Kabuk ve Kisayollar

1
Kabuk ve Kisayollar
BILGISAYAR TEKNOLOJILERI VE PROGRAMLAMA BÖLÜMÜ
BILG 223 AG ISLETIM SISTEMLERI DERSI

• Ögr. Gör. Mustafa SARIÖZ

2
Içerik

• Kabuklar
• Çevre degiskenleri
• Kisayollar

3
Kabuk (Shell) Nedir?

• Kabuk, kullanicilarin sistem ile etkilesimlerini
  saglayan bir uygulama programi, bir arayüzdür. Bu
  program sisteme oturum açildiginda bellege
  yüklenir.
• Sistemde geçerli olan kabuklarin listesi,
  /etc/shells dosyasinda tanimlanmistir. Linux
  sistemlerde en çok kullanilan kabuk BASH (Bourne
  Again Shell) dir. Linux sistemlerdeki kabuk
  çesitliligi Unix tabanli sistemlerdeki gelisimin
  bir sonucudur.

4
Kabuklar
5
Aktif Kullanilan Kabuk

• Hangi kabugu kullandiginizi echo SHELL komutunu
  yürüterek ögrenebilirsiniz

6
Kullanilan kabugun degistirilmesi

• Oturum açildiginda kullanilacak kabugu kalici
  olarak chsh komutu ile degistirebilirsiniz.
  Yapilan degisiklik /etc/passwd dosyasindaki
  ilgili alana yazilir ve bir sonraki oturumda
  etkin olur.

7
Kabugun Görevleri

• Program Yürütme
• Degisken ve Isim Yerine Koyma
• Giris/Çikis Yönlendirme
• Çevre Yönetimi
• Yorumlayici Programlama Dili

8
Çevre Degiskenleri

• Kabugun içinde bulundugu ortamla ilgili bilgileri
  içerir. Bu degiskenlerin bazilari sonradan
  kullanicilar tarafindan ihtiyaçlari dogrultusunda
  degistirilebilir. Bir genelleme yapmak gerekirse
  çevre degiskenleri
• Sistem tanimli özel kabuk çevre degiskenleri
• Yeniden tanimlanabilen sistem öntanimli özel
  kabuk çevre degiskenleri
• Kullanici tanimli kabuk degiskenleri
• olmak üzere üç gruba ayrilabilirler.
• Ortak özellikler olarak çevre degiskenleri büyük
  harflerle tanimlanmislardir. Bu degiskenlerin
  listesi set komutu yürütülerek görülebilir.

9
Önemli Çevre Degiskenleri (1)

• HOME     Kullanicinin ev dizininin dosya
  sistemindeki yerini tutan çevre degiskenidir.
  Kullanici hesabinda belirlenip olusturulan ev
  dizini bilgisi sabittir. Kullanici oturum
  açtiginda ev dizini yolu bu degiskene otomatik
  olarak atanir.
• USER      O anda oturum açmis kullanicinin
  kullanici adini verir
• PS1        PS1Kullanicidan komut beklerken
  gösterilecek yazi, prompt formatini tutan
  çevresel degiskendir.
• SHELL    Linuxte kullanilan kabuklardan
  herhangi birisi oturum açildiginda kullanilmak
  üzere varsayilan oturum kabugu (Login Shell)
  olarak kullanilir. Bu çevre degiskeni kabuk
  programinin dosya sistemindeki yerini (path)
  tutar.

10
Önemli Çevre Degiskenleri (2)

• PATH PATH çevre degiskeni sistem yada kullanici
  komut yürütmek istediginde kabugun bu programin
  çalistirilabilir dosyasini nerelerde arayacagi
  bilgisini tutar (dizinler arasinda ayiracini
  kullanir). Saatin kaç oldugunu ögrenmek için
  /bin/date komutu yerine date komutunun yeterli
  olmasi bu degisken sayesindedir.
• PATH degiskenine bir dizin eklemek için
• gulshat_at_localhostPATHPATH/root/bc/
• gulshat_at_localhostexport PATH
• gulshat_at_localhost echo PATH
• komutlari yürütülmelidir

11
Bazi Çevre Degiskenleri

• OSTYPE Bourne Again Shellin üzerinde çalistigi
  isletim sistemini tanimlayan bir karakter
  dizisini otomatik olarak atadigi bir çevre
  degiskenidir.
• TERM Geçerli olarak kullanilan terminal ismini
  tutan çevresel degiskendir.
• MAILCHECK Bu degisken yeni e-posta geldiginde
  kullanicinin ne kadar zaman araliklariyla
  bilgilendirilecegi bilgisini tutar.
• PWD Su anda içinde bulunulan dizinin dosya
  sistemindeki yerini tutan çevresel degiskendir.
• LAST COMMAND(_) Kullanicin çalistirdigi son
  komutun adini yada atanan çevre degiskeninin
  degerini gösterir.

12
Kisayollar

• ltCtrlgtltAltgtltFngt (n1,n2,,n6)
• X oturumdan konsola geçis yapmak için kullanilir.
  Çogu linux dagitimi birbirinden bagimsiz ve
  eszamanli çalisan 6 standart konsol açar.
• ltTabgt
• Dosya adi yada komut tamamlamak için kullanilir.
• ltYukari Okgt,ltAsagi Okgt,ltPage Upgt,ltPage Downgt
• Daha önce çalistirilmis komutlara ulasmak için
  kullanilir. Komut geçmisi için history komutu da
  kullanilabilir.
• ltShiftgtltPageUpgt,ltShiftgtltPageDowngt
• Konsol yada terminalde ekrandan çikmis olan
  yazilari, çiktilari görmek için kullanilir.

13
Kisayollar(2)

• ltCtrlgtltAltgtltgt, ltCtrlgtltAltgtlt-gt
• X oturumundaki ekran çözünürlügünü degistirmek
  için kullanilir.
• ltCtrlgtltAltgtltBackspacegt
• X oturumunu sonlandirmak için kullanilir
• ltCtrlgtltAltgtltDelgt
• Sistemi yeniden baslatmak için kullanilir.
  shutdown r now yada reboot komutlariyla da ayni
  isi görürler.
• ltCtrlgtltCgt
• Çalisan komutu durdurmak için kullanir.
• ltCtrlgtltDgt
• Kullanicidan girdi bekleyen komutlari
  sonlandirmak için kullanilir.

14
Kisayollar (3)

• ltCtrlgtltAgt
• Komut satirinin basina gelir.
• ltCtrlgtltEgt
• Komut satirinin sonuna gider.
• ltCtrlgtltUgt
• Imlecin (cursor) bulundugu yerden satir basina
  kadar siler.
• ltCtrlgtltKgt
• Imlecin (cursor) bulundugu yerden satir sonuna
  kadar siler.
• ltCtrlgtltLgt
• Ekrani temizler (clear komutu da ayni isi yapar).

15
Kisayollar (4)

• ltCtrlgtltSgt
• Konsol yada terminaldeki çiktiyi veya komut
  girisini durdurur.
• ltCtrlgtltQgt
• Konsol yada terminaldeki çiktiyi veya komut
  girisine devam eder.
• ltCtrlgtltZgt
• Çalismakta olan komutu arka plana gönderir.
• ltCtrlgtltInsertgt
• Kopyalanan veriyi yapistirir.

16
Alias

• alias isim 'komut'
• alias la 'ls -a'
• Bu bilgi /etc/profile, /home/user/.bash_profile
  yada /home/user/.bashrc dosyasina yazilabilir.
• Kabuk içine gömülü alias komutu ile bir komut
  için takma isimler yada özellestirilmis komutlar
  olusturulabilir. Özellestirilen komut seçenek ve
  parametrelerle genisletilir, ancak orijinal komut
  kesinlikle yer degistirmez.
• ancak komutun adi ile alias tanimlanmasi
  durumunda, gerçek komut maskelenmis olur

17
Alias

• Öntanimli yada sonradan tanimlanan aliaslar
  unalias komutu ile kaldirilabilir.

18

• SORULAR?