OBESITAS BIJ KINDEREN EEN PROBLEEM ?

1
OBESITAS BIJ KINDERENEEN PROBLEEM ?

• Myriam Van Winckel
• Kinderarts, UZ Gent

2
Is hier iemand ziek?
3
GEWICHT BEOORDELEN

• STANDAARD GROEICURVE
• GEWICHT VOOR LENGTECURVE
• BMI (G/L²) CURVEN

4
Overgewicht / Obesitas DEFINITIE

• Strikt genomen té hoog gehalte lichaamsvet
• Lichaamsvetgehalte moeilijk rechtstreeks meetbaar
• Gewicht in functie van de lengte geeft idee over
  lichaamssamenstelling
• BMI (G/L²) of gewicht voor lengte
• Gemakkelijk te bepalen
• Behoorlijk goede maat voor gehalte lichaamsvet

5
Definitie van overgewicht/obesitasVOLWASSENEN

• BMI 25 30 overgewicht
• Géén toename van morbiditeit mortaliteit
• BMI gt 30 obesitas
• Klasse 1 30 35
• Klasse 2 35 40
• Klasse 3 gt 40

6
(No Transcript)
7
Definitie overgewicht / obesitasbij kinderen

• Kinderen hebben andere lichaamssamenstelling, BMI
  criteria van volwassenen niet bruikbaar
• BMI percentielen welk criterium ?

8
Definitie overgewicht/obesitasbij kinderen op
populatieniveau

• BMI percentielen
• nadeel vooraf vastgelegde prevalentie
• p 85 p 97 overgewicht ?
• gt p 97 obesitas ?
• Cole et al. (BMJ 3201-6 2000)
• Overgewicht vanaf percentiele, overeenkomend met
  BMI 25 op 18 jaar
• Obesitas vanaf percentiele, overeenkomend met
  BMI 30 op 18 jaar

9
Obesitas prevalentie
Massa, Eur J Pediatr 2002 161-343-346
10
Definitie overgewicht / obesitasbij kinderen
individueel

• Belang van evolutie in de tijd !
• Kruising van twee percentiellijnen naar boven
  alarmteken !
• overgewicht is gemakkelijkste maat om evolutie
  van individuele patiënt te volgen

11
Voorbeeld jongen van 12 jaar

• Bij aanmelding 160 cm, 70 kg
• BMI 27,3 (P97 22)
• BMI 153
• 1 jaar later 168 cm, 72 kg
• BMI 25,5 (P97 23)
• BMI 138

12
Definitie overgewicht / obesitas bij kinderen

• overgewicht BMI / p50 BMI x 100
• gewicht / p50 GvL
  x 100

volwassene kind
Overgewicht Obesitas kl 1 Obesitas kl 2 Obesitas kl 3 BMI 25 - 30 BMI 30 - 35 BMI 35 - 40 BMI gt 40 120 - 140 140 - 160 160 - 180 gt 180
13
PREVALENTIE VAN OVERGEWICHT BIJ KINDEREN NEEMT TOE
Percentage kinderen dat aan criterium beantwoordt
Criterium Nederland 1980 Nederland 1996/97 Vlaanderen 1996/97
Jongens Overgewicht Obesitas Meisjes Overgewicht Obesitas p94.5 p99,7 p93,5 p99,7 5.5 0.3 6.5 0.3 10.7 1.3 11.1 1.1 11.5 2.1 12.7 1.6
Roelants en Hoppenbrouwers, 2001
14
OBESITAS BIJ KINDERENEEN PROBLEEM?

• Worden dikke kinderen ook dikke volwassenen ?
• Gezondheidsproblemen door obesitas op
  kinderleeftijd ?

15
Worden dikke kinderen ook dikke volwassenen?

• 30 obese volwassenen als kind reeds te zwaar
• Hoe ouder het kind met overgewicht én hoe
  ernstiger de obesitas hoe groter de kans dat het
  kind ook als volwassene te zwaar zal zijn
• Vroege adiposity rebound is een belangrijke
  risicofactor voor persisteren van de obesitas

16
Worden dikke kinderen dikke volwassenen?
bron Leeftijd obees kind Relatief risico obesitas als volw
Charney, 1976 Stark, 1981 Abraham, 1970 Mossberg, 1989 6 m 7j 10-13 j 17 j 2 4 6 17
17
Vroege  adiposity rebound obese volwassene
18
Gezondheidsproblemendikke kinderen

• Orthopedische problemen
• Insulineresistentie (voorloper diabetes type II)
• Nachtelijke hypoventilatie en slaapapnoe
• Huidproblemen, hygiëneproblemen
• Leversteatose
• Verminderde mobiliteit
• Psychosociale gevolgen

19
OBESITASOORZAKEN

• Obesitas grotendeels bepaald door genetische
  factoren
• Ernst van obesitas neemt toe, terwijl genetische
  achtergrond niet wijzigt
• invloed
  omgevingsfactoren

20
Obesitaseen genetische aandoening?

• Tweelingstudies (Stunkard, 1986 Bouchard, 1990)
• Adoptiestudies (Sorensen, 1989)
• Multigenetische aandoening (zeer zelden
  monogenetisch leptinetekort, melaninereceptormuta
  ties)
• Ieder pondje gaat door t mondje ????

21
OBESITASomgevingsfactoren

• Verminderde fysieke activiteit
• DO WE FATTEN OUR CHILDREN AT THE
  TELEVISION SET?
• Veranderde eetgewoonten
• MEER? VAKER? ANDERS? OMWILLE VAN
  VERKEERDE REDENEN?
• Veranderde opvoedingsgewoonten
• ONTWIKKELING VAN ZELFCONTROLE?

22
Programmering vanaf zuigelingenleeftijd?

• Gewicht op zuigelingenleeftijd houdt geen verband
  met gewicht als volwassene
• Hoe langer borstvoeding, hoe kleiner kans op
  overgewicht (BMJ 1999 319147-50)
• Eetgedrag kan beïnvloed worden door eetpatroon
  als zuigeling (verzadigingsgevoel respecteren)

23
Controle over voedselinnameVerzadigingsgevoel

• Johnson, 1994
• Hoe zwaarder het kind, hoe minder in staat
  voedselinname aan te passen aan de
  caloriedensiteit
• Hoe meer ouders de voedselinname van hun kind
  controleren, hoe minder het kind goede
  zelf-controle ontwikkelt

24
Rol van de opvoeding

• Studies van L. Birch
• Kinderen leren eetgewoonten
• via ouderlijke aanmoedigingen
• (bord leegeten, flink eten,)
• Voeding als compensatie
• (troost, eenzaamheid, verveling)
• Rol van de Westerse cultuur !

25
Rol van opvoeding

• Leren kinderen
• Voeding gebruiken als compensatie?
• Uitstel van behoeftenbevrediging?
• Omgaan met frustratie?
• Weerstand voedselverleiders?
• zelfcontrolevaardigheden
• grenzen stellen

26
OBESITAS BIJ KINDEREN doel behandeling

• geen vermagering, tenzij zeer ernstig overgewicht
• afremmen van de gewichtstoename
• licht overgewicht (tot 130 à 140 ) accepteren

27
Behandelingsmodel
anders eten gezonde voeding
méér bewegen fysieke activiteit
gedragstherapie
28
Praktisch voorbeeld UZ protocol

• Omvat 12 sessies van 1 uur
• Individueel of in groep
• Multidisciplinair team
• arts, diëtiste, psycholoog

29
Voedingsadviezen

• Wekelijks dagboek overlopen
• Aanstippen wat goed is suggesties
• niet minder maar anders eten
• zelf plannen en kiezen
• Flexibiliteit cave verbodenaantrekkelijk

30
(No Transcript)
31
Bewegingsadviezen

• Bewegingsdagboek overlopen
• Beperken van televisie- en computertijd
• Gradueel uitbreiden
• Aërobe bewegingen bijv.wandelen,fietsen
• Levensstijl ! (trap of lift ?)
• Klussen thuis auto wassen, stofzuigen
• Liefst samen met andere gezinsleden
• Moet leuk blijven !(dans, eigen keuze)

32
Contracten Maken

• Afspraak concreet
• - Noteer 1 leerpunt qua voeding/beweging
• - Kleine haalbare stap
• De tijd kort
• De beloning klein
• liefst een gezinsactiviteit
• of een bewegingscadeau

33
Dagboeken

• Functies van dagboeken
• Voorwaarden ZELF invullen
• Dagboeken bespreken
• feedbackregels

diagnose
motivatie
evaluatie
therapie
34
Hoe ouders betrekken?

• Vaak gehoorde commentaren.
• Mijn kind is niet gemotiveerd
• We zijn allen te dik, daar is niets aan te doen
• Mijn kind alles ontzeggen wil ik niet
• Een dieet brengt altijd ruzie in huis
• --gtrationale toelichten, educatie geven

35
Hoe ouders betrekken?

• Ouders therapeut-helpers
• Praktisch meewerken
• de boodschappen
• de organisatie van de maaltijden
• kookgewoonten
• voedselaanbod beperken
• --gt levensstijl aanpassen (ook beweging!)

36
Hoe ouders betrekken?

• Ouders als steunfiguur
• Moeten kind aanmoedigen voor de inzet,
• niet verbinden aan een resultaat
• --gt Herstel positief gezinsklimaat!
• Oog hebben voor kleine haalbare stappen
• Contracten maken
• Duidelijke regels voor het ganse gezin

37
Hoe ouders betrekken?

• Enkele regels
• Wat en wanneer ouders
• Hoeveel kind
• Lievelingsgerechten blijven
• het kind kiest tussen 2 mogelijkheden
• Ook grootouders betrekken

38
Gedragstherapeutische technieken

• Registraties
• Stimuluscontrole
• Bekrachtiging
• Gedragsinoefening

39
Stimuluscontrole

• Eet op vaste plaatsen
• Eet op vaste tijdstippen
• Reduceer de aanwezigheid van voeding in huis tot
  één plaats

40
Bekrachtigen

• Externe aanmoediging beloningen
• Contracting
• Kind maakt een lijst
• (gezins)activiteiten
• Bewegingsspeelgoed

41
Cognitieve Gedragstherapie

• Zelfcontrole
• Zelf-evaluatie zelfbevestiging
• Ik heb het goed gedaan
• Zelf-instructietraining
• ? Stop, tel tot 3, wat is je plan
• Problem-solving strategieën
• Moeilijke momenten analyseren
• Alternatieven bedenken

42
Evaluatie van het programma
Gewicht voor lengte (P50)
170
Kamp (n35)
Individueel (n16)
160
Groep (n24)
Advies (n43)
150
140
130
120
start
1 jaar
5 jaar
43
Evaluatie van het programma

• 80 van wie het programma voltooit
  gewichtsstagnatie op lange termijn (5 jaar)
• 60 relatieve gewichtsdaling
• Selectie na grondige intake

44
Valkuilen

• Irreële verwachtingen vermageren
• Reeds te ernstig overgewicht
• Oorzaak buiten zichzelf leggen
• Overgewicht deel complex probleem
• gtOpvoedingsproblemen (Rol Ouders!)
• gtEmotionele problemen
• gtGezinsproblemen

45
Hanna, 28 jaar, zwanger

• Is zelf zwaar, voert al jaren strijd tegen
  obesitas.
• Vraagt advies wat kan ik doen om te vermijden
  dat mijn kind hetzelfde te wachten staat?

46
Joke, 9 maand

• Gewicht P 97 voor lengte P50 (sinds leeftijd van
  3 maanden)
• Moeder én vader BMI gt 30
• Moeder vraagt wat ze kan doen?

47
Marthe, 3 jaar

• Gewicht is van P50 naar P90 geëvolueerd
• Lengte blijft op P25
• Is mollig, normale ontwikkeling
• Advies?

48
Vraag van school

• Op vraag van oudercomité wil de lagere school van
  preventie van overgewicht een actiepunt maken
• Wat zou je adviseren?

49
(No Transcript)