T

1
Türkçe

• Edebiyat Bilgileri

2
Edebiyat Bilgileri 1

• Siir Bilgisi
• Siir
• Okundugunda insani derinden etkileyen ,
  duygulandiran
• heyecanlandiran, costuran kulagimiza hos
  gelen , bir
• ahenk tasiyan genellikle ölçü ve kafiyeye
  dayali olarak
• yazilan yazilardir.
• Duygu ve hayallerin ( imgelerin ) agir bastigi
  ,dizelerle
• ( misralarla ) yazilan sanatsal yazi türüdür.

3
Siirde Tema ( Ana Duygu )

• Tema ( Ana duygu )
• Siirde asil anlatilmak istenen seydir.
• Bir yerde verilmek istenen mesaj veya agir basan
• duygulardir.
• Düz yazidaki ana fikrin siirdeki karsiligi
  tema dir.

4

• Örnek
• GÜN EKSILMESIN
  PENCEREMDEN
• Ne dogan güne hükmüm geçer
• Ne hâlden anlayan bulunur
• Ah aklimdan ölümüm geçer
• Sonra bu kus, bu bahçe, bu nur.
• Ve gönül
  tahtina der ki
• Pervam yok
  verdigin elemden
• Her mihnet
  kabulüm, yeter ki
• Gün
  eksilmesin penceremden!
• 
  Cahit Sitki TARANCI
• Konu Insanin hayata bagli olmasi.
• Tema Bütün zorluklara ragmen hayat
  güzeldir. Önemli olan ,
• yasanan olumsuzluklarina ragmen hayati
  sevmektir.

5
Siirin Biçimsel Özellikleri

• Ölçü ( vezin )
• Siirde dizelerdeki hece sayisi esitligi veya
  hecelerdeki
• uyumdur.
• Türk edebiyatinda
• Hece Ölçüsü
• Aruz Ölçüsü
• Serbest Ölçü
• olmak üzere üç tür ölçü ( vezin ) vardir.

6
Hece Ölçüsü

• Türkçenin yapi özelliklerine uyan bu ölçü ,
  misralardaki
• hece sayilarinin esitligine dayanir.
• Hece ölçüsü, Türk edebiyatinin ulusal
  ölçüsüdür.
• Daha çok halk siirinde kullanilir.
• Edebiyatimizda en çok kullanilan hece kaliplari
  
• 7li hece ölçüsü
• 8li hece ölçüsü
• 11li hece ölçüsü
• DURAK Dizelerin belli yerlerden bölünmesine
• durak adi verilir.

7
Örnek

• Çikip yücesine / seyran eyledim
• Gördüm ak kugulu / göller perisan
• Bir firkat geldi de / durdum agladim
• Öpüp kokladigim / güller perisan
• Çi kip yü ce si ne / sey ran
  ey le dim
• 1 2 3 4 5 6
  1 2 3 4 5
• 6 5 11li
  durakli hece ölçüsü

8
Aruz Ölçüsü

• Türk edebiyatina Arap edebiyatindan girmis olan
• bir ölçüdür.
• Bu ölçü , hecelerdeki seslerin kisa ve uzun
  olmasina
• dayanir.
• Divan edebiyatinda kullanilan bir ölçüdür.
• Hecelerin ünlü veya ünsüzle bitisine göre açik
  hece
• kapali hece diye adlandirilan uygulanisi
  zor bir
• ölçüdür.

9
Örnek

• Göz gördü / gönül sevdi / seni ey yü / zü
  mâhim         
• _ _ . / . _ _ . / . _ _ . / . _ _
• Kurbâni /n olam var mi / benim bunda / günâhim
  
• _ _ . / . _ _ . / . _ _ . / . _ _
• Mef'ûlü / Mefâîlü / Mefâîlü / Feûlün
• 
  (Nahîfî)
• Istiklâl Marsi aruzun
• Fe i lâ tün / Fe i lâ tün /Fe i lâ tün /Fe i
  lün kalibiyla yazilmistir.

10
Serbest Ölçü

• Dizeler arasinda kafiye sayisi bakimindan bir
  esitlik
• yoktur.
• Kafiye düzeni de bu ölçünün kullanildigi
  siirlerde
• yoktur.
• Aslinda bu , bir ölçü degil , siirde
  ölçüsüzlüktür.
• Hece sayilari birbirinden faklidir.
• Günümüzde siirler en çok bu tarzda
  yazilmaktadir.
• Bu tarz siir yazan sairler Nazim Hikmet Ran
• 
  Orhan Veli Kanik

11
Örnek

• ANLATAMIYORUM
• Aglasam sesimi duyar misiniz,
• Misralarimda
• Dokunabilir misiniz,
• Gözyaslarima, ellerinizle?
• Bilmezdim sarkilarin bu kadar güzel,
• Kelimelerinse kifayetsiz oldugunu
• Bu derde düsmeden önce.
• Bir yer var, biliyorum
• Her seyi söylemek mümkün
• Epeyce yaklasmisim, duyuyorum
• Anlatamiyorum.
• 
  Orhan VELI

12
Siirde Biçim ( Sekil )

• Kafiye ( Uyak )

13
Kafiye ( Uyak )

• Kafiye ( Uyak )
• Dize sonlarindaki ses benzerliklerine kafiye
  denir.
• Kafiye ( uyak ) , sadece ses benzerligidir
  uyakta
• anlam benzerligi aranmamalidir.
• Kafiyeler dize sonlarinda aranmalidir.
• Bu ses benzerlikleri bir veya birden çok sese
  dayali
• benzerliklerdir.

14
Redif

• REDIF
• Dize sonlarindaki yazilislari , anlamlari ve
  görevleri
• ayni olan sözcük veya eklere redif
  denir.
• Redifler kafiyeden sonra gelir.
• Dize sonlarinda her zaman redif olmayabilir.
• Dizelerde önce kafiye ( uyak ) bulunur daha
  sonra da
• varsa redif aranir.

15
Kafiye ( Uyak ) Çesitleri

• YARIM KAFIYE ( YARIM UYAK )
• Dize sonlarindaki tek sesin benzerligine
  dayanir.
• Yarim kafiye , halk edebiyatinda yaygin olarak
• kullanilmistir.

16
Örnek 1

• Huri melek var mi senin
• Kiz nazarim kaldi usul
• Kadir gecesinde bayram
• Üstüne gölge olan dallar ögünsün.
• Yukaridaki dörtlükte ahengi olusturan soy ,
  boy
• ve ay köklerinde ortak olan y
  sesidir.
• unda ekleri de redif olarak
  bilinmelidir.

y
so
unda
unda
y
bo
inda
a
y
Yarim Kafiye
17
Örnek 2

• Elif kaslarin
• Gamzesi sineme
• Ak elleri kalem
• Yazar Elif Elif diye.

REDIF
ça
t
ar
ba
ar
t
tu
ar
t
YARIM KAFIYE
18
Örnek 3

• Yunus okur
• Ol kumru

di
l
ler
ile
REDIF
bülbü
ler
l
ile
YARIM KAFIYE
19
Tam Kafiye

• Tam Kafiye ( Tam Uyak )
• Dize sonlarindaki iki ses benzerligine dayanan
• kafiyelere tam kafiye ( tam uyak ) adi
  verilir.
• Bir sesli bir sessiz harf benzerligine dayali
  kafiyedir.

20
Örnek 1

• Dünyaya geldigim
• Yürüdüm ayni
• Iki kapili bir
• Gidiyorum gündüz gece.

an
da
REDIF
zam
an
da
h
an
da
TAM KAFIYE
21
Örnek 2

• Dere boyu
• Gül açilir
• Ben yarime gül demem
• Gülün ömrü

s
az
olur
REDIF
y
az
olur
az
olur
TAM KAFIYE
22
Örnek 3

• Vurdukça efelerin yere çiplak
• Sarsintidan daglarin uçuyor

REDIF
d
iz
leri
ben
iz
leri
TAM KAFIYE
23
Zengin Kafiye

• Zengin Kafiye ( Zengin Uyak )
• Dize sonlarindaki ikiden fazla ses benzerligine
• dayanan kafiyelere zengin kafiye denir.
• Zengin kafiyede en az üç ses benzerligi vardir.

24
Örnek 1

• Anadolum, cennet yurdum
• Gögse dolan nefes, kalpte
• Ugrunda can verip nöbet

va
tan
im
y
tan
im
tu
tan
im
REDIF
ZENGIN KAFIYE
25
Örnek 2

• Yikanirdi gölgesi kuytu bir
• Yaz kis yesil bir saksi

REDIF
d
ere
de
penc
ere
de
ZENGIN KAFIYE
26
Örnek 3

• Bilginin, bilginin
• Annenin, sevginin
• Askerin, inancin
• Okul yapmaya kos, yaptirmaya kos.

o
cag
i
okul
REDIF
ku
cag
i
okul
san
cag
i
okul
ZENGIN KAFIYE
27
Cinasli Kafiye

• Cinasli Kafiye
• Dize sonlarindaki yazilislari ve okunuslari
  ayni
• anlamlari farkli olan sözcüklerin
  olusturduklari
• ses benzerligine cinasli kafiye denir.
• Sestes sözcüklerle yapilan kafiyedir.
• Cinas , ayni zamanda bir edebî sanattir.

28
Örnek 1

• Niçin kondun a bülbül
• Kapimdaki
• Ben yarimden ayrilmam
• Götürseler

ÜZÜM ÇUBUGU
asmaya
IDAM ETMEK
asmaya
29
Örnek 2

• Her nefeste eyledik yüz bin
• Bir günâha etmedik hiçbir

günâh
gün
âh
30
Örnek 3

• Haylice vakit oldu
• Ben bu derde
• Binmem namert atina
• Ya mih düser

yanali
ya
nal
i
31
Siirde Biçim ( Sekil )

• Kafiye Düzeni
• ( Kafiye Semasi )

32
Kafiye Düzeni ( Kafiye Semasi )

• Uyak Dizilisi / Kafiye Düzeni / Kafiye Semasi
• Dörtlügün ya da siirin tümünün dizelerindeki
• kafiyelerin ( uyaklarin ) belli bir düzene
  göre siralanisidir.
• Dize sonlarindaki ayni uyaklara, ayni harfler
  verilerek
• yapilir.
• Uyak dizilisleri sunlardir
• Düz Uyak
• Çapraz Uyak
• Sarma Uyak

33
Düz Uyak ( Düz Kafiye )

• Iki dizenin ya da dörtlügün kendi arasinda
  uyakli
• olusudur.
• Düz uyaklarda her dize kendi arasinda
  uyaklidir.
• Neden sonra sarsildi altimda demir
• Gözlerimin önünden geçti

yaylar
a
Kervansaraylar
a
34
Örnek 1

• sancak
• ocak
• parlayacak
• ancak
• 
  ---------------------
• 
  ---------------------
• 
  ---------------------
• 
  ---------------------

a
a
a
a
35
Örnek 2

• Oh yavrular
• Sizi her gün
• Hatirima neler
• Geçmis , o bir

seyrederk
en
a
DÜZ UYAK
penceremd
en
a
gel
ir
b
DÜZ UYAK
defined
ir
b
36
Çapraz Uyak ( Çapraz Kafiye)

• Çapraz Uyak ( Çapraz Kafiye )
• Dörtlügün 1. dizesiyle 3. dizesi kendi
  arasinda ,
• 2. dizesiyle de 4 . dizesi kendi arasinda
  kafiyelidir.
• Bu sekilde olusan dizilise Çapraz uyak (
  Çapraz kafiye)
• denir.

37
Örnek 1

• Daglar ile
• Çagirayim Mevlâm seni
• Seherdeki
• Çagirayim Mevlâm seni.

ta
s
lar
ile
a
1
b
2
a
ku
s
lar
ile
3
b
4
ÇAPRAZ UYAK
38
Örnek 2

• Dur yolcu! Bilmeden gelip
• Bu toprak, bir devrin
• Egil de kulak ver, bu sessiz
• Bir vatan kalbinin

bast
igin
a
1
b
at
tigi
yerdir
b
2
y
igin
a
3
at
tigi
yerdir
b
4
ÇAPRAZ UYAK
39
Sarma Uyak ( Sarma Kafiye )

• Bir dörtlügün
• 1. dizesiyle 4 . dizesinin
• 2. dizesiyle 3 . dizesinin
• kendi aralarinda kafiyelesmesine sarma uyak
  
• adi verilir.

40
Örnek 1

• Ne zaman ayrilik saati
• Bir gariplik çöker içime
• Kalan tek ani gibi bir
• Durmadan çalinir o gamli

gels
e
a
b
ir
den
b
dev
ir
den
b
best
e
a
SARMA UYAK
41
Örnek 2

• Sular soguk bir
• Bakiyoruz
• Suda omuz
• Iki gölge karisik

isik
a
b
hav
uz
a
om
uz
a
b
kar
isik
a
SARMA UYAK