Plazma proteinleri ve kas biyokimyasi

1
Plazma proteinleri ve kas biyokimyasi

• Uzm. Dr. Okhan Akin

2
KANIN ANA ISLEVLERI
Solunum Oksijenin akcigerden dokulara, CO2in dokulardan akcigere tasinmasi
Beslenme Emilen besin maddelerinin tasinmasi
Atim Metabolik atiklarin atim için böbrek, akciger, deri ve barsaklara tasinmasi
Vücutta normal asit baz dengesinin korunmasi
Hücre içi ve disi arasindaki su dengesinin saglanmasi
Vücut isisi dagitimi ile vücut sicakliginin düzenlenmesi
Akyuvarlar ve dolasimdaki antikorlarla enfeksiyonlara karsi savunma
Hormonlarin tasinmasi ve metabolizmalarinin düzenlenmesi
Metabolitlerin tasinmasi
Pihtilasma
3

• Oksijen tasinmasi ve hücre aracili bagisiklik
  savunmasi kanin hücresel komponentinin
  görevleridir. Diger görevler plazma proteinleri
  tarafindan gerçeklestirilir.
• Plazma
• su,
• elektrolitler
• Metabolitler
• besin maddeleri
• Proteinler
• hormonlardan olusur.

4
Plazma proteinlerinin genel özellikleri

• Plazma proteinlerinin çogu karacigerde
  sentezlenir ?-globulinler plazma hücrelerinde
  üretilir. Bazi plazma proteinleri endotel
  hücreleri ve diger hücrelerde sentezlenebilir.
  Geri kalani karaciger kaynaklidir.
• Plazma proteinlerinin genellikle granüler
  endoplazmik retikulum üzerindeki ribozomlarda
  pre-protein olarak, sinyal peptid içerir halde
  sentezlenir (GER ? golgi aygiti ?salgi
  vezikülleri).
• Plazma proteinlerinin hemen tümü glikoproteindir
  Bu proteinler N- veya O-bagli oligosakkaridleri
  veya her ikisinide içerir. Albumin ise
  glikoprotein degildir.

5

• Bir çok plazma proteini polimorfizm gösterir
  Polimorfizm gösteren bazi plazma proteinleri
  içinde ?1-antitripsin, haptoglobulin,
  transferrin, serüloplazmin ve immümglobulinler
  bulunmaktadir.
• Her plazma protein in özgün bir yari ömrü vardir
  Albuminin yari ömrü yaklasik 20, haptoglobulinin
  5 gündür.
• Bazi plazma proteinlerinin düzeyi akut yangisal
  yanitta veya bazi tipte doku zedelenmelerinde
  artar veya azalir

6

• Pozitif Akut faz reaktanlari
• CRP
• ?1 antitripsin
• Haptoglobulin
• ?1 asitglikoprotein
• Fibrinojen
• Seruloplazmin
• C3, C4
• IgG, IgM, IgA
• ?2-mikroglobulin

• Negatif akut faz reaktanlari
• Transferrin
• Albumin
• Prealbumin
• Retinol baglayici protein

7
BAZI PLAZMA PROTEINLERI VE BAZI ISLEVLERI BAZI PLAZMA PROTEINLERI VE BAZI ISLEVLERI
Antiproteazlar Antikimotripsin
Antiproteazlar ?1-antitripsin
Antiproteazlar ?2-makroglobulin
Antiproteazlar Antitrombin
Kan pihtilasmasi Çesitli pihtilasma faktörleri, fibrinojen
Enzimler Pihtilasma enzimleri, kolinesteraz
Enzimler Hücre ve dokudan sizan aminotransferaz gibi enzimler
Hormonlar Eritropoetin 1
Bagisiklik savunmasi Immünglobulinler, kompleman proteinleri, ?2-mikroglobulin
Yangisal yanita katilim Akut faz proteinleri
Onkofetal ?1-fetoprotein

1 Dolasimda diger çesitli protein hormonlar
varsa da bunlar genellikle plazma proteini olarak
adlandirilmaz. Ayrica plazma da ferritinde çok
düsük düzeylerde yer aldigi için plazma proteini
olarak adlandirilamaz.
8
Tasima ve baglama proteinleri Albumin Bilirubin, serbest yag asitleri, Ca, Cu, Zn, steroidler, hormonlar, ilaçlar
Tasima ve baglama proteinleri Serüloplazmin Cu içerir fakat Cuin fizyolojik tasinmasinda albumin daha önemlidir
Tasima ve baglama proteinleri Transkortin Kortikosteroid
Tasima ve baglama proteinleri Haptoglobulin Serbest hemoglobin
Tasima ve baglama proteinleri Lipoproteinler
Tasima ve baglama proteinleri Hemopeksin Serbest hem
Tasima ve baglama proteinleri Retiol baglayici protein
Tasima ve baglama proteinleri Transferin
Tasima ve baglama proteinleri Transtiretin (prealbumin) T4
9

• Serum protein elektroforezi (EF)
• EF, serum proteinlerini alkali ortamda yüklerine
  ve molekül büyüklüklerine göre ayirmada
  kullanilan bir yöntemdir.
• EFde prealbumin, albumin, ?1, ?2, ? ve ? olmak
  üzere 6 band elde edilir.
• Prealbumin bandi en fazla elektroforetik mobilite
  gösteren ve anoda en hizli ilerleyen banttir.

10
(No Transcript)
11
SPE bölgesi Protein Fonksiyonu Akut faz reaktani Klinik özellikleri
Pre-albumin Prealbumin Transport proteini T3, T4 (-) Nutrisyonel durumu ve KC disfonksiyonunu gösterir. Malnutrisyon, inflamasyon ve KC sirozunda ?. Hodgkin ve kronik renal hastaliklarda ?
Pre-albumin Retinol baglayici protein (RBP) Transport proteini Vitamin A (retinol) (-) Nutrisyonel durumu ve KC disfonksiyonunu gösterir. Malnutrisyon, inflamasyon ve KC sirozunda ?. Hodgkin ve kronik renal hastaliklarda ?
12
Albumin Albumin Transport proteini, onkotik basincin sürdürülmesi, aminoasidlerin endojen kaynagi (-) Nutrisyonel durumu ve KC disfonksiyonunu gösterir. Glomerüler ve kan beyin bariyeri bütünlügünün duyarli göstergesidir. Malnutrisyon, NS, inflamasyon, KC sirozunda ve diger nonspesifik hastaliklarda azalir.
13
?1 ?1 antitripsin Antiproteaz () ?1 bantinin 90nini olusturur. Kongenital eksikliginde erken dönemde amfizem ve sirozla sonuçlanan infantil hepatit olusur.
?1 ?1 asit glikoprotein APR () Enflamasyon ,Ca ve agir travmalarda ?
?1 ?1 lipoprotein (HDL) Trans-port proteini (Lipitler için) -
?1 ?1 fetoprotein Temel fetal protein - Artmis fetal düzeyleri nöral tüp defektini gösterir, yetiskinde artmis düzeyleri hepatocellüler tümörleri gösterebilir.
14
?2 Haptoglobulin Serbest Hbni baglar ve transport eder. () IV hemolizde azalir, akut inflamasyonda artar (APR)
?2 ?2 makroglobulin - - Nefrotik sendromda dramatik olarak ?, pankreatit ve prostat Cada ?
?2 Serüloplazmin Bakir metabolizmasinda yer alir () Wilson hastaliginda azalir, Cu toksisitesinde artar
15
?1 Transferrin Demiri transport eder (-) Demir eksikliginde ?, inflamasyonda ? (- APR)
?1 Hemopeksin Dolsimdaki hemi baglar - Hemolitik olaylarda ?
?1 ?-lipoprotein (apoprotein B) Lipitleri tasir -
?1 C4 Immün sistem faktörü () EFde sadece taze serumda
16
?2 Fibrinojen Koagülasyon faktörü () (? ile ? bölgesi arasinda bulunur)
?2 C3 Immün sistem faktörü () EFde sadece taze serumda
?2 ?2 mikroglobulin Özellikle WBCler ve tm hücreleri olmak üzere çekirdekli hücrelerin yüzeyinde yer alir () Renal tübüler fonksiyonun göstergesidir. Özellikle renal transplant rejeksiyonunun takibinde önemlidir. B hücreli tmlerin izlenmesinde de yararlidir.
17
? CRP Immün fonksiyon ()() ?-? bölgesine göç eder. nonspesifik fakat en hassas akut faz reaktanidir.
? IgG Immün fonksiyon, en bol Igdir () Monoklonal artisi myeloma gibi B hücreli tmlerde görülür.
? IgA Immün fonksiyon, özellikle sekresyonlarda bulunur () Monoklonal artisi kC sirozunda izlenir
? IgM Immün fonksiyon, erken cevap () Monoklonal artisi Waldenströms makroglobulinemisinde izlenir.
18
(No Transcript)
19
(No Transcript)
20
(No Transcript)
21
Albumin

• Plazma proteinlerinin 60ini olusturur. 40i
  plazmada 60I diger hücre disi alanlarda yer
  alir
• Karacigerde günlük 12 gr albumin üretilirki, bu
  miktar karacigerde sentezlenen günlük proteinin
  25idir.
• Albumin preprotein olarak sentezlenir ve GERda
  pre sinyali uzaklastirilir.
• Karaciger hastaliklari basta olmak üzere çogu
  hastalikta sentezi azalir. Karaciger
  hastaliklarinda plazmada albumin/globulin orani
  azalir.
• Küçük molekül kütleli olmasina ragmen yüksek
  plazma derisimi nedeniyle albumin plazma onkotik
  basincinin 75-80ninden sorumludur.

22

• Analbuminemi vakalari gösterilmistir. Fakat bu
  kisiler diger plazma proteinlerini yükselmesi
  nedeni ile orta derecede ödem gösterirler.
• Albumin tasiyici olarak serbest yag asitleri,
  kalsiyum, steroid hormonlar, diger hormonlar (T3
  ve T4), bilirubin, triptofan, Cu, ilaçlarin
  (sülfanamidler, penisilin G, dikumarol ve aspirin
  v.b.) tasinimina katilir.
• Insan albumini kanama soku ve yanik tedavisinde
  yaygin olarak kullanilmaktadir. Bununla beraber
  bu tedavinin son yapilan çalismalarda mortalite
  oranini artirdiginin gösterilmesi sonucu tekrar
  degerlendirilmektedir.
• Albumin nutrisyonel durumu izlemek amaci ile
  kullanilabilir. Ancak prealbumin, albumine göre
  yari ömrü çok daha kisa olmasi nedeniyle
  nutrisyonel durumu incelemede çok daha
  degerlidir.

23
Haptoglobulin

• Serbest hemoglobini baglayan bir plazma
  glikoproteinidir.
• Temel amaç Fe kaybini engellemektir.
• Bunun yaninda serbest hemoglobin böbrek
  glomerülünü geçer ve tübülüslerde çökme egilimi
  gösterir. Hb-Hp kompleksi ise glomerülü geçemez.
• Hemolitik anemilerde plazma haptoglobulin düzeyi
  azalir. Çünkü Hp-Hb kompleksi hizla
  hepatositlerce temizlenir.
• Pozitif akut faz reaktanidir
• Hemopeksin serbest heme baglanir. Hemolitik
  anemilerde düzeyi azalir.
• Albumin metheme baglanir.

24
Transferrin

• Glikoprotein yapidadir ve karacigerde sentezlenir
• Demirin barsaktan kemik iligi ve diger organlara
  aktarir. Ayrica demire gereksinim duyulan yerlere
  aktarmayida gerçeklestirir.
• Günlük yaklasik 25 mg kadar Fe vücutta serbest
  hale geçmektedir. Serbest Fe toksiktir. Bu
  toksisite transferrine baglanarak engellenir ve
  Fe böylece gereksinim duyulan yerlere
  yönlendirilmis olur.
• Bir çok hücre yüzeyinde transferrine ait reseptör
  vardir. Transferrin-Fe kompleksi reseptör aracili
  endositozla içeri alinir. Lizozomla birlesme
  sonrasi lizozomlarin içindeki asit pH Fei
  transferrinde ayirir. Transferrin lizozomda
  yikilmaz tekrar dolasima döner ve Fe baglamaya
  devam eder.
• Plazma transferrin derisimi 300 mg/dl kadardir.
  Bu miktar transferrin, desilitre basina 300 ?g
  demir baglayabilir. Bu da plazmanin total demir
  baglama kapasitesini olusturur.

25
Ferritin

• Bu protein gereksinim duyulacagi zamana kadar Fe
  depolar. Normalde plazmada çok az ferritin
  vardir.
• Hemokromatoz durumlarinda karaciger ve dalakda
  ferritin miktari artmistir. Ayrica dolasimdaki
  ferritin miktarida yükselir.
• Plazma ferritin miktari ölçülerek vücut demir
  depolari hakkinda bilgi edinilebilir.

26
Hemosiderin

• Ferritinin kismen yikima ugramis halen demir
  içeren bir biçimidir.
• Demire ait histolojik boyalarla (prusya mavisi)
  saptanabilir ve asiri demir depolanmasini
  gösterir.

27
Serüloplazmin

• Plazmada bulunan bakirin 90nini tasir.
  Serüloplazmine Cu çok siki baglanir ve kolay
  kolay degis tokusa ugratilamaz.
• Albumin plazmada geri kaln 10luk bakiri tasir
  ve bu bakir albumine çok daha gevsek
  baglanmaktadir. Bu nedenle albumin bagladigi Cui
  dokulara çok daha kolay verir. Albumin insanda Cu
  metabolizmasinda serüloplazmine göre çok daha
  önemlidir.
• Plazma serüloplazmin karaciger hastaliklarinda
  azalir.
• Wilson hastaliginda serüloplazmin düzeyi
  özellikle düsüktür.
• Ferrooksidaz aktivitesi ile Fe2?Fe3 dönüsümünü
  gerçeklestirir.

28
?1-antitripsin (?1-antiproteinaz)

• Hepatosit ve makrofajlar tarafindan üretilen bir
  glikoproteindir ve elektroforezde ?1-bantinda yer
  alir.
• Insan plazmasindaki baslica serin proteaz
  inhibitörüdür (serpin). Tripsin, elastaz ve bazi
  proteazlari bunlarla kompleks yaparak inhibe
  eder.
• ?1-antitripsin miktari eksik olan kisilerde,
  akcigerde PNL konsantrasyonu arttigi (örnek
  pnömoni)durumlarda, akciger elastaz gibi
  proteolitik enzimleri nötralize edemedigi için
  amfizem ortaya çikar.
• Sigara içmek ?1-antitripsini belirgin olarak
  azaltir.

29
?2-makroglobulin

• Total plazma proteinlerinin 8-10luk kismini
  olusturan büyük bir glikoproteindir.
• Plazma çinkosunun 10luk kismi
  ?2-makroglobulinle geri kalan kismi albuminle
  beraber tasinmaktadir.
• Monosit, hepatosit ve astrosit gibi bir çok hücre
  tarafindan üretilir.
• ?2-makroglobulin bir çok proteinazi baglar. Bu
  nedenle panproteinaz inhibitörüdür.
  ?2-makroglobulin-proteinaz kompleksi çogu hücrede
  bulunan reseptörlerce yok edilir.
• Ayrica platelet like growth faktör, TGF-? gibi
  bir çok sitokini baglar ve bunlarin özgün doku ve
  hücrelere hedeflenmesini saglar.

30
Immünglobulinler

• Vücudun bagisiklik sistemi iki ana bilesenden
  olusur
• B lenfositler Kemik iliginden köken alir.
  Immünglobulinler denilen humoral antikorlarin
  sentezinden sorumludur.
• T lenfositler Timus kökenlidir. Greft reddi,
  asiri duyarlilik tepkimeleri, malign hücreler ve
  virüslere karsi korunma gibi hücre-aracili
  bagisiklik olaylarina katilir.

31

• Yapisi
• Immünglobulinler B hücre kökenli plazma hücreleri
  tarafindan üretilirler.
• Tüm immünglobulinler disülfid baglari ile
  baglanmis 2 hafif (L) zincir ve 2 agir zincirden
  (H) olusan tetramerik proteinlerdir.
• Hafif zincirlerin karboksi terminal uca yakin
  olan yarisi sabit bölge (CL) ve amino terminal
  uca yakin olan yarisi degisken (VL) bölge olarak
  adlandirilir.
• Agir zincirin amino terminal uca yakin olan
  1/3lük kismi degisken (VH) bölge, geri kalan
  kismi ise sabit bölgeleri (CH1, CH2, CH3)
  olusturur.
• Immünglobulinin antijen baglama bölgesi H ve L
  zincirlerin amino terminal bölgeleri yani
  degisken (VH ve VL) bölgeleridir.

32

• Immünglobulinin papain enzimi ile sindirilmesi 2
  tane antijen baglayan Fab ve 1 tane kristalize
  olabilen Fc bölgesinin olusmasini saglar. Fc
  kismi antijen baglama disinda diger özelliklerden
  sorumludur.
• Immünglobulinin papain tarafinda kirilan
  bölgesine mentese bölgesi adi verilir.mentese
  bölgesi esnek bir bölgedir ve her iki antjen
  baglayan kolun esnek hareket etmesine izin verir.
• Iki Fab bölgesi oldugu için IgG molekülleri 2
  molekül antijen baglar ve divalan olarak
  adlandirilir. Antijendeki antikorun baglandigi
  bölgeye epitop adi verilir.
• CL bölgeleri kappa (?) ve lambda (?) zincirleri
  olmak üzere iki tip zincirden olusur. Bir
  immünglobulin daima iki ? veya iki ? zincir
  içerir asla ikisinin karmasini içermez. Insanda
  kappa zinciri daha fazla görülmektedir.

33
(No Transcript)
34
Immünglobulerde bes sinif agir zincir vardir

• H zincirinin tipi immünglobulin tipini ve
  islevini belirler.
• CH bölgelerinde ?, ?, ?, ? ve ? olmak üzere 5
  farkli zincir izlenir.
• Igler zincir içi ve zincirler arasi disülfid
  bagiyla bir arada tutulur.
• J zincir Iglerin bazilarinin monomerik
  yapilari J zincir araciligiyla bir araya gelerek
  polimerler olusturur. IgG, D ve E monomerik
  yapida bulunurken, IgM pentamer, IgAda dimer
  seklinde yer alir.

35
INSAN IMMÜNGLOBULINLERININ ÖZELLIKLERI INSAN IMMÜNGLOBULINLERININ ÖZELLIKLERI INSAN IMMÜNGLOBULINLERININ ÖZELLIKLERI INSAN IMMÜNGLOBULINLERININ ÖZELLIKLERI INSAN IMMÜNGLOBULINLERININ ÖZELLIKLERI INSAN IMMÜNGLOBULINLERININ ÖZELLIKLERI
Özellik IgG IgA IgM IgD IgE
Serumdaki total Ig yüzdesi 75 15 9 0.2 0.004
Serum derisim mg/dl 1000 200 120 3 0.05
Molekül agirligi 150 170 veya 400 900 180 190
Yapi Monomer Monomer veya dimer Monomer veya dimer Monomer Monomer
H zincir ? ? ? ? ?
36
Kompleman fiksasyonu - - -
Plasentayi geçme - - ? -
Allerjik yanita aracilik - - - -
Salgilarda bulunma - - - -
Opsonizasyon - - - -
B hücresinde antijen reseptörü - - - -
J zincir içermesi - - -
37
IgG

• Plazmada en fazla bulunan ve molekül agirligi en
  az olandir.
• Ikincil yanitta ana antikordur.
• Elektroforezde ? bantinda yer alir.
• G1-G2 ve G3 olmak üzere 3 tipi bulunur. En fazla
  G1 bulunur.
• Bakterileri opsonize ederek fagositozu
  kolaylastirir.

38

• Kompleman fiksasyonu ile bakteri öldürülmesini
  artirir. Komplemani klasik yoldan uyarir
  (IgMgtIgG3gtIgG1gtigG2).
• Bakteri toksinleri ve virüsleri nötralize eder.
• Makrofaj, trombosit ve lenfosit yüzeyinde G1 ve
  G3e ait reseptörler yer alir.
• Plasentayi geçer (G3-G1)
• Yari ömrü 21 gün

39
IgA

• A1 ve A2 olmak üzere 2 tipi vardir.
• Elektroforezde ?-bölgesinde yer alir.
• Salgisal IgA bakteri ve virüslerin müköz zarlara
  tutunmasini engeller.
• En güçlü antiviral etkili antikordur.
• Kompleman fiksasyonu yapmaz
• Alternatif kompleman yolunu çalistirir

40
IgM

• M1 ve M2 olmak üzere 2 alt tipi vardir.
• Molekül agirligi en fazla olandir. Bu nedenle
  intravasküler yerlesimlidir.
• Bir antijene varilen birincil yanitta üretilir.
• Komplemani fikse eder (alternatif yol).
• Plasentayi geçmez.
• B hücreleri yüzeyinde antijen reseptörü vardir.
  Makrofaj ve nötrofillere baglanmaz.
• En güçlü antibakteriyal etkiye sahiptir.
• EFde ?-? arasinda yer alir
• Yari ömrü 5-8 gündür.

41

• IgD
• Islevi tam bilinmiyor.
• Bir çok B hücresinin yüzeyinde ve ayrica serumda
  da bulunmustur.
• Yari ömrü 2-3 gün
• IgE
• Antijenle (allerjen) karsilasinca mast hücreleri
  ve bazofillerden histamin ve vazoaktif madde
  salarak salinimina yol açarak asiri duyarlilik
  durumuna aracilik eder.
• Plazma yari ömrü 2-3 gündür.

42
Antijen-antikor birlesmesi

• Yüksek özgüllükte tersinir bir reaksiyondur.
• Birlesme epitop denilen antijenik determinantla,
  antikorun aminoteminal kismindaki paratop
  determinant gruplari arasinda olur.
• Birlesme nonkovalent baglarla olur
• Hidrojen baglari
• Elektrostatik baglar
• Van der walls baglari
• Hidrofobik baglar

43
Tümör belirteçlerinin potansiyel kullanimlari

• Genel popülasyon taramalari
• Belirtisi olan bireyin ayirici tanisi
• Kanserin klinik siniflandirmasi
• Tümör volümünün tahmin edilmesi
• Hastalik ilerlemesinin prognostik belirteci
• Tedavi basarisinin degerlendirilmesi
• Kanser rekürrensinin saptanmasi
• Tedaviye yanitin izlenmesi
• Tümörün radoimmüno lokalizasyonu

44
TÜMÖR BELIRTEÇLERI TÜMÖR BELIRTEÇLERI
Tümör belirteci olan enzimler Tümör belirteci olan enzimler
Alkol dehidrogenaz Karaciger
Aldolaz Karaciger
Alkalen fosfataz Kemik, karaciger, lösemi,sarkom
Alkalen fosfataz, plasental Over, akciger, trofoblastik, gastrointestinal, seminom, hodgkin hastaligi
Amilaz Pankreas
Kreatin kinaz-BB Prostat, akciger (küçük hücreli), meme, kolon, over
GGT Karaciger
LDH Karaciger, lenfoma, lösemi
Lösin aminopeptidaz Pankreas, karaciger
45
Nöron-spesifik enolaz Akciger (küçük hücreli), nöroblastom, karsinoid, melanom
5-nükleotidaz Karaciger
PSA Prostat
Prostatik asit fosfataz Prostat
Terminal deoksitransferaz (TdT) Lösemi
Timidin kinaz Lösemi, lenfoma, akciger (küçük hücreli)
46
Tümör belirteci olan hormonlar Tümör belirteci olan hormonlar
ACTH Cushing sendromu, akciger (küçük hücreli)
ADH Akciger (küçük hücreli), adrenal korteks
Bombesin Akciger (küçük hücreli)
Kalsitonin Medüller tiroid
Gastrin Glukagonoma
GH Pitiüter adenom, renal, akciger
Koryonik gonadotropin Embriyonel, koryokarsinom, testiküler (nonseminomatöz)
HPL Trofoblastik, gonad, akciger
Nörofizinler Akciger (küçük hücreli)
PTH Karaciger, böbrek, meme, akciger
Prolaktin Pitüiter adenom, böbrek, akciger
VIP Pankreas, bronkojenik, feokromasitoma, nöroblastom
47
Tümör belirteci olarak onkofetal antijenler Tümör belirteci olarak onkofetal antijenler Tümör belirteci olarak onkofetal antijenler
AFP Hepatosellüler, germ hücreli (nonseminomatöz) Hepatosellüler, germ hücreli (nonseminomatöz)
CEA Kolorektal, gastrointestinal, pankreas, akciger, meme Kolorektal, gastrointestinal, pankreas, akciger, meme
Karbonhidrat belirteçler Karbonhidrat belirteçler Karbonhidrat belirteçler
CA15-3 CA15-3 Meme, over
CA27-29 CA27-29 Meme
CA19-9 CA19-9 Pankreatik, gastrointestinal, hepatik
CA 72-4 CA 72-4 Over, mem, gastrointestinal, kolon
CA19-5 CA19-5 GIS, pankreas, over
CA50 CA50 Pankreas, GIS, over
CA125 CA125 Over, endometriyuim
48

• AFP, Hepatoselüler karsinom ve Germ hücreli
  karsinomlarin yolk sack komponentleri için marker
  olarak kullanilmaktadir.
• CEA, kolorektal, gastrointestinal trakt, akciger
  ve meme karsinomlarinda serum düzeyleri yükselir.

49

• Karbohidrat markerlar
• Yüksek moleküler agirlikli musinlerdir veya
• Kan grubu antijenleridir.
• CA 15-3 Meme karsinomu için marker olarak
  kullanilmaktadir. Metastatik meme kanserinin
  yayginligi ve tedavinin degerlendirilmesinde
  siklikla kullanilmaktadir.
• CA 549, müsin-like carsinoma associated antijen
  (MCA) ve CA27-29 Meme karsinomu için marker
  olarak kullanilmaktadir.

50

• CA-125 Over ve endometriyal karsinom için marker
  olarak kullanilmaktadir.
• Endometrium karsinomunun prognozu hakkinda
  degerli bilgiler verir.
• Menstrüel siklusun foliküler fazinda
• Siroz
• Hepatit
• Endometriozis
• Perikardit ve
• Erken gebelikte de serum düzeyleri yükselir.

51

• DU-PAN-2 Pankreas kanseri için marker olarak
  kullanilmaktadir.
• CA 19-9, CA 242 Kolorektal ve pankreas karsinomu
  için marker olarak kullanilmaktadir
• CA 50 Kolorektal ve pankreas karsinomu için
  marker olarak kullanilmaktadir
• CA 72-4 Gastrointestinal trakt ve over karsinomu
  için marker olarak kullanilmaktadir.

52

• Monoklonal immünglobülin yaklasik yüz yildan bu
  yana multipl miyelom için marker olarak
  kullanilmaktadir. Multipl miyelom hastalarinin
  yaklasik 95inde elektroforezde monoklonal
  gamopati görülmektedir.
• Bence Jones Proteini, idrarda görülen
  immünglobülin hafif zinciridir ve multipl miyelom
  vakalarinda görülür.

53

• NMP-22 Nükleer matriks protein, nükleusun iç
  kisminda bulunur.
• DNA replikasyonu ve RNA sentezini düzenler.
• NMP salgilayan hücreler, normal hücrelerden
  farkli olabilir.
• Farkli hücrelerde farkli NMPler olabilir.
• Idrarda NMP ölçümü, transisyonel cell karsinoma
  için marker olabilir.

54

• Östrojen ve Progesteron Reseptörleri Bu
  reseptörler meme kanserinin hormonal tedavisinde
  indikatör olarak kullanilmaktadir.
• Östrojen ve progesteron reseptörü pozitif olan
  hastalar, hormonal tedaviye cevap verirler.
• Östrojen ve progesteron reseptörü negatif olan
  hastalarda, hormonal tedavi yerine kemoterapi,
  radyoterapi gibi baska tedavi metotlari tercih
  edilmelidir.
• Hormon reseptörleri meme kanserinde prognostik
  faktör olarak degerlendirilebilir.
• Reseptör pozitif olan hastalarda yasam süresi
  daha uzundur.

55

• GENETIK MARKERLAR
• Kanserle ilgili iki grup gen bulunmaktadir.
  Bunlar
• Onkogenler Proto-onkogenlerden gelisirler ve
  dominant mutasyon sonucu aktive olabilirler.
  Hücre aktivasyon genleridir.Daha çok lösemi ve az
  oranda da solid tümörlerde görülür.
• Supresör genler Hasarli DNAyi taniyan ve tamir
  eden genler. Sadece solid tümörlerde görülür.

56

• Onkogenler,
• ras Genleri,
• c-myc geni,
• c-erb B-2,
• HER-2/neu geni,
• bcl-2

• Supresör Genler
• Retinoblastoma geni
• p53 geni
• p21 (WAF1)
• APC
• Nörofibromatozis tip 1
• WT1
• nm23
• BRCA1 ve BRCA2

57
Hücresel Enzimler hangi hallerde hücre disina
çikar Hücre membran hasari Hücre ölümü Enzim
üretim artisi Sentez artisi veya enzim üreten
hücrelerde proliferasyon ile olusur. Örnegin ALP
ve GGTnin obstruktif KARACIGER hastaliklarinda
artisi üretim artisina birer örnektir. Sitozolik
enzimler, membran harabiyati ile ilk olarak
sistemik dolasima geçen ve serumda düzeyleri
artmis olarak saptanan enzim grubudur.
Mitokondriyal enzimlerin dolasimda saptanabilmesi
için hasarin çok daha siddetli ve ciddi olmasi
gerekir.
58
Transferazlar (Transaminazlar) AST, SGOT
Aspartat amino transferaz, glutamik oksaloasetik
Kalp, karaciger, eritrosit ve iskelet
kasinda yüksek böbrek, pankreas ve ciltte düsük
oranlarda yer alir. Karacigerde mitokondriyal
diger dokularda sitozolik yerlesir. Miokardiyal
infarktüs (MI), karaciger hastaliklari ve kan
hastaliklarinda artar. MIda 4-8 satte artar,
18-24 satte pik yapar, 3-4 günde normale
gelir. Çocukta künt abdominal travmada 450
U/Lnin üzerinde olmasi karaciger zedelenmesinin
iyi bir göstergesidir. Karaciger malign
hastaliklarinda IgA-AST kompleksi dolasimda sik
olarak rastlanir.
59
ALT, SGPT (Alanin amino transferaz, glutamik
pirüvat transferaz) Karaciger, kalp, böbrek,
iskelet kasinda yer alir. Sitozoliktir. En fazla
karaciger dokuda yer aldigi için özellikle
karaciger hastaliklarinda kullanislidir. Trace
düzeyde cilt, pankreas, dalak ve akcigerde yer
alir. Transaminazlar En fazla akut
hepatitlerde artarlar. Kronik hepatit ve hepatik
kanserlerde orta düzeyde artarlar Siroz, alkolik
hepatit ve obstruktif sariliklarda hafif
düzeylerde artarlar Alkoik hepatitte ? AST gt
ALT Viral ve kronik hepatitte ? ALT gt AST MIda ?
AST gt ALTdir.
60
LDH (Laktat dehidrogenaz) Beyin, KARACIGER,
RBC, böbrek,kalp ve lenf nodunda yer alir.
Sitoplazmik bir enzimdir. 4 polipeptid zincirden
olusmus polimerdir. Pirüvat laktat dönüsüm
reaksiyonunu katalizler LDH1? HHHH ? Kalp kasi,
eritrosit (RBC) ? Elektroforezde anoda en hizli
göç eden fraksiyon LDH2?HHHM ? Kalp kasi, RBC,
böbrek ? Plazmada en fazla bulunan
fraksiyon LDH3?HHMM ? Akciger LDH4?HMMM ?
Karaciger LDH5?MMMM ? Karaciger ? karaciger
hasarini özellikle LDH5 gösterir
MIda?10-12 saatte arta?48-72 saatte pik
yapar?5-10 günde normale gelir. Akut MIda
LD1/LD2 orani artar (flipped LD paterni). LD1
dominant hale gelir ve CK artisi ile beraber tani
koydurucudur. Anjina pektoris ve perikarditis LDH
artisina neden olmaz. Megaloblastik ve
pernisiyöz anemide LD1/LD2 orani artar.
61
Pulmoner emboli, pnömoni, lenfositoz, akut
pankreatit ve karsinomlarinda LD3 artar. Viral
hepatit, siroz, sarilikda LD5 artar. Muskuler
distrofide LD4-LD5 artar. Karaciger
hastaliklarinda LDH artislari incelenirse LDH
toksik hepatitte ve hepatomada 10 kat Viral
hepatitlerde 2-5 kat Sirozda 2-3 kat artar. En
fazla LDH artisi pernisiyöz anemilerde olusur ve
10-50 kat artis izlenir. AMIda 2-10 kat,
obstruktif karaciger hastaliklarinda 2-3 kat
artar.
62
Kreatin fosfokinaz (CK) aktivasyonu için Mg
iyonu gerektirir. Sitoplazmik ve mitokondriyal
yerlesim gösterir. Baslica iskelet kasi olmak
üzere, beyin, rektum, mide, mesane, kolon,
uterus, ince barsak ve böbrekte yer alir. B ve M
olmak üzere 2 subüniteden meydana gelir. CKBB
(CK1) ? Beyin, BOS, prostat, mide, akciger,
uterus, plasenta ve tiroidde yer alir. EFde en
hizli ilerleyen fraksiyondur. CKMB (CK2)? Basta
kalp kasi olmak üzere, çizgili kasta
bulunmaktadir. CKMM (CK3)? Iskelet kasi, kalp
kasinda bulunur. Plazmada ? 94-100 CKMM, 6dan
az CKMB, CKBB nadir görülür.
63
CKMM artisina yol açanlar ? MI, iskelet kasi
hastaliklari, hipotiroidi, malign hipertermi,
fiziksel aktivite, intramuskuler (IM)
enjeksiyon CKMB artisina yol açanlar ? MI,
duschene tipi musculer distrofi, polimyelit, Reye
sendromu ve CO zehirlenmesi CKBB artisina yol
açanlar ? Santral sinir sistemi (SSS)
hastaliklari, anoksik ansefalopati, felçler,
karsinom, malign hipertermi BB tm belirteci
olarak da kullanilir Prostat, mesane, testis,
meme, over, uterus tümörlerinde artar. CKMB
MIda ? 4-8satte yükselir? 15-24 saatte pik
yapar? 48-72 saatte normale gelir CKMBnin total
CKnin 6sindan fazlasina yükselmesi MI
lehinedir.
64
Alkalen fosfataz (ALP) Membran transportunda rol
oynar ve hücre membraninda lokalizedir. Karaciger
izoenzimi Akut ve kronik pankreatit, siroz,
hepatik konjesyonlu kalp yetmezligi, kolestaz,
karaciger tümörlerinde düzeyi artmaktadir. Kemik
izoenzimi Hiperparatiroidi, Page hastaligi
(Serumda en fazla ALP yüksekligine neden olan
hastalik), kemik tümörleri, osteomalazi,
rasitizm, kemik kiriklarinda artar,
hipoparatiroidi, hipotiroidi, skorbüt,
hipofosfatemi, kretenizm ve anemide düzeyleri
azalir. Osteoporozda diger kemik hastaliklarina
göre daha az artmaktadir. Bu nedenle osteomalazi
ve osteoporoz ayriminda kullanilabilir. Plasenta
izoenzimi Barsak izoenzimi Regan izoenzimi
Malign dokuda ektopik üretimi gösterir (akciger,
over, meme). Kardiyoplasental izoenzimde
denir. Nagaro izoenzimi Özellikle pankreas ve
plasenta kavitesini tutan kanserlerde yükselir.
Hipotiroidi ve çocukta büyüme geriliginde düzeyi
yükselir.
65
Alkalen fosfataz asagidakilerden hangisinde
yükselmez?

• Paget hastaligi
• Hipotiroidi
• Kolestatik sarilik
• Prostat Ca
• Rasitizm

66
Asit fosfataz Baslica prostat, karaciger,
böbrek, trombosit ve osteoklastlarda yer alir.
Prostat hastaliklari, prostat tümörleri ve kemik
tümörlerinde yükselir. Ayrica osteoklastik
aktivitenin yüksek oldugu hiperparatiroidi, paget
hastaligi ve multiple myelomda da artmaktadir.
Ayrica kronik granülositik lösemi, akut
lenfoblastik lösemi, polisitemia vera, primer
trombositopeni de artis gösterdigi
kliniklerdir. Prostatik asit fosfataz (PAP),
tartarik sitle inhibe edilir.
67
Amilaz Ca gerektiren metallo enzimdir. Tükrük
bezi ve pankreasdan salgilanir ve ayrica diger
salgi bezlerinde, karaciger ve fallop tüpünde de
yer alir. Pankreatik tip (P) Serum
düzeylerinin 40ini meydana getirir. Salivary
tip (S) Serum düzeylerinin 60ini olusturur.
Akut pankretit tanisinda yaralidir. Ayrica
barsak tikanikliklari, rüptüre ektopik gebelik,
tükrük bezi hastaliklari, akciger, over ve
pankreas adenokarsinomlarinda artar. Idrar geçen
tek enzimdir. Pankreatitte 2-12 saatte artar.
68
Lipaz. trigliseridleri hidrolize eder. Pankreas,
barsak mukozasi, mide, lökosit ve yag dokusunda
bulunur. Akut pankreatitte amilaza göre daha
spesifik ve yararlidir. Penetre olmus duodönal
ülser, barsak tikanikligi ve akut kolesistidde
artabilir.
69
Gamaglutamil transferaz (?GT) Hem
aminoasitlerin transferini (aminoasid
transferaz), hem de peptidlerin daha kisa
peptidlere veya aminoasitlere hidrolitik
parçalanmasini katalizler (peptidaz). Böbrek,
karaciger, pankreas ve barsakta yer alir. Çogu
karaciger kökenlidir. Hepatobilier hastaliklarin
tani ve ayirici tanisinda önemlidir. Intra ve
posthepatik bilier obstruksiyonlari 93 oraninda
dogrular (5-30 kat artis gösterir
70
?GT enzimi obstruktif sariliklari, kolanjitisi ve
kolesistidi göstermede ALP, 5-nükleotidaz,
lösin aminopeptidaz ve transaminazlardan çok daha
degerlidir. GGT tüm bu enzim markirlardan erken
yükselir ve uzun süreler yüksek kalir.
Mikrozomal bir enzimdir. Bu nedenle hepatik
mikrozomal indiksiyon durumlarinda artar (Alkol).
Alkolik hepatitde ilk yükselen ?GTdir. Bazi
ilaçlarda da indüklenebilir (fenobarbital,
antidepresanlar, antikonvülzanlar ve
kontraseptifler). MIda ?GT düzeylerinde artis
saptanmaz. Eger artis saptanir ve ?GT yüksekligi
4 günden fazla devam ederse sekonder karaciger
hasarindan bahsedilebilir.
71
5 nükleotidaz Fosfataz enzimidir ve mikrozomal
yerlesimlidir. Aktivitesi ALP ve GGT ye
paraleldir. Hepatobilier hastaliklarda
artar. Lösinaminopeptidaz Hidrolaz enzimidir.
Karaciger, böbrek ve ibda yer alir. Hepatobilier
hastaliklarin ayirici tanisinda önemlidir.
72

• Kolinesteraz
• Hidrolaz enzimidir.
• Asetilkolin H2O ? Kolin asetik asit
  reaksiyonunu katalizler.
• Gerçek kolinesteraz, eritrosit, akciger, dalak ve
  santral sinir sisteminde gri maddede bulunur ve
  sadece asetilkolini hidrolize eder.
• Pseudokolinesteraz, karaciger, pankreas, kalp,
  beyin beyaz materyalinde bulunur ve tüm kolinli
  bilesikleri hidrolize eder.
• Organofosfat zehirlenmelerinde düzeyi azalir ve
  tani koydurucudur. En yaygin kullanimi süksinil
  kolini hidrolize edemeyen anormal enzim varligini
  saptamaktir. Süksinilkolin kas gevseticidir ve
  anestezide kullanilir.
• Karaciger hastaliklarinda azalmis olarak ortaya
  çikar (akut ve kronik hepatitlerde 30-50, siroz
  ve karsinomlarda 50-70 azalir).

73
Homozigot atipik kolinesteraz geni tasiyanlarda
asagidaki bilesiklerden hangisinin ameliyatlarda
kas gevsetici olarak verilmesi apneye neden olur?

• Kolin
• Kolamin
• Süksinil kolin
• Süksinil KoA
• Süksinik asit

74
Izositrat dehidrogenaz Izositrat dehidrogenaz
(ISD) parankimal karaciger hastaliginin duyarli
bir göstergesidir. Miyokardiyum ISDce zengin
olmasina ragmen, MIda ISD artisi olmamaktadir.
Çünkü hizla elemine edilir. Serumda ISDyi
artiranlar Viral, toksik, kronik
hepatit KARACIGERin metastatik tümörleri Siroz,
obstruktif sarilik, EMN Bilier tractin akut
enfeksiyonlari Kawashiorkor Preeklamptik toksemi
75

• Karbonik anhidraz
• Böbrek tübülüs lümeninde yer alir.
• CO2 H2O ? H2CO3 tepkimesini katalizler ve asit
  baz dengesini saglar.
• H2CO3 (karbonik asit)? H HCO3- (bikarbonat)a
  dönüsür, bu da vücudun en önemli tampon
  sistemidir.

76
Akut karaciger hasarinda artan enzim
asagidakilerden hangisidir?

1. Asit fosfataz
2. Aldolaz
3. Amilaz
4. Lipaz
5. Izositrat dehidrogenaz

77
Asit-baz metabolizmasini düzenleyen enzim
hangisidir?

1. Karboksilaz
2. Karbonik anhidraz
3. Asit fosfataz
4. Alkalen fosfataz
5. Hidroklorik asit

78
Osteoblastik aktivitesi yüksek olan çocukta
kolelitiazisin ayirici tanisi için
asagidakilerden hangisine bakilir?

1. Alkalen fosfataz
2. Amilaz
3. SGOT
4. SGPT
5. 5-nükleotidaz

79
Primer karaciger hastaliklarinda izoenzimlerden
hangisi artar?

1. LDH1
2. LDH2
3. LDH3
4. LDH4
5. LDH5

80
MIda kullanilan biyokimyasal tani testleri
81
Total CK

• MI tanisinda yerini Tn, CK-MB ve myoglobine
  birakmistir.
• Erken tanida yaralidir
• Sensitivitesi 98 olmasina ragmen 15 gibi yüksek
  bir yalanci pozitiflik orani vardir.

82
CK-MB

• Günümüzde MI tanisinin altin standardidir
  (semptomlarin baslamasindan ilk 24 saat içinde).
• 72 saatin üzerindeki MIda reinfarkti veya MIin
  yayginlasmasini gösterir.
• Trombolitik tedavide reperfüzyonun
  degerlendirilmesinde kullanilir.
• Yanlis negatif sonuçlar genellikle örnek alim
  zamaninin yanlisligina baglidir (agrinin
  baslangicindan sonra ya ilk 4 saat içinde veya 72
  saatten sonra alinmistir).
• MI tanisi için tek ölçüm yeterli degildir. 4 saat
  araliklarla ölçüm yapilmalidir ve bu ölçümlerde
  MI tanisi için en az bir ölçüm referans degeri
  geçmeli ve bir birini takip eden örneklerde
  50lik bir artis olmalidir.
• Seri CK-MB ölçümleri ile akut MI tanisi ilk 8-12
  saat içinde konulur, 24 saat süresince takip
  erken reinfarktin tesbiti disinda yarar saglamaz.
  
• MI sirasinda ilk 4-6 saat içinde yapilacak
  trombolitik tedavide CK-MB daha yükselmemis
  olacagi için, trombolitik tedavinin etkinligini
  saptamak için CK-MB ile beraber Tn ve myoglobinde
  ölçülür.

83
Kardiak troponin T ve I

• Artmis kardiak troponinler myocardial nekrozu
  gösterir (anoksi, kontüzyon, inflamasyon).
• AMIin geç dönem tanisinda LDHin yerini
  almistir. Erken tanida da CK-MBnin altin
  standart olma özelligini alabilir.
• Gögüs agrisi olanlarda risk degerlendirilmesine
  olanak verir. Akut MI olmadan unstabil anginaya
  bagli miyokardial hasarin duyarli bir
  göstergesidir. Gögüs agrisi olan hastada normal
  elektrokardio grafi (EKG), normal CK-MB ve
  yükselmis cTn saptanmasi gelisecek bir koroner
  arter hastaligi için yüksek riski gösterir.
• Perioperatif AMIda CK-MBnin kas zedelenmesine
  bagli olarak arttigi durumlarda daha iyi bir
  göstergedir.
• Seri cTn ölçümleri reperfüzyonu degerlendirmede
  kullanilir. Pik cTn artisi infarkt büyüklügüne
  baglidir.
• Seri ölçümleri kardiak allograft rejeksiyonunu da
  gösterir.
• cTnT iskelet kasi hasarinda, miyotonik
  distrofide ve kronik böbrek yetmezliginde
  artabilir. cTnI ise kalp kasina yüksek
  spesifiklik gösterir ve iskelet kasi hasarlarinda
  artis göstermez fakat bazi KBY olgularinda serum
  düzeyleri artabilir.
• Komplikasyonsuz koroner anjioplasti ve
  kardiyoverisyonda artmaz.

84
Myoglobin

• AMIin en erken markiridir.
• Beraberinde myoglobin üride siklikla olmaktadir.
• Dez avantajlari genis bir normal rangeI olmasi
  (6-90 ng/ml), MIa düsük spesifite göstermesidir.
• Renal yetmezlikte, sokta, açik kalp
  ameliyatlarinda, iskelet kasi hasarinda, siddetli
  egzersizde, muskuler distrofide artar. Fakat
  kardiyoversiyon, kalp kateterizasyonu ve
  konjestif kalp yetmezliginde artar.

85
Glikojen fosforilaz izoenzim BB

• Agri baslangicinin ilk 4 saati içinde AMI tanisi
  için Tn, myoglobin ve CK-MBden daha duyarli bir
  markirdir.
• Normale 24-36 saatte gelir.
• Çok genis olarak kabul görmemektedir.

86
LD (laktat dehidrogenaz)

• cTnler LDnin yerini almistir.
• AMIin uzun dönemdeki tanisinda kullanilir.
• Artmis CK-MB ve LD-1 / LD-2 orani gt1(flipped LD)
  AMII gösterir.
• Artmis total LD ve flipped LD, akut renal
  infarktta, hemolizde (hemolitik anemi, pernisyöz
  anemi, prostetik kalp kapagi), bazi kas
  hastaliklarinda (polimiyozit, muskuler distrofi,
  rabdomyaliz), gebelikte, bazi neoplazmlarda
  (Akciger small cell, prostat, testiküler germ
  cell) izlenir.

87
AST (aspartat aminotransferaz)

• Diger enzimler ASTnin yerini almistir.
• Genellikle pik degeri yaklasik 200 U (5 x normal)
  kadardir. 300ün üzerine çikmasi kötü prognoza
  isaret eder.
• ALT konjestif kalp yetmezligi, ilaç terapisi gibi
  nedenlerle karaciger hasari olmadikça artis
  göstermez.
• Serum ALP (vasküler endotel kökenli) ve GGT
  genelde düzelme fazinda artar (4-10 gün).
• Lökosit düzeyleri genelde 12000-15000
  arasindadir. Bazen çok yüksek olabilir.
  lökositoz genelde atesten önce ortaya çikar.
• ESR artar, pik deger 4-5. Günde izlenir.
• CRP normal cTnTsi olan unstabil APde normaldir.
  Artisi CK-MB ile paraleldir.
• Kan laktat düzeyi artar.
• Hastalarin 50sinden azinda hiperglisemi ve
  glikozüri olusur.
• Glukoz toleransi bozuktur.

88
ERKEN TANI Myoglobin, CK isoforms, glikojen
fosforilaz izoenzim BB, kalp yag asidi baglayici
protein YÜKSEK SPESIFITE cTnI, cTnT, CK-MB, CK
isoforms GENIS TANI ARALIGI cTnT, cTnI, LD,
myosin hafif ve agir zincir. RISK
DEGERLENDIRILMESI cTnT, cTnI, CK-MB REPERFÜZYON
GÖSTERGESI Myoglobin, cTnI, cTnT, CK
isoforms 2-4 GÜNDEN SONRA REINFARKTI GÖSTEREN
CK-MB
89
Asagidakilerden hangisinin serum düzeylerinin
yükselmesi kalp kasi zedelenmesinin göstergesi
olarak kullanilmaz?

• Troponin
• Kreatin kinaz-2
• Laktat dehidrogenaz-1
• Alanin aminotransferaz
• Myoglobin

90
Hemoliz sirasinda plazmaya geçen hemoglobini
baglayarak böbrekten süzülmesini engelleyen
protein asagidakilerden hangisidir?

• Protrombin
• Fibrinojen
• Albumin
• Globulin
• Haptoglobulin

91
Asagidakilerden hangisi serum protein
elektroforezinde en hizli hareket eder?

• ?2-globulin
• ?1-globulin
• Globulin
• Albumin
• Fibrinojen

92
Nefrotik sendromda elektroforezde artan
hangisidir?

• Alfa-globulin
• Beta-globulin
• Prealbumin
• Alfa2-makroglobulin
• Albumin

93
Asagidakilerden hangisi negatif akut faz
reaktanidir?

• Serüloplazmin
• Haptoglobulin
• Alfa1-antitripsin
• Prealbumin
• C-reaktif protein

94
Sremuda blumnayan ptorein aasgiaadklreiedn
hngaidsir?

• Abmulin
• Afal-golubiln
• Btea-golubiln
• Fbriionejn
• perlaubimn

95
KAS DOKUSU

• Kas hareket ve pek çok fizyolojik olay için
  kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye dönüstüren
  dokudur. Tüm memelilerde üç tip kas bulunur
• 1. Iskelet kasi
• 2. Kalp kasi
• 3. Düz kas
• Elektron mikroskobuyla incelendiginde iskelet ve
  kalp kaslarinin çizgili, düz kasin ise çizgisiz
  yapida oldugu görülür. Iskelet kasi istemli, düz
  kas ve kalp kasi ise istemsiz çalisan kaslardir.

96

• Çizgili kas, elektriksel olarak uyarilabilen bir
  zar olan sarkolemma ile çevrilmis, çok çekirdekli
  kas lifi hücrelerinden olusur. Tüm kas lifi
  boyunca uzanan bu hücrelerin plazmasinda
  (sarkoplazma)
• Glikojen,
• ATP,
• Fosfokreatin
• Glikolitik enzimler bulunur.

97

• Kas dokusunu olusturan miyofibriller, elektron
  mikroskobuyla incelendiginde pes pese gelen açik
  ve koyu renkli seritler (longitudinal flament)
  gözlenebilir. Bu seritler sirasiyla A ve I
  bantidir.
• A bandi Isigi absorblama özelligi her yerde
  farklidir (anizotrop). Orta bölgede daha açik
  renkli görülen H bölgesi vardir. Bu bölgenin
  ortasinda da M çizgisi bulunur.
• I bandi Isigi absorblama özelligi her yerde
  aynidir (izotrop). Orta bölgesinde Z çizgisi
  bulunur.
• Iki Z çizgisi arasindaki bölgeye sarkomer denilir.

98
(No Transcript)
99
(No Transcript)
100

• Myofibrillerde iki tip flament bulunur
• Kalin flament agirlikli olarak miyozin içerir ve
  A bandini kapsar.
• Ince flament ise aktin, tropomiyozin ve troponin
  içerir ve I bandini olusturur. A bandi arasina
  uzanir fakat H bandina ulasmaz.
• Kas kasilmasi sirasinda kalin ve ince
  flamentlerin boyu ayni kalir. Ancak flamentler
  birbiri üzerinde kayarak, H zonu ve I bandi
  daralir.

101
AKTIN VE MIYOZIN MIYOFIBRILLERIN MAJÖR
PROTEINLERIDIR

• Miyofibrillerin 75i su ve 20side proteinden
  olusur. Iki majör protein de aktin ve miyozindir.
  
• Monomerik G-aktin Globüler yapidadir. Kütle
  olarak kas proteinlerinin 25ini olusturur. Her
  bir G-aktine bir molekül ATP baglanir.
• G-aktin fizyolojik sartlarda, ATP ve Mg2
  varliginda polimerlesirler. Olusan yeni yapi
  F-aktindir (suda çözünmeyen helikal yapilar).
  ATPnin hidrolizi F-aktin olusum hizini artirir.
  Olusan ADP F-aktine bagli kalir ve F-akitini
  stablize eder.

102
Miyozin en az 15 üyeli bir protein ailesi
olusturur

• Miyozin kas proteinlerinin 55ini yapar ve
  kalin flamanlari olusturur.
• Kas dokusunda bulunan major miyozin, tip IIdir.
• Tip I miyozin monomerik yapida olup membran
  yüzeylerine baglanir. Miyoflamentlerle hücre
  membrani arasindaki baglantiyi saglar.
• Miyozin bir çift agir zincir ve iki çift hafif
  zincir içerir. Globüler bas ve fibröz kisim olmak
  üzere iki kisimdan olusur. ATPaz aktivitesi
  vardir ve F-aktine baglanir.
• Iskelet kasindaki miyozin, aktin baglayarak
  aktomiyozin olusturur ve bu kompleksin olusumuyla
  miyozin basinin ATPaz aktivitesi artirilir.

103

• Miyozin tripsin ile muamele edilince iki miyozin
  fragmenti ortaya çikar. Hafif meromiyozin (LMM)
  suda çözünmez ve miyozinin kuyruk kismini
  olusturur. LMMnin ATPaz aktivitesi yoktur ve F
  aktine baglanmaz.
• Agir meromiyozin (HMM) suda çözünebilir
  karakterde olup hem fibröz ve hemde globüler
  yapiya sahiptir. Ayni zamanda ATPaz aktivitesine
  sahiptir ve F aktine baglanabilir.
• Agir meromiyozinin papainle yikimi sonucu S-1 ve
  S-2 olmak üzere iki alt üniteye ayrilir. S-2
  fibröz karakterde olup ATPaz aktivitesi yoktur ve
  F-aktine baglanmaz. S-1 ünitesi ATPaz
  aktivitesine sahiptir, L zincirine baglanir.
• F-aktin, miyozin ATPaza bagli ADP ve Piin
  serbestlesmesini hizlandirir. F aktin hidroliz
  basamagini etkilememekle beraber ATPazin
  olusturdugu ürünlerin serbestlesmesini
  kolaylastirdigi için kataliz olayini hizlandirir.

104
(No Transcript)
105

• Tropomiyozin
• Fibröz yapilidir ve ?- ve ?-olmsk üzere iki
  zincirden olusur.
• Tüm kaslarda bulunur F-aktinle birlesir ve
  aktin-miyozin etkilesimini düzenler.
• Her 7 aktin monomeri için bir tropomiyozin
  bulunur.
• Troponin
• Çizgili kaslarda yer alir ve üç tipi vardir.
• Troponin T Tropomiyozin ve diger troponinlere
  baglanir.
• Troponin I Diger troponinlere ve aktine
  baglanir. F-aktin-myozin etkilesimini inhibe
  eder.
• Troponin C Kalsiyum baglayan polipeptd olup yapi
  ve fonksiyon açisindan kalmodüline benzer. Her
  bir troponin C veya kalmodülin birimine 4
  kalsiyum iyonu baglanir.

106

• ÇIZGILI KASDA KASILMASI OLAYLARI DIZISI
• Motor sonplaktan asetilkolin salinmasi.
• Asetilkolinin nikotinik asetilkolin reseptörüne
  baglanmasi
• Asetilkolin araciligiyla sarkolemmanin
  depolarizasyonu
• Hücre içine Na girisi ve K çikisiyla sinyal
  yayilmasi
• Sonplak potansiyelinin olusmasi
• kas liflerinde aksiyon potansiyeli olusmasi
• T tüpleri boyunca depolarizasyonun içeri dogru
  yayilmasi

107

• Sinyal sonucunda sarkoplazmik retikulumdan Ca
  salinir.
• Dinlenim sirasinda kas sarkoplazmasinin Ca
  derisimi 10-7-10-8 mol/Ldir.
• Intraselüler kalsiyum Ca2-ATPaz transport
  sistemiyle sarkoplazmik retikuluma pompalanarak
  relaksasyon gelisir. Sarkoplazmik retikulumun
  içinde kalsiyum spesifik bir kalsiyum baglayici
  protein olan kalsekestrine baglanir.
• Sarkomer uyarilabilir bir membranla (T tübül
  sistemi) çevrelenmistir. Bu membran sarkoplazmik
  retikulumla yakin iliskide bulunan transvers (T)
  kanallar içerir.
• Sarkolemma sinir impulslariyla uyarildigi zaman
  sinyal T tübül sistemine iletilir ve sarkoplazmik
  retikulumdaki kalsiyum kanallari açilarak
  kalsiyumun sarkoplazmaya geçisi saglanir.
• Kas dokusunda kalsiyum geçisini saglayan kanal
  Riyanodin reseptörü olarak bilinir (RYR). Bu
  reseptörün iki izoformu bulunur. Bunlar RYR1 ve
  RYR2dir. RYR1 iskelet kasinda bulunurken RYR2
  kalp kasi ve beyinde bulunur. Riyanodin bir bitki
  alkaloidi olup RYR1 ve RYR2ye spesifik olarak
  baglanarak aktivitelerini düzenler. Kalsiyum
  serbestlestiren kanal ligant kapilidir.

108

• Intraselüler kalsiyum konsantrasyonu hizlica
  yükselir ve TpCye kalsiyumlar baglanir.
  TpC-4Ca2 kompleksi TpT ve TpI ile etkileserek
  bunlarin tropomiyozinle olan etkilesimini
  degistirir.
• Tropomiyozinin bulundugu bölgeden hareketi
  sonucu, aktindeki miyozin baglayici yüzeyler
  ortaya çikar ve miyozin basi-ADP-Pi kompleksi
  aktinle etkileserek (aktomiyozin) kontraksiyon
  döngüsü baslatilir.

109

• Miyozin basinin konformasyon degisikligi kas
  kasilmasini saglar.
• Kas kasilmasi temelde miyozinin S-1 ünitesinin
  aktinle siklik olarak baglanip çözülmesidir. Yani
  kasilma boyunca çapraz köprüler olusur ve
  yikilir. Aktinin miyozine baglanmasini S-1deki
  konformasyonel degisiklik izler ve nükleotidlerin
  varligina baglidir (ATP ve ADP). Bu
  degisiklikler aktinin miyozin üzerindeki
  hareketini saglar. Gerekli enerji ATP tarafindan
  saglanir ve hidroliz sonucu ADP ve Pi olusur. Kas
  kasilmasini saglayan esas degisiklik ADPnin
  ayrilmasiyla meydana gelen konformasyonel
  degisikliktir.

110
Kas kasilmasi ve gevsemesiyle devam eden bir
döngüde meydana gelen biyokimyasal degisiklikler
5 asamada incelenebilir

• Kas kasilmasinin gevseme fazinda, miyozinin S-1
  basi ATPyi ADP ve Piye hidrolize ederse de
  hidroliz sonucu olusan ürünler serbestlesmez ve
  komplekse bagli kalir. ADP-Pi-miyozin kompleksi
  yüksek enerjili konformasyondadir.
• Kas kasilmasi stimüle edildigi zaman, (Ca,
  troponin, tropomiyozin ve aktini içeren yapida)
  aktin kasilma için uygun konuma gelir ve
  miyozinin S-1 basi aktine baglanarak
  aktin-miozin-ADP-Pi kompleksi meydana gelir.
• Bu kompleksin olusmasi Pinin serbestlesmesini
  hizlandirarak kasilmayi baslatir. Bunu takiben
  ADPnin ayrilmasiyla miyozin basinda, kuyruk
  kismina göre büyük konformasyonel degisiklik
  meydana gelir. Bu degisiklik miyozinin aktin
  üzerinde hareketine neden olur ve aktini sarkomer
  merkezine dogru 10 nm çeker. Miyozin bu durumda
  düsük enerji düzeyindedir ve aktin-miyozin bagli
  durumdadir.
• Baska bir ATP molekülü S-1e baglanir ve
  aktin-miyozin-ATP kompleksini olusturur.
• Miyozin-ATP kompleksinin aktine affinitesi
  düsüktür ve aktin serbestlesir. Bu son asama
  gevseme için kilit konumda olup ATPnin
  aktin-miyozin kompleksine baglanmasina baglidir.

111

• ATPnin hidroliziyle yeni bir döngü baslar.
  Kasilma döngüsünün devam edebilmesi için ATP
  gereklidir.
• Intraselüler ATP düzeyi azaldigi zaman (ölümden
  sonra oldugu gibi) S-1e baglanmasi için ATP
  olmadigindan (4. basamak) aktin ayrilamaz ve
  gevseme gerçeklesmez (5. basamak). Sonuçta rigor
  motris olarak bilinen ölüm sertligi meydana
  gelir.
• Kas kasilmasinin düzenlenmesinde kalsiyum merkezi
  role sahiptir. Tüm sistemlerde kalsiyum merkezi
  regülatuar fonksiyona sahiptir.
• Kas kasilmasinin regülasyonunda iki temel
  mekanizma var. Aktine bagli regülasyon ve
  miyozine bagli regülasyon. Aktine bagli
  regülasyon iskelet ve kardiyak kasta aktif
  olurken, miyozine bagli regülasyon düz kaslarda
  aktiftir.

112

• KAS GEVSEMESI
• Sarkoplazmadaki kalsiyum iyonlari, Ca2-ATPazin
  etkisiyle sarkoplazmik retikuluma geri pompalanir
• intraselüler konsantrasyonu düser ve TpC-4Ca2
  kompleksi kalsiyumlarini kaybeder.
• Miyozin basinin-F-aktin etkileslimi inhibe olur
  ve ATPnin bulunmasiyla F-aktinden ayrilir.

113

• Sarkoplazmadaki ATP konsantrasyonun azalmasinin
  (egzersizde asiri kullanilmasiyla veya iskemide
  oldugu gibi olusumunun azalmasiyla) iki majör
  etkisi vardir
• Sarkoplazmik retikulumdaki Ca2-ATPaz (kalsiyum
  pompasi) aktivitesi azalir. Böylece miyozin
  basinin F-aktinle etkilesimi artar.
• ATP bagimli miyozin basinin F-aktinden ayrilmasi
  gerçeklesmez ve rijidite devam eder. Ölümden
  sonra görülen rigor motris bu duruma örnektir.

114

• Kas hücresindeki ATP miktari tam kasilmayi ancak
  1-2 sn sürdürebilir. ATP, ADPye yikilnica
  yeniden ATP olusturmak için refosforile olmasi
  gerekir. Refosforilasyon için farkli enerji
  kaynaklari bulunmaktadir. Bunlar
• Yeniden ATP olusturmak için kullanilan ilk enerji
  kaynagi fosfokreatindir. Fakat kastaki toplam
  fosfokreatin miktari ATPnin yaklasik 5 kati
  kadardir. Bu durumda kas ancak 5-10 sn kadar
  kasilabilir.
• Tükenen ATP ve fosfokreatini yeniden olusturmak
  için kullanilan ikinci enerji kaynagi
  glikojendir. Glikojen yikimi sonucu açiga çikan
  glikoz birimleri, glikoliz ile baslayan metabolik
  yollarla yikilarak ATP sentezlenir. Ancak
  glikojen uzun süreli kas kasilmasi için yeterli
  olmamaktadir.
• Kas hücresi tarafindan uzun ve agir egzersizde
  kullanilan enerjinin yaklasik yüzde 95i
  oksidatif fosforilasyondan saglanir. Uzun süren
  maksimal kas aktivitesinde enerjinin büyük bir
  kismi yag asitlerinin oksidasyonundan elde edilir.

115
KAS DOKUSUNDA BULUNAN DIGER PROTEINLER KAS DOKUSUNDA BULUNAN DIGER PROTEINLER
Titin Vücuttaki en büyük proteindir. Z çizgisinden M çizgisine uzanir. Kas gevsemesine katilir.
Desmin plazma ile miyofibriller arasi baglanti saglar.
Kalsinörin Sitoplazmada yer alir. kalmodulince düzenlenen protein fosfatazdir. Kalp hipertrofisi ve yavas ve hizli çalisan kaslari düzenlenmesinde önemlidir.
Nebulin Z çizgisinde yer alir ve aktin flamentlerinin uzunlugunu ve bir araya toplanmasini düzenler.
Distrofin Plazmalemmaya baglanir ve eksikligine duschenne tipi kas distrofisi olusur.
?-aktinin Aktini Z çizgisine baglar ve aktin flamentlerini kararli hale getirir.
116
ISEKELET, KALP VE DÜZ KAS ARASINDAKI FARKLAR ISEKELET, KALP VE DÜZ KAS ARASINDAKI FARKLAR ISEKELET, KALP VE DÜZ KAS ARASINDAKI FARKLAR
Iskelet kasi Kalpkasi Düz kas
Çizgili Çizgili Çizgisiz
Sinsisyum yok Sinsisyum yapmis Sinsisyum yapmis
Küçük T borulari Büyük T borulari Genellikle güdük T borulari
Sarkolazmik retikulum iyi gelismis ve Ca pompasi hizli etkili Sarkolazmik retikulum var ve Ca pompasi göreceli olarak hizli etkili Sarkolazmik retikulum gelismemis ve Ca pompasi yavas etkili
Plazmalemma bir çok hormon reseptöründen yoksun Plazmalemmada çesitli reseptörler var (? ve ? adrenerjik) Plazmalemmada çesitli reseptörler var (? ve ? adrenerjik)
117
Sinir uyarilari kasilmayi baslatir Kasilma intrensek bir ritme sahiptir Kasilma sinir uyarilari, hormonlar v.b. ile baslar.
Hücre disi sivi Ca kasilmada önemsizdir. Hücre disi sivi Ca kasilmada önemlidir Hücre disi sivi Ca kasilmada önemlidir
Troponin sistemi var Troponin sistemi var Troponin sistemi yok
Kaldesmon ise karismaz Kaldesmon ise karismaz Kaldesmon önedmli bir düzenleyici proteindir.
Çapraz köprüler çok hizli döngülenir Çapraz köprüler çok hizli döngülenir Çapraz köprüler yavas döngülenir ve uzamis kasilmaya ve daha az ATP tüketilmesine neden olur.
118
ÇIZGILI VE DÜZ KASDA AKTIN-MIYOZIN ETKILESIMLERI ÇIZGILI VE DÜZ KASDA AKTIN-MIYOZIN ETKILESIMLERI ÇIZGILI VE DÜZ KASDA AKTIN-MIYOZIN ETKILESIMLERI
  Çizgili kas Düz kas
Kas filamanlarinin proteinleri Aktin, miyozin, tropomiyozin, troponin (TpI, TpT, TpC) Aktin, miyozin, tropomiyozin
f-aktin-miyozin etkilesimi inhibitörü TpI Fosforillenmemis miyozin hafif zincir
Kasilmayi etkinlestiren Ca Ca
Caun direkt etkisi 4Ca TpCye baglanir 4Ca TpCye baglanir
119
ISKELET KASI METABOLIZMASININ ANA ÖZELLIKLERININ
ÖZETI

• Iskelet kasi hem aerobik hem de anaerobik
  kosullarda çalisabildiginden, hem aerobik hem de
  anerobik glikoliz izlenir.
• Iskelet kasi oksijen yedegi olarak myoglobin
  içerir.
• Iskelet kasi hizli hareketli anaerobik ve yavas
  hareketli aerobik lifler içerir.
• Aktin, myozin, tropomiyozin, troponin kompleksi,
  ATP ve Ca kas kasilmasiyla ilgili kilit
  yapitaslaridir.
• Ca ATP-az, Ca salici kanal ve kalsekestrin
  kasta Ca metabolizmasina katilan proteinlerdir.

120

• Insülin iskelet kasinda glukoz yakalanmasini
  artirir
• Toklukta glukozun çogu egzersizde kullanilmak
  üzere glikojene çevrilir.
• Adrenalin iskelet kasinda glikojenolizi uyarir.
  Kasda glukagon reseptörü olmadigi için böyle bir
  etkisi yoktur.
• Iskelet kasi glukoz-6-fosfatazi olmadigi için kan
  glukozuna direk etki yapamaz
• Iskelet kasinda anaerobik glikoliz sonucunda
  olusan laktat, karacigere gelip tekrar glukoz
  eldesinde kullanilir (kori siklusu).

121

• Iskelet kasi kisa süreli hareketler için enerji
  deposu olarak çalisan fosfokreatin içerir.
• Plazma yag asitleri, özellikle maraton kosuculari
  ve uzun süreli açlikta enerji kaynagidir.
• Iskelet kasi açlikta keton cisimlerini
  kullanabilir.
• Iskelet kasi dalli zincirli aminoasitlerin
  yikildigi major yerdir.
• Açlik sirasinda kasin proteolizisi, glukoneogenez
  için gerekli substratlari saglar
• Kas kaynakli ana proteinler alanin (karacigerde
  glukoneogenezde kullanilir) ve glutamindir (temel
  olarak barsak ve böbrekte kullanilir).