bireyin cari yildaki mal
demetini baz yilinda satin alacagini varsayarak
yasam pahaliligini oldugundan küçük gösterme
egilimi tasir.
94Hayat Pahaliligi Endeksleri
- 1995 yilindan itibaren gelismis ülkelerden
baslayarak hükümetler reel GSYIH hesaplarindan
zincir agirlikli (chain-weighted) fiyat
endeksleri kullanmaya baslamislardir. - Bu yöntem fiyatlarin hizli degismesi ve uzun
dönem karsilastirmalarda agirliklarin degismesi
sonucu ortaya çikan sorunlari asmak için
gelistirilmistir.
95Hayat Pahaliligi Endeksleri
TÜFEnin Yanli Olmasi
- Sira Sizde!
- Hükümetin, emeklilerin gelirlerini yasam
pahaliliginin olumsuz etkilerinden korumak için
TÜFE endeksini (Laspeyres) kullanmaya karar
vermesi nasil etkiler yaratir?